Tuần 10. Đọc thêm: Lời tiễn dặn

Së gi¸o dôc Hµ T©y
Tr­êng­THPT­V¹n­Xu©n

TrÇn H÷u ViÖt
Gi¸o viªn v¨n
Trêng THPT V¹n Xu©n


TiÕt­30­§äc­thªm
Văn­học­d©n­gian

Lêi tiÔn dÆn
TrÝch “TiÔn dÆn ngêi yªu”
truyÖn th¬ d©n téc Th¸i


I, Giới thiệu chung
1/ Truyện thơ
Truyện thơ là những tác phẩm tự sự dân gian
bằng thơ, giàu chất trữ tình, phản ánh số phận
và khát vọng của con ngời khi hạnh phúc lứa đôi
và sự công bằng xã hội bị tớc đoạt.
2/ Tóm tắt truyện thơ Tiễn dặn ngời yêu (SGK):
Đôi trai gái ấy thân thiết từ thuở nhỏ, đến tuổi
thanh niên thì yêu nhau thắm thiết.
Nhng cha mẹ cô gái tham tiền bạc, ép gả cô cho
nhà giàu, cô vô cùng đau khổ, chỉ biết than
khóc. Chàng trai nghèo đau khổ hát lời tiễn
dặn, đa cô về nhà chồng.

hủi, bị đuổi về nhà, bị bán vào cửa
quan, rồi bị đem ra chợ bán với giá rẻ
mạt.
- Năm tháng trôi qua, trong khi cô gái
bị đày đoạ héo tàn thì chàng trai bỏ
làng đi buôn bán nơi xa, quyết chí
làm giàu. Tình cờ khi đi chợ, anh
mua đợc cô gái ấy với giá chỉ bằng
giá cuộn lá dong.
- Đôi trai gái yêu nhau thuở nào, đợc
gặp lại, đa nhau về chung sống hạnh
phúc.


3/ Đoạn trích: Lời tiễn dặn
-Nội dung chính: Miêu tả rõ tâm trạng của chàng
trai trên đờng tiễn cô gái về nhà chồng và chứng
kiến cảnh cô bị nhà chồng đánh đập hành hạ.

II. Đọc hiểu đoạn trích
Văn bản:
1. Quảy gánh qua đồng rộng

Ngời đẹp anh yêu cất bớc theo chồng.
Vừa đi vừa ngoảnh lại.
Vừa đi vừa ngoái trông,
Chân bớc xa lòng càng đau nhớ.
Em tới rừng ớt ngắt lá ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông.

Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;
Đợc nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay
lại,


Xin hãy cho anh kề vóc mảnh,
Quấn quanh vai ủ lấy hơng ngời.
Cho mai sau lửa xác đợm hơi,
Một lát bên em thay lời tiễn dặn !
Con nhỏ hãy đa anh ãm
Bé xinh hãy đa anh bồng,
Cho anh bế con dòng đừng ngợng,
Nựng con rồng, con phợng đừng buồn.
( )
Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nớc đỏ cá về,
Đợi chim tăng ló hót gọi hè.
Không lấy đợc nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa
đông,
Không lấy đợc nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá
bụa về già


( ...)
-Dậy di em, dậy đi em ơi !
Dậy rũ áo kẻo bọ,
Dậy phủi áo kẻo lấm !
Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đa anh búi hộ !
Anh chặt tre về đốt gióng đầu,

Chặt tre dày, anh hun gióng giữa,
Lam ống thuốc này, em uống khỏi đau.
Tơ rối đôi ta cùng gỡ,
Tơ vò ta vuốt lại quay guồng;
Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,
Về với ngời ta thơng thuở cũ.
Chết ba năm hình còn treo đó;
Chết thành sông, vục nớc uống mát lòng,
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,


Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát,
Chết thành hồn, chung một mái song song.
Hỡi gốc da yêu mọc ngoài cồn cát,
Nớc ngập gốc đáng lụi, đừng lụi,
Nớc ngập rễ đáng bềnh, đừng bềnh.
Đôi ta yêu nhau, tình Lú ủa mặn nồng,
Lời đã trao thơng không lạc mất;
Nh bán trâu ngoài chợ,
Nh thu lúa muôn bông.
Lòng ta thơng nhau trăm lớp nghìn trùng,
Bền chắc nh vàng nh đá.
Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng,
Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già,
Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển,


II. Hớng dẫn đọc hiểu đoạn trích,
1/ Bố cục và nội dung chính

- Đ1 (có 3 phần nhỏ):
+ 9 câu đầu: Tâm trạng của cô gái qua sự cảm nhận
của chàng trai.
+ 10 câu tiếp: Những cử chỉ, hành động của chàng
trai.
+ 5 câu cuối đoạn: Lời quyết tâm giữ trọn tình yêu.
- Đ 2 ( có 2 phần nhỏ)
+ 12 câu đầu: lời gọi dậy tha thiết, hành động chăm
sóc lời động viên ân cần.
+ 19 câu còn lại: Lời hát khẳng định tình yêu vững
bền chung thuỷ thắm thiết.


2/ Diễn biến và tâm trạng chàng trai và cô gái trên đờng
tiễn dặn.

Đoạn 1
Họ gọi nhau bằng
những lời yêu thơng,
Vừa đi, họ vừa chờ,ưđợi,ư
ngoái,ưtrông
Hình ảnh: rừng ớtrừng cà-rừng lá ngón
diễn tả tâm trạng đau
khổ cay đắng trong
lòng ngời.
Hình ảnh sự chờ đợi vợt
thời gian diễn tả TY

Đoạnư2
Hành động của chàng

trai: chạy tới đỡ dậy, ân
cần phủi áo chải đầu,
chặt ống tre đun thuốc
chăm sóc ngời yêu.
Hát để an ủi động
viên:
+ Dùng hình ảnh cái
chết để khẳng định
sự gắn bó (6 lần):
thành nớc-uống mát


Khẳng định một
chữ : đợi
+ Đợi tháng năm mùa
lau nở
+ Đợi mùa nớc đỏ cá
về
+ Đợi chim tăng ló hót
gọi hè

+ So sánh tới truyện cổ
tình Lú-ủa để khẳng
định .
+ So sánh với hình ảnh sự
vật bền chắc: vàng,ưđá,ư
gỗưcứng.
+ Lấy sự việc: muaưtrâuư
ngoàiưchơ,ưthuưlúa muônư
bông để khẳng định

tính nhất quán.
-> Nội dung lời hát đã
khẳng định TY thuỷ
chung mãnh liệt.


3/ Nghệ thuật trong lời hát tiễn dặn
- Lối diễn đạt sử dụng nhiều hình ảnh quen thuộc, gần
gũi trong đời sống và phải nhắc đi nhắc kại nhiều lần
mới thoả mãn cảm xúc trong lòng.

+ Những hình ảnh dản dị mà gợi cảm: diễn tả thời gian,
không gian chờ đợi: đợiư tớiư thángư năm lauư nở,ư Đợiư mùaư nướcư
đỏưcáưvề ...
Diễn tả sự gắn bó trong tình yêu bền chặt nên chết đi
vẫn hoá thành nguồn nớc trong mát, thành dây trầu xanh
thắm...
+ Phép điệp trong đocs điệp từ (chết thành ..), trong
trùng lặp kiểu câu: nớc ngậpđáng .. đừng... tạo âm
hởng khẳng định nh những đợt sóng bảo vệ tình yêu,
nhấn chìm tục lệ hà khắc.


4/ Thái độ phản kháng hôn nhân lạc hậu và khát
vọng trong tình yêu, hôn nhân
+ư Những lời tiễn dặn tha thiết đã phản ánh tình trạng hôn
nhân lạc hậu khá phổ biến trong xã hội phong kiến miền núi
xa kia là cha mẹ ép gả, con cái không có quyền quyết định
việc chọn bạn đời của chính mình Chính tập tục lac hậu
ấy đã bóp chết bao tình yêu lứa đôi trong sáng hồn nhiên;

làm bao lứa đôi suốt đời đau khổ.

Trong đoạn trích, nhiều lần chàng trai khẳng
định tình yêu bất tử
ưĐoạnư1:ưkhát vọng đợc gắn bó cả đến khi chết:ưKềư
vócưmảnh,ưquấnưquanhưvaiưủưlấyưhươngưngười;ưlờiưhẹnưướcư:ư
Đoạn
2: Khát vọng
đợc yêu biểu lộ qua hình ảnh cái chết (6
khôngưlấyưđư
ợcưnhauưta

lần) mà không chìa lìa lứa đôi ; ngợc lại tình yêu có sự hoá
sinh
kì diệu
sức
sống bất
tử. tình yêu mãnh liệt thuỷ
=>ưĐiều
đó và
đãcó
vừa
khẳng
định

chung và khát vọng muốn đợc tự do trong hôn nhân .
Qua đó đã biểu lộ thái độ phản kháng quyết liệt với lễ
giáo lạc hậu.

III. Kết luận
Qua đoạn trích: Lờiư tiễnư dặn đã khẳng định
giá trị của tác phẩm Tiễnư dặnư người yêu xứng
đáng là tác phẩm nghệ thuật dân gian độc
đáo, đặc sắc bởi giá trị hiện thực và nhân đạo
sâu sắc, bởi hình thức nghệ thuật hấp dẫn.
Có lẽ vì thế, đồng bào dân tộc Thái đã tự đánh
giá: Hát tiễn dặn lên, gà ấp phải bỏ ổ, cô gái
quên hái rau, anh đi cày quên cày ..


Tạm biệt các em!