Quan hệ hôn nhân và một số vấn đề về mâu thuẫn trong quan hệ hôn nhân

Quan hệ hôn nhân và một số vấn đề về mâu thuẫn
trong quan hệ hôn nhân
� Gia đình là một tế bào của xã hội, nhận định đó vẫn đúng cho đến
ngày nay. Và từ mối quan hệ gia đình, mới dần nảy sinh các mối quan
hệ xã hội rộng lớn như khu phố, xóm phường, hay theo những cách gọi
khác như thôn xóm, làng xã - tùy từng địa phương, rồi đến các quan hệ
cộng đồng. Tất cả những mối quan hệ ấy đều phản ánh tính chất giao
lưu giữa con người với con người, là mối quan hệ tất yếu khi nhìn nhận
sự tồn tại của xã hội. Như vậy, mối quan hệ gia đình chiếm vai trò hạt
nhân trong đó.

� Từ trước đến nay, khi nhắc đến “gia đình” mỗi người chúng ta đều có
một cách hiểu, suy nghĩ và nhìn nhận khác nhau, tùy vào sự quan tâm
của mình. Hầu như mỗi chúng ta đều có hai gia đình: gia đình bố mẹ
sinh ra chúng ta cùng với anh chị em, nơi ta sống ít nhất đến hết thời
gian thơ ấu và được các nhà chuyên môn gọi là “gia đình xuất thân”, mà
gia đình chúng ta lấy vợ lấy chồng lập ra, rồi sinh con đẻ cái, mệnh danh
là “gia đình sinh đẻ”. Mặc dù các nhà nghiên cứu đều vững tin rằng gia
đình là đơn vị cơ bản như đã nói trên, nhưng thuật ngữ này vẫn là một
trong những thuật ngữ khá lỏng lẻo khi được xem xét. Một nhà xã hội
học, Kinsley Davids, định nghĩa: “Gia đình là một nhóm người mà quan
hệ giữa họ với nhau dựa trên quan hệ máu mủ, do đó họ là ruột rà thân
thích với nhau”. Nhưng cái lý giải này xem ra vẫn chưa đủ, vì chưa đề
cập đến sự giúp đỡ lẫn nhau – một tiêu chuẩn đạo đức, một dấu hiệu nói
lên gia đình thực sự. Song phần lớn các gia đình ngày nay nhiều khi các
thế hệ sống tách biệt nhau, dù bổ sung tiêu chuẩn “giúp đỡ lẫn nhau” thì
vẫn chỉ đúng với mô hình gia đình trước đây, khi gia đình là đơn vỉ sản
xuất (nhà ở chung, ngân sách chung) chứ chưa chắc có thể vận dụng với
gia đình hiện tại. Định nghĩa thường được trích dẫn nhiều nhất trên sách
báo là của các nhà xã hội học E. Berges và H. Locker: “Gia đình là một
nhóm người liên kết với nhau bởi những mối quan hệ hôn nhân, máu mủ

hay nhận con nuôi, tạo thành một hệ riêng biệt, tác động qua lại và giao
tiếp lẫn nhau qua các vai trò xã hội của từng người: là chồng, là vợ, là
cha, là mẹ, là con trai, con gái, anh chị em, tạo thành một nền văn hóa
chung”. Một số nhà xã hội học khác, tiêu biểu là M. Enmur và G.
Liekpateric, lại coi gia đình là một thể chế.

� Tựu trung lại, khi nghiên cứu các quá trình hình thành và phát triển
gia đình trong lịch sử, ta thấy những nhân tố tạo nên gia đình một mặt là
nhu cầu của xã hội về việc tái sinh sản và xã hội hóa các thế hệ đang lớn,
mặt khác là nhu cầu cá nhân muốn được thừa nhận về mặ xã hội và bảo
trợ xã hội đối với sự kết hôn của họ - nhu cầu làm cha, làm mẹ.

� Nhu cầu xã hội đối với gia đình được đáp ứng bằng cách thể chế hóa
quan hệ hôn nhân – gia đình dưới hình thức nhaững chuẩn mực đạo đức,
pháp luật, tôn giáo… cùng những phương tiện để thực hiện chuẩn mực
đó.
Nhu cầu cá nhân về gia đình thường được liên hệ với tình yêu giới tính,
tìn yêu cha mẹ - con cái cũng như trách nhiệm của cặp vợ chồng, của
cha mẹ và con cái đối với nhau và được thỏa mãn trong quá trình chung
sống, giúp đỡ lẫn nhau.
Khi xem xét gia đình trong bối cảnh những đòi hỏi của xã hội, người ta
coi nó là một thể chế xã hội. Còn khi tìm hiểu mối liên hệ của gia đình
với nhu cầu của cá nhân, người ta gọi nó là một nhóm tâm lý – xã hội
nhỏ.
Như vậy, với góc nhìn gia đình như một nhóm tâm lý – xã hội nhỏ, cùng
với những đặc điểm riêng biệt về mặt tâm lý nói lên diện mạo của một
gia đình, chúng ta thấy có những mối quan hệ sau diễn ra trong nó:
� • Quan hệ hôn nhân: đây là nền tảng đầu tiên xây dựng nên hệ thống
các mối quan hệ trong gia đình, xuyên suốt từ gia đình hạt nhân, đa thế
hệ cho đến gia đình hiện đại như bây giờ. Đây chính là quan hệ giữa 2

vợ chồng, một mối quan hệ rất phức tạp cả về mặt tâm – sinh lý và mặt
thể chế xã hội. Từ quan hệ vợ chồng mới mở ra quan hệ cha – mẹ, quan
hệ giữa 2 người trụ cột trong gia đình, quyết định sự tồn tại của một gia
đình.
� • Quan hệ ruột thịt: là quan hệ giữa cha mẹ và con cái.
� • Quan hệ gia tộc, huyết thống: hình thành nên thứ bậc của các thành
viên trong gia đình, và là cơ sở mở rộng từ gia đình truyền thống thành
gia đình đa thế hệ.
� • Quan hệ tình cảm gia đình: là loại quan hệ giúp gắn bó thân tình
giữa các thành viên.
� • Quan hệ xã hội: qui định chung tính chất của các mối quan hệ giữa
con nguời với con người trong bối cảnh tồn tại của gia đình.
�
� Nhìn chung, những mối quan hệ trên rất phức tạp, thể hiện rất rõ tính
chất đa dạng của sự phát triển mô hình gia đình trong xã hội, qua các
thời kỳ khác nhau. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng ta cùng đề cập
đến mối quan hệ hôn nhân, tức mối quan hệ vợ chồng, để thấy được ý
nghĩa quan trọng của nó trong việc quyết định sự tồn vong của một gia
đình. Nếu mối quan hệ hôn nhân tốt đẹp, sẽ là nền tảng cho một gia đình
hạnh phúc. Ngược lại nếu quan hệ hôn nhân rạn nứt, không kể trong giai
đoạn nào của gia đình, cũng là một nguyên nhân to lớn trong sự đổ vỡ
một gia đình.

� Trong xu hướng phát triển của xã hội ngày nay, tính hiện đại của gia
đình tỉ lệ thuận với tính hiện đại của xã hội. Ngày càng nhiều những yếu
tố từ xã hội can thiệp, làm nảy sinh những biến động trong đời sống gia