DSpace at VNU: Hiện đại hóa công tác tổ chức hoạt động các phòng tư liệu thuộc trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Ha ̀ Nội

Hiện đại hóa công tác tổ chức hoạt động các
phòng tư liệu thuộc trường Đại học Khoa học
Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội
Nguyễn Phúc Chí
Trường Đại học KHXH&NV
Luận văn ThS. Chuyên ngành: Khoa ho ̣c thư viê ̣n; Mã số: 60 32 20
Người hướng dẫn: PGS.TS. Trầ n Thi ̣Quý
Năm bảo vệ: 2010

Abstract: Tìm hiểu về s ứ mệnh, chức năng, nhiệm vụ của Trường Đa ̣i ho ̣c Khoa ho ̣c Xã
hô ̣i và Nhân văn (ĐHKHXH&NV) nói chung và của các phòng tư liệu của các Khoa/Bộ
môn trong Trường nói riêng. Nghiên cứu đặc điểm nhu cầu tin (NCT) của người dùng tin
(NDT) của các phòng tư liệu. Khảo sát và phân tích thực trạng nguồn lực thông tin, cơ sở
vâ ̣t chấ t , hạ tầng thiết bị, đội ngũ cán bô ̣ (CB) và nhu cầu hiện đại hóa công tác thông tin
tư liê ̣u (TTTL) phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa ho ̣c (NCKH) các Khoa/Bộ môn. Đề
xuất giải pháp để hiện đại hóa công tác tổ chức hoạt động cho các phòng tư liệu nhằm
đáp ứng NCT của NDT là CB giảng dạy, CB nghiên cứu, nghiên cứu sinh (NCS), học
viên cao học (HVCH) và SV của Trường ĐHKHXH&NV, ĐHQGHN.
Keywords: Thư viện; Hiện đại hóa; Tư liệu

Content


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1
1.

Tính cấp thiết của đề tài ................................................................ 1

2.

Tình hình nghiên cứu .................................................................... 4

3.

Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................ 5
3.1. Mục đích nghiên cứu................................................................. 5
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 6

4.

Giả thuyết nghiên cứu ................................................................... 6

5.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................. 7
5.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................... 7
5.2. Phạm vi nghiên cứu................................................................... 7

6.

Phương pháp nghiên cứu............................................................... 7
6.1. Phương pháp luận ..................................................................... 7
6.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể ................................................ 8

7.

Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài ..................................... 8
7.1. Về mặt lý thuyết ........................................................................ 8
7.2. Về mặt thực tiễn ........................................................................ 8

8.

Dự kiến kết quả nghiên cứu .......................................................... 8

NỘI DUNG .............................................................................................. 9
Chƣơng 1: TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN
VĂN TRƢỚC YÊU CẦU NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG ĐÀO TẠO
ĐÁP ỨNG NHU CẦU XÃ HỘI ............................................................. 9
1.1. Tính tất yếu của việc hiện đại hoá hoạt động thông tin thư viện .. 9
1.1.1. Sự tác động của khoa học và công nghệ tới hoạt động thông
tin thư viện ........................................................................................ 9
1.1.2. Hoạt động thông tin thư viện đại học trước nhu cầu xã hội ...
............................................................................................. 11


1.1.3. Vai trò của việc hiện đại hoá hoạt động của các phòng tư
liệu tại Trường ................................................................................. 19
1.2. Khái quát về Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn .... 20
1.2.1. Lịch sử ra đời và phát triển ................................................. 20
1.2.2. Sứ mệnh và mục tiêu phát triển .......................................... 21
1.2.3. Bối cảnh và môi trường hoạt động...................................... 23
1.2.4. Cơ cấu tổ chức bộ máy........................................................ 25
1.3. Những vấn đề chung về hiện đại hoá hoạt động thư viện........... 26
1.3.1. Những khái niệm chung ...................................................... 26
1.3.2. Những điều khác biệt giữa thư viện hiện đại với thư viện
truyền thống .................................................................................... 32
1.3.3. Cấu trúc của hệ thống thư viện hiện đại ............................. 35
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC
PHÒNG TƢ LIỆU CỦA TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ
HỘI VÀ NHÂN VĂN ............................................................................ 38

2.1. Đặc điểm về người dùng tin và nhu cầu tin ở Trường ................ 38
2.1.1. Người dùng tin .................................................................... 39
2.1.2. Nhu cầu tin .......................................................................... 47
2.2. Khái quát chung về các phòng tư liệu ......................................... 51
2.2.1. Những đặc điểm chung ....................................................... 51
2.2.2. Vai trò, chức năng và nhiệm vụ của các phòng tư liệu trong
quá trình đào tạo và nghiên cứu khoa học ...................................... 53
2.2.3. Mối quan hệ giữa các phòng tư liệu và Trung tâm Thông tin
Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội ................................................ 55
2.3. Đặc điểm vốn tài liệu của các phòng tư liệu ............................... 56
2.3.1. Tài liệu truyền thống ........................................................... 57
2.3.2. Tài liệu điện tử .................................................................... 61


2.4. Đặc điểm về cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin ....... 62
2.4.1. Đặc điểm về cơ sở vật chất ................................................. 62
2.4.2. Đặc điểm hạ tầng công nghệ thông tin ............................... 62
2.5. Đặc điểm về đội ngũ cán bộ ........................................................ 63
2.6. Công tác thu thập, xử lý, lưu trữ, bảo quản và phục vụ tài liệu .. 64
2.6.1. Công tác thu thập tài liệu .................................................... 64
2.6.2. Công tác xử lý tài liệu ......................................................... 64
2.6.3. Công tác lưu trữ và bảo quản tài liệu .................................. 67
2.6.4. Công tác tổ chức phục vụ .................................................... 67
2.7. Nhận xét, đánh giá thực trạng trong tổ chức hoạt động của các
phòng tư liệu của Trường .................................................................... 72
2.7.1. Ưu điểm............................................................................... 72
2.7.2. Hạn chế................................................................................ 73
2.7.3. Nguyên nhân ....................................................................... 74
Chƣơng 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HIỆN ĐẠI HOÁ CÔNG TÁC TỔ
CHỨC HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC PHÒNG TƢ LIỆU CỦA

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ........ 76
3.1. Đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin và kế thừa phần mềm quản lý
..................................................................................................... 76
3.1.1. Đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin .................................... 77
3.1.2. Kế thừa phần mềm quản trị thư viện điện tử tích hợp của
Trung tâm Thông tin Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội .............. 80
3.2. Tăng cường tiềm lực thông tin .................................................... 86
3.2.1. Đẩy mạnh việc tạo lập, phát triển và cung cấp nguồn tin số
hoá

............................................................................................. 86

3.2.2. Đẩy mạnh phát triển quản trị nguồn tin nội sinh ................ 87
3.2.3. Đẩy mạnh các dịch vụ thông tin kể cả dịch vụ có thu ........ 87


3.3. Đào tạo đội ngũ cán bộ và người dùng tin .................................. 87
3.3.1. Đào tạo đội ngũ cán bộ ....................................................... 87
3.3.2. Đào tạo người dùng tin ....................................................... 89
3.4. Đa dạng hóa các sản phẩm và dịch vụ ........................................ 91
3.5. Chia sẻ và kết nối tài nguyên thông tin với các thư viện trong và
ngoài nước ........................................................................................... 93
3.6. Mô hình tổ chức thực hiện .......................................................... 95
3.6.1. Yêu cầu chung về mô hình giải pháp .................................. 95
3.6.2. Mô hình tổ chức .................................................................. 96
3.6.3. Mô hình ứng dụng ............................................................. 100
3.6.4. Mô hình triển khai hệ thống thư viện điện tử ................... 102
KẾT LUẬN .......................................................................................... 104
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 105

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tài liệu chỉ đạo
[1]. Chỉ thị số 58-CT/TW của Bộ chính trị ngày 17 tháng 10 năm
2000 về đẩy mạnh ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin phục vụ
sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
[2]. Nghị quyết Trung ương 2 (khóa VIII) về giáo dục đào tạo của
Ban chấp hành Trung ương Đảng.
[3]. Nghị định số 72/2002/NĐ-CP ngày 06 tháng 8 năm 2002 của
Chính phủ Quy định chi tiết thi hành Pháp lệnh thư viện
[4]. Quyết định số 153/2003/QĐ-TTg ngày 30 tháng 07 năm 2003
của Thủ tướng Chính phủ về Điều lệ trường Đại học.
[5]. Nghị quyết số 14/2005/NQ-CP ngày 02 tháng 11 năm 2005 của
Chính phủ Về đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam
giai đoạn 2006-2020.
[6]. Nghị định số 64/2007/NĐ-CP ngày 10 tháng 04 năm 2007 của
Chính phủ về ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động các cơ quan
nhà nước.
[7]. Quyết định số 10/2007/QĐ-BVHTT ngày 4 tháng 5 năm 2007
của Bộ trưởng Bộ Văn hoá Thông tin Phê duyệt Quy hoạch phát triển
ngành thư viện Việt Nam đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020.
[8]. Nghị quyết 05-NQ/BCSD ngày 06 tháng 01 năm 2010 của Ban
cán sự Đảng Bộ Giáo dục và Đào tạo về đổi mới quản lý giáo dục đại
học giai đoạn 2010-2012.
[9]. Đề án đổi mới giáo dục đại học Việt Nam (giai đoạn 2006 –
2020) của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
[10]. Quy chế về tổ chức và hoạt động của Đại học Quốc gia Hà
Nội do Thủ tướng chính phủ ban hành năm 2001.

105

[11]. Quy chế về tổ chức và hoạt động của Đại học Quốc gia Hà
Nội được ban hành kèm theo Quyết định số 600/TCCB ngày 01/10/2001
của Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội.
2. Tài liệu tiếng Việt
[1]. Cao Minh Kiểm (2008), Một số suy nghĩ về tổ chức và hoạt
động thông tin, thư viện ở Việt Nam trong giai đoạn sắp tới, Tạp chí
Thông tin & Tư liệu, (1)
[2]. Đặng Thị Mai (2008), Quá trình 20 năm tin học hoá và xây
dựng thư viện điện tử tại Thư viện Quốc gia và hệ thống thư viện công
cộng Việt Nam 1986 - 2006, xu hướng phát triển đến năm 2020, Tạp chí
Thông tin & Tư liệu (1), tr. 19 – 24
[3]. Đặng Thị Mai (2008), Xây dựng thư viện điện tử tại Thư viện
Quốc gia Việt Nam nguồn lực thông tin điện tử và các dịch vụ phục vụ
bạn đọc, Tạp chí Thư viện Việt Nam (14), tr. 48 – 53
[4]. Đoàn Phan Tân (1995), Tin học trong hoạt động thông tin thư
viện, Trường Đại học Văn hóa, Hà Nội, 105tr.
[5]. Đỗ Văn Hùng (2008), Hiện đại hoá và xây dựng cơ sở dữ liệu
điện tử cho các phòng tư liệu của các Khoa/Bộ môn trực thuộc Trường
Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN.
[6]. Nguyễn Huy Chương (1996), Đề xuất mạng máy tính
(Network) trong thư viện đại học Việt nam, Tạp chí Đại học và Giáo dục
Chuyên nghiệp (4), tr. 21-22
[7]. Nguyễn Huy Chương (1998), Thư viện đại học Việt Nam: Hiện
trạng và xu hướng phát triển, Tạp chí Đại học và Giáo dục Chuyên
nghiệp (11), tr. 42 - 44.
[8]. Nguyễn Huy Chương (2002), Một số giải pháp nâng cao hiệu
quả đầu tư của dự án hiện đại hoá Trung tâm thông tin thư viện,

106


ĐHQGHN, Kỷ yếu Hội thảo Khoa học và Thực tiễn Hoạt động Thông tin
– Thư viện, Hà Nội.
[9]. Nguyễn Huy Chương (2004), Một số vấn đề về tổ chức quản lý
thư viện đại học, Kỷ yếu Hội thảo Thông tin – Thư viện lần thứ 2, Hà
Nội
[10]. Nguyễn Huy Chương (2005), Nghiên cứu, xây dựng mô hình
tổ chức và hoạt động Trung tâm thông tin thư viện đại học, Đề tài nghiên
cứu cấp Đại học Quốc gia Hà Nội, ĐHQGHN.
[11]. Nguyễn Huy Chương (2005), Phục vụ xây dựng đại học điện
tử tại ĐHQGHN: các giải pháp gắn kết hoạt động thông tin thư viện với
hoạt động nghiên cứu, giảng dạy và học tập của cán bộ và sinh viên, Kỷ
yếu Đại hội Đảng bộ ĐHQGHN lần thứ III.
[12]. Nguyễn Huy Chương, Lâm Quang Tùng (2005), Vài nét về
hoạt động số hoá tài liệu tại Trung tâm thông tin thư viện, ĐHQGHN, Kỷ
yếu Hội thảo chuyên đề Quản trị và chia sẻ các nguồn tin số hoá.
[13]. Nguyễn Huy Chương (2007), Xây dựng và phát triển thư viện
điện tử trong hệ thống thư viện đại học Việt Nam, Kỷ yếu Hội thảo khoa
học Tiếp cận xây dựng thư viện số ở Việt Nam: Hiện trạng và vấn đề, tr.
96 – 106
[14]. Nguyễn Huy Chương (2007), Xu hướng phát triển thư viện đại
học trên thế giới và quá trình đổi mới hoạt động tại Trung tâm thông tin
thư viện, ĐHQGHN, Kỷ yếu Hội thảo Khoa học và Thực tiễn hoạt động
Thông tin thư viện, Hà Nội, tr.2 – 9
[15]. Nguyễn Huy Chương (chủ nhiệm đề án) (2009), Nghiên cứu,
thiết kế mô hình và xây dựng thử nghiệm nguồn học liệu trực tuyến phục
vụ đào tạo chất lượng cao cho một số ngành, chuyên ngành tại
ĐHQGHN, Đề án cấp ĐHQGHN. 241 tr.

107


[16]. Nguyễn Hoàng Sơn (2006), Đào tạo nguồn nhân lực thư viện
số: yếu tố quan trọng phát triển nguồn nhân lực thư viện số, Kỷ yếu hội
thảo khoa học: Ngành thông tin thư viện trong Xã hội Thông tin.
ĐHQGHN, Hà Nội, tr. 347 – 356
[17]. Nguyễn Hoàng Sơn (2007), Nghiên cứu thư viện số trên thế
giới và định hướng nghiên cứu thư viện số tại Việt Nam, Kỷ yếu hội thảo
“Phát triển thư viện số ở Việt Nam: Chia sẻ kinh nghiệm” trong khuôn
khổ hội thảo quốc tế về thư viện số châu Á lần thứ 10 IACDL.
NACESTI, Hà Nội, tr. 15 – 32
[18]. Nguyễn Hoàng Sơn (2008), Bài giảng “thư viện điện tử”. Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Hà Nội, 70 tr.
[19]. Nguyễn Thanh Tâm (2007), Nghiên cứu đề xuất xây dựng mô
hình thư viện thực hành tại Khoa Thông tin – Thư viện, Trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN, Khoá luận tốt nghiệp, Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn, 68tr.
[20]. Nguyễn Thị Thanh Mai (2007), Tăng cường công tác quản lý
nhà nước nhằm hiện đại hóa các thư viện Việt Nam theo hướng xây
dựng thư viện điện tử, Tạp chí Thông tin & Tư liệu (4), tr. 1 – 5
[21]. Nguyễn Tiến Đức (2005), Xây dựng thư viện điện tử và vấn
đề số hóa tài liệu ở Việt Nam, Tạp chí Thông tin & Tư liệu, (2)
[22]. Nguyễn Tiến Đức (2007), Nghiên cứu xây dựng mô hình thư
viện điện tử về khoa học và công nghệ tại cơ quan khoa học và công
nghệ địa phương, Báo cáo tổng kết đề tài cấp bộ.
[23]. Tạ Thị Mỹ Hạnh (2005), Sơ bộ tìm hiểu các phòng tư liệu
chuyên ngành tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Khoá
luận tốt nghiệp, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, 58 tr.

108


[24]. Tô Thị Hiền (2003), Tổ chức và hoạt động của các phòng tư
liệu các Khoa và Bộ môn trực thuộc Trường Đại học Khoa học Xã hội và
Nhân văn, Đề tài nghiên cứu cấp Trường, Trường Đại học Khoa học Xã
hội và Nhân văn, Hà Nội.
[25]. Trần Thị Hồng Vân (2005), Tìm hiểu sản phẩm và dịch vụ
thông tin thư viện tại phòng tư liệu Khoa Thông tin – Thư viện Trường
Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN, Khoá luận tốt
nghiệp, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, 59 tr.
[26]. Trần Thị Quý (2005), Liên kết chia sẻ nguồn lực thông tin yếu
tố quan trọng để các thư viện đại học phát triển bền vững, Kỷ yếu “Hội
thảo chia sẻ nguồn lực thông tin” tại Trung tâm Thông tin Thư viện,
ĐHQGHN.
[27]. Trần Thị Quý (2005), Đào tạo cán bộ Thông tin – Thư viện ở
Việt Nam – nhu cầu cấp bách trong thời kì công nghiệp hoá – hiện đại
hoá đất nước, Hội thảo Khoa học về đào tạo nguồn nhân lực Thông tin –
Thư viện ở Việt Nam, Viện Gorthe.
[28]. Trần Thị Thanh Vân (2008), Nghiên cứu hoàn thiện công tác
tổ chức quản lý nguồn tài liệu xám của Đại học Quốc gia Hà Nội đáp
ứng phương thức đào tạo theo tín chỉ, Luận văn Thạc sĩ Khoa học Thư
viện, Đại học Văn hoá Hà Nội, 103 tr.
[29]. Vũ Văn Sơn (1999), Xây dựng thư viện điện tử ở Việt Nam và
tính khả thi, Tạp chí Thông tin và Tư liệu, (2), tr. 1 – 6.
[30]. Website:
3. Tài liệu nƣớc ngoài
[1]. Cleveland, Gary, Digital libraries: Definitions, issues and
challenges, UDT Occasional, p. 8.

[2]. Verma, Kuma (2004), Electronic Libaries.

109


[3]. Witten, Ian H., Bainbridge, David (2003), How to build a
digital library, Morgan Kaufmann, p. 628.

110