Hành vi mua hàng ngẫu hứng của nam và nữ

Hành vi mua hàng ngẫu hứng của Nam và Nữ

I.

Khái niệm mua hàng ngẫu hứng
Hành vi mua hàng ngẫu hứng là một hiện tượng mua khá phổ biến, điều này

nó không chỉ diễn ra đối với phụ nữ mà còn đối với đàn ông trên toàn Thế giới.

1


Trong thời kỳ đầu tiên khi mới nghiên cứu về hành vi mua ngẫu hứng, các học giả
thường đồng nhất một cách đơn giản mua hàng ngẫu hứng với việc mua không có
kế hoạch định trước. Nghiên cứu của Rook (1987) đã tạo ra một bước ngoặt trong
lĩnh vực nghiên cứu về hành vi mua hàng ngẫu hứng thông qua việc tổng kết các
quan niệm trước đây về mua ngẫu hứng và đưa ra một định nghĩa mới về hành vi
mua này. Theo Rook, mua hàng ngẫu hứng xảy ra “khi người tiêu dùng trải nghiệm
một cảm giác bất chợt, mang tính thôi thúc mua một cái gì đó ngay lập tức. Sự
ngẫu hứng mua này thể hiện trạng thái tình cảm khá phức tạp và có thể tạo ra
những mâu thuẫn nhất định trong suy nghĩ, tình cảm của người tiêu dùng. Ngoài
ra, khi mua ngẫu hứng người tiêu dùng thường có khuynh hướng ít quan tâm tới
hậu quả của việc mua hàng của mình”. Do đó thường có những vấn đề như ảnh
hưởng nhiều đến tài chính, sự hài lòng hay không hải lòng đối với những sản phẩm
đã mua, gây nên nhiều tâm trạng, cảm xúc khác nhau xảy ra đối với người tiêu
dùng trên Thế giới cũng như người tiêu dùng tại Việt Nam.
Đến thời điểm hiện tại, đã có rất nhiều những quan điểm khác nhau về hành vi
ngẫu hứng trên mọi lĩnh vực của cuộc sống và dựa vào đặc điểm tâm lý mà ở đây
có sự khác nhau giữa hành vi ngẫu hứng của Nam với hành vi ngẫu hứng của Nữ.
II. Hành vi mua hàng ngẫu hứng của Nam và Nữ
1. Mức độ mua ngẫu hứng

2


+ Theo quan điểm của các nhà tâm lý học kinh doanh Việt Nam thì động cơ mua
hàng giá rẻ ( đây là thói quen tiêu dùng chủ yếu ở nữ giới ) đặc biệt là các mặt
hàng đang có chương trình khuyến mại, giảm giá. Trong khi đó, thì ở Nam giới lại
thường không thích mua hàng giảm giá, họ chú ý đến việc lựa chọn sản phẩm,
những mặt hàng mang tính kinh tế.
Trong khi, đối với chị em họ thường có nhiều thời gian hơn, họ có xu hướng quan
tâm nhiều hơn đến việc chăm sóc bản thân cũng như các dịch vụ khác. Cho nên
mức độ mua hàng ngẫu hứng của họ cũng thường lớn hơn so với Nam giới.
+ Xuất phát từ thói quen, sở thích, Nữ giới thường có những sở thích mua hàng
ngẫu hứng, thường cứ thích gì là họ mua đấy mà đôi khi không có sự tính đến việc
là mình có sử dụng đến hay không. Nam giới thì ngược lại chỉ mua những gì cần
thiết, và có dự định nên thường ở họ không có nhiều phát sinh.
+ Quan tâm đến hình thức, màu sắc, tự tiện lợi của sản phẩm, Nữ giới hay bị thu
hút bởi những sản phẩm lạ và bắt mắt, do vậy việc mua hàng ngẫu hứng cũng trở
nên thường xuyên và bất chợt hơn. Trong khi đó, Nam giới họ thường không hay
để ý và quan tâm đến, bởi với họ họ chỉ nghĩ đến việc mua một sản phẩm khi họ
thấy thực sự cần thiết.
2. Những nơi, những sản phẩm khách hàng thường mua ngẫu hứng.
Đối với mỗi con người cụ thể, ở vào mỗi hoàn cảnh cụ thể họ có những tâm trạng,
cảm xúc khác nhau và do vậy họ cũng có những phút giây, những sở thích ngẫu
3


hứng không giống nhau. Điều này cũng diễn ra tương tự với việc mua hàng ngẫu
hứng giữa Nam và Nữ có những điểm khác biệt.
+ Đối với phụ nữ, việc tụ tập thành một nhóm từ 2, 3 người trở lên là điều khá đơn

giản, họ thường có xu hướng kết nối, giới thiệu người thân, bạn bè sử dụng sản
phẩm giống mình, không thích mua sản phẩm có ghi giá sẵn, hay kì kèo về giá cả,
thích mua hàng giảm giá. Do vậy những sản phẩm họ hay mua ngẫu hứng thường
là những đồ dùng phục vụ chính cho nhu cầu làm đẹp như: hóa mỹ phẩm, quần áo,
giầy dép, túi xách…. Và tùy vào từng đối tượng ( độ tuổi, mức thu nhập… ) mà họ
có những xu hướng đến những sản phẩm tập trung ở các Trung tâm thương mại
lớn, hoặc các shop, các chợ…….
+ Đối với đàn ông, việc mua hàng ngẫu hứng lại có những điểm khác biệt. Có thể
bình thường họ chẳng có nổi một bó hoa tặng vợ trong ngày 8/3, ngập ngừng mãi
mới dám bỏ ra 150.000 đồng để mua một chiếc áo cho mình, thế nhưng khi cần, họ
lại sẵn sàng bỏ hàng triệu đồng để mua đồ hiệu tặng đối tác, bạn bè và nhiều mối
quan hệ cá nhân khác.
Điều này cũng là lẽ đương nhiên, bình thường. Ở Nam giới điều họ quan tâm đến
là lợi ích từ những điều họ làm và mang lại. Họ có những cẩn trọng và suy nghĩ
thấu đáo hơn so với Nữ giới do vậy họ thường có được những quyết đinh khi lựa
chọn sản phẩm một cách chín chắn hơn. Cũng chính vì lẽ đó nên ở họ việc mua
hàng ngẫu hứng tập trung nhiều hơn ở những đồ dùng có tính tiện ích lâu dài, và
4


kinh tế. Mặt khác, Hành vi mua hàng ngẫu hứng của người đàn ông tuy không
thường xuyên nhưng khi đã xảy ra thì thường với sản phẩm có giá trị cao ở thị
trường nước ngoài ( do họ phải đi công tác nhiều đặc biệt là ở nước ngoài ). Vì vậy,
trong mỗi lần đi công tác nước ngoài xa về là thường họ có tâm lý phải mua đồ kỷ
niệm, quà cáp cho gia đình, bạn bè, người thân…. nên hành vi mua của họ rất
ngẫu hứng, điển hình như các loại: mỹ phẩm, thuốc đông y ở Trung Quốc, đồ điện
tử……
+ Một điều mà chị em phụ nữ cũng rất thích thú, nơi mà rất hấp dẫn họ mua hàng
ngẫu hứng là các chợ tại cửa khẩu biên giới như ở: Lạng Sơn, cửa khẩu Móng Cái,
…. Hàng năm vào những ngày giáp mùa, hoặc những khoảng thời gian nghỉ hè,

các chị em lại thường rủ nhau đi mua sắm, đi chợ ở các cửa khẩu. Và hầu như sau
mỗi chuyến đi, những sản phẩm họ đem về vô cùng đa dạng, có thể nằm ngoài dự
kiến rất nhiều. Dù biết có thể mua về sẽ không sử dụng được, không có cơ hội
dùng đến nhưng chị em phụ nữ vẫn cố gắng mua về vì nghĩ rằng chẳng mấy khi có
điều kiện đi như thế, đồ giá lại rẻ rất nhiều so với việc các chị em mua sắm trong
thành phố, nơi họ đang sinh sống và làm việc.
3. Những yếu tố chính thường tác động đến việc mua hàng ngẫu hứng

5


Trong điều kiện một nước đang có nền kinh tế đang phát triển như ở Việt Nam.
Trên thị trường, người tiêu dùng có thể dễ dàng tìm thấy các loại sản phẩm đa dạng
bao gồm sản phẩm trong nước và ngoại nhập, với các mức giá, chất lượng, cung
cách phục vụ khác nhau. Bên cạnh các chợ truyền thống và các cửa hàng dọc theo
các phố xá, đã xuất hiện ngày càng nhiều hệ thống siêu thị và các trung tâm thương
mại lớn. Những thay đổi trong hệ thống bán lẻ đã tạo điều kiện cho mua hàng ngẫu
hứng nảy sinh và phát triển, đặc biệt ở các các thành phố lớn. Sự hội nhập và toàn
cầu hóa cũng tạo ra những thay đổi về giá trị và khuynh hướng tiêu dùng trong xã
hội.

6


Một nghiên cứu gần đây “Nguyen và Rose 2006” về ảnh hưởng của hành vi mua
hàng ngẫu hứng đối với người tiêu dùng nói chung ở Việt Nam (sử dụng phương
pháp phỏng vấn theo chiều sâu đối với gần 30 người tiêu dùng) đã chỉ ra cả những
hậu quả tiêu cực cũng như những khía cạnh tích cực gắn liền với hành vi mua hàng
này của người tiêu dùng Việt nam. Nhiều người tiêu dùng khi được phỏng vấn đã
nhắc tới cảm giác dễ chịu, thích thú khi đi mua hàng và ra quyết định mua nhanh

chóng sản phẩm mà họ cảm thấy thích thú khi nhìn thấy (mua ngẫu hứng). Tuy
nhiên, cảm giác vui thích của người tiêu dùng khi mua ngẫu hứng có thể không tồn
tại lâu. Trong nghiên cứu này, nhiều người tiêu dùng cho rằng tuy việc mua hàng
ngẫu hứng nói chung không dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng, rất nhiều những
tác động tiêu cực có thể xảy ra sau khi mua
Theo Kaufman-Scarborough và Cohen (2004), “mua hàng ngẫu hứng mang tính tự
phát cao, không có kế hoạch, và thường dẫn tới những sự lựa chọn không thỏa mãn
cho người mua”
Theo Baumeister (2002) lại cũng cho rằng một nguyên nhân quan trọng dẫn tới
hành vi mua ngẫu hứng là việc người tiêu dùng đã không tự kiểm soát được bản
thân. Vì vậy, họ thường gặp phải vấn đề “tôi thực sự không nên mua như thế”
Tóm lại, hành vi mua hàng ngẫu hứng của phụ nữ cũng như đàn ông bị tác động
bởi rất nhiều yếu tố khác nhau, căn cứ vào :
+ Giới tính, đặc điểm tâm lý:
7


Ở phụ nữ, họ là khách hàng mua những sản phẩm phục vụ cho nhu cầu thiết yếu
sinh hoạt hàng ngày, mua sản phẩm theo thói quen, sở thích, kinh nghiệm; là khách
hàng có khả năng giới thiệu cho bạn bè, người thân sử dụng những sản phẩm giống
mình…
Ở đàn ông thì có những điểm khác biệt hơn: Họ là khách hàng tương đối dễ tính,
thích mua hàng có giá trị sẵn, không thích mặc cả…..
+ Ngoài ra còn căn cứ vào lứa tuổi, mức sống, tính tình, mối quan hệ…. của mỗi
người, mối đối tượng khác nhau trong xã hội.
4. Tổng quan về hậu quả của mua hàng ngẫu hứng
Trong lĩnh vực nghiên cứu về tâm lý và xã hội, hành vi ngẫu hứng (impulsive
behavior) của con người thường được các nhà nghiên cứu nhắc đến như là hành vi
mang tính thiếu chín chắn, non nớt, dại dột, thiếu lý trí, kém thông minh, và thậm
chí là hành vi sai lầm và tội lỗi (có thể tham khảo các quan điểm này trong bài báo

của Crawford và Melewar 2003). Và hành vi mua hàng ngẫu hứng có thể đem lại
nhiều hậu quả, tác động đến đời sống của người tiêu dùng nói chung:
+ Người tiêu dùng có thể đã phải chi tiêu quá nhiều tiền bạc để rồi mang về nhà
những thứ mà họ không thực sự cần. Mặc dù khi mua ngẫu hứng họ có thể cảm
thấy vui sướng, thoải mãi, ít nhất là trong những khoảnh khắc khi mua hàng, việc
mua ngẫu hứng thường dẫn tới sự hối tiếc về sau do nó không đáp ứng được những
mục tiêu dài hạn sinh hoạt, đời sống.
8


+ Nhiều sản phẩm của việc mua ngẫu hứng đem lại là không sử dụng được. Người
tiêu dùng vẫn giữ sản phẩm họ mua mà có thể không bao giờ dùng đến chúng. Do
việc mua ngẫu hứng mà không có sự tính toán, thận trọng trong quá trình mua.
+ Trong nghiên cứu về hậu quả của hành vi mua hàng ngẫu hứng đối với người
tiêu dùng Việt nam cũng đã chỉ ra các hậu quả tiêu cực của hành vi này như ảnh
hưởng không tốt về tài chính, sự không hài lòng đối với những sản phẩm đã mua,
cảm giác ân hận và hối tiếc, hay sự phản đối, không bằng lòng của người xung
quanh (họ hàng, bè bạn,…)
Trong nghiên cứu này cảm giác ân hận hay hối tiếc được người tiêu dùng nhắc tới
như là một hậu quả phổ biến và mang tính nổi bật nhất của hành vi mua ngẫu hứng.
Hậu quả này có thể bắt nguồn từ tính tập thể cao của người mua hàng , cũng như
tác động của những giá trị truyền thống vẫn đang tồn tại như tính kế hoạch và tính
tiết kiệm của họ
+ Người tiêu dùng thường sẽ thấy ân hận khi hành vi mua ngẫu hứng của mình có
thể ảnh hưởng tới người khác như : người thân, bạn bè… hay biết rằng mình đã sai
lầm khi quyết định mua một sản phẩm không thực sự cần hay không phù hợp

9

III. Kết Luận
Tóm lại, Hành vi mua hàng ngẫu hứng là một chủ đề rất hay trong môn học
Marketing. Tuy nhiên, để đi sâu vào tìm hiểu và có cái nhìn toàn diện về hành vi
mua ngẫu hứng thì đòi hỏi việc thực tê quan sát, và sự trải nghiệm trong cuộc sống
là điều vô cùng quan trọng. Thông qua đó, chúng ta mới có thể đúc rút ra được
những cách nhìn nhận, đánh giá thực trạng thực tiễn về hành vi mua của nam và nữ
trong xã hội.
Hành vi mua ngẫu hứng của nam và nữ có những sự khác biệt về mức độ, sản
phẩm, nơi mua, …. Tuy nhiên, hành vi mua hàng ngẫu hứng của họ vẫn luôn tái
diễn trong tương lai, và dù muốn hay không thì nó vẫn luôn tồn tại trong lòng
người tiêu dùng, nhưng chắc chắn một điều sau những lần mua ngẫu hứng, không
tỉnh táo và cân nhắc kỹ lưỡng từ trước, họ sẽ có những cái nhìn thấu đáo, chín chắn
hơn trước khi quyết định mua hàng, phục vụ tốt hơn cho nhu cầu và mục đích sử
dụng hiệu quả, thiết thực.

10


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Baumeister, R. F. (2002), “Yielding to temptation: Self-control Failure,
Impulsive Purchasing, and Consumer Behavior,” Journal of Consumer
Research, 28 (March)
2. Crawford, Gerry và T. C. Melewar (2003), “The Importance of Impulse
Purchasing Behavior in the International Airport Environment,” Journal of
Consumer Behavior
3. Hành vi mua hàng ngẫu hứng và hậu quả của nó với người tiêu dùng của Tiến sỹ
Nguyễn Thị Tuyết Mai- Tổng hợp trên Internet
4. />
11