DSpace at VNU: Vài nét về tình hình ngôn ngữ ở Nhật Bản

T Ạ P CHÍ K H O A H Ọ C No 6 . 1991

VÀĨ N ÉT V È T ÌN H HÌ NH N i;Ò N NC.Ử
Ở N H Ặ» T BẢN
N (iU YẾ N THI VIỆT THANH

T i ế n g N hậ t đả và đ a n g là đố i t ư ợ n g nghiên c ứ u củ a rất nhi?u nh à ngỏn n g ữ h)C irên
ế giới. Tu y nhiên ờ n ư ớ c ta, một n ư ớ c xét VỄ địa lý không phải là q u á xa Nhít 3ảnt
t c n g h iê n c ử u tiế ng Nhật t h ự c tố ch o tớ i nay c h ư a cố dieu kiộn dồ (h ự c hiộn ’à >hít
lền m ạ n h . C h ú n g ta cồn biết ít ngay cả vè n h ữ n g kiến t h ứ c chung nhẫt . Bài v l í l r h í này
ti h ạ n c h ế ở việc g iớ i th i ệu n h ữ n g đ ặ c t r ư n g c ơ b ản nhẫl v£ t i ế n g Nh ật và tìIh lình
;ôn n g ữ ờ Nh ật Bản.

I. T Ì N H H Ì N H N G Ổ N N G Ữ Ở N H Ậ T B Ả N
V ĩ Cơ b ả n có (hề nối r ằ n g Nhật Bản là qurtc gia một dâ n tộc. Sổ n g ư ờ i d â n g(c lỉbật
nói t i ế n g N h ật chi&m h ơ n 9 9 % . Số cỏn lạỉ là n h ữ n g ngưởỉ gốc TrỉCu Tiôn và n;ười
in t ộ c A in u. C ộ n g đ ò n g n g ư ờ i T r i ề u T i ê n ià cộng đ ồ n g ngư ời n ư ớ c ngoà i lớ n rhã t$i
hật ( k h o ả n g 680.000 n g ư ờ i ) , t r o n g đ ỏ 3/4 đ ư ợ c sinh tại Nhậi. H ầ u hỄl họ đồu n(i lếng
hật và đổi vớỉ n h ỉ ì u n g ư ờ i, ti ế n g Nh ật là ngôn n gử duy nhẵl. C ồ n n g ư ờ i d ả n l(c AỈnu
tng ờ H o c k a i d o và mỉồn Bác đ ả o H o ns yu . C h o đ í n cuối i h í kỷ 10, (ộc n g ư ở l nồy tùng
in g A in u làm p h ư ơ n g tỉện giao t ỉ ế p hòng ngày. N h ư n g ngày nay t i ế n g Nh ật đả tre Ilành
;ôn n g ữ c h í n h thứ c, thay t h ế gân n h ư h o à n lo à n t ỉ í n g Ainu. D o vậy vấn dS ỉa ngữ
lồng đ ư ợ c đ ặ t ra tại Nhật Bản, t i ế n g Nhặt là ngỏn n g ử thống nh ẵt t r o n g cả nirC'C.Tuy
liên s ự đ ổ i lập giữa ngỏn n gữ c h u5 n vù p h ư ơ n g ngữ lại khá rô. Ỏ' mội s ố vù ng khácnhư
saka, Kyo to. . . sự khác biột c ũ n g cố n h ư n g k hố ng l(Vn lắm. Viộc t ồ n tại son g sorg gôn
;ữ chuSn và p h ư ơ n g ngữ cV c á c vùng irôn đ ư ợ c giải Ihích bằng đ ặ c diẾm c ủ a rCnvăn
>a t r u y ỉ n t h ốn g, bằng s ự đố i lậ p rất r ổ v ỉ tâ m lý gi ữ a "cái thân t h u ộ c - cái xa u* long
I hội N h ậ ỉ. P h ư a n g n g ử đ ư ợ c d ù n g làm p h ư ir n g tiộn gi ao liếp g i ữ a n h ừ n g ngưhỏm" củ a mì nh (gia đình, b ạn bè th ản hửu, c ò ng quô. . .). Còn khi g i a o t i ế p vở n ư ờ i
I lạ, hay n g ư ờ ỉ nirlạm vi s ử d ụ n g n h ư vậy nẽ n các p h ư ơ n g n gử vẫn (ồn tại song s o ng bôn c ạ n h ngSnigử

lUằn. T u y nh ỉê n ngày nay sự p h á t triỄn và m ở rộ ng p h ạ m vỉ sử d ụ n g củ a ng ôn ngử c u ằ n
> ả n h hưỏrng không nh ò đ ế n p h ư ơ n g ngữ, d ẫ n đ ế n s ự thay thế nhiỄu t ừ c ủ a p h ư ơ n g t g ừ
ing t ừ c ủa ng ôn ngử chuSn. N go ài s ự đ ỗi lập trCn, Crưởc đày s ự đỏ i lộp c ủ a ngỏn ĩ\ự v ĩ
ặt xả hội c ủ ng t h ư ờ n g đ ư ợ c n há c tlý tộc, c ủ a n h ử n g n g ư ờ i n ô n g d â n hay t h ợ thủ cỏng. T u y vậy từ n ăm 1945 trỏr lại Jâ, s ự
lác biệt này đ á đ ư ợ c thu h ç p lại rất nh iề u , và hâu n h ư k h ỏ n g d á n g kè n ử a .

58


Ngoại

mgiữ p h ồ biế n nhát tạl N hậ t là ti ế n g Anh . C ố ba t ờ b á o ch í n h th ứ c xu ất bả n

thc>i tb ằi nig t i ế n g Nh ật và t i ế n g Anh là ' A s a h i E v en in g news", "M ainỉchi dai ly news",
y y o m k i i t u r i ”, và mộ t tòr c h u y ê n viết bằng ti ến g A n h là " J a p a n limes". Trôn vô t u y í n
n hìnhh effing c ỏ n h ữ n g c h ư ơ n g trình phát rỉông b ằn g t ỉ ế n g Anh . C á c sách, t ạ p chí
hản bằ ằni g t i ế n g A n h cũng r ấ t p h ồ biến. Tu y vậy k h ô ng ph ải mọi n g ư ờ i Nhật đ ỉ u biế t
Anh,

l i ĩ o n g t h ự c t ổ n ó c h i đ ư ợ c s ử đ ụ n g n h ư n g ô n n g ữ g i a o t i ế p VỚI n g ư ở i n ư ớ c

, và g i i ú i p d ớ n g ư ờ i n ư ớ c ngoà i khỉ b ư ở c và o đẵt n ư ớ c cố hộ t h ố n g văn t ự p h ứ c t ạ p
^ hậ t Bỉả in.
II. V Ấ N Đ Ề V Ả N T ự C Ủ A T I Ế N G N H Ậ T
Tính pbhiứcc t ạ p c ủ a hộ t h ổ n g văn t ự ti ếng N hậ t là đ ặ c I r ư n g dỏ th ẵ y nh ái và c ủ n g gây
hăn lổ ớm íĩìhất đ ố i với n g ư ờ i n ư ớ c ngoài khi học ti ến g N hậ t. H i ệ n nay, hă u hết các
>ản dctỉu

s.ử d ụ n g cùng một lúc ba loại hình vãn tự: c h ữ H á n (gọi là K a n ji ), c h ừ

ana v à \ b a i t a k a n a (gọi ch u n g là c h ử ka n a). H o ạ t đ ộ n g củ a ch ú n g đ ư ợ c p h â n biột i h c o
vi s ử

diụ ng. K a n j i d ư ợ c d ù n g đè ghì đại đ a số các t ừ í h ự c gổ c N h ậ l và c á c t ừ cấ u

r chử

Hỉátn. H i r a g a n a là hệ c h ữ ghi các t r ợ từ, các ( h à n h tổ biề u thị q u a n hệ n g ữ

củ a tù ừ v;à ghi â m đọ c c ủ a c ác t ừ thực. D o vậy t h ự c t í các t ừ t h ư c cỏ th e tồ n tại
văn boảin d ư ớ i haỉ dạng văn tự Kanji và H ir a g a n a . NhiÊu khi t r o n g cùng mộ t ván
n ộ t SỐ > t t ừ n ù o d ó v ừ a đ ư ợ c g h i b ằ n g c h ứ K a n j i lại v ừ a đ ư ợ c v i ế t b ằ n g c h ữ h i r a g a n a .

h ử katitaik.ana đ ư ợ c gọi là hệ c h ữ c ứ ng , đ ư ợ c d ùn g d í t h ự c hiện c h ứ c nâng rỉỏng, đ ố
cá c ttừ* way m ư ợ n từ n ư ớ c ngoài (Mỹ, c h â u Âu), và đô i khi đề ghi c ác l ừ N h ậ t,
ị t r o n g g lbfíi c ả n h đ ặc biệt, h à m ý n h ẵ n mạnh.
>ự p h ứ í c t.ạp c ủ a văn t ự t i ế n g Nhật có nguyôn nhân lịch s ử riên g. C h o đ í n t r ư ở c khỉ
c h ử I H i á m ( T K 6) tiếng Nh ật không cỏ hộ c h ữ viết riêng. Sau khi tỉốp xúc với nền
ỏa T r u u m g Q u ố c , c h ử Há n đ ư ợ c d ù n g n h ư loại hình van t ự c h í n h (h ứ c t r o n g tất cả
in b ả n . 1. Đ>ến t h í kỷ 8, hệ t h ố n g c h ữ ghi âm ( k a n a ) xuẵt hiện. T h ờ i gian đ á u , haỉ hệ
l í t nàyy d i ư ợ c s ử d ụ n g lách biột nhau. C h ử Ka nji đ ư ợ c d ù n g t r o n g các tủi liộu cô n g
hà nưổớcc, t r o n g c á c th ư từ t r a o đồi ch ín h t h ứ c hay t r o n g các ấ n phĩìm vđn học. C òn
hi âm ( die ghi c á c tác phàm văn họ c d à n gian, d ư ợ c n h ữ n g n g ư ờ i đ ủn "ít học" và ph ụ
dụn g . . TTÙT t h ế kỷ 17-18, hai hệ văn t ự này hát đ à u đ ư ợ c d ù n g hỗn h ợ p tr o n g một văn
\ t ừ t h h í k ỷ 19 hl ộ n t ư ự n g này t r ở t h à n h p h ồ biế n. C ủ n g n h ư cá c n ư ở c s ử d ụ n g c h ử
vấn đ ề ! ccảii c á c h c h ữ v i í t đả đ ư ợ c đ ư a ra t h ả o iuận nh iề u lăn lại N h ật . C ó k h ô n g ít ý
>hản ddrtíỉ viộc s ử d ụ n g K anjỉ, m u ổ n latinh hó a h o à n t o à n c h ữ viết, h o ặc c h ă n g chỉ
ùng ch hữ r kcana vì học đ ỉ cỏ th ề s ử d ụ n g t h à n h t h ạ o một số lưọrng lớn c h ử K an ji ph ải
lá nhi ầc iu th ờ i gia n. Míịi khác , d o m ư ợ n văn l ự củ a một ngỏn n gữ đ ơ n lập, âm tiết

:ó th a n n h i (diộu n h u tiếng T r u n g Q u ố c đề ghi một ngổn n g ử t h u ộ c loại hinh h o à n to à n
ỉh ư t ì ẽ í m g N h ậ t, sê cỏ nhiSu vẵn dS k h ỏn g ph ù hự p, mà cái rỏ n h ẩ l là lình h ình đ o n g
ro ng tiiiếínig N h ậ t , ảm đ ọ c c h ữ Kanjỉ đ ư ợ c chỉa làm hai loại: K uny om ỉ ( d ọ c t h e o âm
N h ậl ) ' v;à O n y o m ỉ ( ị m đọc m ư ợ n từ c h ử T r u n g O u ổ c n h ư n g biế n âm i h e o ihóỉ q u e n
im c ử a a

nigưởi N h ật) . Âm onyomi rất p h o n g phú vì đ ư ợ c m ư ợ n vào N h ật tr o n g

t h ờ i kkịỳ Ikhác n h a u , và lừ n h ữ n g đia p h ư ơ n g khác n ha u. C ố n h ữ n g c h ử K a n j i cố t ớ i
đ ọ c t r r o n i g các n g ữ cảnh k h á c n h au , và c ó n h ữ n g âm d ọ c c ỏ th ề đ ư ợ c b i ỉ u thị b ằ n g
c h ữ KỉLam) i k h á c nhau.

59


Tu y vộy củ n g cỏ n h l ỉ u ý kiến ủng hộ viộc duy trì hộ c h ử Kanji tron g tỉ ín . hhật. Một
t r o n g n h ử n g lý d o lừ c h ữ Ka nji t ừ xa xưa đà cỏ uy tín c a o t r o n g xà hội Nhn h ữ n g n g ư ờ i chỉ biếỉ đ ọ c c h ữ kan a vản bi coỉ là mù chừ. T r o n g surtl nh iỉ ui h c kỷ, chữ
K a n ji d ư ờ n g n h ư d ư ợ c coi là d ẩ u hiộu của Irình độ giáo dụ c và t r o n g một lứt độ nhít
đ ị n h là d ấ u hỉộu của tă ng l ớ p cỏ địa vị xá hội cao. H ơ n n ử a, (r on g suỏl n h i u h í kỷ sử
d ụ n g c h ử K an ji , t i í n g Nh ật da n d ă n phát trlSn th e o h ư ớ n g (hích ứ n g v(Vl c h ’ v í t này vầ
đ ồ n g t h ờ i với vlộc m ư ợ n c h ứ Kanji là q u á tr ì n h onyoml hỏa cách đ ọ c K an ji ồ o p h ù hợp
với tiố ng Nh ật và đâ t ạ o nôn ỉ ở p lừ văn hỏa, độc biột là thuậ t ngử đ ư ợ c c ấ u l o ừ các cừ
gổ c H á n . D o vặy nếu b ỏ c h ữ K anji, thay vào đ ó bằng các hộ ch ử latinh hoộc hi ìm (hì sẽ
g â y nCn s ự x á o ỉ r ộ n l ớ n I r o n g ng(Sn n g ừ , đ ặ c b i ộ t VC m ặ i t ừ v ự n g , đ ỏ n g i h ở g í y n ô n ì>ự

lẫn lộn d o t ừ đ ồ n g âm q u á nhiỄu - hặu q u ả của quá trì n h onyomỉ. NgoÀi ra cĩìgcồn phii
kfc đố n vai trỏ c ủ a các nhà trí th ứ c rẫt cỏ ý t h ứ c duy trì các di sản văn h ỏa tưy.n thổng,
và d o vậy m u ố n giử lại hộ t h ố n g c h ữ viết tru y ền ihống.
Ngày nay, mặ c ÜÙ địa vi của Kanji k hô ng cỏ n cao n h ư ngày xưa n h ư n g n lii i r ơ nôn

k h ô n g thề th i ếu đ ư ợ c ( r o n g xã hội Nhặt. H â u hết mọi n g ư ờ i Nh ặt đ ỉ u d ù n ; i ú và thừa
n h ậ n là rẩ t tiộn vì bả n lh;ln các c h ử Kan ji d c u mang ý nghia súc lích, dftng nỏr các chữ
này c ố khả n ă n g dễ tỉàng kết h ợ p với nhau vớỉ sô i ư ự n g khá lởn l ạ o nàn n h n ^ t ậ p hợp
t ừ cầ n th i ết . Tuy vậy, hiộn nay cỏ xu h ư ớ n g đ a n giản hỏa c ác h v i í t , đ ỏ n g bờ hạn chế
b ớ t SỐ l ư ợ n g c h ữ K an ji . Bộ G i á o d ụ c Nh ật d ư a ra một d a n h sách gfim 18S ciứ Kanji
p h o b i ế n căn d ư ự c dijy t r o n g nhà t r ư ờ n g và đ ư ự c p h é p s ử d ụ n g t r o n g các xut lản pham
t h ô n g dụng.
Sẽ là t h i ế u sót n ế u k h ô n g nh ắc đ ế n vai tr ò của c h ữ k a ỉ a k a n a . N hư t r ồ di nốỉ, hí
c h ữ k a l a k a n a chù yếu d ù n g dè ghi n h ữ n g từ phiôn âm lừ nưiVc ngoài. Ngày ny.cùng với
s ự g ia o lưu r ộ n g rãi c ủ a Nh ật Bản với các n ư ớ c bên ngoàỉ, sổ l ư ự n g từ nirớ n;oàl, đặc ì
biệ t là Cừ tiống Anh, ngày c à n g lă n g lôn trôn h á o chí, sách viV q u ả n g cốa viV m»t tốc dộ
r ấ t n h a n h . T r ư ở c đại c h i ế n Ihế giởi lán t h ứ hai (1945), khi dịch các t ừ n ư ớ nçoàl, các*'ỉ
tác giả Nhặt răt cỏng ph u chuyfcn dịch th à n h các từ Kanji cố nghỉa h o ặc cỏ ÛI đ>c giống’
N h ư n g t ừ năm 1945 Irỏr lậỉ đây, p h ư ơ n g t h ứ c dịch này n ữ a . C á c t ừ ngoại lai d ư ợ c đ ư a váo ti êng Nhội một các h t r ự c liốp, chi cà Ciuyền tự
t h à n h c h ữ k a t a k a n a m à thôi. Tuy vậy, s ự có mặt quá nhiỄu của t ừ ngoại lai \ặì nay gây
k h ô n g ít kh ỏ khăn c h o n h ử n g n g ư ờ i dâ n bình t h ư ở n g khỉ đọ c bái) chí.

II

m . KÍ NH N G Ữ T R O N G T I Ế N G N H Ậ T .
Mộ t (ron g n h ữ n g đ ặ c di5m n ử a của l i í n g Nhật là s ự lồn lại c ủ a cái gọi * í^ng lliúrc
kính ngữ (kcigo). Đ ó là cl;«ng t h ứ c ngỏn n g ữ b i ỉ u thi n h ừ n g mrti q u a n hộ<ả lội khác
n h a u g iử a n h ữ n g ngưiVi đííi thoạ i, c ỏ t h ỉ là ỏr mỗi ngỏn n g ữ đ 2 u cố nhữn; ù c h thức
r iê n g biêu thi s ự kính t r ọ n g đrti với n g ư ử i t i ế p chuyộn. N h ư n g tại n h ư một d ạ n g th ứ c r iê ng biột, đối lập với d ạn g t h ứ c Irun g hò a thưtVng d ự t s ử dụng
ư o n g n h ử n g hôi cả n h hlnh t h ư ờ n g . Mỗi đ ộ n g t ừ hay d a n h t ừ tr o n g h o ạ t đ ộn lò nốl đẽu
cỏ thÈ lòn tụi dưíVl hai d^ng. Ví dụ d ạ n g t r u n g hòa củ a đ ộ n g ỉừ y o n u i ( đ ợ c ) \ ycn iin asu .
N h ư n g d ạ n g kính n g ử lạl là g o r a n i n a r im a su và o y o m l n l n a r im a s u . H o ặ c ổ t- t h á i dộ
kín h (rụ n g dốl với ngư«Vl đ ò i th o ạ i, n h ữ n g từ chl các s ự vlộc hay s ự vật d ư ự c i ố đ í n dĩu

60


ỉ n t h à à n h d ạ n g kính ngử. Vỉ dụ s a k a n a (c á ) tr(V (hành o s a k a n a ; an a ta n o u chi ( n h à
î'mg) lit hàn h o tơ k u ; k c tk o n ( c ư ớ i ) ihàn h g o k e t k o n . . . Ngoài ra, phụ ih u ộ c vào t ừ n g
h u ổn g ị sử d ụ n g , cỏ thề có cá c d ạn g biến t h ỉ của kính ngử. Ví dụ:
W a t a a s h i w a t o m o d a c h ỉ n l a im a su
(Tò i ỉ g ặ p b ạ n )
Scns 6ciw ;a o t o m o d a c h i n i aw a rem asu
( T h í /iy- giiáo g ộ p b ạ n )
W a t a a s h i ' w a s e n s e i ni o m c tìỉ k ư ka rim a su
(Tô i I gặp> t h a y g i á o )
'ĩói chilling;, t ừ xa x ư a , hệ t h ô n g kính ngữ của tiế n g Nhật p há t ư t è n khá mạnh, nó cho
t h e h i t iộ n q u a n g ô n n g ữ n h ữ n g m ố i q u a n hộ xã h ộ i đ a d ạ n g . Trư<.Vc díiy c 6 t ớ i 31 t ừ

đề b i ề ề u t hị n gò i t h ứ nhất, 48 từ biều thị ngói t h ứ hai với cá c sắc thá i chi tiết khác
T r o n g g nuột p h á t ngòn dỏi khi kh ôn g có chủ ngữ, chi cầ n nhìn d ạ n g i h ứ c cùa đ ộ n g từ
cỏ i h è t ' bicết d ư ọ x ai là chủ chỄ, ai ià đổi t ư ợ n g của lời nỏỉ và mối q u a n hệ xã hội
1Ọ là r n h ư i h ố nào. Về c ơ bản, n h ử n g đổi lập chù you quy đị n h viộc s ử d ụ ng kính

t đổi I;lộp " t r ê n - d ư ớ i " ( q u a n hệ tỏn ti lãng bộc (rong xã hội, n g h ỉ ngh iệp , lứa luồ i) ,
» lập V l h â i n i h u ộ c - xa lạ” ( n g ư ở i đrtì thoại cù n g nhỏm xã hội, c ù n g hảng, cò n g cộ ng
hay k h hỏ nỊ g ). N h ữ n g sự đố i lộp này rất cỏ ý nghỉa tr o n g xã hội truyÈn thrtng Nhật
•^ốu n g g ư ờ i đ ố i ỉ hoại k hô ng phải li\ n h ữ n g b ạn bỏ q uen biết, c ù n g nh ỏ m hay lă n g UVp
thì npgưỏvi N h ậ t ỉuỏn cỏ ý t h ứ c b ằ n g lời nói hay h àn h d ộ n g bicu thị s ự kính t r ọ n g
ri h ọ

V và b>ieu ih ị s ự

khỉC m

tốn

cùa

bản

than

m ình. Đ ỏ i

khi kính

ngữ

dư<,rc s ử d ụ n g

lội p h ư ư ư m g t i ệ n b iề u thị r a n h giới cách biệt xa cảch VÈ tình cảm . D o vặy n ế u tr o n g
nh bạiạn b*ò. gia đình, vợ c h o n g mà kính n g ữ đ ư ợ c s ử d ụ n g thì hãy coi c h ừ n g một
mia m n a i ỉhay s ự sứt mẻ t r o n g q uan hệ h àng ngày í h ư ờ n g có gi ữ a họ.
l ộ t SỐ ) n h ì à n g h i ê n c ứ u c h o r ầ n g k í n h n g ừ là d ấ u v í l c ủ a h ộ l ư t ư ở n g p h o n g k i ế n v à

lUỘn sise nuất đi khi q u an hộ con n g ư ờ i (r ong xã hội trỏr nôn bình dẳng . Đicu đ ó đ ú n g
lông tl thì c h ư a t h ề khẳng đ ịnh , n h ư n g một t h ự c lé là l ừ n h ữ n g n ăm 50 trỏr lại đây,
ới nhthửng* t h a y đồi quíin l'~ọng tr o n g ngỏn ngữ, hộ t h ố n g kính ng ữ cũ n g có n h ử n g
ồi dán.ng k,è. K h u y n h h irớ ng ch u n g là đ ơ n giản hỏa bộ t h ố n g này. một sổ d ạ n g t h ứ c
lất, dạiạng t h ứ c I r u n g hòa đ ư ợ c sử d ụ n g p hò biốn h ơ n . M ặc dù n h ữ n g n g ư ờ i già ván
(S ngayiy đ t ư ự c th ó ỉ qu e n ngôn n gữ củ a mình, n h ư n g t ă n g ỉ ở p th a n h niCn trè rất ít khỉ
inh ngĩgử, c h o là phiồn toái và nhicu ngư ời hay nhăm lán cá c quy lác s ử dụng. Tuy

>ng c á d c híãng, d ặ c biệl là cá c hãng dịch vụ, viộc dù ng kính ngữ văn d ư ợ c coi trọng,
rng nouri, viộc s ử dụng "kính ngữ" đ ư ợ c coi là mộc (ro ng n h ữ n g mô n ki ốm tr a căn
hi tuyề ền n ig ư ờ i v ào hă ng làm việc.
s ự

• K H Á C B IỆ T C Ủ A N G Ò N N G Ữ N A M G IỚ I V À N Ữ G IỚ Ỉ.

ị ư ờ ỉ n nướ'C n g o à i khi học t ỉ ẽ n g Nhật luôn đ ư ợ c giáo viên căn d ặn "cách nối này chi
ụ n ữ , <, cồm n a m gỉóri Ihì c h ớ cỏ dùng. .

h o ặ c n g ư ợ c lại. T h ự c ra khl ngh iê n c ứ u

>ng thvnực Itế c ủ a các ngôn n g ử trẻn t h ẽ giớỉ, n ếu thật chú ý thì cỏ thề thấy r ằ n g nam

61


g iớ i và n ử giớ i nỏi k h ô n g th ậ t g iố n g n h a u ; n h ư n g c I là cảm giác, c ồ n yêi ciu chi ra ị
cụ th ề thỉ k h ô n g thật dỗ dàng. N h ư n g đố i viVi tiống Nhựt, vlộc này lại k h ô n g p h ỉ i là quá
k h ó kh ản . Ví đụ đại t ừ ngôi t h ứ nh ất "watashi" (hì cả nam và nử dồu d ù n g "b)ku" hay
"ore" c ũ n g có nghĩa n h ư vậy lại chi xuất hiộn t r o n g lcYi nói củ a nam g ỉớ i , òr phụ nữ
k h ô n g dừng. C á c tiều t ừ hay n g ữ khí t ừ d a t t e , wayo, wa, . . . th i r ờ n g c6 m ặ t ỉoig lời nói
củ a p hụ nữ, c ò n nam g iớ i lại d ù n g các t ừ d ụ n g c ác hình t h ứ c ngôn n gữ bi ều thị sự t h â n mật đ ế n mứ c s u ồ n g sá, t r o n g lò mi của họ
k í n h n g ữ đ ư ợ c d ù n g với tần s ố cao, t r o n g khi đó nam giới lạl k h ôn g m u ố n lùig những
d ạ n g t h ứ c bi êu thi s ự q u á kính t r ọ n g dối với n g ư ờ i đối ihoạỉ.
H i ệ n t ư ợ n g ngôn n g ữ này về c ơ b ản cổ the bắt nguồn từ s ự k h ô n g h ìn ì đtog trong
q u a n hộ gi ữ a nam giới và n ữ giới từ xa xư a ờ Nhật. T ừ thời t r u n g cồ, đ ặ c biệ kii chế độ
S a m u r a i (vô sĩ đ ạ o ) hì nh t h à n h và ph át Iricn, vaỉ Irò của n g ư ử ỉ ph ụ n ữ râ tiấp kém.
T r o n g gia đ ìn h cũng n h ư tr o n g xá hội, n g ư ờ i phụ nữ luòn bi coi t h ư ờ n g V, piải phục

t ù n g n g ư ờ i đ à n ông, k h ô n g đ ư ợ c xốp n gan g h àn g với đà n ông. Điồu nà y phầi lào được
th ề hiện t r o n g h à n h vi nốỉ năng cúa n g ư ờ i ph ụ nữ. Khi c h ữ Ka nji đ ư ợ c coi ầ DỘI trong
nhfrng đ ấ u hiệ u của n g ư ờ i cố tri t h ứ c và đ ịa vị xã hội ca o thì ngưcYI p h ụ n ử ;h»ng đ ượ c
d ù n g . C á c n hà ng hi ê n c ứ u t h ư ờ n g đ ư a ra d ẵ n liộu về các b ứ c t h ư của n g ư ờ i iàí ông viít
t o à n b ầ n g K a n ji và t h ư từ củ a p h ụ n ữ viết t o à n b ấn g c h ữ k an a T ừ đ ă u t h ế kỷ 20, đ ạ c biệt t ừ năm 1947, p h á p lộnh VÊ s ự bình đ ẳ n g n a m iử iược ban
b ố , và vai tr ồ củ a n g ư ờ i p hụ n ử t r o n g xã hộỉ cố n h ữ n g thay dòi đ á n g kề. Vệcmỏr rộag
p h ạ m vi gia o t i ế p của n g ư ờ ỉ phụ nử, đ ặ c biột ở th à n h p h ố đã ké o t h e o s ự ttay lồi troag
h à n h vi ngôn ngử. N g ư ờ i p h ụ n ữ k h ôn g cồ n mộc cảm về địa vị xả hội t h ã p kén ủa mình, '
t r o n g xả hội c ũ n g n h ư t r o n g gia đình , s ự bì nh đ ẳ n g đả đ ư ợ c thi ết lập, và dầ n iã s ự khác
b iệ t g iữ a hai giới về n gô n n g ữ k h ố ng l ớ n n h ư t r ư ớ c n ử a. N h ử n g từ , nh ũ ìg c ác h nối
t r ư ớ c đây chi xu ất hiện ( ro ng lời nói c ủa đ à n ông thì nay đ á đ ư ợ c n h i ề u p ụ ử trẻ sử
dụ n g . T ă n s ố s ử d ụ n g k ính n g ử t r o n g lời nóỉ của phụ nử thì giảm đỉ và t ă n g ẽ n ư o n g lời
nối củ a đ à n ông. Một s ố ch uy ên gia nghiên c ứ u ti ếng Nhật c h o rằng s ự khát b i t v ỉ giới
t í n h t r o n g t i ế n g Nh ật s6 ngày cà n g giảm dl cùng vởi s ự ph át tri ền c ủ a Xí h.i, tíhirSg
k h ố n g th ề hy vọng r ằ n g nố sỗ b ỉ ế n đi h o à n toà n do nhữ ng đ ặ c t r ư n g xâ h ộ i rLngcửa Nhật
Đản.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Alpatov V. M. laponhla - ladzuc I absestvo. Izdatelstvo "N au ka “ 198!
■

Haruhlko Klndalchl - The Jaspanese language Charles E. Tuttb ompany.

I I

Tokyo 1988
- Nhlclo Minoru - ladzuc laponskev Izdatelstvo “Ruduga“ 1983
- Khendal nlhongo - Nlhongo gakho no kyckasho 1979

62