Bài 28. Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận

GIỜ NGỮ VĂN LỚP 8A1


MÔN NGỮ VĂN 8


Ta biết văn nghị luận được viết ra là nhằm
xác lập cho người đọc, người nghe một tư
tưởng, một quan điểm nào đó. Vì vậy, văn
nghị luận cần có luận điểm rõ ràng, có lí lẽ,
dẫn chứng thuyết phục đó. Sức mạnh của văn
nghị luận là lí trí, là hệ thống luận điểm. Tình
cảm, miêu tả, tự sự giúp cho những điều lí trí
nêu ra có thêm sức lay động lòng người, cảm
hóa và thuyết phục nghe. Yếu tố tự sự, miêu
tả được sử dụng trong bài văn nghị luận như
thế nào, chúng ta cùng tìm hiểu.


Thứ sáu, ngày 05 tháng 03 năm 2013
Tuần 31
Tiết 116

Phân môn: Tập làm văn


Thứ sáu, ngày 05 tháng 04 năm 2013.
Tuần 31
Tiết 116

I.

Phân môn Tập làm văn:
Bài 28

TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ
VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LuẬN

Yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận:
1- Tìm hiểu ví dụ:
Đọc đoạn trích a và cho biết
đoạn này có dùng yếu tố tự sự
không? Nếu có, hãy chỉ ra
những, đoạn văn dùng phương
thức kể?


a.
Sau nữa, việc săn bắt thứ “vật liệu biết nói” đó, mà
lúc bấy giờ người ta gọi là “chế độ lính tình nguyện” (danh từ
mỉa mai một cách ghê tởm) đã gây những vụ tham nhũng lạm
hết sức trắng trợn.
Đây! Chế đội lính tình nguyện ấy được tiến hành như
thế này: Vị “Chúa tỉnh”-mỗi viên công sứ ở Đông Dương quả
là một vị “Chúa tỉnh” -ra lệnh cho bọn quan lại dưới quyến,
trong một thời hạn nhất định phải nộp cho đủ một số người
nhất định. Bằng cách nào, điều đó không quan trọng. Các
quan cứ liệu mà xoay xở. Mà cái ngón xoay xở […] thì các ông
tướng ấy thạo hết chỗ nói, nhất là xoay xở làm tiền.
Thoạt tiên, chúng tóm những người khỏe mạnh,
nghèo khổ, những người này chỉ chịu chết thôi không còn kêu

cứu vào đâu được. Sau đó, chúng mới đòi đến con cái nhà
giàu. Những ai cứng cổ thì chúng tìm ngay dịp để sinh chuyện
với họ hoặc với gia đình họ, và nếu cần, thì giam cổ họ lại cho
đến khi họ phải dứt khoát chọn lấy một trong hai con đường:
“đi lính tình nguyện , hoặc xì tiền ra”.
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế
máu).


lúc bấy giờ người ta gọi là “chế độ lính tình nguyện” (danh từ
mỉa mai một cách ghê tởm) đã gây những vụ tham nhũng lạm
hết sức trắng trợn.

Đây! Chế đội lính tình nguyện ấy được tiến
hành như thế này: Vị “Chúa tỉnh”-mỗi viên công sứ
ở Đông Đoạn
Dương
là mộtthủ
vị đoạn
“Chúa tỉnh” -ra lệnh
nàyquả
kể vềnhững
cho bọnbắt
quan
lại chính
dưới quyền
quyền,
trong
lính của
thực

dân một thời hạn
nhất định
phải
nộp
chothuộc
đủ một
Pháp
ở các
nước
địa. số người nhất định.
Bằng cách nào, điều đó không quan trọng. Các
quan cứ liệu mà xoay xở. Mà cái ngón xoay xở […]
thì các ông tướng ấy thạo hết chỗ nói, nhất là xoay
xở làm tiền.
tiên,
tóm những người khỏe
ĐoạnThoạt
này kể về
việcchúng
gì?
mạnh, nghèo khổ, những người này chỉ chịu chết
thôi không còn kêu cứu vào đâu được. Sau đó,
chúng mới đòi đến con cái nhà giàu. Những ai cứng
cổ thì chúng tìm ngay dịp để sinh chuyện với họ
hoặc với gia đình họ, và nếu cần, thì giam cổ họ lại
cho đến khi họ phải dứt khoát chọn lấy một trong


b. Ấy thế mà trong một bản bố cáo với những người bị bắt lính,
phù toàn quyền Đông Dương, sau khi hứa hẹn ban phẩm hàm cho

những lính sẽ còn sống sót và truy tặng những người sẽ hi sinh
“cho Tổ quốc”, đã trịnh trọng tuyên bố rằng:
“Các bạn đã tấp nập đầu quân, các bạn đã không ngần
ngại rời bỏ quê hương xiết bao trìu mến để người thì hiến xương
máu của mình như lính khố đỏ, kẻ thì hiến dâng cánh tay lao
động của mình như lính thợ”.
Nếu quả thật người An Nam phấn khởi đi lính như thế, tại
sao lại có cảnh, tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lị, tốp thì trước khi
xuống tàu, bị nhốt trong một trường trung học ở Sài Gòn, có lính
Pháp canh gác, lưỡi lê tuốt trần, đạn lên nòng sẵn? Những cuộc
biểu tình đổ máu ở Cao Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở
Biên Hòa và ở nhiều nơi khác nữa, phải chăng là những biểu hiện
của lòng sốt sắng đầu quân “tấp nập” và “không ngần ngại”?
(Nguyễn Ái Quốc,
Thuế
máu)
Hãy chỉ
rõ yếu tố miêu tả trong đoạn văn ?
Tả sự việc gì ? Cảnh khổ sở của những người bị bắt lính.


Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi.
a.
Sau nữa, việc săn bắt thú “vật liệu biết nói” đó, mà lúc bấy
giờ người ta gọi là “chế độ lính tình nguyện” (danh từ mỉa mai
một cách ghê tởm) đã gây những vụ tham nhũng lạm hết sức
trắng trợn.
Đây! Chế đội lính tình nguyện ấy được tiến hành như thế
này: Vị “Chúa tỉnh”-mỗi viên công sứ ở Đông Dương ra lệnh bắt
lính. Bằng cách nào, điều đó không quan trọng. Các quan cứ liệu

Nếu bỏ yếu tố tự sự và miêu tả, người
mà xoay xở. Mà cái ngón xoay xở […] thì các ông tướng ấy thạo
đọc
biết
hết chỗ
nói,không
nhất làthể
xoay
xở và
làmhình
tiền.dung ra
Nếusự
bỏgiả
yếu
tố lừa
tự sự
vànhũng
miêu(Nguyễn
tả,
ta Ái Quốc, Thuế
được
dối,
gạt,
lạm,
máu).
văn thực
như
sau
thìcáo
hiệu

b.
Ấy có
thếđoạn
mà trong
một bản
vớiquả
những người bị bắt
sự
tàn
bạo
của
dânbố
Pháp
và
nỗi
lính, phù
toàn
quyền
Đông
Dương,
sau khi
hứa hẹn ban phẩm
đạtvạ
như
thế
nào?
khổdiễn
về cái
mộ
lính

mà người
dân
hàm cho những lính còn sống sót và truy tặng những người sẽ hi
phải
Văn
thế sẽ
ít thuyết
sinh “cho
Tổchịu.
quốc”,
đã bản
trịnhvì
trọng
tuyên
bố rằng:
“Các bạn
phục
hơn.đã đầu quân, các bạn đã rời bỏ quê hương xiết
bao trìu mến để người thì hiến xương máu của mình, kẻ thì hiến
dâng cánh tay lao động của mình”.
Nếu quả thật người An Nam phấn khởi đi lính như thế, tại
sao lại có cảnh bị trói, bị nhốt. Những cuộc biểu tình đổ máu ở
Cao Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở Biên Hòa và ở nhiều
nơi khác nữa, phải chăng là những biểu hiện của lòng sốt sắng
đầu quân “tấp nập” và “không ngần ngại”?
(Nguyễn Ái Quốc,
Thuế máu)


Thứ sáu, ngày 05 tháng 04 năm 2013.

Phân môn Tập làm văn:
Bàiđịnh
28
xác
một văn bản

Muốn
thuộc
HIỂU
phương thứcTÌM
biểu
đạtCÁC
nào,YẾU
cầnTỐ TỰ SỰ
VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LuẬN
phải xem xét văn bản viết ra nhằm
I. mục
Yếu
tố tự
miêu
tả trong văn nghị
đích
nàosự
làvà
chủ
yếu.Đoạn
luận:
Vì
sao
đoạn

tríchsốa thủ
có nhiều
trích
có kể
về một
đoạn bắt
yếu
tố
không
phải là
1-lính
Tìm
vísự
dụ:màkhổ
vàhiểu
tả tự
lại
cảnh
sở của
văn bản
tựlính
sự?nhưng
Tươngchỉ
tự,nhằm
người
bị bắt
đoạn
trích
b códối,
nhiều

vạch
trần
sự giả
tànyếu
bạotố
của
miêu
sao không
văn
thực
dântảPháp
về “Mộphải
línhlàtình
bản miêu
tả?đích chính là là làm
nguyện”.
Mục
rõ phải trái, đúng sai nên nó là văn
bản nghị luận.

Tuần 31
Tiết 116


Thứ sáu, ngày 05 tháng 04 năm 2013.
Tuần 31
Tiết 116

I.

Phân môn Tập làm văn:
Bài 28

TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ
VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LuẬN

Yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị
luận:
1- Tìm hiểu ví dụ:
Yếu tố tự sự, miêu tả có đóng
góp gì cho văn bản nghị luận?


Tuần 31
Tiết 116

Thứ sáu, ngày 05 tháng 04 năm 2013.
Phân môn Tập làm văn:
Bài 28

TÌM HiỂU YẾU TỐ TỰ SỰ
VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I- Yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận:
1- Tìm hiểu ví dụ:
2- Ghi nhớ: (SGK- Tr 116)

 - Bài văn nghị luận vẫn thường cần phải có

các yếu tố tự sự và miêu tả. Hai yếu tố này giúp

cho việc trình bày luận cứ trong bài văn được rõ
ràng, cụ thể, sinh động hơn, và do đó có sức
thuyết phục mạnh mẽ hơn.


.Các dân tộc anh em trên đất nước chúng ta đã sáng tạo ra muôn vàn
truyện anh hùng đẹp . Có truyện đã trở thành trường ca lớn , như
Đam Săn , Xinh Nhã v.v… Riêng Chàng Trăng của dân tộc Mơ-

nông và Nàng Han của dân tộc Thái là hai truyện có nhiều
nét rất giống với truyện Thánh Gióng ở miền xuôi .
Mẹ chàng Trăng đã nằm mơ thấy một con thỏ trắng nhảy qua
Tìm những yếu tố tự sự, miêu
ngực mà thụ thai và đẻ ra chàng . Sợ tù trưởng phạt và, mẹ
tả trong
văn bản
cho
chàng bỏ chàng
trên rừng,
phótrên
mặcvà
cho
trời đất. Suốt ngày
biết, tác
dụng
củachỉ
chúng?
chàng không nói
không
cười,

thích chơi khiên đao . Sau
đó, chàng cưỡi ngựa đá khổng lồ do trời đất cho, đi giết một
tên bạo chúa đến chiếm đất rồi cuối cùng biến vào mặt
trăng để đêm đêm soi xuống dòng thác Pông-gơ-nhi những
vầng sáng bạc .
Còn nàng Han là một cô gái thông minh dũng cảm, lớn lên
đi đánh giặc ngoại xâm . Quân nàng liên kết với người Kinh,
theo cờ lệnh bằng chăn dệt chỉ ngũ sắc của nàng mà đánh
tan được giặc . Mường bản đang vui thắng trận thì nàng
hóa thành tiên lên trời , sau khi tắm ở sông Nậm Bờ tắm. Và
trên dãy núi Pu-keo vẫn còn đền thờ nàng Han ở chân rừng,
gần đấy có những vũng, những ao chi chít nối tiếp nhau là
vết chân voi ngựa của quân nàng Han và quân đội của
người Kinh .


+ Yếu tố tự sự :
- Chàng Trăng : Sự ra đời, lớn lên.
- Nàng Han : Lập công, di tích.
+ Yếu tố miêu tả :
- Thỏ trắng nhảy qua ngực.
- Đêm đêm soi xuống dòng thác Pông-gơnhi những vầng sáng bạc.
- Cờ lệnh bằng chăn dệt chỉ ngũ sắc.
-Những vũng ao chi chít nối tiếp nhau là vết
chân ngựa.
* Tác dụng: Làm cho văn bản mạch lạc, cụ
thể và làm rõ luận cứ .


Tác giả chỉ kể những chi tết :

+ Chàng Trăng : Không nói, không cười, cưỡi
giả đã không
kểthắng
và miêu
tả
ngựa đá,Tác
chiến
Vìsau
sao khi
tác giả
văn bản
trên kẻ
đã thù chàng bay
dài dòng, lan man mà có dụng ý
lên mặt trăng.
không kể lại đầy đủ và cặn kẽ
chọn.
Từ khi
đó, em
hãy cho
+ Nàng lựa
Han
: Sau
đánh
tan giặc hóa thành
toàn bộ
hai chuyện
Chàng
đưa yếu tố tự sự và
tiên bay biết

lên khi
trời.
Trăng
và
Nàng
Han,
màra
chỉlàm
tả luận cứ nhằm
Vì hai câu
chuyện
được
dẫn
miêu tả vào bài văn nghị luận, ta
cụ
thểtruyện
một số cổ
hình
ảnhdân
và kểtộc
kĩ miền núi này
chứng tỏcần
hai
của
chú ý điều gì?
một
số giống
chi tiết trong
những Thánh Gióng ở
có nhiều nét

với truyện
câu Tác
chuyện
miền xuôi.
giảấy?không kể lại toàn bộ câu
chuyện mà chỉ chọn lọc kể và tả kĩ những chi
tiết, hình ảnh có lợi cho việc làm sáng tỏ luận
điểm (như chàng Trăng không nói, không cười;
chàng cưỡi con ngựa đá; sau khi chiến thắng kẻ
thù thì bay về trời.) chứ không dẫn dài dòng, lan
man làm loãng hay phá vỡ mạch nghị luận.


- Bài văn nghị luận vẫn thường cần phải có
các yếu tố tự sự và miêu tả. Hai yếu tố này giúp
cho việc trình bày luận cứ trong bài văn được rõ
ràng, cụ thể, sinh động hơn, và do đó có sức
thuyết phục mạnh mẽ hơn.
 - Các yếu tố tự sự và miêu tả được dùng làm
luận cứ phải phục vụ cho việc làm rõ luận điểm và
không phá vỡ mạch lạc nghị luận của bài văn.


Tuần 31
Tiết 116

Thứ sáu, ngày 05 tháng 04 năm 2013.
Phân môn Tập làm văn:
Bài 28

TÌM HiỂU YẾU TỐ TỰ SỰ
VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I- Yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận:
II- Luyện tập:
1- Bài tập 1:
Chỉ ra các yếu tố tự sự và
miêu tả trong đoạn văn nghị
luận dưới đây và cho biết
tác dụng của chúng?


Sắp trung thu . Trời xứ Bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn
và sáng. Đêm trước rằm đầu tiên từ ngày bị giam giữ. Mưới
mấy ngày qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt giữ vô cớ,
cái khẳng định mình vẫn là khách tự do, chỉ là một xâu
những sự vật lỉnh kính, lích kích đáng lạ, đáng cười, đáng
ghét của bộ mặt nhà giam. Bỗng đêm nay trăng sáng quá
chừng. Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ,
lồng trong bóng cây. Đêm nay rất đẹp. Trong lòng rạo rực
bao nỗi niềm. Cầu lòng không đậu, người tù phải thốt lên :
“Đối thử lương tiêu nại nhược hả”
(Cảnh đẹp đêm nay, khó hững hờ)
Vậy trước cảnh đẹp đêm nay, trước cái đẹp đêm lành
này (đối thử lương tiêu), biết làm sao bay giờ (nại nhược
hà ?) Một câu hỏi hay một câu than đều có nghĩa. Nó là dấu
hiệu của một tâm trạng dạt dào nên sinh băn khoăn. Hơn
nữa, bối rối, xao xuyến. Nó ăm ắp tình tứ, nó rạo rực, nó
muốn yên, muốn thưởng thức, muốnc han hòa, muốn giãi
bày, bộc lộ. Phải đi ra với đêm, phải tắm mình trong nguyện,

phải vui, phải làm thơ. Tam trạng người tù như vậy nhưng
người tù đành như phải làm lơ. Như đành để mặc cho đêm
đẹp đêm lành, cho trăng mời trăng giục. Nghĩa là bao nhiêu
dạt dào trước trăng trước đêm, trước cái đẹp cái lành, phải


+ Yếu tố tự sự :
- Sắp trung thu.

- Đêm trước rằm đầu tiên từ ngày bị giam giữ.
- Mười mấy ngày qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt
vô cớ chỉ là một xâu những vật lỉnh kỉnh … đáng ghét của
bộ mặt nhà giam.
- Phải đi ra với đêm, phải tắm mình trong nguyệt, phải vui,
phải làm thơ …
+ Yếu tố miêu tả :
- Trời xứ Bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn và sáng. Đêm nay

trăng sáng quá chừng. Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về.
Ngay bên cửa sổ , lồng trong bóng cây.
- Đêm nay rất đẹp, rạo rực bao nỗi niềm, cầm lòng không
đậu, người tù phải thốt lên …
- Nó ăm ắp tình tứ, nó rạo rực, nó muốn yên, muốn thưởng
thức , muốn chan hòa, muốn giãi bày, bộc lộ …
+ Tác dụng :

- Yếu tố tự sự : Giúp người đọc hình dung rõ hoàn cảnh
sáng tác và tâm trạng nhà thơ.
- Yếu tố miêu tả : Như tái hiện, làm sống lại khung cảnh
đêm trăng, cảm xúc của thi sĩ, người tù yêu nước.

Bài tập 2 :
Nếu viết bài tập làm văn theo đề bài “Nêu
ý kiến của em về vẻ đẹp của bài ca dao Trong
đầm gì đẹp bằng sen” thì em có cần vận dụng
các yếu tố tự sự và miêu tả vào bài làm không ?
Vì
- sao ?

Cần vận dụng các yếu tố miêu tả và tự sự
vào bài văn. Vì:
+ Miêu tả để gợi lại vẻ đẹp của hoa sen
trong đầm.
+ Tự sự để kể lại kỷ niệm về bài ca dao,
hay câu chuyện góp phần làm nổi bật vẻ
đẹp của sen, cái độc đáo của bài ca dao…


Hướng dẫn tự học ở nhà
- Học bài, nắm được tác dụng, cách thức và
yêu cầu cần thiết của việc đưa yếu tố tự sự và
miêu tả vào bài văn nghị luận.
- Hoàn chỉnh các bài tập.
- Chuẩn bị bài:“ Luyện tập đưa các yếu tố tự
sự và miêu tả vào bài văn nghị luận”.


sau và cho biết tác dụng của chúng.
SỰ BÌNH YÊN

Một vị vua treo giải thưởng cho họa sỹ nào vẽ được một bức
tranh đẹp nhất về sự bình yên. Nhiều họa sĩ đã cố công. Nhà vua
ngắm tất cả các bức tranh nhưng chỉ thích có hai bức, ông phải
chọn lấy một.
Một bức vẽ hồ nước yên ả. Mặt hồ là tấm gương tuyệt mỹ vì
có những ngọn núi cao chót vót bao quanh. Bên trên là bầu trời
xanh với những đám mây trắng mịn màng. Tất cả những ai ngắm
bức tranh đều cho rằng đây là bức tranh bình yên hoàn hảo.
Bức tranh kia cũng có những ngọn núi, nhưng những ngọn
tụi và
núi này lại trần trụi
và lởm
lởm chởm
chởm đá.
đá. Ở
Ở phía
phía bên
bên kia
kia là bầu trời giận
dữ đổ mưa như trút kèm theo sấm chớp. Đổ xuống bên vách núi là
dòng thác nổi bọt trắng xóa. Bức tranh này trông chẳng bình yên
chút nào.
Nhưng khi nhà vua ngắm nhìn, ông thấy đằng sau dòng thác
là một bụi cây nhỏ mọc lên từ khe nứt của một tảng đá. Trong bụi
cây có một con chim mẹ đang xây tổ ở đó, giữa dòng thác trút
xuống một cách giận dữ, con chim mẹ đang đậu an nhiên trên tổ
của mình… Bình yên thật sự.
- Ta chấm bức tranh này! – Nhà vua công bố - Sự bình yên
không có nghĩa là một nơi không có tiếng ồn ào, không khó khăn,
không cực nhọc. Bình yên ngay chính khi đang ở trong phong ba

bão táp,
táp ta
ta vẫn
vẫn càm
càm thấy
thấy sự
sự bình
bình yên
yên trong
trong trái
trái tim. Đó chính là ý
nghĩa thực sự của bình yên.


… Họ đã phải đột ngột xa lìa vợ con, rời bỏ mảnh ruộng hoặc
đàn cừu của họ, để vượt đại dương, đi phơi thây trên các bãi
chiến trường châu Âu. Trong lúc vượt biển, nhiều người bản
xứ, sau khi được mời chứng kiến cảnh kì diệu của trò biểu
diễn khoa học về phóng ngư lôi, đã được xuống tận đáy biển
để bảo vệ tổ quốc của các loài thủy quái. Một số khác đã bỏ
xác tại những miền hoang vu thơ mộng vùng Ban-căng, lúc
chết còn tự hỏi phải chăng nước mẹ muốn chiếm ngôi nguyên
phi trong cung cấm vua Thổ, - chả thế sao lại đem nướng họ
ở những miền xa xôi ấy? Một số khác nữa thì anh dũng đưa
thân cho người ta tàn sát trên bờ sông Mác-nơ, hoặc trong
bãi lầy miền Săm-pa-nhơ, để lấy máu mình tưới những vòng
nguyệt quế của các cấp chỉ huy và lấy xương mình chạm nên
những chiếc gậy của các ngài thống chế.
Để nghị luận vấn đề tội ác của chính quyền thực dân đối với
( Nguyễn

Ái Quốc
)
người bản
xứ thuộc
địa, người viết đã viết như thế nào ?
Kể, mô tả hàng loạt những sự việc, hình ảnh liên quan đến
số phận những người da đen, những người xứ An Nam bị
bắt lính, phục vụ cho cuộc chiến tranh bẩn thỉu của bọn
thực dân Pháp.

ĐÚNG

SAI