Bài 2. Trong lòng mẹ

Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ
(Nguyên Hồng)


Kiểm tra miệng
? Những gì đã gợi lên trong lòng nhân vật tôi kỉ niệm về buổi tựu
trường đầu tiên? Những kỉ niệm này đã được diễn tả theo trình tự
nào?
? Trình bày diễn biến tâm trạng của nhân vật tôi trong ngày khai
trường đầu tiên



Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

I. Giới thiệu chung
1. Tác giả
- Nguyên Hồng (1918 – 1982) quê ở
Nam Định.
- Là nhà văn của những người cùng
khổ, có nhiều sáng tác ở các thể loại
tiểu thuyết, kí, thơ.
2. Tác phẩm:
-Văn bản là chương IV của tập hồi kí
Những ngày thơ ấu.

Mưu sinh bằng bán vé số dạo


Những mảnh đời bất hạnh


Tiết 5,6:
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Đọc
Chú thích
1.Đoạn tang?
2.Giỗ đầu?
3.Bắn tin?
4.Rất kịch?
5.Ruồng rẫy?
6.Tha hương cầu thực?
7.Tâm can?
8.Thành kiến?
9.Cổ tục?
10.Đánh giấy?
11.Bán xới?
12.Ảo ảnh?
13.Sung túc?

TRONG LÒNG MẸ
Hết thời gian để tang
Giỗ
saurangày
chết

một năm
Đưa
một
tin
nhắn
giánkịch;
tiếp ở
Rất giống như đóng
Hắt
hủi,
ghét
bỏ,
không nhìn
Đicóxa
quê
kiếm
ăn.
đếnđây
được
người
nào
đó.
nghĩa
rất dối
Tim
gan,làgan
ruột;trá.
ý nói
gì đến.
Cách

nhìn
nhận
có
phần
Tục
lệ
xưa
cũ.
Viết
thư
chỗ sâuBỏ
kín
nhất,
thacái
thiết
quê
xứ
ảnh
của
không
thiên Hình
lệch
từhương
trước,
khó
nhất trong
lòng.
sởcómà
thậtđi.
nhưng giống như

thay đổi.
đủ đến
(vềmột
đời
thật; ởĐầy
đây nói
hiện tượng
biệt chỉ
sống đặc
vật chất)
thấy ở sa mạc: người đi
trên sa mạc thấy phía xa
có hình ảnh cây cối soi
bóng trên mặt nước,
tưởng ở đó có hồ nước,
nhưng thực ra, đó chỉ là
ảo ảnh được tạo ra bởi
lớp không khia nóng trên
sa mạc.


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
1.Đọc.
2.Thể loại: hồi kí.
Hồi kí là thể văn ghi chép, kể lại những biến cố đã xảy ra trong quá khứ
mà tác giả đồng thời là người kể, người tham gia hoặc chứng kiến.

3. Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp miêu tả vá biểu cảm.
4. Bố cục: 2 phần
- Phần 1: Từ đầu đến người ta hỏi đến chứ?  Cuộc đối thoại giữa
hai cô cháu; ý nghĩ và cảm xúc của chú bé về mẹ của mình.
- Phần 2: Đoạn còn lại  Cảm xúc của chú bé Hồng khi được gặp
mẹ và nằm trong lòng mẹ.


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
5. Tìm hiểu văn bản
a. Hoàn cảnh của chú bé Hồng:
- Tôi bỏ cái khăn tang bằng vải màn.
Mồ côi cha, mẹ do nghèo túng phải đi tha
Không phải đoạn tang thầy tôi...
phương cầu thực. Hai anh em Hồng sống
- Mẹ tôi ở Thanh Hóa vẫn chưa về
nhờ nhà bà cô ruột nhưng không được
yêu thương còn bị hắt hủi.

? Tìm chi tiết gợi
? Cảnh ngộ của
? Qua
hoàn
cảnh đó
hiệnem
tại có

chú bé Hồng có gì
xét gì về
củanhận
bé Hồng?
đặc biệt ?
cảnh ngộ của Bé
Hồng?

Cảnh ngộ đáng thương, tội nghiệp và nỗi buồn của bé Hồng


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
5. Tìm hiểu văn bản
b. Nhân vật bà cô:

Tìm các chi tiết miêu tả
người cô về : vẻ mặt, giọng
nói, ánh mắt, hành động, lời
nói

- Vẻ mặt: khi cười rất “kịch”, tươi
cười, tỏ sự ngậm ngùi thương xót.
- Giọng nói: vẫn ngọt, ngân dài
thật ngọt, thật rõ, đổi giọng, chập
chừng.
- Hành động: cười hỏi, vỗ vai

cười kể chuyện người mẹ khốn
khổ.
- Ánh mắt: long lanh, chằm chặp.
- Lời nói (nêu các câu nói)


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
5. Tìm hiểu văn bản
b. Nhân vật bà cô:

? Em hiểu rất kịch ở đây có
nghĩa là gì?

- Giả tạo

? Tại sao Hồng lại nhận thấy
nét mặt của người cô khi cười
rất kịch?

- Vì Hồng biết nhắc đến mẹ
Hồng, người cô chỉ có ý gieo
rắc vào đầu óc Hồng những
hoài nghi để Hồng khinh ghét
và ruồng rẫy mẹ.

? Bà ta muốn gì khi nói rằng

mẹ chú đang “phát tài” và
nhất là khi nhấn mạnh hai
tiếng “em bé”?

- Người cô định khơi dậy nỗi tủi

hờn vì mẹ không quan tâm đến,
nỗi ghen tức với đứa em cùng
mẹ khác cha, làm cho Hồng
ghét mẹ


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
5. Tìm hiểu văn bản
b. Nhân vật bà cô:
- Khi Hồng khóc, thái độ
của người cô thế nào?

- Những gì bà ta kể là để
nhằm mục đích gì? Bà
ta kể với thái độ thế
nào?
- Trong lời thoại cuối cùng
của người cô, em thấy
bà bày tỏ thái độ như
thế nào với Hồng và

cha của chú bé?

- Vẫn tiếp tục tươi cười kể chuyện mẹ của
Hồng khổ sở như thế nào cho nó nghe (ăn
vận rách rưới, mặt mày xanh bủng, người
gầy rạc đi…)
- Kể để làm cho Hồng càng đau đớn, để mỉa
mai, nhục mạ sự túng quẫn, vất vả của mẹ
Hồng. Với thái độ thích thú.
-

Sự giả bộ xót xa, thương hại.


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
5. Tìm hiểu văn bản
b. Nhân vật bà cô:

- Tóm lại, mục đích
của người cô là gì
khi gọi Hồng đến để
hỏi chuyện?
- Qua cuộc đối thoại
này, em có nhận xét
gì về nhân vật người
cô?

- Nói xấu mẹ, làm cho
Hồng khổ sở.

Bà cô là hiện thân của những
cổ tục lạc hậu kìm hãm hạnh
phúc của người phụ nữ trước
kia.


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
5. Tìm hiểu văn bản
b. Nhân vật bà cô:

- Hình ảnh bà cô độc ác, với bản chất lạnh lùng
tàn nhẫn.
- Hình ảnh mang ý nghĩa tố cáo hạng nười sống
tàn nhẫn, khô héo cả tình máu mủ trong xã hội
thực dân nửa phong kiến.


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản

5. Tìm hiểu văn bản
c. Nhân vật bé Hồng:
- Mới đầu, khi nghe cô hỏi tâm
trạng của Hồng thế nào?
 Phản ứng thông minh xuất phát
từ lòng tin yêu mẹ và sự nhạy
cảm.
- Sau câu hỏi thứ hai của cô, tâm
trạng của Hồng thế nào?
-

Vì sao khi cô nói sẽ lo cho
tiền tàu để vào với mẹ và thăm
em bé mà những lời lẽ đó lại
khiến chú bé nước mắt ròng
ròng?

- Diễn biến tâm lí của Hồng từ chỗ
toan trả lời có đến chỗ đáp: Không,
cháu không muốn vào
- Im lặng, cúi đầu xuống đất, lòng thắt
lại, khoé mắt đã cay cay (tìm cách trả
lời, thấy tủi thân)
- Vì nhận ra sự nham hiểm, độc ác
trong lời mỉa mai ngân thật dài, thật
ngọt của cô, vì thương mẹ tại sao
phải trốn tránh.


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
5. Tìm hiểu văn bản
c. Nhân vật bé Hồng:

Tâm trạng của Hồng thế
nào khi nghe kể về tình
cảnh của mẹ ?

Đau đớn, phẫn uất cực
điểm.


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
5. Tìm hiểu văn bản
c. Nhân vật bé Hồng:

- Khi thoáng trông thấy bóng - Vừa mừng vừa lo sợ
đấy không phải là mẹ.
mẹ và đuổi theo tâm trạng
của Hồng như thế nào?
- Nêu cái hay của hình ảnh so - Nỗi khao khát, thiếu
thốn tình mẫu tử.
sánh «khác gì cái ảo ảnh...»?

Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
5. Tìm hiểu văn bản
c. Nhân vật bé Hồng:

Ngồi trong lòng mẹ Nước mắt dỗi hờn mà
Hồng òa lên khóc, so hạnh phúc, tức tưởi mà
với khi đối thoại với mãn nguyện.
bà cô, những giọt
nước mắt lúc này có
gì khác?


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
5. Tìm hiểu văn bản
c. Nhân vật bé Hồng:

Trước mắt Hồng, hình ảnh
người mẹ hiện lên như thế
nào?

Hình ảnh người mẹ:
gương mặt tươi sáng, đôi
mắt trong và nước da mịn,
màu hồng của hai gò má,
tươi đẹp như thuở còn
sung túc, hơi thở thơm tho
lạ lùng


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
5. Tìm hiểu văn bản
c. Nhân vật bé Hồng:

- Những câu văn nào thể
hiện tâm trạng của Hồng
khi ngồi trong lòng mẹ?
- Hồng đã cảm nhận tình
mẫu tử bằng những giác
quan nào?

- Tôi thấy những cảm
giác ấm áp đã bao lâu
mất đi bỗng trở lại mơn
man khắp da thịt.
- Bằng mọi giác quan và
bằng cả tâm hồn thơ dại

đang khao khát tình mẫu
tử


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
5. Tìm hiểu văn bản
c. Nhân vật bé Hồng:

- Tác giả đã diễn tả bằng một
cảm hứng đặc biệt sau mê cùng
những rung động vô cùng tinh
tế. Nó tạo ra một không gian
của ánh sáng, màu sắc, của
hương thơm vừa lạ lùng vừa
gần gũi. Nó là hình ảnh về một
thế giới đang bừng nở, hồi sinh,
một thế giới dịu dàng kỉ niệm
và ăm ắp tình mẫu tử…
- Trước cảm giác đó, mọi tủi cực
đều trôi đi hết…
- Đoạn văn là bài ca chân thành,
cảm động về tình mẫu tử thiêng
liêng bất diệt

a. Trong cuộc đối thoại với người
cô

- Tỉnh táo nhận ra mục đích thâm
hiểm của người cô.
- Hiểu và thông cảm cho tình cảnh
của mẹ.
- Những hình ảnh so sánh và
động từ mạnh thể hiện sự căm
tức những định kiến đã làm khổ
mẹ
b. Khi gặp lại mẹ.
Niềm sung sướng cực độ của chú
bé Hồng khi gặp lại mẹ được
diễn tả sinh động bằng cảm
hứng say mê cùng những rung
động tinh tế.


Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

II. Đọc – hiểu văn bản
5. Tìm hiểu văn bản
c. Nhân vật bé Hồng:

- Cô đơn, khao khát tình mẹ bất chấp sự tàn nhẫn vô tình của
bà cô.
- Cảm thông cho hoàn cảnh của mẹ.
- Tình mẫu tử thiêng liêng sâu nặng, không gì có thể ngăn cản
được khi gặp mẹ.

Tiết 5,6:

TRONG LÒNG MẸ

III. Tổng kết
1.Nghệ thuật
-Tạo dựng được mạch truyện, mạch cảm xúc trong đoạn trích tự nhiên
chân thực.
-Kết hợp lời văn kể chuyện với miêu tả, biểu camrtaoj nên những rung
động trong lòng độc giả.
-Khắc họa hình tượng nhân vật bé Hồng với lời nói, hành động, tâm trạng
sinh động chân thực.
2. Ý nghĩa
Tình mẫu tử là mạch nguồn tình cảm không bao giờ vơi trong tâm hồn
con người.
IV. Luyện tập
Trong lòng mẹ là một chương tự truyện hồi kí đậm chất trữ tình. Hãy
chứng minh.