Tuần 4. Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Sa hành đoản ca)

SA HÀNH ĐOẢN CA
( BÀI CA NGẮN ĐI TRÊN BÃI CÁT)
CAO BÁ QUÁT

HẰNG NGA- THPT HOÀI ĐỨC B


Cao Bá Quát
( 1809- 1855)


I- TÁC GiẢ
• Cao Bá Quát tự là Chu Thần
( 1809- 1855), ngưòi làng Phú
Thị, huyện Gia Lâm tỉnh Bắc
Ninh, nay thuộc quận Long Biên
– Hà Nội
• Ông là nhà thơ có tài năng và
bản lĩnh, thơ văn ông phê phán
mạnh mẽ chế đọ Phong Kiến
nhà Nguyễn bảo thủ lạc hậu.
• Ông là người tài năng ,viết đẹp
nổi tiếng trong giới trí thức Bắc
Hà và được tôn nư bậc thánh “
Thần Siêu thánh Quát”
• Ông là người có hoài bão lớn.
Năm 1853 ông đã từng cùng
nhân dân Mĩ Lương , Sơn Tây
nổi dậy chống lại triều đình nhà
Nguyễn. Năm 1855 trong một
trận đánh ông đã hi sinh.

• Ông để lại 1400 bài thơ, hơn 20
bài văn xuôi, một số bài phú
Nôm và hát nói.


II- TÁC PHẨM
1- Hoàn cảnh sáng tác

Câu hỏi 1: Em hãy cho biết
hoàn cảnh ra đời của bài thơ?
• Có ý kiến cho rằng Cao Bá Quát
sáng tác bài thơ này trong
những lần vào kinh đô Huế thi
Hội phải đi qua những trảng cát
mênh mông của Quảng Bình,
Quảng Trị, từ đó hình thầnh cấu
tứ của bài thơ này.
• Có người lại cho rằng ông làm
bài thơ trong thời gian tập sự ở
Bộ Lễ triều đình Huế
• Dù làm ở thời điểm nào thì bài
thơ vẫn thể hiện những tư
tưởng bế tắc của kẻ sĩ chưa tìm
được lối thoát trên đường đời.


2- Nội dung và nghệ thuật của bài thơ
• Câu hỏi 2: Sau khi đọc
xong bài thơ em có
những ấn tượng gì?

• Một con đường trên cát
• Một người đi đường
gặp nhiều gian nan
• Bài thơ có âm điệu bi
tráng


a- Hình ảnh con đường trên cát
“ Bãi cát dài, lại bãi cát dài
Đi một bước như lùi một bước
Mặt trời lặn và vẫn còn đi
Khác trên đường nước mắt lã chã rơi”
• Câu hỏi 3: Theo em hình ảnh bãi cát dài thể hiện điều gì?
• 4 câu thơ trên cho ta thấy:
- Một sa mạc cát mênh mông, vô tận
- Một người đi đường ( Một bước lại như lùi)
-Đi đến lúc mặt trời lặn vẫn chưa thôi
- Vừa đi vừa tuôn lệ
-> Hình ảnh bãi cát là biểu tượng cho đường đời. Con đường
hành đạo của kẻ sĩ. Con đường ấy vô tận nên xa xôi mờ mịt.
Người đi đường rất vất vả, thậm chí phải rơi lệ trên con đường
ấy. Cái đích công danh càng gần, thì càng xa cái đích của lẽ sống
thanh cao, trong sạch “Đi một bước như lùi một bước”.


b- Hình ảnh người đi đường
“ Không học được tiên ông phép ngủ
Trèo non , lội suối giận khôn vơi
Xưa nay phường danh lợi
Tất tả trên đường đời

Đầu xóm hơi men thơm quán rượu
Kẻ say vô khối tỉnh bao người?
Bãi cát dài bãi cát dài ơi!
Tính sao đây đường bằng mờ mịt
Đường ghê sợ còn nhiều đâu ít?”
• Câu hỏi 4: Những câu trên là lời của ai? Nói những
điều gì?


• Đây là lời nói của người đi đường- một kẻ sĩ đi tìm chân lí giữa
cuộc đời mờ mịt
• Người đi đường nói với ta: Cuộc đời đầy bọn hám danh lợi chen
chúc, tất tả mưu sinh, hưởng lợi. Cái bả danh lợi như hương
rượu ngon cuốn hút không biết bao người:
“ Xưa nay phường danh lợi,
Tất tả trên đường đời,
Đầu xóm hơi men thơm quán rượu,
Người say vô số tỉnh bao người?”
• Người đi đường một mình đi trên bãi cát. Chỉ có một mình đơn
độc quá
-> Thể hiện rõ sự đối lập giữa người đi đường với đông
đảo những người chạy theo danh lợi. Cũng khẳng định rõ,
mình không thể hoà trộn với phường danh lợi, mặc dù mình
đơn độc. Người đi đường tỏ rõ thái độ khinh thương phường
danh lợi. Mục đích, lí tưởng hướng tới của con người này có
thẻ là vô ích trong một xã hội rối ren, ông là kẻ cô đơn không
có người đồng hành. Sự thật ấy làm người đi đường cay đắng


• Tác giả đặt ra câu hỏi: Đi tiếp hay dừng lại:

“ Bãi cát dài, bãi cát dài ơi
Tính sao đây đường bằng mờ mịt”
• Lẽ dĩ nhiên con người ấy không dừng lại. Ông tự bach:
“ Không học được tiên ông phép ngủ
Trèo non, lội suối, giận khôn nguôi
• Người đi đường- kẻ sĩ ấy hiểu rằng phải học để đi thi. Nhưng
đỗ đát và ra làm quan thì như bao phường danh lợi khác. Thế
thì học để làm gì? Biết sống ra sao? Suy nghĩ ấy đầy mâu
thuẫn. Đó cũng chính là mâu thuẫn tư tưởng hết sức sâu sắc:
+Khát vọng sống cao đẹp với hiện thực đen tối mờ mịt
+ Xông pha trên con đường tìm lí tưởng với cầu danh lợi. ---->Mâu thuẫn đó đã tạo nên những khó khăn trên con
đường tìm lí tưởng. Con người ấy- kẻ sĩ của thời đại ấy biết
tính sao đây?


c-Sự bế tắc của người đi đường
“ Hãy nghe ta hát khúc
đường cùng
Phía Bắc núi bắc, nụi vô
cùng
Phía Nam núi Nam, sóng
dào dạt
Anh đứng làm chi trên
bãi cát?”
• Câu hỏi 5: Những câu thơ
trên bộc lộ tâm sự gì?


c-Sự bế tắc của người đi đường
• Nhìn về phía bắc núi

• -> Người đi đường
non trùng điệp. Quay về
không chỉ nhận ra mình
phía Nam, núi ở sau
cô độc trên đường đời
lưng, sông chắn trước
mà đi trên con đường
mặt. Đường cùng mất
cùng. Sự bế tác không
rồi. Tiếp tục đi hay dừng
tìm thấy lối thoát trên
lại đều khó khăn. Người
đường đời của kẻ sĩ
đi đưòng đành đững
chôn chân trên bãi cát.


III- KẾT LUẬN
• Nội dung: Bài thơ tạo được
tứ hay, ý lớn khi dựng lên
biểu tượng của con đường
trên cát và hình ảnh người
đi đường. Đó là kẻ sĩ đang
đi trên con đường đời đi
tìm lí tưởng.

• Nghệ thuật: Người đi
đương không đơn nhất mà
được xưng bằng : Khách,
Ta , Anh, cách xưng hô ấy

tạo cho nhân vật trữ tình
nhiều tâm trạng khác nhau.
Âm điệu thơ bi tráng, bởi nó
vừa buồn nhưng vừa có
những phản kháng âm thầm
đối với trật tự đời sống
đương thời. Nó cảnh báo
một sự thay đổi tất yếu
trong tương lai. Thơ Cao Bá
Quát sâu sắc và cứng cỏi.


IV- Củng cố
Đọc phân ghi nhớ SGK
• Sau khi đọc xong bài thơ em thử tưởng tượng hình ảnh Cao Bá Quát
khi ông còn sống?