SKKN một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1dtrường tiểu học lý thường kiệt giải toán có lời văn

Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

MỤC LỤC
Trang
Lời nói đầu

1
A. PHẦN MỞ ĐẦU

3

I. Lý do chọn đề tài

3

I. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài

4

I. Đối tượng nghiên cứu

4

I. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

4

I. Phương pháp nghiên cứu

4
B. PHẦN NỘI DUNG

6

II. Cơ sở lý luận

6

II. Thực trạng

7

II. Biện pháp thực hiện

13

III. Bài học kinh nghiệm

19
C. KẾT LUẬN- KIẾN NGHỊ

21

I.Kết luận

21

II. Kiến nghị

21

Tài liệu tham khảo

22

Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

1


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

LỜI NÓI ĐẦU
Các bạn đồng nghiệp thân mến
Môn toán là môn học rất quan trọng trong các bậc học, nó được vận dụng vào tất
cả các lĩnh vực trong trong đời sống hằng ngày của con người, nhằm góp phần đào
tạo những con người phát triển toàn diện, năng động, sáng tạo đáp ứng mọi nhu cầu
phát triển của khoa học công nghệ trong xã hội trong thời kỳ đổi mới. Vì thế việc
dạy toán trong nhà trường phải được quan tâm và cần được bồi dưỡng ngay từ khi
học lớp 1.
Với phương hướng đổi mới phương pháp dạy học của chúng ta hiện nay là “ Lấy
học sinh làm trung tâm”, “ Thầy hướng dẫn, trò thực hành”, là người hướng dẫn để
trò tìm ra những tri thức mới, đòi hỏi các em phải nổ lực, tìm tòi, tư duy tốt và biết
cách nhẩm tính nhanh. Chính vì vậy mà việc hướng dẫn học sinh biết giải toán có
lời văn ở cấp Tiểu học nói chung và học sinh lớp Một nói riêng đang hết sức cần
thiết, nhằm giúp các em hình thành kỹ năng giải toán ngay từ ban đầu.
Được sự quan tâm của Ban giám hiệu, sự cộng tác của các đồng nghiệp trường
Tiểu học Lí Thường Kiệt đã tận tình hướng dẫn giúp đỡ cho tôi hoàn thành đề tài
này. Trong quá trình thực hiện đề tài bản thân đã có nhiều cố gắng nhưng cũng
không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Tôi rất mong nhận được sự góp ý của
đồng nghiệp để đề tài này được hoàn thiện hơn, góp phần nâng cao giảng dạy môn

Toán nói chung và cách giải toán có lời văn nói riêng.
Tôi xin chân thành cảm ơn !

Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

2


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

A. PHẦN MỞ ĐẦU

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Như chúng ta đã biết khoa học ngày càng phát triển đòi hỏi con người cũng
phải phát triển toàn diện mới đáp ứng được những yêu cầu ngày càng cao của xã hội.
Chính vì con người vừa là mục tiêu vừa là động lực để phát triển kinh tế xã hội.
Đứng trước yêu cầu đó ngày 9/12/2000 Quốc hội đã có quyết định số 40 về đổi mới
giáo dục với mục tiêu: “Xây dựng nội dung chương trình đổi mới phương pháp giáo
dục, đổi mới sách giáo khoa nhằm nâng cao chất lượng toàn diện cho thế hệ trẻ, đáp
ứng theo yêu cầu phát triển công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước”. Vì vậy năm
học 2002- 2003 chương trình sách giáo khoa các môn học mới được triển khai đại
trà trên cả nước. Tuy nhiên kiến thức toán học của học sinh tiểu học đang còn nhiều
hạn chế đặc biệt là dạng giải toán có lời văn.
Là người giáo viên trực tiếp giảng dạy lớp Một tôi nhận thấy rằng môn toán là
môn học có tính tư duy, trừu tượng, cung cấp kiến thức, kỹ năng, phương pháp, góp
phần xây dựng nền tảng văn hóa của con người lao động mới. Những kiến thức toán
học cơ bản giúp học sinh có cơ sở để học các môn học khác. Kết quả thực tế cho
thấy số học sinh biết giải toán có lời văn còn khiêm tốn. Điều đó cũng dễ hiểu vì để
lĩnh hội được tri thức toán học, học sinh cần phải biết đọc lưu loát, nhẩm tính nhanh,
so sánh, phân tích tổng hợp, trừu tượng hóa và khái quát hóa mà chức năng trừu

tượng và khái quát, tư duy ở trẻ còn chưa được phát triển đầy đủ, nếu không sớm
khắc phục thì sẽ tạo ra nhiều khó khăn khác cho học sinh trong quá trình lĩnh hội
kiến thức sau này.
Việc dạy toán có lời văn ở tiểu học nhằm giúp học sinh biết cách vận dụng
những kiến thức về tính toán, kỹ năng thực hành với những yêu cầu được thể hiện đa
dạng và phong phú. Việc học sinh giải toán có lời văn đòi hỏi các em phải có năng
lực tư duy, biết nhẩm tính, biết suy luận, biết trình bày bài giải. Làm thế nào để học
sinh lớp 1D trường Tiểu học Lý Thường Kiệt nói riêng và bậc tiểu học nói chung
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

3


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

biết cách giải toán có lời văn chính xác, rõ ràng, trình bày khoa học? Những trăn trở
ấy chính là lí do để tôi chọn đề tài “ Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp 1D
trường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn”.
II. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI
1. Mục tiêu:
Đề tài này nhằm tìm hiểu thực trạng dạy và học môn Toán lớp 1 nói chung
và lớp 1D nói riêng ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - huyện CưMgar- tỉnh Đăk
Lăk, đồng thời đề xuất một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp 1D giải toán có lời
văn.
2. Nhiệm vụ:
Do thời gian nghiên cứu có hạn nên đề tài này tôi chỉ tập trung giải quyết
những nhiệm vụ sau:
- Tìm hiểu thực trạng dạy và học môn toán ở lớp 1 nói chung và lớp 1D nói
riêng.
- Đề xuất một số biện pháp giúp học sinh giải toán có lời văn ở lớp 1 đạt kết quả

tốt hơn.
III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp 1D
trường tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn.
IV. GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Đề tài này tôi chỉ nghiên cứu thực trạng học sinh giải toán có lời văn ở lớp 1.
Cụ thể lớp 1D trường Tiểu học Lý Thường Kiệt. Qua đó, đề xuất một số biện pháp
giúp học sinh lớp 1D biết cách giải toán có lời văn. Từ đó rút ra một số kinh nghiệm
để hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn đạt kết quả cao.
- Thời gian nghiên cứu từ tháng 9 năm 2012 đến cuối tháng 3 năm học 2013
V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
- Phương pháp trực quan
- Phương pháp hỏi đáp
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

4


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

- Phương pháp thống kê
- Phương pháp trò chuyện
- Phương pháp đọc sách
- Phương pháp thực nghiệm
- Phương pháp phân tích, tổng hợp, xử lý số liệu
- Phương pháp so sánh
- Phương pháp luyện tập

Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

5


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

B. PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
1. Cơ sở khoa học
Môn toán là môn học công cụ, cung cấp kiến thức, kỹ năng, phương pháp,
góp phần xây dựng nền tảng văn hóa phổ thông của con người mới và đã được vận
dụng vào nhiều lĩnh vực trong đời sống của con người. Dạy học toán ở Tiểu học
nói chung và lớp Một nói riêng cũng nhằm góp phần phát triển trí tuệ cho học sinh,
hình thành tư duy tăng dần từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng. Có thể
nói môn Toán lớp Một đã mở đường cho trẻ em đi vào thế giới kì diệu của toán học
mà nó luôn đóng vai trò hết sức quan trọng, nó rèn luyện cho các em không đơn
thuần là những tính toán mà chủ yếu là năng lực tư duy. Chính bởi tư duy sâu sắc
đó đã giúp các em nhạy bén hơn nhiều trong các môn học khác. Vì vậy việc học
sinh giải toán ở lớp Một là nền tảng đầu tiên nhằm nâng cao kiến thức về toán học
cho các em, rèn luyện khả năng tư duy, kĩ năng tính toán. Mặt khác tâm lý học hiện
đại khẳng định trẻ em ở lứa tuổi tiểu học thì việc chuyển từ hoạt động vui chơi ở
tuổi Mầm non sang hoạt động học, từ quan sát tranh trực tiếp sang đọc bài toán là
chủ đạo làm cho các em gặp nhiều khó khăn nhất định về mặt tâm lý. Mặc dù các
em đã vào học lớp Một được một thời gian khá dài nhưng các em còn ham chơi
chưa chú trọng vào việc học tập vì thế mà giáo viên cần phải quan tâm và có sự đầu
tư nhiều trong quá trình truyền đạt kiến thức Toán cơ bản cũng như các dạng toán
có lời văn cho các em.
2. Cơ sở thực tiễn
Lớp Một là lớp học đầu cấp, là nền tảng ban đầu rất cơ bản và thiết yếu, chuẩn
bị cho phát triển toàn diện nhân cách con người. Đồng thời nó là nền móng vững
chắc cho các bậc học. Nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và sự tiếp thu bài của

học sinh nói chung và giải toán có lời văn đạt hiệu quả, đáp ứng đủ nhu cầu về đổi
mới nội dung và phương pháp dạy học hiện nay ở tiểu học. Vì vậy cần lựa chọn các
phương pháp dạy học theo hướng tích cực, bằng nhiều hình thức làm cho học sinh
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

6


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

dễ dàng tiếp cận nắm bắt nội dung các bài toán giải và hướng dẫn cho học sinh cách
giải kịp thời. Nhưng theo chương trình toán lớp Một, tuy chưa học hết vần nhưng
học sinh đã phải làm quen với cách giải toán có lời văn. Mặt khác ở lớp Một là lứa
tuổi “chơi mà học, học mà chơi” các em chưa biết tư duy như lớp lớn, các em
thường thích quan sát tranh, ảnh sặc sỡ, sinh động trực tiếp; Nếu không có tranh,
ảnh sẽ ít gây hứng thú cho học sinh nên các em ngồi học không tập trung.
Khi dạy cho các em về dạng toán có lời văn, giáo viên dạy lớp Một gặp rất
nhiều khó khăn; yêu cầu đặt ra là: các em phải đọc thông, viết thạo mới hiểu được
nội dung bài toán. Nhưng thực tế thì một số em đọc còn chậm chưa hiểu nội dung
của các bài toán, chưa xác định được yêu cầu của bài toán đó phải làm gì? cho biết
cái gì? Hỏi cái gì? Đa số các em chưa hiểu gì về tóm tắt bài toán, giải bài toán. Các
em chưa nhận thức được tầm quan trọng việc giải toán có lời. Chính vì thế khi dạy
dạng toán có lời văn giáo viên cần khắc sâu kiến thức bằng cách cho học sinh đọc
bài toán nhiều lần để nhớ được nội dung bài toán đó đã cho biết cái gì? hỏi cái gì?
cách tóm tắt, trình bày bài giải ra sao? câu hỏi của bài toán từ dễ đến khó, hướng
dẫn, giúp đỡ, động viên, khuyến khích các em kịp thời, mỗi dạng bài tập giáo viên
cần củng cố thêm kiến thức. Chẳng hạn, dạng toán nhìn tranh viết phép tính cho các
nêu lời bài toán nhiều lần còn học thuộc bảng cộng, trừ trong phạm vi 10 nhằm giúp
các em khi giải toán tự tin viết kết quả.
II. THỰC TRẠNG:

1/ Đặc điểm tình hình :
*Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt nằm ở trung tâm xã EaM’nang, có đường giao
thông đi lại thuận tiện. Trường được công nhận đạt chuẩn Quốc gia năm 2010. Năm
học 2012-2013 trường có 24 lớp, trong đó Khối lớp Một có 5 lớp, tổng số học sinh
khối Một có 104 em.
* Lớp 1D mà tôi đang chủ nhiệm có tổng số học sinh 20 em, số học sinh nữ là 13
em, học sinh dân tộc thiểu số là 3 em. Gia đình các em đều làm nông nên có hoàn
cảnh khó khăn, việc quan tâm đến học hành của con em còn hạn chế.
a. Thuận lợi – Khó khăn
* Thuận lợi:
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

7


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

- Được sự quan tâm, giúp đỡ của Ban giám hiệu các anh chị em đồng nghiệp
và quý bậc phụ huynh.
- 100% học sinh đã học qua lớp mẫu giáo nên việc nắm bắt kiến thức cơ bản
trong môn toán tương đối tốt.
- Đa số các em học sinh chăm ngoan, hiếu học, tỷ lệ chuyên cần đạt cao.
- Giáo viên còn trẻ, khỏe, nhiệt tình, tâm huyết với nghề
- Nhà trường đã có phòng học cho học sinh lớp 1 được học bảy buổi/ tuần tạo
điều kiện cho học sinh được ôn luyện toán nhằm nâng cao thêm kiến thức.
* Khó khăn :
- Ở giai đoạn tuần 22 các em chưa học hết vần, một số em chưa đọc thông, viết
thạo, đang còn đánh vần nên khi đọc xong bài toán các em không hiểu nội dung bài
toán nói gì, thậm chí có những em đọc đi đọc lại bài toán nhiều lần nhưng vẫn chưa
hiểu bài toán có nội dung gì nữa. Vì vậy các em không biết giải các bài toán có lời

văn cũng dễ hiểu thôi.
- Các bài tập trong sách giáo khoa toán quá nhiều ở một số tiết
- Sự quan tâm của phụ huynh học sinh còn nhiều hạn chế bởi gia đình các em
đều làm nông, chưa nhắc nhở tới việc học của con em mình ở nhà.
- Một số em bố mẹ đi làm xa ở với ông bà nên việc học của các em giao khoán
cho cô giáo ở lớp, các em học thế nào để mặc phó vậy không quan tâm đến.
- Một số em bố mẹ đi làm ăn xa nên gửi con cho ông bà chăm sóc nên việc học
ở nhà của các em không ai quan tâm đến.
- Giáo viên làm đồ dùng dạy học ở các tiết học chưa đáp ứng nhu cầu cho học
sinh về dạng toán có lời văn.
.

- Các em đọc bài chưa được lưu loát nên dạng toán có lời văn nội dung dài học

sinh đọc không hiểu được yêu cầu bài toán.
2. Thực trạng của vấn đề:
Khi dạy về các phép tính cộng, trừ trong phạm vi 10 giáo viên đã giúp học sinh
phát hiện vấn đề, tự giải quyết vấn đề bài toán bằng cách nhìn tranh, mẫu vật để phát
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

8


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

hiện vấn đề và giải quyết vấn đề thì đa số các em đã hình thành được kiến thức mới.
Nhưng bước sang giai đoạn giải toán có lời văn, trong quá trình giảng dạy, tôi thấy
chất lượng làm toán giải ở lớp còn nhiều hạn chế như: Tóm tắt bài toán chưa biết,
nêu lời giải không biết cách nêu, viết phép tính thì cộng, trừ nhẩm còn chậm, đáp số
không biết viết, cách trình bày bài chưa khoa học, đọc không hiểu nội dung bài toán.

Để tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng, từ đó làm cơ sở giúp giáo viên đề ra kế
hoạch, phương hướng thực hiện các biện pháp hướng dẫn học sinh giải toán có lời
văn trong năm học 2012 – 2013; tôi đã tiến hành điều tra khảo sát bằng cách kiểm
tra một số kiến thức cơ bản của học sinh.
a. Cách tiến hành điều tra thực trạng:
- Tôi đã yêu cầu tất cả học sinh của lớp làm 3 bài tập điển hình ( Sách Toán lớp
Một, trang 122) bằng phiếu, nội dung như sau:
Bài tập 1: An có 4 quả bóng xanh và 5 quả bóng đỏ. Hỏi An có tất cả mấy quả
bóng?
Tóm tắt

Bài giải

Có

: ... bóng xanh

.....................................................

Có

: ... bóng đỏ

.......................................................

Có tất cả: ... quả bóng?

.......................................................

Bài tập 2: Tổ em có 5 bạn nam và 5 bạn nữ. Hỏi tổ em có tất cả mấy bạn?

Tóm tắt

Bài giải

............................................

.................................................

.............................................

................................................

.............................................

................................................

Bài tập 3: Giải bài toán theo tóm tắt sau:
Tóm tắt
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

Bài giải
9


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

Có

: 2 gà trống

...............................................

Có

: 5 gà mái

..............................................

Có tất cả

: ... con gà?

.............................................

Kết quả 20 học sinh làm bài như sau
Thứ
bài tập

tự

Kết quả
Số HS chưa Số HS chưa Số HS chưa Số HS chưa Số H/S làm
biết

viết biết viết lời đúng kết quả viế đúng đáp đúng

hoàn

tóm tắt
giải

phép tính
số
toàn
TS %
TS %
TS
%
TS
%
TS
%
Bài tập 1 11 55
10
50
4
20
2
10
4
20
Bài tập 2 13 65
11
55
3
15
2
10
2
10
Bài tập 3 11 55

3
15
3
15
2
10
4
20
Qua bảng số liệu tôi thấy khả năng giải toán có lời văn của lớp 1D chưa được tốt.
Mặc dù có một số em biết cách tóm tắt, biết giải đúng, nhưng số em chưa đạt yêu
cầu còn cao, nhất là những em đọc yếu. Số học sinh làm đúng tất cả các bài toán có
dạng trên chỉ mới đạt từ 15 đến 20%, số học sinh làm chưa đúng chiếm tỉ lệ còn cao.
Từ thực tế trên, trong thời gian giảng dạy với tâm huyết làm sao cho học trò của
mình đến trường với tư thế "Mỗi ngày đến trường là một ngày vui" và ham thích đến
giờ học toán, đồng thời nâng cao chất lượng môn toán; tôi đã vận dụng một số biện
pháp giúp các em nắm được yêu cầu của dạng giải toán có lời văn
b. Thành công- Hạn chế:
* Thành công
+ Giáo viên:
- Xác định được mục tiêu việc giải toán có lời văn.
- Được tiếp cận với nhiều dạng toán có trong sách giáo khoa
- Đổi mới được phương pháp dạy học nhằm rèn luyện thêm cho học sinh đọc
thông, viết thạo.
+ Học sinh:

Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

10

Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

- Các em luôn ham mê trong việc học tập, có hứng thú học tập môn toán nói chung
và giải toán có lời văn nói riêng.
- Phát huy được tính độc lập, sáng tạo của học sinh.
- Bước đầu các em biết vận dụng bài toán có lời văn vào thực tế.
- Làm quen được nhiều dạng toán từ dễ đến khó có trong chương trình học.
* Hạn chế
+ Giáo viên:
- Sử dụng đồ dùng minh họa về các bài toán có lời văn còn ít.
+ Học sinh:
- Một số em đọc yếu, chưa hiểu được nội dung của bài toán, chưa hiểu yêu cầu
bài toán, dẫn đến không biết tóm tắt cũng như giải bài toán.
- Một số em chưa biết cách viết câu lời giải của bài toán.
- Trình bày bài còn chưa đẹp.
- Cộng, trừ nhẩm các phép tính đang còn chậm.
c. Mặt mạnh – mặt yếu
* Mặt mạnh:
+ Giáo viên:
- Giáo viên nhiều năm giảng dạy lớp Một có tâm huyết với nghề, nhiệt tình
trong công tác giảng dạy, nhiều năm liền là giáo viên dạy giỏi cấp trường, cấp
huyện.
- Luôn đổi mới hình thức dạy học nhằm gây hứng thú cho học sinh.
+ Học sinh:
- Học sinh chăm chỉ học tập, đọc được các bài toán, biết cách nhẩm tính, tự tin
làm bài.
- Sách, vở và đồ dùng học tập đầy đủ.
- Một số em trình bày bài giải chính xác, khoa học.
* Mặt yếu
- Chưa động viên, khuyến khích kịp thời các em khi trả lời đúng các câu hỏi.

Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

11


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

- Các em đọc bài toán chưa lưu loát, trình bày bài giải một số em chưa khoa
học.
- Đa số các em không biết tóm tắt bài toán.
- Đặt câu lời giải chưa phù hợp với nội dung bài toán.
- Thời gian làm một bài toán mất nhiều thời gian.
d. Các nguyên nhân, yếu tố tác động đến việc giải toán có lời văn của lớp 1D
* Nguyên nhân:
- Nguyên nhân từ phía giáo viên
Khi dạy toán có lời văn giáo viên hay làm thay cho học sinh nên chưa phát huy
tối đa tính sáng tạo của học sinh.
Các dạng toán nhìn hình vẽ viết phép tính thích hợp giáo viên chưa chú trọng tới
kỹ năng nói tỏ ra chủ quan bởi các em đều viết được phép tính.
Đồ dùng khi dạy cho học sinh quan sát tranh chưa đáp ứng hết các bài dạng bài
toán còn dùng tranh sách giáo khoa cho học sinh nêu bài toán chưa gây hứng thú
cho học sinh.
- Nguyên nhân từ phía học sinh:
Tư duy của các em còn mang tính trực quan.
Đọc yếu, nhẩm tính chưa nhanh, không biết cách làm tóm tắt cũng như bài giải.
Sự kiên trì của các em khi học dạng toán có lời văn chưa cao.
Học sinh chưa chuẩn bị bài ở nhà.
- Nguyên nhân từ phía phụ huynh:
Một số phụ huynh chưa kiểm tra, nhắc nhở việc học bài, làm bài ở nhà của con
em mình.

Chính từ những nguyên nhân nêu trên, tôi mạnh dạn nêu ra một số biện pháp để
có thể khắc phục tình trạng nêu trên và có kế hoạch để hướng dẫn học sinh lớp 1D
về giải toán có lời văn đạt hiệu quả hơn.
* Các yếu tố tác động đến việc giải toán có lời văn của lớp 1D

Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

12


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

- Rèn đọc cho học sinh, giúp học sinh đọc trôi chảy bài toán, từ đó giúp học sinh
hiểu yêu cầu bài toán.
- Rèn cho các em có kỹ năng đặt lời giải cho bài toán
- Phát triển các năng lực tư duy cho học sinh.
- Các em chăm chỉ, tự tin, hứng thú trong việc học
- Biết cách nhẩm tính. Nâng cao chất lượng khá giỏi về môn toán.
- Học sinh phải có tính cẩn thận, chính xác.
III. GIẢI PHÁP, BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:
1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
Mục đích của việc giải toán có lời văn này là nhằm bồi dưỡng cho học sinh phát
triển tốt năng lực tư duy về môn toán .
Mặt khác việc hướng dẫn học sinh lớp Một giải toán có lời văn còn mang tính
cấp bách, vì nó góp phần làm nền tảng vững chắc cho học sinh học lên lớp trên, giúp
nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường.
2. Các biện pháp giúp học sinh giải toán có lời văn
a. Rèn cho học sinh kỹ năng đọc thông, viết thạo
Để học sinh đọc thông, viết thạo đòi hỏi giáo viên trước hết phải đọc chuẩn,
hướng dẫn các em đọc tốt các âm, vần và từ khóa một cách chính xác. Các em đọc

sai giáo viên chỉnh sửa kịp thời. Tập cho các em nhẩm đánh vần âm nào trước đọc
trước sau đó mới đọc trơn khi đọc từ ngữ đọc câu đọc rõ lời, dứt khoát không đọc
kéo hơi dài ra. Kiểm tra bài cũ thường xuyên trước khi học bài mới bằng cách đọc
cho học sinh viết bảng con các âm, vần, từ ngữ đã học hôm trước. Học sinh viết tốt
tức là các em đã đọc tốt nếu các em chưa tự tin khi viết giáo viên trực tiếp giúp đỡ
kịp thời bằng mọi cách để các em tự tin viết bài.
b. Rèn học sinh tính tích cực, tự giác trong học tập
Đặc điểm chung của học sinh lớp 1D là các em thích được khen, thích được quan
tâm, hạn chế chê các em trong mọi lĩnh vực đặc biệt là khi các em làm bài chưa đúng
giúp đỡ, động viên kịp thời. Đối với những học sinh chậm tiến bộ trong học tập, rụt
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

13


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

rè, chưa tự tin thì tôi luôn gọi các em trả lời hoặc lên bảng làm các bài tập đơn giản
hơn. Các em làm đúng khích lệ, tuyên dương kịp thời nếu các em làm chưa đúng thì
giáo viên giúp đỡ các em để các em tự tin làm bài được tốt hơn. Đối với những học
sinh khá, giỏi giáo viên cho các em giúp đỡ bạn yếu kém, nhận xét kết quả của bạn
làm bài và cho các em làm những bài toán khó hơn so với các bạn học bình thường.
Giáo viên khen ngợi khi các em làm đúng, làm nhanh. Vì vậy giờ học muốn đạt kết
quả cao giáo viên không làm thay cho học sinh, không nên chê, trách trước mặt các
em hạn chế nói nhiều, phải đổi mới phương pháp dạy, “Lấy học sinh làm trung tâm”
trong tiết dạy luôn động viên, giúp đỡ, khuyến khích học sinh kịp thời khi học sinh
làm bài có tiến bộ, học sinh đã làm bài đúng. Từ đó các em sẽ tự tin xung phong làm
bài ở lớp nhiều hơn.
c. Phối kết hợp với gia đình phụ huynh học sinh
Giáo viên thường xuyên giữ mối liên lạc với gia đình phụ huynh trong lớp. Bằng

cách gặp gỡ trực tiếp hoặc điên thoại liên lạc với phụ huynh để có biện pháp giúp đỡ
thêm cho các em ở nhà. Đặc biệt đối với những em học sinh trung bình và yếu tôi đã
hướng dẫn cho phụ huynh cách giúp đỡ các em học ở nhà. Còn những em khá giỏi
khuyến khích các em tự học bài và tìm những dạng bài tập nâng cao để làm.
d. Hướng dẫn cho học sinh các bước giải bài toán có lời văn
* Hướng dẫn học sinh xác định yêu cầu bài toán
Để học sinh xác định được yêu cầu bài toán, tôi đã thực hiện như sau:
- Gọi nhiều học sinh đọc bài toán.
- Yêu cầu học sinh dựa vào bài toán để tóm tắt:
+ Giáo viên đặt câu hỏi, yêu cầu học sinh trả lời các nội dung như:
 Bài toán đã cho biết những gì? ( Học sinh nhìn bài toán để trả lời)
 Bài toán hỏi cái gì? ( Dựa vào câu hỏi của bài toán)
Ngoài cách đặt câu hỏi trên giáo viên có thể nêu câu hỏi gợi mở nếu các em
chưa biết trả lời.
* Rèn kỹ năng thực hiện cách tóm tắt , giải và trình bày bài giải
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

14


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

+ Hướng dẫn cách tóm tắt và giải
Khi học sinh xác định được yêu cầu bài toán, tôi giúp học sinh tìm hướng để
giải quyết vấn đề mà bài toán yêu cầu.
- Trước hết giáo viên gợi ý để học sinh dựa vào câu hỏi của bài toán để tìm tóm tắt.
Hướng dẫn học sinh tóm tắt bài toán bằng cách nêu câu hỏi( ví dụ: Bài toán 3 sách
giáo khoa trang 129: Thùng thứ nhất đựng 20 gói bánh, thùng thứ hai đựng 30 gói
bánh. Hỏi cả hai thùng đựng bao nhiêu gói bánh?
Để tóm tắt tắt được bài toán đối với các em lớp Một tư duy các em còn hạn chế nên

giáo viên nêu câu hỏi trực tiếp, ngắn gọn, dễ hiểu.. Từ đó học sinh đọc yếu cũng biết
cách tóm tắt. Như ví dụ trên tôi nêu câu hỏi để tóm tắt như sau:
- Bài toán đã cho biết thùng thứ nhất đựng bao nhiêu gói bánh?( Thùng thứ nhất
đựng 20 gói bánh)
- Cho biết thùng thứ hai đựng bao nhiêu gói bánh?( Thùng thứ hai đựng 30 gói
bánh)
- Bài toán này yêu cầu các em tìm mấy thùng?(Cả hai thùng)
- Cả hai thùng đựng được bao nhiêu gói bánh đã biết chưa?( Cả hai thùng đựng
được bao nhiêu gói bánh chưa biết). Nên khi viết tóm tắt cả hai thùng đựng bao
nhiêu gói bánh từ bao nhiêu ta nên dùng dấu “...” và cuối câu có dấu hỏi “?” Mỗi câu
hỏi học sinh trả lời đúng cần cho hai đến ba em nhắc lại câu trả lời đó, học sinh trả
lời đến đâu giáo viên kết hợp hướng dẫn ghi tóm tắt lên bảng
Thùng thứ nhất :

20 gói bánh

Thùng thứ hai :

30 gói bánh

Cả hai thùng

:

.... gói bánh ?

Học sinh khá, giỏi biết tóm tắt để các em tóm tắt sau đó tôi và học sinh ở lớp nhận
xét bài( có nhiều cách tóm tắt không nhất thiết là phải theo cách tóm tắt trên)
Sau khi các em tóm tắt hoàn chỉnh tôi cho học sinh đọc lại tóm tắt, dựa vào tóm tắt
đó cho một học sinh giỏi nêu lại bài toán.

Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

15


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

Không đơn thuần chỉ tóm tắt bài toán mà phải giải bài toán có các bước như: câu
lời giải, phép tính và đáp số. Vậy làm thế nào để các em hiểu và làm bài một cách
chính xác bởi học sinh lớp Một, việc đặt lời giải gặp rất khó khăn vì tư duy và vốn từ
của các em còn ít; nên trong trường hợp này tôi hướng dẫn học sinh viết lời giải
bằng cách dựa vào câu hỏi của bài toán như sau: Đầu câu hỏi của bài toán: “Hỏi cả
hai thùng đựng bao nhiêu gói bánh?” có từ “hỏi” ta bỏ từ “hỏi” và từ “bao nhiêu”
trong câu hỏi đó, từ “bao nhiêu” thay vào đó là từ “ số”, dấu hỏi thay bằng từ là.
(Nếu dạng câu hỏi của bài toán có từ mấy ta cũng thay từ đó vào từ “ số”, dạng tóm
tắt bằng sơ đồ giáo viên cần linh hoạt để nêu lời giải )
Như vậy học sinh sẽ ghi lời giải: Cả hai thùng đựng số gói bánh là:
Đối với những học sinh khá giỏi, tôi đưa ra yêu cầu cao hơn bằng cách gợi ý để các
em viết từ số lên đầu câu giải: Số gói bánh cả hai thùng có là:
hoặc Số gói bánh cả hai thùng đựng tất cả là:
Ngoài các lời giải trên học sinh có thể ghi: Cả hai thùng đựng là:
- Khi lớp đã biết đặt lời giải cho bài toán, tôi gợi ý để cả lớp viết phép tính.
- Thùng thứ nhất đựng 20 gói bánh, thùng thứ hai đựng được 30 gói bánh. Cả hai
thùng đựng được bao nhiêu gói bánh đã biết chưa?( chưa biết)
- Muốn biết cả hai thùng đựng được bao nhiêu gói bánh ta làm phép tính gì?( phép
cộng)
- Vì sao các em biết làm phép tính cộng? ( câu hỏi dành cho các em giỏi)
- Lấy số nào trừ đi số nào? ( 20 cộng 30)
- Các em cộng nhẩm 20 cộng 30 bằng bao nhiêu?( 20 cộng 30 bằng 50)

( có thể học sinh khá, giỏi nêu kết quả của phép tính kèm theo đơn vị (gói bánh)
học sinh nêu phép tính
Hướng dẫn học sinh viết đơn vị 20 cộng 30 bằng 50 ở đây 50 chỉ 50 gói bánh nên
viết trong ngoặc đơn vậy các em khi viết phép tính kèm theo đơn vị phải như sau:
20 + 30 = 50 ( gói bánh)
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

16


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

Hướng dẫn cách viết đáp số: Đáp số là kết quả của phép tính vừa tìm được nên
không cần viết trong ngoặc nữa ta chỉ viết: Đáp số: 50 gói bánh
Cho hai học sinh đọc bài giải sau đó cả lớp đọc đồng thanh một lần.
Giáo viên chỉ từng phần của bài giải nhằm củng cố khi giải bài toán cần có các
bước như sau:
Tóm tắt bài toán
Viết “bài giải”
Viết câu lời giải
Viết phép tính ( tên đơn vị đặt trong dấu ngoặc)
Viết đáp số
Giáo viên hướng dẫn đây là dạng toán hỏi cả hai thùng thì ta thực hiện phép tính
cộng nhưng ngoài ra có một số từ như: “thêm, có tất cả, cả hai,...” ta phải làm phép
tính cộng còn những bài toán có dạng như có từ như: “ bớt, bay đi, còn lại, cho,...”
các em làm phép tính trừ.
+ Hướng dẫn cách trình bày bài giảỉ của bài toán trên
Bài giải
Số gói bánh cả hai thùng đựng tất cả là:
20 + 30 = 50( gói bánh)

Đáp số: 50 gói bánh
Để các em biết trình bày bài giải khoa học, rõ ràng tôi đã hướng dẫn học sinh như
sau:
Khi trình bày bài giải hướng dẫn các em lùi cách lề vở từ 2 ô trở lên ( Tùy theo
câu lời giải giáo viên có thể linh động)
Trình bày phép tính lùi cách lề vở 4 ô li, viết đơn vị nhớ tên đơn vị đặt trong dấu
ngoặc ( Tùy theo câu lời giải giáo viên có thể linh động)
Đáp số nên viết dưới kết quả của phép tính
Nếu trường hợp dạng giải toán theo tóm tắt sau giáo viên hướng dẫn cho các em
khi viết câu hỏi của bài toán nên dựa vào dòng câu hỏi tóm tắt để viết
Sau khi tôi hướng dẫn cho các em cách giải bài toán theo các bước trên tôi đã
tiến hành khảo nghiệm với các dạng bài tập như sau:
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

17


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

Bài tập 1: Lớp 1A có 22 học sinh, lớp 1B có 20 học sinh. Hỏi cả hai lớp có bao
nhiêu học sinh?
Tóm tắt

Bài giải

............................................

.................................................

.............................................

................................................

.............................................

................................................

Bài tập 2: Giải bài toán theo tóm tắt sau:
Tóm tắt

Bài giải

Có

: 10 nhãn vở

...............................................

Thêm

: 20 nhãn vở

..............................................

Có tất cả

: ... nhãn vở?

.............................................

Bài tập 3: Nhà An nuôi 19 con gà, mẹ đem bán 4 con gà. Hỏi nhà An còn lại mấy
con gà?
Tóm tắt

Bài giải

............................................

.................................................

.............................................

................................................

.............................................

................................................

3. Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu
Bằng việc vận dụng các biện pháp trên. Kết quả thực nghiệm đã thể hiện sự đúng
đắn, tính khoa học và tính thực thi đã mang lại những chuyển biến rõ rệt trong việc
hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn và kết quả học tập của học sinh. Sau thời
gian thực hiện các biện pháp hướng dẫn tôi đã tiến hành khảo sát bằng một số dạng
toán sau:
Kết quả 20 học sinh làm bài như sau
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

18

Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

Thứ
bài tập

tự

Kết quả
Số HS chưa Số HS chưa Số HS chưa Số HS chưa Số H/S làm
biết

viết biết viết lời đúng kết quả viết đúng đáp đúng

tóm tắt
giải
TS %
TS
Bài tập 1 4
20
3
Bài tập 2
3
Bài tập 3 3
15
2
Bằng việc vận dụng các

%
15
15

10
biện

phép tính
TS
%
2
10
2
10
2
10
pháp nêu trên vào

số
TS
1
1
1
hướng

%
5
5
5
dẫn

hoàn

toàn

TS
%
14
70
14
70
13
65
học sinh giải toán

giải toán có lời văn ở lớp 1D thông qua kết quả khảo sát tôi thấy: kĩ năng giải toán
của các em đã tăng lên rõ rệt so với trước khi chưa hướng dẫn cụ thể: số học sinh
biết làm đúng hoàn toàn đã tăng hơn nhiều so với trước, số học sinh làm chưa đúng
hoàn toàn như cách viết tóm tắt, làm bài giải giảm xuống còn 10% - 15%. Để có kết
quả trên đó là nhờ vào sự nhiệt tình của giáo viên đã hướng dẫn, giúp đỡ các em kịp
thời nhằm tiếp thêm động lực, tạo hứng thú cho học sinh trong quá trình học. Tuy
nhiên đó cũng chưa là kết quả mỹ mãn của tôi trong quá trình hướng dẫn học sinh
giải toán, trong thời gian còn lại tôi sẽ tiếp tục hướng dẫn thêm để các em có kết quả
cao hơn đặc biệt là những em chưa biết tóm tắt và trình bày bài giải.
4. Bài học kinh nghiệm:
Qua các các biện pháp hướng dẫn học sinh giải toán giải toán có lời văn ở lớp 1D
trường Tiểu học Lý Thường Kiệt tôi đã rút ra một số kinh nghiệm như sau:
- Giáo viên phải kiên trì, chịu khó hướng dẫn học sinh đọc thông, viết thạo.
- Quan tâm giúp đỡ học sinh yếu kém một cách kịp thời.
- Câu hỏi giáo viên nêu ngắn gọn, rõ rang, dễ hiểu.
- Cho nhiều học sinh đọc bài toán để xác định yêu cầu bài toán và để tìm ra
hướng giải cho bài toán.
- Luôn khuyến khích động viên các em khi có sự tiến bộ và làm đúng bài tập.
- Đưa ra nhiều hình thức dạy học khác nhau, kết hợp với các đồ dùng dạy học
nhằm tạo hứng thu cho các em trong học tập.

Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

19


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

- Giáo viên kiểm tra việc học bài và làm bài của các em học sinh thường xuyên,
đồng thời giáo viên phối kết hợp với phụ huynh để giúp đỡ các em làm bài tốt
hơn.

C. KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

20


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

I. KẾT LUẬN:
Nhìn chung nhờ áp dụng một số kinh nghiệm trong việc hướng dẫn học sinh
về giải toán có lời văn nên các em nắm vững quy trình về giải toán. Vì thế mà số
lượng học sinh giỏi của lớp 1D do tôi chủ nhiệm luôn dẫn đầu các lớp trong khối.
Qua đó tôi thấy việc hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn là một việc làm thật
khó khăn không phải ai cũng làm được. Để làm tốt việc đó đòi hỏi mỗi giáo viên
phải là người giáo viên có tâm huyết với nghề, kiên trì, chịu khó, gần gũi, thân thiện,
tận tâm với học sinh, đặc biệt là phải giúp đỡ các em bằng mọi cách, mọi phương
pháp với tất cả tấm lòng yêu thương chân thành của mình, mà mục tiêu giáo dục
đang đề ra là tiếp tục thực hiện: “Đổi mới quản ý và nâng cao chất lượng giáo dục”,

“ Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Tôi tin chắc rằng nếu mọi
người làm được điều đó thì tỉ lệ học sinh giải toán có lời văn sẽ tăng lên đáng kể.
Trên đây là một số biện pháp mà tôi đã áp dụng trong năm học 2012-2013 và
thời gian vừa qua của năm học 2012-2013, chắc rằng vẫn còn thiếu sót. Tôi rất mong
anh chị em đồng nghiệp có thêm ý kiến đóng góp để sáng kiến của tối áp dụng đạt
được hiệu quả hơn nữa.
II. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ, ĐỀ NGHỊ:
1. Đối với nhà trường: Hiện nay nhà trường đã phân công giáo viên dạy thêm
tiết ( bảy buổi trên tuần) cho tất cả học sinh khối 1 nói chung và học sinh lớp 1 D nói
riêng, đó cũng là một trong những biện pháp đáng mừng, song bên cạnh đó có điều
bất cập là: giáo viên không phải là giáo viên chủ nhiệm nên chưa quan tâm đến học
sinh yếu của lớp, học sinh ngồi học như thế nào cũng được, không kiểm tra các em
làm bài tập,... do đó dẫn đến có rất nhiều khó khăn trong việc kèm cặp các em có
hiệu quả. Vì thế mà điều tôi mong muốn ở đây là nhà trường đi kiểm tra giáo viên
dạy tăng tiết nhiều hơn nữa.
2. Đối với giáo viên đứng lớp: Phân loại đối tượng học sinh ngay từ đầu năm
học, tìm tòi và nghiên cứu cách giải toán có lời văn thật dễ hiểu, mỗi dạng bài tập
giáo viên cần khắc sâu kiến thức, củng cố quy trình giải, học sinh chưa tự tin dạng
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

21


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

toán nào giáo viên hướng dẫn, giúp đỡ kịp thời. Luôn nhiệt tình trong công tác giảng
dạy, thường xuyên khích lệ nhằm gây hứng thú học tập cho học sinh để nâng cao
chất lượng đại trà thì mới tạo nền tảng vững chắc cho các lớp học trên.
3. Đối với học sinh: Luyện đọc bài ở nhà thường xuyên. Hiểu nội dung bài
toán, biết cách tóm tắt bài toán và giải được bài toán chính xác, cách trình bày

rõ ràng khoa học, biết nhẩm tính . Ngồi học chăm chú nghe giảng, nắm vững
kiến thức cơ bản như cộng, trừ các số trong phạm vi 100( cộng, trừ không
nhớ), đồ dùng học tập đầy đủ.
4. Đối với phụ huynh: Kiểm tra nhắc nhở, giúp đỡ các em các em học bài, làm
bài ở nhà.
Tuy nhiên, để có những kết quả như mong đợi, ngoài vai trò của người thầy,
ngoài những nỗ lực cố gắng của học sinh, đòi hỏi phải có sự quan tâm hỗ trợ của bậc
phụ huynh thì học sinh mới thành công trong việc giải toán.
EaM’nang, ngày 14 tháng 4 năm 2013
Người viết
Nguyễn Thị Thảo
Duyệt của nhà trường

Tài liệu tham khảo
1, Sách giáo khoa toán 1 – Nhà xuất bản giáo dục
2, Sách giáo viên toán 1 – Nhà xuất bản giáo dục
3, 101 câu hỏi về toán lớp 1.

Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

22


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

23

Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

NHẬN XÉT CỦA NHÀ TRƯỜNG
…………………………………......
………………………………………
……………………………………...
……………………………………..
……………………………………..
………………………………….......
………………………………………
……………………………………...
……………………………………..
………………………………….......
………………………………………
……………………………………...
……………………………………..
……………………………………..
………………………………….......
………………………………………
……………………………………...
……………………………………..
………………………………….......
………………………………………
……………………………………...
……………………………………..
……………………………………..
………………………………….......
………………………………………
……………………………………...
……………………………………..

………………………………….......
………………………………………
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

NHẬN XÉT CỦA PHÒNG GIÁO DỤC
…………………………………..................
……………………………………………..
…………………………………….............
……………………………………………..
……………………………………………..
…………………………………..................
……………………………………………..
……………………………………..............
……………………………………………..
…………………………………..................
……………………………………………..
……………………………………..............
……………………………………………..
……………………………………………..
………………………………….................
……………………………………………..
…………………………………….............
…………………………………………….
………………………………….................
…………………………………………….
……………………………………............
…………………………………………….
…………………………………………….
………………………………….................
……………………………………………..

…………………………………….............
…………………………………………….
………………………………….................
…………………………………………….
24


Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp1Dtrường Tiểu học Lý Thường Kiệt giải toán có lời văn

……………………………………...
……………………………………..
……………………………………..
………………………………….......
………………………………………
……………………………………...
……………………………………..

Người thực hiện: Nguyễn Thị Thảo

…………………………………….............
…………………………………………….
…………………………………………….
………………………………….................
…………………………………………….
……………………………………............
…………………………………………….

25