DSpace at VNU: Thực trạng, giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị của lễ hội truyền thống ở tỉnh Bắc Ninh trong hoạt động du lịch

THUC TRANG, GIÀI PHÀP BÀO TON VA PHÀT HUY
GIÀ TR! CÙA LE HÒI TRUYÉN THONG
ò TiNH B A C NINH T R O N G HOAT D O N G DU U C H
THS. BÙI THI HAI YÈN
Gidng vién Khoa Du lich hoc
Truàng DHKHXH&NV- DHQG Ha Nói

Dàt vàn de
Le bòi truyén thdng là mot loai hình sinh boat vàn hoà tdng hgp hé't
sue phong phù, là mot kièu sinh boat rat dàc trung eùa cu dàn sau mot
thdi gian lao dòng mét nhgc. Le bòi thudng duge td ebùc vào nhflng
ngày dàu xuàn, lue tièt trdi màt me va nhàn lue ngudi dàn ndng nbàn.
Tra ve vdi le bòi là trd ve vdi bàn sae vàn hoà ed truyén, vdi tàm linh
eùa con ngudi Viét Nam. Day là dip khdng chi de bay td Idng tdn kinh
vdi càc bàc thành hién, thàn linh, de càu phùe, càu may, de hudng tdi
cài thién, cài dep, ma con dén vdi mot khóng gian rat nbòn nhip, rat
thón dà vdi dù mgi tàng Idp, dia vi, lùa tudi, duge boa mình vào khdng
khi nào nhiét nhu de giài toà bao nói Io toan eùa cudc song thudng nbàt.
Vdi 38 le bài ehinh dàn trai chù yèn trong nhflng tbàng dàu xuàn
dà làm Bàc Ninh sòi dòng han lén bdi bang tram bang ngàn khàch
thàp phuong dén day trày bài. Tièng trdng tièng ehudng nào nùc cùng
vdi càc trd ehoi dàn gian lai càng làm cho khi chat du khàch duge
thàng boa.
Ta ed thè càm nhàn mot so le bòi eùa Bàc Ninh qua nhflng càu
ca xua:
Mong 4 là hói kéo co
Mong 5 hói 0 chang cho nhau ve
631


Móììg 6 di ligi Bó De

Mong 7 tra vi di ligi Dóng Cao
Hay:
Móng 7 hói Khàm
Mong 8 ligi Dàu
Móng 9 dàu dàu cùng vi ligi Gióng.
Hdi Bàc Ninh that da dang phong phù, nd khdng nhflng ed y
nghla dd'i vdi ddi song vàn hoà còng dóng ma cdn là mgt tiém nàng
du lich Idn.
1. Mot so' le hói tièu bieu d Bàc Ninh
* Hói Lim

"Quai thao nàng ddi tua dào
Tran tiém cdnh phugng em vào hói Lim "
Hdi Lim là mot trong nhflng le bòi Idn nbàt d Bàc Ninh, dién ra vào
dip dàu xuàn (13 thàng Giéng) tai khu di tich nùi Lim thugc xà Lùng
Giang, thi tran Lim, huyén Tién Du, càcb Ha Nói 25 km ve phia Bàc.
Day là mot trong nhflng le bòi trUyén thóng dà co tu gàn 300 nàm
trude. Ban dàu dd ehi là hình thùc kèt hgp gifla Hdi Canh eùa 6 xà
thugc tdng Noi Due vày quanh nùi Lim va bòi Chùa Hong Àn (Chùa
Lim) vào ngày ràm thàng 8. Tu dà cu vào ngày ràm thàng 8, càc làng
trong Tdng lai td ebùc le, té, rude thàn va bàt xudng, càc làng rude
Cha va ddn ban quan hg tbàu dém sudt sàng. Ve sau co ngudi tu bành
tru tri tai chùa Lim lue dò chi là am làp sau eò tén là Mu A dà yéu càu
làng tdng cho md bòi chùa, bòi Cha 1 làn vào ngày 13 thàng Giéng.
Hdi Lim gdm hai pbàn, phàn le va phàn Hdi. Ve phàn le duge mò
dàu bang l^uc rude Cha. Day là dàm rude ed quy md eùa 6 làng thugc
tdng Nói Due hgp lai. Tu càc ngà déu rude ed, kièu, Igng, dò tè khi
duge son son thiép vàng ruc rd cùng vdi mù ào ehinh té eùa ngudi di
rude càng làm cho budi le thèm phàn long trgng, trang ngbiém. Tàt cà
dd ve dinh ddi Lim va td ebùc tè le tai làng Hdng Vàn, sang chùa

Hdng Àn dàng buong cùng phàt, cùng bà Mu à.
Sau phàn le là phàn hdi, day là pbàn ehinh eùa Hdi Lim. Hàng
ngàn ngudi khàp noi kéo ve trày hdi. Hdi dién ra tbàt sdì dòng va nào
632


ntiiet, cac tró etioi truyén thdng thi nhau dién ra, dà'u vài, du, rdi dàu
ed, dét vài... tùng cum, tùng nhdm ho hét, reo vang cùng tièng nhac,
tièng trdng càng làm cho ngày hdi tbém tung bùng.
Song dàc biét Idi cudn du khàch nbàt vàn là tièng bàt quan hg. Càc
lién anh vdi ào the khan xép, d lue soan, gap gd trao duyèn theo Idi ho
ben ude cùng càc lién chi then thùng trong ào md ba md bay, non thùng
quai thao. Cudc bàt dién ra trong nhà, ven ddi, trén thuyén, tièng bàt
nhe nbàng, tram bdng eùa làn diéu dàn ca quan hg cài lén làm say dàm
Idng ngudi va nd càng Idi cudn ngudi nghe hon bdi cài tình, cài nghla
trong càu bàt, nhflng Idi ben ude trao duyén tbàt dàm thàm lai càng làm
cho ddi ben quan hg dùng dàng chang mudn ehia tay.
Dén vdi Hdi Lim, du khàch sé tbue su càm nhàn duge cài hdn eùa
vùng qué quan hg này, tùng gigng bàt nggt ngào, dàm say dén ddi màt
lùng lié'ng, nu cudi hién ngoan. Hg tiép nhau bang tàm long ndng bau,
ndi vdi nhau nhùng Idi vàn nho nhà, lich làm. Vi thè ma ngudi quan
hg noi day duge khen nggi ddng vién:
"Em di khap bón phuong trdi
Khóng dàu lich sU bang ngudi a day "
Là mdt trong 44 làng quan hg gde eùa Bàc Ninh nhung hdi Lim là
noi kèt tinh nhflng dàc sae eùa nhflng làn diéu dàn ca dà tao cho làn
diéu dàn ca này nhflng net ddc dào va dàc sàc riéng. Vi vày, dàn ca
quan hg ngày nay dà trd thành tài san vàn hoà chung eùa dàn tde,
xflng dàng là loai hình vàn hoà tién tién cho thè loai dàn ca trfl tình
Bàc Bd.

Du lich ve hdi Lim là mot dip tot de tìm hièu ve le bòi dàn gian
dàc sàc nbàt eùa xù Bàc va càc boat ddng vàn hoà truyén thdng eùa
dàn tde.
* Le hói Dén Do
^ Dén Dd (tue dén Cd Phàp) duge xày dung tu thè ky XI tai Huong
Cd Phàp, Chàu Cd Phàp (làng Dình Bang, Tu Son, Bàc Ninh) ngày
nay, noi thd 8 vi vua nhà ly nén cùng ggi là dén ly Bàt De. Le hdi dién
ra trong ba ngày tfl ngày 14 dén ngày 16 thàng 3 àm lich trong dd
ngày 15 là ngày hdi ehinh.
Theo tuong truyén ly Thài Td (Ly Còng Uàn) là ngudi qué ò Cd
633


Phàp - Dình Bang. Óng duge suy tdn làm vua md dàu triéu ly thàng 11
nàm Ky Dàu - 1009. Tbàng 2 nàm Canh Tuà't (1010) ngudi ve thàm
què nhà, ban tién, lua cho dàn làng, yét làng thài hàu va do vài dàm
dàt làm "son làng càm dia". Òng dàng quang vào ngày 15 thàng 3 nàm
1010 (àm lich) tai Kinh thành Thàng Long. Òng ed edng cho tao dung
mot Thàng Long rang rd, xày dung dàt nude Dai Viét ta ddc làp tu chù
va là ngudi dà khai sàng triéu ly ve vang. Vi le dd triéu dình va nhàn
dàn sau này dà chù trgng luu giù, bào tdn Dén Dd va td chùe le bòi
vào ràm thàng ba àm lich hàng nàm.
Le hdi dién ra tung bùng nào nhiét cà vùng Kinh Bàc dén cà
Thàng Long va càc tinh làn càn. Le hdi duge td ebùc rat long trgng va
chu dào tu xua dén nay va dàc biét càng tbiéng liéng hon khi nhflng
ngudi tham già san màc phàm phue triéu dình nhu qude le, qude tè.
Trong qude su quàn triéu Nguyén, sach Hdng Ky truyén eùa Nguyén
Vàn Nam, chù bùt do tién si Chùe Tà lang edng hàu Dào Cdng Thành
viét nàm 1823 thdi Minh Ménh dà tà ve le bòi Dén Dd: "Trude ngày
hdi bau cu ngudi ddn rude, làng Idn 160 trai dinh, màc ào dai dd that

lung xanh, dàu ddi mù den, vai trùm khan, càm ed... tugng trung cho
càm binb triéu Ly. Kén 18 nfl chua chdng, màc ào xanh that lung dò,
dàu dòi khan tìm gap vuòng, phia trude budng kin hai vai, khénh kiéu
ly Thành Màu. Kén 3 ngudi cao Idn khdng ed tàt seo, ddng khd eòi
tran, tay càm chuy ddng tugng trung cho tam thè tudng... Dàm rude
làm kinh ddng cà mdt vùng Kinh Bàc, uy nghi tràng le, tung bflng bào
khi. Cd dén xem mdi biét cành "son làng càm dia" sdng Tièu Tuong,
ed bd bàn nguyét huu thuy hflu tình.
Cd sàeh lai viét "... trude khi vào hdi, chgn nam tudng 14 ngudi
déu màc ào dò, dng tay dai, chgn nfl 18 ngudi cho ddi khan xd, quàn
ào màu, mdi tudng déu ed mdt cài Idng xanh. Lai chgn hon 100 ngudi
càm kieh màc ào màu vàng, ngudi khénh kiéu màc ào dò ddi mù den
tay càm chùy ddng tugng trung cho quan vò..."
Theo le nghi truyén thdng viéc tè le duge tién bành trong cà ba
ngày, ngày nào cùng ed tè "hién sinh" mdt con tràu móng thui chin,
day là tue le riéng eùa làng, viéc tè này bàt nguón tu su tich Nguyén
Minh Khdng chùa bénh "hoà hd" cho vua ly Nhàn Tdng. De dén dàp
vua dà cho dàn làng thui tràu de cùng thày khi qua ddi. Nhflng chi phi
cho le hdi duge lày tfl boa Igi eùa tàm màu ruòng dành cho viéc té tu
634


eùa làng, viéc dòng gòp eùa nhàn dàn chi là phu. Nhung vào ngày
12/9/1945 Bàc Ho ve thàm làng Dình Bang du le ky niém eae vua ly
va càn dàn: "cùng le là ò long thành khóng nén gié't tràu de té le, vi
tràu rat càn cho san xuàt va chdng giàe ddi" tu dà'y hdi dén ly Bàt De
khdng gié't tràu nfla. Ngày nay, le hdi vàn duge duy tri va duge ngudi
dàn trong cùng nhu ngoài tinh hudng ùng nhiét tình. Ngày nay tfl ngày
14/3 (AL) gid ehinh Ngg dà dién ra le rude kiéu, thù tu nhu sau: di
dàu dàm rude kiéu là ddi mùa rdng, hoành tràng ruc rd do dàm thanh

nién trong làng mùa thè hién cài bùng khi Thàng Long. Tiép dén là
ddi ed gdm ba ed dai, gifla ghi ddng chfl "Dai Viét" trén ed ben pbài
ghi "Ly triéu cudng thinh", ed trai ghi "Bàt diép trùng quang" nghla là
tàm vi vua nhà ly cùng toà ành bào quang. Tiép dén là càc ed phudn
thè hién nggn dèn tri tue eùa Phàt giào, nhflng ngudi càm ed màc theo
le phue truyén thdng. Di sau ddi ed là tu thè tudng, dàng di oai ve, net
màt ngbiém trang, tugng trung cho nhàn vàt thdi dai ly là Le Phung
Hièu, Cam Mde, ly Thudng Kiét, Td Hién Thành. Sau dd là mày tram
ngudi càm kieh di bào ve cho doàn kiéu phia sau, di trude là kiéu
thành màu ed mdt nfl tudng phù già, kiéu eùa dudng phu ly Khành
Vàn ngudi ed cdng nudi dudng ly Cdng Uàn, cùng ed mdt ed gài tre
trinh tièt di theo phù già. Kiéu di phia sau là kiéu eùa ly Bàt De, mdi
kiéu ed mdt ngua va 18 tudng nam, tiép dén là càc cu sàc mue huong
lào ào mù ehinh té di sau cùng. Hàng van ngudi cudn cudn kéo theo
dàm rude, rude tfl dén dèn chùa Cd Phàp. Tai day dàm rude thue hién
càc nghi le ggi là le "tue yét" nghla là bào on vdi ly thành màu va
nghe kinh do tàng ni tung, rdi lai rude tfl chùa ve dén. Kiéu Igng ed
quat che rgp cà mdt gde trdi vdi tièng ehudng tièng trdng rdn rà lai
càng làm cho le boi tung bflng hon.
Ngày hdm sau là hdi ehinh, du khàch dèn vào ngày này sé khdng
chi duge ehùng kién quy md hoành tràng ma con duge hoà mình vào
khóng khi tung bùng eùa le hói qua càc trd cboi dàn gian truyén thdng
nhu chgi gà, dà'u ed ngudi, dà'u vàt, hàt quan hg, ném bang, du tién...
riéng càc trd ehoi dà'u vàt d Dén Dò thudng duge td chùe Idn bdi xua
kia b day vua ly hay td chùe càc giài vàt de tìm tudng vò cho dà't nude.
Tue dành vàt thè hién sue khoé, su muu tri, linh boat, dung càm, dén
bòi xem dàu vàt du khàch se bi lòi cudn ngay tu khi eàe dd vàt khòi
dóng de vào tran: vùa mém mai vùa khoan thai, uyén chuyèn, vùa nhu
635

vdn nhu mùa, bao barn mot sue manh dùng mành eùa co bàp va tróng
rat lào luyén trén vò dai nhu rdng bay phugng mùa...
Tiép dèn là tue ehoi du, hay cdn ggi là du tién, du khàch sé càm
thày bào hùng, vui ve bdi trd ehoi dàm chat dàn gian này, chàng thè
ma tu xua dèn nay vàn truyén tung càu ca dao:
Khen ai khio dung du này
De cho trai gài ehoi ngày ehoi dim.
Nhflng chàng trai ed gài trong trang phue ed truyén ào the, khan xép
(ddi vdi nam), ào tu thàn, khan mò qua (ddi vdi nfl) bude sàt màt cùng
nàm tay du, cùng nhùn de tao lue cho du bay cao va uyèn chuyèn nhip
nbàng hon. Khi bude lén san du, cà ngudi xem va ngudi dành du déu
chung mdt tàm trang hd hdi, phàn khdi sàng khoài dan xen vdi su hdi
hgp lo sg. Vdi trd ehoi này bàt ky du khàch nào cùng ed thè tham già, va
khi dà vào cudc thi càng trd nén gàn bd, yéu tbuong nhau hon tao ra mdi
doàn kèt gifla ngudi vdi ngudi thè hién bàn sàc dàn tde Viét Nam.
Trong hdi Dén Dd con td chùe cudc thi thà ehim bd càu thè hién
ude nguyén mong mudn hoà binb cho qué huong dàt nude eùa ngudi
dàn noi day.
Là le bdi ed quy md Idn, tdn vinh eàe vi vua triéu ly ed cdng dung
nude va giù nude hùng cudng, vi vày le hdi khdng chi bàp dàn nhàn
dàn dia phuong va du khàch tham già ma cdn ed vinh du duge càc vi
nguyén thù qude già ve du le, khai bòi.
* Hói làng Yèn

Hdi làng Yèn duge td chùe hàng nàm tu ngày 10- 19/2 (AL) tai
Yèn Man (hay Ké Yèn) nay thugc Kinh Bàc. Le duge td chùe de ky
niém Thành boàng làng là hai anh em Truong Hong- Truong Hàt.
Hoat ddng bòi làng nào nùc ddng vui va rdn rà vdi nhiéu trd ehoi
nhung vui nbàt, ddc dào nbàt vàn là trd ehoi eudp càu.

Qua càu làm bang gd son son thiép vàng nén duge ggi là Long
Càu, gdm bai loai: càu chiém vdi dudng kinh 15cm va càu mùa vói
dudng kinh 25cm. Qua càu tugng trung cho trdi trdn, Id càu vuòng
tugng trung cho dàt. San ehoi duge bd tri theo hudng Ddng- Tày nén
Id càu d phia Ddng là càu chiém, d phia Tày là Id càu mùa ("chiém"
ngoài ra cdn tugng trung cho con gài, "mùa" tugng trung cho con trai)
636


De ehoi càu ngudi càm chich phài làm le càu xin thành hoàiig
làng xem thù làng duge ehoi càu chiém hay càu mùa. Sau dd rude qua
càu tfl cung ra tbém, duge che lai bang quat. Khi nhflng ngudi tham
già eudp càu dà san sàng, hiéu lénh ndi lén, càu duge tung ra de mgi
ngudi dua nhau eudp.
Theo tue ehoi, né'u khi tranh eudp ma de càu roi xudng dà't thi phài
dem vào làm le lai, sau do mdi duge ehoi tiép. Né'u tiép tue ehoi làn
thù hai phài thay càu theo nghi le. Thdng thudng trong mdi cuóe ehoi
hàng nàm, ngudi ta ehi thà vài ba qua càu xudng hai hd. Ngudi ta cho
ràng nèu càu roi vào hd chièm, nàm dd duge vu chiém, né'u càu roi vào
hd mùa, nàm dò duge vu mùa. Riéng ngudi nào bd duge qua càu vào
hd chiém nàm dd sé sinh con gài, vào Id mùa se sinh con trai, va tat
nhién sé làm àn phàt dat cà nàm dà.
Ngoài ra cdn ed tue kéo ed ebay chfl d bòi Yèn Man, day là mot
trd ehoi ky cdng va phài chuàn bi chu dào, ngudi ebay chfl phài thdng
bào càc trinh tu: Udn trai, queo phài, Idn ra, quay vào, lue ebay, lue
quàn td rdng, lue phà chfl, lue hd lue hd, càc ddng tàc phàt ed, rung
trdng déu phài uyén chuyèn, chuyèn vàn diéu luyén. Day tbue su là
mot le hói ed nhiéu trd ehoi ddc dào va rat dàc biét.
* Nói làng Bò
Làng Bd (hay làng Bd Son) nay thugc xà Kbàc Niém, huyén Tién

Du, càcb trung tàm thi xà Bàc Ninh kboàng gàn Ikm theo qude lo 38.
Hàng nàm làng md tfl mong 9 thàng Giéng, hdi kéo dai dén 5 ngày va
là mdt trong càc làng md bòi hàt quan hg truyén thdng. Nhung bài
làng Bd thè hién dudi hình thùc sinh boat kèt cha vdi eàe làng Nua
(Yna) va làng Sé (Khà Le) trong nghi lé cùng thành boàng làng.
Ngày bòi làng chgn nhflng ngudi trai thanh gài lich mang tràu eau
sang làng Nua va làng Sé mdi cha kèt nghla sang du hdi. Vào ngày bòi
ehinh, cha làng Nua va làng Sé khan ào ehinh té dem lé vàt dén làng
Bd, dàn anh di tbàng vàd dình, tién bành nghi lé xong thi ngói vào mdt
ben dình dà chuàn bi san. Sau khi làm lé té thàn eùa cha thi bàt dàu
hàt, ndi dung hàt là mùng thành boàng làng, chùe mùng càc lién anh
lién chi, ebùc mùng ngudi già ngudi tré... ca nggi tinh doàn kèt va sir
giàu sang eùa càc cha. Cu nhu vày cudc hàt eù dién ra cho dén khi chi
cdn lai càc ed gài làng Bd va càc chàng trai làng Nua, làng Sé, cudc
637


hàt mói két thùc va dén lugt àn ed cha. Cung theo truyén thó'ng, cò cha
duge bay bién rà't thinh soan. Trong khi àn cò càc cò gài làng Bò phài
tiép càc cha dàn anh va khdng de xày ra bà't ky mot so suà't nào. Khi
tién biét càc cha kèt nghla thi hàt lé té thàn va hàt Idi tfl già. Budi tién
dua hét sue bin rin, luu luyén va tièng hàt eùa eàe lién anh, lién chi
quan hg lai càng dàp dìu, thiét tha, cò khi kéo dai dén tàn nùa dém ve
sàng. Hét tién biét làng cha Sé ve rdi lai dén làng Nua, efl nhu vày
tièng hàt giao duyén nbàt khoan, luu luyén mài khdng ngudi.
* Nói làng Thi Càu
Làng Thi Càu nam ò bd Nam song Càu, nay thugc thi xà Bàc
Ninh. Làng thd Truong Hàt, mdt trong hai vi thành Tam Giang là
Truong Hdng, Truong Hàt. Hai nhàn vàt huyén thoai này thudng duge
thd chung. Cd tdi 307 làng ven sdng Càu thd Tam Giang làm thành

boàng làng.
Dù ràng hàng nàm ò Thi Càu ed nhiéu lé bòi tfl móng 9 dén 20
thàng Giéng vdi hàt quan hg dàu nàm nhung lé hdi tfl móng 9 dén 10
thàng 8 (AL) lai là bài ehinh.
Md dàu bòi thu là cuòc rude nude long trgng, là'y nude sdng Càu
lén dén Sim d chàn nùi Thiém - noi thd ehinh thành boàng làng - làm
lé mde due va già quan chù yéu d dén Sim. Ngày mdng 8 rude thàn ve
dén Kim, noi thd vgng, sang chùa Dién de ngài nghe kinh, de làng vào
hdi. Ngày 10 rude tfl dình Kim rdi lai dua ngài ve dén Sim an toa cho
dén bòi nàm sau. Theo tue truyén thi làng ddi dién vói Thi Càu ben kia
song Càu thd Truong Hdng trong dip này cùng vào dàm, hai ben ed
thè rude thàn qua lai vói nhau. Tham du cuóe ruóc thàn chù yéu là trai
dinh tìJr 18-20 tudi de ruóc kiéu.
Co mot su kbàc biét ò lé bòi này là dién ra cuóe thi chà'm eàe
màm cò. Càc cò gài trong già dình va hg hàng làm co va don cò de
cho càc chàng trai trinh làng. Tiéu chuàn eùa màm cò doat giài khóng
chi là càc món àn sàng tao vói vàt liéu san cò, ma con do bay bién dep
màt va bàp dàn.
Trong bòi làng mùa thu d Thi Càu con cò thi thà ehim càu vói su
tham già eùa nhiéu nghé nhàn ehoi ehim trong vùng. Hói dành ba giài
cho ba dàn ehim bay cao va dep nhàt. Day là mot trong nhflng cuóe thi
thu bùt duge du khàch nhàt trong eàe lé hòi.
638


Hàt quan ho là mot trong nhflng phàn khóng thè thiéu duge trong
hói làng Thi Càu. Cuòc hàt do eàe "bgn" quan hg Thi Cau td chùe. Dù
ràng d day ehi ed quan hg lién ehi. Cùng vdi hàt quan hg là càc trd
cboi dàn gian kbàc nhu dành vàt, dà'u ed ngudi. hàt chèo "Quan Am
Thi Kinh" ca nggi chién cdng eùa nhflng ngudi anh hùng xua trèn

sdng Nhu Nguyét.
* Nói dình Dình Bang

Hdi dình duge td chùe tu ngày 12 dén 16 thàng 3 àm lich bang
nàm tai dình. Day là mdt ngdi dình tuyét dep va ed kinh, chùa dung tài
nàng sàng tao eùa kién trùc dièu kbàc dình Viét Nam vào nhflng nàm
dàu thèky XVIII (1736)
Hòi duge td chùe nham suy tòn tudng nhd thành boàng làng gdm
ba thién thàn là Cao Son Dai Vuong, Thuy Bà Dai Vuong, Bach Lé
Dai Vuong va sàu nhàn thàn là sau vi td eùa sàu ddng hg ed cdng
dung tugng làng sau cudc tàn phà eùa quàn Minh.
Ve phàn lé, ngày 12, 14, 16 thi té thàn bang xdi, tbit lon luòe chin.
Riéng dém 13 tè thàn bang hai con Ign song, mot con due, mot con
cài. Té xong thi md va ehia tbit cho càc "hiéu" mang ve de ehia cho
tùng nhà. Dàc biét d day ed tue ddn Cha vào ngày 15, dd là làng Càm
Giàng, hai làng kèt nghla kbàng khit tu bao ddi nay. Mài khi làng vào
dàm déu phài mdi dai dién eùa Cha ve du va td chùe tiép dai àn càn,
chu dào, dà ehinh là truyén tbò'ng tòt dep eùa Bàc Ninh.
Ve phàn bòi, cùng td chùe nhiéu trd cboi nhu eàe lé bòi kbàc nhu hàt
tudng, chèo, dà'u vàt, chgi gà va dàc biét ed cà mùa rdng trude san dình.
2. ThUc trang bào ton va phàt huy già tri eùa l i hòi truyén thong
trong hoat dóng du Ijch b Bac Ninh
* Uu diém

Ngành vàn hda dà kèt hgp vdi ngành du lich, nhàn dàn va ehinh
quyén càc dia phuong, khdi phue, td chùe mdt so lé boi Idn tiéu bièu
eùa dia phuong nhu bòi lim, bòi dén Dò, hói dén Bà Chùa Kho...
Trong càc lé hòi vàn de an ninh, dich vu tróng giù xe cho du khàch dà
duge trièn khai.
Nhiéu già tri eùa cà phàn lé va phàn bòi déu duge quan tàm khòi

639


phu nhu: sàm sua lai càc dd té lé nhu kiéu, Igng, bài vi, khi gioì,
chiéng trdng, trang phue; chuàn bi eàe san vàt tè lé ngon cò hình thùc
dep, chgn ngudi rude va tè lé, tbue hién càc bude trong phàn lé theo
nhflng già tri truyén thd'ng.
Càc trd cboi dàn gian nhu dành vàt, chgi gà dành ed, dành du, kéo
co, thi nàu com, làm ed cflng duge khdi phue, td ebùc trong càc lé bòi.
Dòc dào va bàp dàn du khàch nhàt trong eàe lé bòi d vùng qué này
là sinh boat vàn hda Quan hg. Nhflng làn diéu dàn ca quan hg mugt
ma, da dièt, dàm thàm, sàu làng, phong càcb bièu dién duyèn dàng
tình tfl, thanh nhà vàn duge càc nghé nhàn hàt quan hg bièu dién trong
càc lé bài. Nhflng cuòc thi hàt quan hg dà duge td chùe trong càc lé
bòi bang nàm, dàc biét trong bòi Lim va bòi eùa càc làng Quan hg vdi
su tham già ddng dào eùa càc "bgn hàt Quan hg" tu eàe làng Quan hg.
Vdi nhflng già tri vàn hàa dàc sàc này dà tao cho lé bòi eùa Bàc Ninh
sòi ndi, vui tuoi, bàp dàn du khàch.
Tai mot sd lé bòi, nhiéu ngudi dàn dà tham già bàn hàng luu niém,
tham già kinh doanh dich vu àn ud'ng, vàn chuyèn, vùa gdp pbàn tàng
tbém thu nhàp, tao viéc làm quàng bà, phàt trièn càc làng nghé, vfla
dàp ùng nhu càu mua sàm va nhu càu ve dich vu du lich cho du khàch.
Ben canh nhùng uu diém, tbue trang bào tdn va phàt huy già tri
càc lé bòi eùa Bàc Ninh trong phàt trièn du lich vàn cdn mot sd han
che sau.
* Mot so han che
Càc boat dòng bào tdn va td chùe quàn ly càc lé bòi cdn thiéu
kièm soàt va han che, thiéu lién thdng gifla càc ban ngành va càc càp
ehinh quyén.
Hiéu qua ve kinh tè eùa viéc td chùe càc lé bài chua duge ngành

vàn bòa, ngành du lich va ehinh quyén dia phuong quan tàm, nén chua
td chùe viéc bàn va thu ve tham quan, chua tao duge ngudn thu de chi
phi cho viéc td chùe va bào tdn lé hói.
Càc dich vu kinh doanh bàn hàng luu niém, àn udng vàn chuyèn
khàch con phàt trièn tu phàt nén chat lugng thàp, gay màt my quan,
màt tràt tu tri an, chua dàp ùng nhu càu tiéu dùng eùa du khàch.
640


Vàn de bào ve an ninh tai càc lé hdi chua duge dàu tu dùng mùc
va tbue hién chua tòt, vàn cdn hién tugng bàn hàng chèo kéo, lùa gat
du khàch, gay màt an ninh, giàm su bàp dàn, khdng khi vui tuoi eùa
lé bài.
Còng tàc quàn ly ngudn vdn dàu tu va thu tu càc lé bòi cdn kém
hiéu qua nén chua phàt huy duge già tri eùa lé bài ddi vdi su nghiép
phàt trièn kinh té - xà bài eùa dia phuong.
Nhiéu lé bòi d day dang ed xu hudng bi tbuong mai hda. Ben canh
nhflng trd ehoi dàn gian, nhflng ebuong trinh thi, bièu dién nghé thuàt
hàt quan hg, nhiéu trd ehoi thiéu vàn hda nhu: ed bac, dién tu, xd so.,
cùng dién ra trong thdi gian lé bòi dà gay màt tràt tu an ninh, màt di
tinh giào due ve già tri vàn bòa truyén thdng eùa lé bòi.
Do thiéu quy boach thiét ké nén viéc td chùe tham quan nghién
eùu tìm hièu lé bòi chua gàn lién vdi càc ebuong trinh tham quan càc
di tich lich su vàn hda va làng nghé nén da giàm di su bàp dàn eùa du
khàch va hiéu qua eùa boat ddng kinh doanh du lich.
* Mot so giài phàp bào tón va phàt huy già tri eùa lé hói truyén
thóng trong hoat dòng du lich ò Bàc Ninh

De bào tdn va phàt huy ed hiéu qua càc già tri eùa lé bòi truyén
thdng trong boat dòng du lich tinh Bàc Ninh càn tbue hién mot sd giài

phàp sau:
Nàng cao nàng lue trinh dò chuyèn món nghiép vu eùa bò mày td
chùe quàn ly ve du lich va vàn bòa. Càn cò su phdi hgp lién thóng chat
che ddng bò, thó'ng nhàt gifla càc càp ehinh quyén, càc ban ngành, càc
td chùe kinh té - xa bòi dàn cu dia phuong trong viéc bào tdn, td chùe
càc lé hòi.
Xày dung càc dinh huóng, càc chié'n luge, càc quy dinh ve vi
viec
V V i A ì «-«1tii.n i-A _l_-<._ ._ 1 - ' . . 1
• ^
.
™
- - .
bào tdn, khòi phue, td chùe, phàt huy già tri eùa lé bòi trong hoat dòng
du lich.
tAn

Td chùe tot viéc bàn ve, thu ve tham quan lé bòi, quàn ly va su
dung eò hiéu qua càc ngudn thu va vdn dàu tu cho viéc bào tdn, khòi
phue tò chùe càc lé bòi truyén thdng.
Xày dung ké boach, càc bién phàp, quan tàm dàu tu cho viéc

641


tuyén truyén quàng bà ve già tri eùa càc lé bòi truyén tbò'ng, dòng vién
càc td chùe, cà nhàn, càc doàn thè, càc càp ehinh quyén, càc ban
ngành, nhàn dàn tich cure tham già bào tdn, khòi phue, phàt huy càc
già tri eùa càc boat dòng lé bòi.
Tiép tue thue hién viéc nghién eùu, td chùe càc bòi thào hge hòi kinh

ngbiém td chùe lé bài eùa càc dia phuong kbàc de ed nhùng phuong càcb
bào tdn phàt huy già tri eùa eàe lé bài d tinh ed hiéu qua nhàt.
Càn td chùe tot viéc dgn ve sinh, thu gom ràc thài d khu vue dién
ra lé bài cà trude va sau lé bòi. Bd tri hgp ly va giù gin ve sinh sach sé
càc nhà ve sinh còng còng, dàt càc thùng dung ràc d càc vi tri phù hgp
thuàn tién cho du khàch bd ràc.
Càn xày dung, quy boach, bd tri kbòng gian dién ra lé bòi gdm
càc khu vue nhu: noi khai bòi, td chùe bièu dién vàn bòa nghé thuàt,
td chùe eàe trd cboi, noi bàn bang luu niém, kinh doanh àn ud'ng. Khu
vue trdng giù phuong tién di lai, nhà ve sinh hgp ly, khoa hge.
Ngàn chàn, càm eàe bién tugng me tìn di doan nhu dot vàng ma,
xem bdi, gieo què, tram càp, ed bac, bàt chet hay lùa gat du khàch.
Quàn ly chat che, quy dinh, niém yét già bàn hàng, càc dich vu
phue vu trong càc lé bài.
Td chùe khoa hge va eó chat lugng, giù gin càc già tri vàn bòa
truyén thó'ng càc trd cboi, càc cudc thi vàn hda, thè thao va bièu dién
vàn hda nghé thuàt, khdng nén bién lé bòi thành san kbàu bièu dién
vàn bòa nghé thuàt chuyèn nghiép.
Càc cóng ty Ifl bành càn td chùe càc tour du lich kèt hgp cho du
khàch, tham du va tham già nghién eùu ve lé bòi.
Hi vgng viéc bào tdn phàt huy già tri vàn bòa càc lé bòi truyén
thó'ng eùa Bàc Ninh sé gòp phàn phàt trièn du lich va kinh té - xà bòi
ben vflng.
Tài lièu tham l^hào

1. Thanh Huong va Phuong Anh - Ha Bac ngàn nàm vàn hiénTàp I - Ty Vàn bòa Ha Bàc xuàt bàn, 1973.
642


2. Sd Thuong mai & Thóng tìn Bàc Ninh- Bào tón va phàt huy tàc

dung di tich lich su vàn hòa Bàc Ninh (de àn, T5/1998).
3. Sd Vàn hda & Thdng tin Bàc Ninh - Dia chi Bàc Ninh 1997.
4- UBND Tinh Bac Ninh - Sd Thuong mai & Du lich Bàc Ninh.
Quy hogch tdng thè phàt trién du lich Bàc Ninh din nàm 2010,
TI 11998.
5. Tran Qude Vugng- Xit Bac ngày xua. Ha Bac ngàn nàm vàn
hién, tgp IH, Ty Vàn hòa Ha Bàc xuàt bàn, 1974.

643