Tuần 11. Thực hành một số phép tu từ ngữ âm

Thực hành một số
phép tu từ ngữ âm


I. TẠO NHỊP ĐIỆU VÀ ÂM HƯỞNG CHO CÂU.
Học sinh hoạt động theo nhóm:

Bài tập 1: Nhận xét về
nhịp điệu, sự phối hợp
âm thanh (cùng với các
phép lặp cú pháp, lặp từ
ngữ) nhằm tạo ra âm
hưởng hùng hồn, đanh
thép cho lời tuyên ngôn
trong ví dụ SGK. Chú ý:
sự phối hợp nhịp ngắn –
dài, sự thay đồi thanh
bằng – trắc cuối mỗi
nhịp, tính chất mở hay
đóng của âm tiết kết thúc
mỗi nhịp.

Bài tập 2: Phân tích tác
dụng của âm thanh,
nhịp điệu (có sự phối
hợp với phép lặp từ
ngữ và kết cấu cú
pháp) trong việc tạo
nên sắc thái hùng hồn,
thiêng liêng của lời kêu
gọi cứu nước trong

đoạn trích SGK (chú ý
vần, sự ngắt nhịp và
đối xứng)

Bài tập 3: Nhịp điệu
trong đoạn văn thích
hợp với việc khẳng
định, ngợi ca sức
mạnh và ý chí kiên
cường của cây tre,
hình ảnh tượng
trưng cho con người
Việt Nam. Hãy phân
tích để làm sáng tỏ
điều đó


Bài 1:
- Hai vế câu mở đầu dài; nhịp điệu dàn
trải, thể hiện cuộc đấu tranh từng thời
kì của dân tộc.
- Vế sau: dồn dập, ngắn gọn, mạnh mẽ
để khẳng định quyền độc lập.
- Sö dụng biện pháp điệp từ, điệp ngữ,
lặp cấu trúc, sử dụng thanh B – T rất
hiệu quả.


Bài 2:
- Phép điệp:

+ Điệp từ ngữ: ai có - thì dùng
+ Lặp cú pháp: ai có … dùng gươm.
- Phép đối xứng: đàn ông >< đàn bà.
người già >< người trẻ
súng >< gươm.
- Vần: bà – già.
- Nhịp: ngắn gọn, mạnh mẽ.
 Âm hưởng mạnh mẽ, thúc giục, lôi cuốn.


Bài 3:
- Nhịp điệu: ngắt nhịp ngắn gọn, mạnh mẽ.
- Âm hưởng:
+ Điệp từ: giữ, tre.
+ Liệt kê: mái nhà tranh, đồng lúa chín.
+ Lặp cú pháp: tre, anh hùng.
+ Nhân hóa: tre chống lại sắt thép, giữ nước,
giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín…
Cây tre là biểu tượng của sức sống mãnh
liệt, gắn liền với con người Việt Nam.


II. ĐIỆP ÂM, ĐIỆP VẦN, ĐIỆP THANH
Học sinh hoạt động theo nhóm

Bài tập 1:
Phân tích
tác dụng
tạo hình
tượng của

việc điệp
âm đầu
trong các
câu thơ
trong
SGK?

Bài tập 2: Trong
đoạn thơ Tiếng
hát sang xuân
của Tố Hữu SGK,
vần nào được lặp
lại nhiều nhất?
Nêu tác dụng biểu
hiện sắc thái ý
nghĩa của phép
điệp vần đó?

Bài tập 3: Đoạn thơ Tây Tiến
của Quang Dũng trong SGK
gợi được khung cảnh hiểm trở
của rừng núi … là nhờ có sự
đóng góp của nhiều yếu tố (cả
những yếu tố không thuộc ngữ
âm). Hãy phân tích: nhịp
điệu, sự phối hợp giữa các
thanh T – B ở 3 dòng đầu và
cách dùng toàn thanh B ở
dòng cuối, các yếu từ ngữ,
phép lặp cú pháp, …

Bài 1:
a. Dưới trăng quyên đã gọi hè
Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông.
Điệp âm “l”: Gợi tả mùa hè sinh động,
hoa lựu nở đỏ rực lúc ẩn, lúc hiện.
b. Làn ao lóng lánh bóng trăng loe.
Điệp âm “l”: Trăng soi mặt nước chao
động lung linh theo làn nước.


Bài 2:
Lá bàng đang đỏ ngọn cây.
Sếu giang mang lạnh đang bay ngang
trời.
Mùa đông còn hết em ơi
Mà con én đã gọi người sang xuân.
-Vần “ang” tạo âm hưởng mênh mang
gợi tả sự xao xuyến của phút giây
giao mùa.
(Mùa đông đang còn tiếp diễn với
nhiều dấu hiệu đặc trưng :lá bàng đỏ,
sếu giang bay về phương Nam tránh
rét vậy mà đã có những lời mời gọi


Bài 3:
“ Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm.
Heo hút cồn mây súng ngửi trời.

Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống.
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.”
- 3 câu đầu nhiều thanh trắc, từ láy: khúc
khuỷu, thăm thẳm, heo hút.
- Nhân hóa: súng ngửi trời.
- Phép đối: Ngàn thước lên cao >< ngàn
thước xuống.
- Lặp từ: dốc, ngàn thước.
Âm hưởng thơ gợi tả cái hiểm trở, đáng sợ
( 3 câu đầu), cái mênh mang xa vắng ( câu
cuối).