Tuần 12. Tiếng hát con tàu

TIẾT 40-GIẢNG VĂN
TIẾNG HÁT CON
TÀU
Chế Lan Viên-


 I/Tìm hiểu chung :

 1/ Về nhà thơ Chế Lan Viên
(1920- 1989
 * Trên cơ sở tiểu dẫn sgk,
em hãy nêu những nét
chính về tiểu sử và thơ ca
Chế
Viên
là một nhà
của Lan
Chế
Lan Viên?
thơ nổi tiếng từ phong
trào thơ mới và là một

trong những nhà thơ hàng
đầu của thơ ca Việt Nam


-

- Thơ

Chế Lan Viên

mang vẻ đẹp trí tuệ,
song không tách rời
tình cảm và gắn bó
với con người, cuộc
đời thể hiện qua việc
khai thác hình ảnh
mới lạ,tầng tầng,
lớp lớp cùng với


 2/Hòan cảnh sáng tác và xuất xứ
của bàithơ:
 * “Tiếng hát con tàu” được Chế Lan
Viên sáng tác trong hòan cảnh nào
?Xuất xứ của bài thơ?
 -Bài thơ “Tiếng hát con tàu” được
Chế Lan Viên sáng tác vào năm
1960. Bài thơ được lấy cảm hứng từ
một sự kiện kinh tế – xã hội trong
những năm 1958- 1960 : phong trào
vận động người miền xuôi lên xây
dựng kinh tế miền núi (đặc biệt là
vùng núi Tây Bắc).
 -Bài thơ được in trong tập “nh
sáng và phù sa” ( xuất bản năm
1960 ).


 3/ Nhan đề- đề từ và bố cục của bài
thơ :

 a. Nhan đề và đề từ của bài thơ :

a1.Nhan đề bài thơ:
 * Em có nhận xét gì về cách đặt nhan
đề bài thơ của tác giả?
 - “Tiếng hát con tàu” là một nhân
hóa mang ý nghóa biểu tượng :

+ “Con tàu” là hình ảnh độc đáo diễn
tả khát vọng lên đường.

+ “Tiếng hát” là khát vọng cất lên
thành tiếng , nhân lên tành nhạc, là
hành khúc lên đường say mê, giục giã.
 =>Đây là con tàu tâm hồn đi suốt bài
thơ thành biểu tượng sinh động cho cảm
xúc chủ đạo của tác giả :Khát vọng
lên đường đến với nhân dân, đất
nước và ngọn nguồn của sự sáng tạo
thơ ca.


 a2 .Bốn câu đề từ :
 * Đọc 4 câu đề từ và cho biết : ý nghóa
nhan đề của bài thơ được tiếp tục thể
hiện qua nội dung của 4 câu thơ này như
thế nào?
 - Bốn câu thơ chứa đựng hai hình ảnh :

Tổ quốc và nhân dân.

 + Tổ quốc được thể hiện qua một miền
đất cụ thể “Tây Bắc”; nhưng lại ẩn dụ
cho Tổ quốc bao la, rộng lớn.
 +Nhân dân được thể hiện qua hai lần
hóa thân kỳ diệu “ Khi lòng ta…”, “Tâm
hồn ta…”
 => 4 câu thơ thể hiện sự gắn bó giữa
con người với Tổ quốc – con người mang
khát vọng mãnh liệt như con tàu hối hả
lăn bánh về phía đất nước, nhân dân .


 @/ Như vậy, nhan đề và đề từ
bài thơ có hai ý nghóa :
 + Thứ nhất là bày tỏ tình
yêu và khát vọng hòa nhập,
cống hiến cho Tổ quốc, nhân
dân của nhà thơ.
 +Thứ hai là sự thể hiện khát
vọng của một công dân (“ta”)
gắn với khát vọng của người
nghệ só tìm về Tổ quốc như
tìm về với ngọn nguồn sáng
tạo nghệ thuật chân chính.


 b.Bố cục bài thơ :
 * Từ ý nghóa nhan đề và đề từ bài
thơ, theo em dòng chảy tâm trạng của
nhà thơ được thể hiện qua những cung

bậc nào của tiếng hát con tàu?
 - Bài thơ có thể chia làm 3 khúc hát :

+ Khúc hát 1 ( 2 khổ thơ đầu) : sự
trăn trở, mời gọi của con tàu tâm
hồn.

+Khúc hát 2 ( 9 khổ thơ giữa) : khúc
hát hoài niệm của con tàu tâm hồn
khi trở về Tây Bắc.

+Khúc hát 3 ( 4 khổ cuối ): khúc hát
lên đường sôi nổi , say mê của con
tàu tâm hồn.


 II/ Phân tích :
 1/ Khúc hát 1: Sự trăn trở và
lời mời gọi của con tàu tâm
hồn .
 *Đọc 2 khổ thơ đầu và cho biết
sự trăn trở và lời mời gọi
của con tàu tâm hồn được thể
hiện thông qua những từ ngữ,
hình ảnh nào của đọan thơ ?
 **Theo em, nét đặc sắc trong
nghệ thuật biểu đạt của nhà
thơ ở đây là gì?

 - Với nghệ thuật phân thân ( cách nhà
thơ tự tách đôi dòng cảm xúc của mình)
bằng cách tự vấn qua hàng lọat câu
hỏi :
 …anh đi chăng?  Anh có nghe …? sao
chửa ra đi ?...  gợi âm điệu hối thúc,
giục giã…và các câu trả lời : “ Tàu đói
…vầng trăng”, “đời anh nhỏ hẹp …”,
“chẳng có thơ đâu…” tạo thế đối lập
giữa phê phán với mời gọi.
 - Gòong thơ vừa day dứt, vừa giục giã …
 => Đ ọan thơ là sự lấy đà, chuẩn bò tâm
lý, chuẩn bò trí tuệ, ý chí khởi động
cảm xúc cho con tàu tâm hồn trước giờ
“lăn bánh” vào cuộc hành trình lớn lao
và thiêng liêng .


2/ Khúc hát 2 - Những hoài niệm
của nhà thơ về Tây Bắc :
 a. Những cảm xúc về mảnh đất
và con người:
 a1. Cảm xúc khái quát :
 * Về mảnh đất Tây Bắc:
h/ả thơ gợi
 - Xứ thiêng liêng… anh hùng
tả về một
 - Nơi máu rỏ… thấm đất
mảnh đất
 Nay rạt rào … trái đầu đau

xuân
thương
anh
- …sương giăng…mây phủ
. dũng
trong k/c nay
đang được


 @/

@/ Về nhân dân :
suối cũ

nai về

đón giêng hai
+… gặp lại nhân dân như 
chim én gặp mùa
trẻ thơ …gặp
chiếc nôi…gặp …

=> h/ả so sánh gần gũi,

cỏ

đứa


a2.Cảm xúc cụ thể :

- Nhớ anh du kích :nghèo khổ, giản dò,anh
hùng
- Nhớ em liên lạc :nhanh nhẹn, thông minh.
- Nhớ mế : nhân hậu, ân tình.
- Nhớ em gái nuôi quân : dòu dàng, tha thiết.
@/ Nét đặc sắc về nghệ thuật biểu đạt :
 + Nghệ thuật liệt kê với những h/ả giản
dò…
 + Cách xưng hô thân mật gần gũi, gắn bó
…
 + Điệp từ “nhớ” như xoáy sâu vào quá
khứ với tấm lòng biết ơn sâu nặng…
=> nhớ và biết ơn vô bờ về nhân dân anh
hùng.


b.Cảm xúc nâng lên thành những suy
tưởng :
 Khi ta ở chỉ là nơi đất ở
 Khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn…
 …Tình yêu làm đất lạ hóa quê hương.
- Hình ảnh thơ giàu sức liên tưởng và
đậm tính triết lý – những triết lý được rút
ra từ những cảm xúc và h/ả cùng với
cách diễn đạt giản dò, cô đúc nên không
rơi vào khô khan mà tạo ấn tượng mạnh
trong cảm xúc người đọc.
=> Từ đó giúp người đọc hiểu được một
qui luật thấm thía : Trong đời sống con
người, tình cảm có một sức mạnh kỳ lạ :

nó biến cái xa xôi thành gần gũi, biến
cái vô tri thành vật có linh hồn.


 Tóm lại,
 Đọan thơ diễn tả được niềm
hạnh phúc, lòng biết ơn sâu
nặng của tác giả với Tây
Bắc và nhân dân. Trở về
với Tây Bắc , với nhân dân
như tìm về với nguồn sống,
nguồn hạnh phúc lớn lao và
đó cũng chính là cội nguồn
của sự sáng tạo nghệ thuật
của người nghệ só.


 3/ Khúc hát 3 : Khúc hát lên đường .
 *Kết thúc bài thơ, cảm xúc của con
tàu tâm hồn ở nhà thơ được thể
hiện như thế nào ?
 - “Đất nước gọi ta hay lòng ta gọi?” –
câu hỏi tu từ- tiếng gọi của đất
nước hòa nhập với tiếng gọi bên
trong tâm hồn của nhà thơ : thôi
thúc, giục giã lên đường.
 - Tiếng song ca ấy tạo nên lời thơ
mời gọi gấp gáp ( Tình em…mong, tình
mẹ… chờ… ) để biểu đạt niềm khao
khát say mê, cháy bỏng được về Tây

Bắc của nhà thơ.


 - Kết thúc bài thơ là h/ả “Con tàu
mộng tưởng… uống vầng trăng” với
“mặt hồng em…”
 là những hình ảnh biểu tượng cho niềm
hạnh phúc tràn đầy của thi nhân khi
đã tìm về được với Tây Bắc- ( cũng là
đất nước, nhân dân, là cội nguồn của
sáng tạo thơ ca) – cái “sân ga tinh
thần” mà con tàu tâm hồn của nhà
thơ đã tới đích.
 III/ Chủ đề :
 Bài thơ là lời giục giã, thôi thúc khát
vọng đi tới cuộc sống mới đang rộng
mở- là tiếng gọi đến với nhân dân
đậm tình nặng nghóa để khơi dậy nguồn
thơ .


 IV/ TỔNG KẾT :
 - Tiếng hát con tàu là một bài thơ
có sức sống lâu bền bởi bài thơ
không chỉ thể hiện : khát vọng lớn
về với nhân dân, với đất nước
mà còn ở sự gặp gỡ tuyệt diệu
giữa tiếng gọi của đất nước với ý
thức tự giác đóng góp để dựng
xây đất nước của nhà thơ.

 - n tượng của bài thơ còn ở phong
cách nghệ thuật độc đáo của Chế
Lan Viên qua sự sáng tạo hệ thống
hình ảnh mới lạ, biến hóa tầng lớp
cùng sự kết hợp hài hòa giữa vẻ
đẹp cảm xúc với vẻ đẹp trí tuệ.


 @/ Hướng dẫn học bài:
 - Nắm vững những kiến thức cơ
bản về tác giả và mạch cảm xúc
chủ đạo của bài thơ .
 - Biết phân tích một đọan thơ, bài
thơ để làm rõ được những đặc sắc
về nội dung và nghệ thuật của
bài thơ, đọan thơ.
 - Học thuộc những câu thơ, đọan thơ
tiêu biểu .
 @/ Hướng dẫn sọan bài : “Các vò La
Hán chùa Tây Phương” theo yêu cầu
: nét chính về tác giả, hòan cảnh
sáng tác, cảm xúc chủ đạo, bố
cục và nội dung-nghệ thuật trong
từng phần của bài thơ.