Bài 28. Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận

Tiết116:


KIỂM TRA BÀI CŨ
Trong bài văn nghị luận yếu tố biểu cảm có vai trò gì ? Làm thế nào để bài văn
có sức biểu cảm cao ?

- Văn nghị luận rất cần yếu tố biểu cảm.Yếu tố biểu cảm giúp cho
văn nghị luận có hiệu quả thuyết phục lớn hơn,vì nó tác động mạnh
mẽ tới tình cảm của người đọc (người nghe).
- Để bài văn nghị luận có sức thuyết phục cao,người làm văn phải
thực sự có cảm xúc trước những điều mình viết (nói) và phải biết
diễn tả cảm xúc đó bằng những từ ngữ,những câu văn có sức truyền
cảm.Sự diễn tả cảm xúc cần phải chân thực và không được phá vỡ
mạch lạc nghị luận của bài.


Tiết116:
I.: YÕu tè tù sù vµ miªu t¶
trong bµi v¨n NL.
1.Phân tích ngữ liệu : SGK.


*VD1:

a. Sau nữa, việc săn bắt thứ “vật liệu biết nói” đó ,mà lúc bấy giờ người ta
gọi là “chế độ lính tình nguyện”(danh từ mỉa mai một cách ghê tởm) đã gây ra
những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn.
Đây ! Chế độ lính tình nguyện ấy được tiến hành như thế này: Vị “chúa
tỉnh”-mỗi viên công sứ ở Đông Dương quả là một vị “chúa tỉnh” - ra lệnh cho
bọn quan lại dưới quyền,trong một thời hạn nhất định phải nộp cho đủ một số

người nhất định.Bằng cách nào, điều đó không quan trọng.Các quan cứ liệu
mà xoay xở. Mà cái ngón xoay xở (...) thì các ông tướng ấy thạo hết chỗ nói,
nhất là xoay xở làm tiền.
Thoạt tiên, chúng tóm những người khoẻ mạnh nghèo khổ,những người này
chỉ chịu chết thôi không còn kêu cứu vào đâu được.Sau đó,chúng mới đòi đến
con cái nhà giàu . Những ai cứng cổ thì chúng tìm ngay ra dịp để sinh chuyện
với họ hoặc gia đình họ,và nếu cần,thì giam cổ họ lại cho đến khi họ phải dứt
khoát chọn lấy một trong hai con đường: “đi lính tình nguyện , hoặc xì tiền ra”.

r×nh bµy luËn cø vÒ thñ ®o¹n b¾t lÝnh cña chÝnh quyÒn thùc d©n
yÕu tè tù sù kÓ vÒ thñ ®o¹n b¾t lÝnh cña chÝnh quyÒn thùc d©n:


b. y th m trong mt bn b cỏo vi nhng ngi b bt lớnh, ph ton
quyn ụng Dng, sau khi ha hn ban phm hm cho nhng lớnh s cũn
sng sút v truy tng nhng ngi s hi sinh cho T quc,ó trnh trng
tuyờn b rng:
Cỏc bn ó tp np u quõn,cỏc bn ó khụng ngn ngi ri b quờ
hng xit bao trỡu mn ngi thỡ hin xng mỏu ca mỡnh nh lớnh kh
,k thỡ hin dõng cỏnh tay lao ng ca mỡnh nh lớnh th.
Nu qu tht ngi An Nam phn khi i lớnh n th,ti sao li cú cnh,tp thỡ
b xớch tay iu v tnh l,tp thỡ trc khi xung tu .b nht trong mt trng
trung hc Si Gũn,cú lớnh Phỏp canh gỏc ,li lờ tut trn ,n lờn lũng
sn ? Nhng cuc biu tỡnh mỏu Cao Miờn,nhng v bo ng Si
Gũn, Biờn Ho v nhiu ni khỏc na,phi chng l nhng biu hin ca
lũng st sng u quõn tp np v khụng ngn ngi ?
Đoạn b: luận điệu của chính quyền thực dân khi bắt lính và cảnh
ngời dân bị bắt lính qua cái nhìn của tỏc gi.

dng yếu tố miêu tả, tả lại cảnh khổ sở của ngời dân bị bắt lính

? Vì sao đoạn trích a,b sử dụng yếu tố tự sự và
-miêu
Mc tả
ớch
củaphải
tỏc gi
cáo
tội
nhchính
ng không
là là:
vănvạch
bản trần,
tự sự tố
hay
miêu
tả? sự giả dối , bịp bợm của thc dõn Pháp trong cái
ác,

gọi là chế độ lính tình nguyện.
- Các đoạn tự sự, miờu t đc s dng khụng phải
nhằm kể ngi, kể việc hay miờu t đơn thuần
mà nó chỉ nhằm làm sáng tỏ vn tố cáo tội ác
và sự lừa bịp, giả dối trong lời nói và việc làm
của thc dõn Phỏp trong cái gọi là chế độ lính tình
nguyện.
=> Vì vậy nó không thể là VB t s hay miờu
t.

Tit116:
I .: Yếu tố tự sự và miêu tả
trong bài văn NL.
1.Phõn tớch ng liu : SGK.

*VD1:
- Đon vn a,bcú sử dụng yếu tố miờu t,
t s
->Nhằm làm sáng tỏ vn tội ác, sự
lừa phỉnh, giả dối của chính quyền
thc dõn Phỏp.


việc
săn
?Hãy so sánh 2 đoạn văn xem cách diễn đạt nào nữa
thuyt
phc
bắt thứ vật
hơn ?Vì sao?
a1. Sau na, vic sn bt th vt liu bit núi ú ,m
lỳc by gi ngi ta gi l ch lớnh tỡnh nguyn(danh
t ma mai mt cỏch ghờ tm) ó gõy ra nhng v nhng
lm ht sc trng trn.
õy ! Ch lớnh tỡnh nguyn y c tin hnh nh
th ny: V chỳa tnh-mi viờn cụng s ụng Dng
qu l mt v chỳa tnh - ra lnh cho bn quan li di
quyn , trong mt thi hn nht nh phi np cho mt

s ngi nht nh.Bng cỏch no, iu ú khụng quan
trng.Cỏc quan c liu m xoay x. M cỏi ngún xoay x
(...) thỡ cỏc ụng tng y tho ht ch núi, nht l xoay x
lm tin.
Thot tiờn, chỳng túm nhng ngi kho mnh nghốo
kh,nhng ngi ny ch chu cht thụi khụng cũn kờu
cu vo õu c.Sau ú,chỳng mi ũi n con cỏi nh
giu . Nhng ai cng c thỡ chỳng tỡm ngay ra dp sinh
chuyn vi h hoc gia ỡnh h,v nu cn,thỡ giam c h
li cho n khi h phi dt khoỏt chn ly mt trong hai
con ng: i lớnh tỡnh nguyn , hoc xỡ tin ra.

liệu biết
nói đó mà
bấy giờ ngời
ta gọi là chế
độ lính
tình nguyện
đã gây ra
những vụ
nhũng lạm
hết sức
trắng trợn.
Sự thật đó đ
ợc thể hịên
trong suốt
quá trình
bắt lính ở
các tỉnh,

b2.Thế mà trong
bản bố cáo với
b1. y th m trong mt bn b cỏo vi nhng ngi b
những ngời bị bắt
bt lớnh, ph ton quyn ụng Dng, sau khi ha hn
lính , phủ toàn
ban phm hm cho nhng lớnh s cũn sng sút v truy
quyền Đông dơng
tng nhng ngi s hi sinh cho T quc,ó trnh trng
sau khi hứa hẹn
tuyờn b rng:
khen thởng và truy
Cỏc bn ó tp np u quõn,cỏc bn ó khụng ngn
tặng những ngời
ngi ri b quờ hng xit bao trỡu mn ngi thỡ hin
đã hi sinh cho TQ
xng mỏu ca mỡnh nh lớnh kh ,k thỡ hin dõng
còn tuyên bố về sự
cỏnh tay lao ng ca mỡnh nh lớnh th.
phấn khởi, tình
Nu qu tht ngi An Nam phn khi i lớnh n th,
ti sao li cú cnh,tp thỡ b xớch tay iu v tnh l,tp thỡ
nguyện đi lính
trc khi xung tu .b nht trong mt trng trung hc
của họ. Những lời
Si Gũn,cú lớnh Phỏp canh gỏc , li lờ tut trn ,n lờn
nói trên hoàn toàn
lũng sn ? Nhng cuc biu tỡnh mỏu Cao Miờn ,
trái ngợc với sự thật

nhng v bo ng Si Gũn, Biờn Ho v nhiu ni
về những hđ ngợc
khỏc na,phi chng l nhng biu hin ca lũng st sng
đãi của nhà cầm
u quõn tp np v khụng ngn ngi ?
a1,b1 Cách diễn đạt trong thuyt phc hơn quyền
vì cóPháp
yếuvà
tố SG
t
sau hình
chiến tranh.
s ,miờu t. 2 yếu tố này giúp cho ngi đọc
dung 1

cách rõ ràng, cụ thể, sinh động những nhũng lạm trắng
trợn, bỉ ổi, đê tiện của Thc õn Pháp trong việc mộ lính
tình nguyện. Đồng thời lật tẩy sự rêu rao bịp bợm, dối trá


Tit116:
I : Yếu tố tự sự và miêu tả
trong bài văn NL.
1.Phõn tớch ng liu : SGK.

*VD1:
- Đon a, b là on vn ngh lun cús dụng
yếu tố miờu
t s tỏ VĐ tội ác, sự lừa
->Nhằm

làmt sáng
phỉnh, giả dối của chính quyền thc
dõn Phỏp.
-> Giúp ngi đọc hình dung những
nhũng lạm trắng trợn, bỉ ổi và bộ
mặt thật của thc dõn Pháp.

* VD 2:

-

? Tỡm nhng
yu t t s,
miờu t trong
vn bn trờn v
cho bit tỏc
dng ca
chỳng?


Các yếu tố
tự sự, miêu
tả trong
truyện
Chàng
Trăng

Các yếu tố tự
sự miêu tả
trong truyện

Nàng Han

Kể chuyện
thụ thai, mẹ
bỏ lên rừng.
Chàng không
nói, không
ci ci ngựa
đá đi giết
bạo chúa rồi
biến vào
mặt trăng

Nàng Han liên
kết với ngi Kinh
theo cờ lệch
bằng chăn dệt
chỉ ngũ sắc
đánh giặc ngoại
xâm. Thắng
trận nàng hoá
thành tiên bay
lên trời. Trên dãy

Truy Tác dụng
ện
Thán
h
Gión
g

Hoàn
toàn
khôn
g kể,
tả

Yếu tố tự sự và
miêu tả làm rõ
cho luận điểm
: sự gần gũi
giống nhau
giữa các
truyện anh
hùng của các
dân tộc Việt
Nam các yếu
tố TS, MT
đợc dùng làm
luận cứ để
phục vụ và


- Nếu kể hết cả 2 truyện :
mạch ngh luõn sẽ bị phá vỡ, ND
? Vì sao trong VB
VB rờm rà, dài dòng, tràn lan,
trên tg đã ko kể
khụng làm sáng tỏ đợc luận
đầy đủ, cặn kẽ
điểm.

toàn bộ 2 truyện
- Chỉ tả 1số hỡnh nh, kể kĩ 1
Chàng Trăng, Nàng
số chi tiết có lợi cho việc làm
Han mà chỉ tả cụ
sáng tỏ luận điểm và tránh đ
thể 1 số h/ả và kể
ợc những lỗi trên
kĩ 1 số chi tiết
? trong
Từ việc
tìm câu
hiểu trên, hãy cho biết: Khi đa các
những
yếu chuyện
tố TS vàấy?
MT vào bài văn NL cần chú ý những
gì?
Cỏc y/t t s v miờu t c dựng lm lun c phi phc v
cho vic lm rừ lun im v khụng phỏ v mch lc ngh lun
ca bi vn


Tit116:
I ,: Yếu tố tự sự và miêu tả
trong bài văn NL.
1.Phõn tớch ng liu : SGK.
2.Ghi nh:Sgk/116

*VD1:

- on vn a,b là đon vn ngh lun Có
sử dụng làm
yếu sáng
tố miờu
s ác, sự lừa
->Nhằm
tỏ t,
VĐt tội
phỉnh, giả dối của chính quyền TD
Bi vn ngh lun thng vn Phỏp.`
-> Giúp ngi đọc hình dung những
cn phi cú cỏc y/t t s v
nhũng lạm trắng trợn, bỉ ổi và bộ
miờu t . Hai y/t ny giỳp cho
mặtGiúp
thậtcho
củaviệc
thd Pháp.
trình bày luận cứ
vic trỡnh by lun c trong bi
trong bài văn đc rõ ràng, cụ thể,
vn c rừ rng,c th, sinh
sinh động ;giúp bài văn NL có sức
ng hn v do ú,cú sc thuyt -thuyết
phục mạnh
cổ của
mẽ hơn
DT miền núi có
*LĐ:
VD 22:truyện

phc mnh m hn.
nhiều nét giống với truyện Thánh
Cỏc y/t t s v miờu t c Gióng.
- Yếu tố TS, MT: Chỉ tả và kể 1 số chi
dựng lm lun c phi phc v
tiết, h/ả .
cho vic lm rừ lun im v
khụng phỏ v mch lc ngh lun -> Tdụng: các yếu tố TS, MT đợc dùng
làm luận cứ để phục vụ và làm sáng
ca bi vn
tỏ lun điểm làm cho mạch ngh lun
II.Luyn tp:
Cỏc
t vỡ.
s v miờu t c dựng lm
khụng
bịy/t
phá
lun c phi phc v cho vic lm rừ lun im
v khụng phỏ v mch lc ngh lun ca bi vn


Tit116:
I.: Yếu tố tự sự và miêu tả
trong bài văn NL.
1.Phõn tớch ng liu : SGK.
2.Ghi nh:Sgk/116
II.Luyn tp:

Bài 1:

Chỉ ra yếu tố TS và MT và cho biết td của
chúng:
* Tự sự: câu 1, câu 3, câu 4,17.
* MT: Câu 2, c5, c6, c7 ,8,9,10,16.
- Sdụng ytố tự sự giúp ngi đọc
hình dung h/c sáng tác của bthơ và tâm
trạng của nhà thơ
- Sdụng ytố tả->gợi k/cảnh đêm trăng và
cảm xúc của ngi tù-thi sĩ: tâm trạng băn
khoăn, bối rối, xao xuyến của ngi tù trc
cảnh đẹp đêm trăng đc bộc lộ trong
câu thơcảnh đẹp đêm nay khó
=> nhận rõ chiều sâu của 1 tâm t, ở
Bài
2:trong sự im lặng có chứa đựng
đó
bên
biết
bao t/c
dạtmiêu
dào tả->gợi
trc trăng,
trc đêm,
- Sdụng
ytố
vẻ đẹp
của
trc cái đẹp.

hoa sen

- Sdụng ytố tự sự ->kể lại KN về bài
Bài 3:
ca dao đó.
Tập viết 1 đoạn văn NL theo ND
của đề bài trong BT 2/ 116(trình
bày suy nghĩ, cảm nhận của mình về
vẻ đẹp của bài ca dao. Lu ý sử dụng


TT

Kiểu
văn
bản

Phng thức biểu
đạt

Mục đích

1. Văn
bản tự
sự

Trình bày các sự việc
(sự kiện) có quan hệ
nhân quả, dẫn đến
kết cục biểu lộ ý
nghĩa.

Biểu hiện con ng
i, quy luật đời
sống, bày tỏ tình
cảm, thái độ.

2. Văn
bản
miêu tả

Tái hiện tính chất,
thuộc tính sự vật,
hiện tng làm cho
chúng hiển hiện.

Giúp con ngi
cảm nhận và hiểu
đc chúng

3. Văn
bản
nghị
luận

Yếu tố tự sự và miêu
tả là một trong những
luận cứ để trình bày
các luận điểm, các
vấn đề : t tng,

Thuyết phục mọi

ngi tin theo cái
đúng, cái tốt, từ
bỏ cái sai, cái xấu.


Bài tập 2

Nếu viết bài tập làm văn
theo đề bài Nêu ý kiến
của em về vẻ đẹp của bài
ca dao Trong đầm gì đẹp
bằng sen thì em có cần
vận dụng các yếu tố tự sự
và miêu tả vào bài không?
Vì sao?


Bài tập 2
- Có thể sử dụng yếu tố
miêu tả để gợi ra vẻ
đẹp của hoa sen
- Có thể sử dụng yếu tố
tự sự khi cần kể lại một
kỷ niệm về bài ca dao
đó


Hng dẫn học bài:
- Học bài, hon thnh btập 3
- C/bị : Ông Giuốc- đanh mc l phc