Bài 32. Ôn tập phần Tiếng Việt (tiếp theo)

Nêu các kiểu câu đơn mà em đã học ?

CÁC KIỂU CÂU ĐƠN

Phân loại theo mục đích nói

Phân loại theo cấu tạo

Câu
Câu
Câu
Câu
Câu
nghi vấn trần thuật cầu khiến cảm thán bình thường

Câu đặc
biệt


Tiết 129 -

ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
(TT)


CÁC PHÉP BIẾN ĐỔI CÂU

Thêm, bớt thành
phần câu

Rút gọn câu

Mở rộng câu

Chuyển đổi kiểu câu

Chuyển đổi câu chủ động
thành câu bị động và
ngược lại

Dùng cụm C – V để
Thêm trạng ngữ
Mở rộng câu


I. CÁC PHÉP BIẾN ĐỔI CÂU :

1- Thêm bớt thành phần câu :
a) Rút gọn câu :
* Khi nói và viết, có thể lược bỏ một số thành phần của câu, tạo
thành câu rút gọn.
* Mục đích: + Làm cho câu gọn hơn, vừa thông tin được nhanh,
tránh lặp từ ngữ...
+Ngụ ý hành động, đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người.
* Thành phần rút gọn:
+ Chủ ngữ: Tối qua cậu đi đâu ? – Đi chơi
+ Vị ngữ : Con gì mà to thế ? – Con sâu.
+ Có khi rút gọn cả chủ ngữ và vị ngữ:
Khi nào thì em được nghỉ hè? – Tháng sáu.

THAM ĂN
Có anh chàng phàm ăn tục uống, hễ ngồi vào mâm là chỉ
gắp lấy gắp để, chẳng ngẩng mặt nhìn ai, cũng chẳng
muốn chuyện trò gì. Một lần đi ăn cỗ ở nhà nọ, có ông
khách thấy anh ta ăn uống lỗ mãng quá, bèn lân la gợi
chuyện. Ông khách hỏi:
- Chẳng hay ông người ở đâu ta ?
- Anh chàng đáp :
- Đây.
- Rồi cắm cúi ăn.
- Thế ông được mấy cô, mấy cậu rồi ?
- Mỗi.
- Nói xong, lại gắp lia gắp lịa.
- Ông khách hỏi tiếp :
- Các cụ thân sinh ông chắc còn cả chứ ?
- Anh chàng vẫn không ngẩng đầu lên, bảo:
-Tiệt !
(Truyện cười dân gian Việt Nam)


Câu rút gọn :
Đây
Mỗi

Tiệt

- Chủ
ngữ

Gây
cười

- Vị

và

ngữ

phê
phán


I. CÁC PHÉP BIẾN ĐỔI CÂU :

1- Thêm bớt thành phần câu :
a) Rút gọn câu :
* Khi rút gọn câu cần chú ý:
+ Không làm cho người nghe, người đọc hiểu
sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói;
+ Không biến câu nói thành câu nói cộc lốc,
khiếm nhã.


b- Mở rộng câu : Bằng 2 cách

* Thêm trạng ngữ :
+ Về ý nghĩa : Để xác định thời gian, nơi chốn, nguyên
nhân, mục đích, phương tiện, cách thức diễn ra sự việc
nêu trong câu.

VD:
Bấy giờ, khi chào người lớn, các cô ấy ( trước 1945) cúi đầu,
chắp haiTG
bàn tay lại- CT
và xá..
( Minh hương – Sài Gòn tôi yêu).
- Ở trên đất này, không có người Bắc, không có người Trung,
NC
người Nam, người Hoa, người khơ- me…mà chỉ toàn là người Sài
Gòn cả .
( Minh hương – Sài Gòn tôi yêu).


- Vì bị bệnh, Phúc phải nghỉ học ở nhà.
Nguyên nhân

- Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc.
Mục đích

( Xuân Quỳnh – Tiếng gà trưa).

- Qua bài này, chúng ta hiểu rõ hơn cách dùng trạng ngữ trong câu.
Cách thức

+ Hình thức : đứng đầu câu, cuối câu hay giữa câu.


* Công dụng:

-Xác định hoàn cảnh, điều kiện diễn ra sự việc nêu
trong câu, góp phần làm cho nội dung của câu được
đầy đủ, chính xác;
- Nối kết các câu, các đoạn với nhau, góp phần làm
cho đoạn văn, bài văn được mạch lạc.
*Tách trạng ngữ thành câu riêng:
Trong một số trường hợp, để nhấn mạnh ý, chuyển ý hoặc
thể hiện những tình huống, cảm xúc nhất định, người ta có
thể tách trạng ngữ (đứng cuối câu) thành những câu riêng.


* Dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu :
- Khi nói và viết, có thể dùng những cụm từ có hình
thức giống câu đơn bình thường, gọi là cụm chủ - vị
(cụm C- V) làm thành phần của câu hoặc của cụm
từ để mở rộng câu.
-Các thành phần câu như chủ ngữ, vị ngữ và các phụ
ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ
đều có thể cấu tạo bằng C-V


Bài tập

Hãy xác định trong các câu sau
thành phần nào của câu có thể mở
rộng thành một cụm chủ - vị.

- Đám người không sợ chết đã cứu được quãng đê.
- Chiếc xe này máy đã hỏng.
- Cả lớp tin là bạn Phúc nói thật.

Đám người /không sợ chết /đã cứu được quãng đê.
C

V

 Chủ ngữCN

VN

Chiếc xe này /máy/ đã hỏng
C

V

CN  Vị ngữ VN
Cả lớp/tin là bạn Phúc/nói thật
C
CN

VN

 Phụ ngữ trong cụm động từ

V


* Chuyển đổi kiểu câu:
- Câu chủ động là câu có chủ ngữ chỉ chủ thể

của hoạt động.
VD: Nam trồng cây hoa vào chậu.
-Câu bị động là câu có chủ ngữ chỉ đối
tượng của hoạt động
VD: Cây hoa được Nam trồng vào chậu.


Nêu các cách biến đổi câu chủ
động thành câu bị động ?

- Có 2 cách

VD: Chuyển đổi câu chủ động dưới đây thành câu bị
động tương ứng.
Thầy phê bình Phúc.
 Phúc bị thầy phê bình.


* Cách chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động:

- Hai cách
chuyển
đổi :

Chuyển từ (cụm từ) chỉ đối tượng của
hoạt động lên đầu câu và thêm các từ
“bị”, “được”
Chuyển từ (cụm từ) chỉ đối tượng của
hoạt động lên đầu câu, đồng thời lược
bỏ hoặc biến từ (cụm từ) chỉ chủ thể

của hoạt động thành một bộ phận
không bắt buộc trong câu

17


II- CÁC PHÉP TU TỪ CÚ PHÁP ĐÃ HỌC :
1/ Điệp ngữ:
a) Khi nói hoặc viết người ta có thể dùng biện pháp
lặp lại từ ngữ (hoặc câu ) nhằm làm nổi bật ý, gây cảm
xúc mạnh. Cách lặp lại như vậy gọi là phép điệp ngữ
Từ ngữ được lặp lại gọi là điệp ngữ.
b) Các dạng điệp ngữ:

Điệp ngữ
cách quãng

Điệp ngữ
nối tiếp

Điệp ngữ
chuyển tiếp


Em hãy xác định điệp ngữ trong ví dụ sau và cho biết
nó thuộc dạng điệp ngữ nào ?
Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương
Nhớ ai dãi nắng dầm sương
Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao.

 Điệp ngữ cách quãng
Ai về ai ở mặc ai
Ta như dầu đượm thắp hoài năm canh.
Điệp ngữ nối tiếp


Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai ?
(Đoàn Thị Điểm – Ngữ văn 7 – tập 2 ).
 Điệp ngữ chuyển tiếp.


2/Liệt kê

a)Khái niệm:
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùngloại
để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn,những khía cạnh
khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
b) Các kiểu liệt kê ?
XÉT THEO CẤU TẠO

LIỆT KÊ
TỪNG CẶP

LIỆT KÊ
KHÔNG
TỪNG CẶP

XÉT THEO Ý NGHĨA

LIỆT KÊ
LIỆT KÊ
KHÔNG
TĂNG TIẾN
TĂNG TIẾN


Tìm phép liệt kê trong các ví dụ sau, cho biết nó thuộc
kiểu liệt kê nào ?
Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng,
Tính mạng và của cải
 Liệt kê theo từng cặp
để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
(Hồ Chí Minh)
thác Lửa, thác Chông
Thác
Dài,trùng
thác Khó, thác Ông, thác Bà…
Trập
 Liệt kê không theo từng
(Tố Hữu)
cặp
đọc,ngẫm nghĩ, tìm tòi, nhận xét
Hắn
 Liệt kê tăng tiến

suy tưởng
và

không biết chán.
(Nam Cao)

Tre, nứa, trúc,mai.vầu
mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non
măng mọc thẳng.
 Liệt kê không tăng tiến


* CỦNG CỐ :

Câu 1: Câu “ Nam học giỏi làm ba má vui
lòng” là câu có cụm C – V làm :
A . Chủ ngữ
A
B. Vị ngữ
C. Bổ ngữ
D. Định ngữ


Câu 2 :Câu “Cuối buổi chiều, Huế thường trở về
trong một nỗi yên tĩnh lạ lùng” thuộc loại trạng
ngữ nào?
•
•
•
•

A. Trạng ngữ chỉ không gian, nơi chốn.

B. Trạng ngữ chỉ nguyên nhân.
cC. Trạng ngữ chỉ thời gian.
D. Trạng ngữ chỉ mục đích.

24


Câu 3“Thể điệu đờn ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm,
bâng khuâng, có tiếc thương ai oán” thuộc kiểu liệt kê nào ?
A

Liệt kê tăng tiến

B

Liệt kê không theo từng cặp.

C

Liệt kê không tăng tiến.

D

Liệt kê theo từng cặp

Ồ ! Tiếc quá.
Sai rồi !
Bạn thử lần
nữa
xem bạn

!
Chúc
mừng
!