SKKN Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

A - PHẦN MỞ ĐẦU
I - LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1 - Căn cứ pháp chế
Đất nước ta đang trên con đường đổi mới vối nền công nghiệp hoá hiện đại
hoá đất nước và hội nhập kinh tế. Nó đòi hỏi một sự phát triển toàn diện về kinh tế văn hoá - xã hội của toàn đất nước, trước vấn đề đó Đảng và nhà nước ta rất quan
tâm tới văn hoá giáo dục bởi giáo dục là quốc sách hàng đầu. Với mục tiêu trên bộ
giáo dục và đào tạo đã có nhiều những noọi dung giải pháp và cải cách giáo dục,
tiêu biểu là chương trình thay SGK đổi mới GDPT ở các cấp học.
- Căn cứ vào nghị quyết số 40/2000/QH10 của quốc hội khoá X về mục tiêu
của việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông là:
- Xây dựng nội dung chương trình, phương pháp giáo dục, SGK phổ thông
mới nhằm nâng cao chất lượng toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển
nguồn nhân lực phục vụ CNH - HĐH đất nước: Phù hợp với thực tiễn dân tộc Việt
Nam. Tiếp cạn trình độ giáo dục phổ thông ở các nước phát triển trong khu vực và
trên thế giới.
- Căn cứ vào việc thực hiện chỉ thị số14/2001/CT - TTg của thủ tướng chính
phủ về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, chỉ thị số 40 - CT/TW ngày
15/6/2004 của ban bí thư trung ương đảng về việc xây dựng nâng cao chất lượng
đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, chỉ thị số 22/2003/CT - BGD và ĐT
ngày5/6/2003 của Bộ trưởng bộ giáo dục và đào tạo về việc bồi dưỡng nhà giáo và
cán bộ quản lý giáo dục. Quyết định 14/2004/QĐ - BGD và ĐT ngày 17/5/2004 về
việc ban hành chương trình bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên trung học cơ sở.
2 - Cơ sở lý luận
Văn bản văn chương là một văn bản nghệ thuật. Nghệ thuật nào cũng lấy cái
đẹp làm tôn chỉ mục đích. Dạy văn là khám phá cái hay cái đẹp trong văn bản nghệ
thuật nên trước hết nó phải là một nghệ thuật, nghệ thuật và phô diễn cái đẹp. Môn
1

Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

văn là một trong hai môn hiện nay vẫn được coi là môn học chính ở cấp học phổ
thông, vì vậy môn học này có vị trí đáng kể trong nhà trường THCS hiện nay.
Và do đó nó phải đạt được yêu cầu giáo dục là khơi dậy, phát triển nhân cách
cho học sinh. Định hướng cho các em những tiêu chí sống khi bước vào đời.
Nếu môn toán dạy cho học sinh cách tính toán cần tới sự chính xác thì môn
văn giúp phần hoàn thiện tâm hồn cho các em bởi: Dạy văn là dạy người. Vì vậy,
dạy văn học trong nhà trường thật nặng nề và có mục đích nhiều bề, nhiều mặt, sức
mạnh của môn Ngữ văn là sức mạnh tổng hợp: sức mạnh của khoa học và nghệ
thuật, sức mạnh của trí tuệ và tâm hồn. Văn học luôn tạo ra sự hài hoà thư giãn cho
con người. Vì vậy môn Ngữ văn luôn hướng con người tới Chân - Thiện - Mĩ.
Một trong những mảng không thể thiếu trong môn văn đó là mảng thơ trữ tình.
Thơ là một hiện tượng văn học rất phức tạp, có thể nói là kì diệunhư nhà thơ Sóng
Hồng đã nói: “Thơ là sự thể hiện con người và thời đại một cách cao đẹp”. Không
giống như văn xuôi, nhà thơ trực tiếp bộc lộ tình cảm, tư tưởng qua nhân vật trữ
tình.
Thơ trữ tình nói riêng, thơ nói chung ra đời từ cảm xúc cụ thể của tác giả về
một hiện tượng, sự kiện…bởi vậy trong bài thơ có cái “thần” chớp nhoáng, khác
hẳn tác phẩm văn xuôi nhà văn có sự thai nghén lâu dài. Bởi thế người ta nói, tiếng
thơ là tiếng lòng. Vậy làm thế nào làm thế nào để khai thác tiếng lòng ấy thật đầy
đủ, sâu sắc, lột tả dược cảm xúc chớp nhoáng ấy của tác giả ? Đó là cả một vấn đề
lớn trong dạy thơ trữ tình.
3 - Cơ sở thực tiễn
Hiện nay có thể thấy số lượng các bài thơ trong sách giáo khoa THCS là khá
lớn. Song việc dạy thơ theo tôi chưa được quan tâm đúng mức. Giáo viên còn lệ

thuộc nhiều vào sách hướng dẫn, đôi khi lười suy nghĩ, lười cảm thụ mới chỉ khai
thác tác phẩm thơ một cách hời hợt, thiếu hẳn chiều sau, quên hẳn một điều “thơ là
cảm xúc là tiếng lòng của tác giả”.
2


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

Hơn nữa hiện nay sách hướng dẫn, tham khảo quá nhiều dẫn đến hiện tượng
định hướng bị “loãng”, nhiều thông tin. Thậm trí có sách viết bị sai kiến thức, hoặc
không hoàn toàn chính xác, đi lệch hướng của bài thơ bài văn. Cho nên giáo viên
dạy văn chúng tôi cảm thấy còn khó khăn trong việc giảng dạy, nhất là đối với
những tác phẩm thơ trữ tình.
II - MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
1 - Mục đích nghiên cứu
Như trên đã nói, việc dạy văn là một nghệ thuật, nó có những đặc thù riêng của
môn học trong đó ngôn từ là một yếu tố không thể thiếu. Ngôn từ ở đây ta phải hiểu
không chỉ là ngôn từ của giáo viên mà còn là sự hiểu biết và vốn ngôn từ của học
sinh nữa. Đối với các em học sinh là con em đồng bào dân tộc Hmông ở các bản xã
thì vốn tiếng phổ thông của các em có thể sử dụng và hiểu được là rất hạn chế đâu
dám nói đến ngôn từ nghệ thuật. Vì vậy nếu ta cần phải có những nghiên cứu mạnh
dạn thử nghiệm để sao cho phù hợp với đối tượng học sinh. Từ nhận thức đó chúng
tôi đã tiến hành áp dụng thử nghệm và:
- Đề xuất thêm một số yêu cầu về phương pháp dạy - học tác phẩm thơ trữ
tình thông qua bài thơ “Tiếng gà trưa của nhà thơ Xuân Quỳnh”.
- Cụ thể hoá lý luận dạy - học thơ nói chung và lý luận tiếp nhận thơ trữ tình
nói riêng.
2 - Nhiệm vụ của đề tài

- Thông qua bài thơ “Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh”, chỉ ra những nét dặc
trưng của thơ để từ đó đề xuất một số phương pháp dạy - học thơ trữ tình, theo
phương pháp đổi mới.
III - PHẠM VI NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
- Nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận chung.
- Nghiên cứu bằng thực tiễn giảng dạy và quá trình thực hiện chuyên đề.
IV - ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
3


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

- Bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh. Chỉ ra những nét đặc trưng của
thơ để từ đó đề xuất một số ý kiến…
- Đối tượng nghiên cứu là học sinh khối 7 trường THCS xã Lao Chải - huyện
Mù Cang Chải - tỉnh Yên Bái
V - THỜI GIAN NGHIÊN CỨU
- Từ năm học 2005 đến năm học 2007
VI - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Từ cơ sở lý luận chung, cộng với thực tiễn giảng dạy, khi làm đề tài này tôi
xác định như sau:
- Khảo sát thực tế việc giảng dạy và học thơ trữ tình hiện đại ở trường THCS
(không chỉ riêng trong phạm vi trường mình) để từ đó đề ra biện pháp cụ thể cho
việc dạy một giờ thơ trữ tình trên cơ sở đó tôi tìm ra phương pháp cơ bản nhất
nhằm thực hiện nhiệm vụ này là:
1 - Phương pháp khảo sát thống kê.
Bố trí thời gian dự giờ thăm lớp các giáo viên trong trường, trao đổi với giáo
viên trong trường, trong huyện về giảng dạy thơ trữ tình . Tìm hiểu tâm lý chung

của thầy và trò khi dạy và học tác phẩm mới đưa vào chương trình Ngữ văn lớp 7
(Tiếng gà trưa). Từ đó thống kê kết quả có bao nhiêu giáo viên hứng thú, tâm huyết
với giảng dạy tác phẩm thơ. Đánh giá có bao nhiêu giờ dạy đủ tiêu chuẩn để xếp
vào thang bậc giỏi, có bao nhiêu giờ giỏi, khá, trung bình, giờ không đạt.
Bên cạnh đó tìm hiểu tâm trạng của học sinh khi tiếp nhận bài thơ đó, xem có
bao nhiêu phần trăm học sinh yêu, hiểu thơ. Tại sao lại có hiện tượng học sinh học
thuộc mà không hiểu thơ? …để từ đó tìm ra những hướng đi mới.
2 - Phương pháp đọc tài liệu
Từ nghiên cứu thực tế kết hơp với việc đọc tài liệu, tìm hiểu tài liệu trong
SGK, SGV, sách bài soạn, các chuyên đề bồi dưỡng về thơ. Vấn đề giảng dạy tác
phẩm của nhà xuất bản in lần thứ 4 và cuấn đổi mới phương pháp dạy học văn. Tôi
4


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

đã đọc ghi chép những điều cốt lõi cơ bản liên quan đến thơ trữ tình và phương
pháp đổi mới giảng dạy thơ trữ tình hiện đại, từ đó tổng hợp đúc kết kinh nghiệm
giảng dạy thơ trữ tình hiện đại của bản thân nhất là bài thơ “Tiếng gà trưa” để tìm
ra giải pháp mới nhằm nâng cao chất lượng giờ dạy thơ theo phương pháp đổi mới
bậc THCS.

B - PHẦN NỘI DUNG ĐỀ TÀI
I - THỰC TRẠNG CÔNG TÁC DẠY VÀ HỌC THƠ TRỮ TÌNH HIỆN
ĐẠI Ở TRƯỜNG THCS
1 - Về phía giáo viên
Như đã đề cập ở phần mở đầu việc dạy thơ trữ tình ở trường THCS hiện nay
không chỉ gặp khó khăn về phương pháp luận mà còn mắc nhiều ở thực tế giảng

dạy của giáo viên.
Về mặt phương pháp luận chưa có một giải pháp nào gọi là tối ưu nhất, mô
hình cố định cho việc soạn giảng một một tác phẩm trữ tình.
Trên thực tế việc giảng dạy kiểu học truyền thụ kiến thức một chiều khá phổ
biến. Thông thường giáo viên chỉ cốt hiểu và nắm vững nội dung cơ bản của bài rồi
truyền đạt cho học sinh, như vậy sẽ mang tính áp đặt. Giáo viên chỉ cần học sinh
ghi nhớ và tái hiện bài dạy của mình và lấy thế làm hài lòng. Thế nhưng ngay cả
những nội dung ấy chắc gì đã cảm thụ tốt, đôi khi bài giảng trở nên chắp vá tới tức
cười vì sự vay mượn các kiến thức từ các tài liệu khác nhau về tác phẩm.
- Vậy đến bao giờ mới khắc phục được tình trạng này ?
Không ít giáo viên còn cho rằng một gìơ dạy có chất lượng phải bình thật hay,
nhồi cho học sinh được nhiều kiến thức. Có biết đâu đối với học sinhTHCS dung
lượng kiến thức như vậy là quá lớn, các em không thể tiếp nhận hết. Mà đã chú ý
bình hay, mải mê cung cấp kiến thức trong 45phút dạy thì dẫn đến tình trạng hỏi
quá ít, học sinh ít có cơ hội trả lời, bày tỏ, phát huy tính tích cực sáng tạo của bản
thân. Hoặc các câu hỏi quá đơn giản chỉ mang tính chất tái hiện, học sinh nhìn vào
5


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

sách có thể trả lời được ngay, không có tình huống, không có câu hỏi “điểm
nóng”…
Vậy nguyên nhân là do đâu ? Có phải tất cả đều rơi vào tình trạng ấy không ?
Xin trả lời: Không hẳn như vậy, Vẫn có người thành công với giờ dạy thơ nhưng
số đó không nhiều. Về cơ bản những giáo viên mắc phải tình trạng trên do các
nguyên nhân sau:
- Giáo viên nhiều tuổi chưa theo kịp phương pháp đổi mới do quá quen kiểu

cũ.
- Giáo viên trẻ ra trường chưa có nhiều kinh nghiệm giảng dạy
- Giáo viên lười cảm thụ, phụ thuộc nhiều kiến thức ở SGV và sách tham khảo,
không chịu tìm tòi sáng tạo.
Năng lực cảm thụ thơ của mỗi giáo viên THCS còn hạn chế, chưa đáp ứng
được yêu cầu cảm thụ thơ, hiểu thơ theo phương pháp chủ đạo thay SGK điều đó
dẫn đến hai biểu hiện cụ thể:
*1 Thứ nhất: xáo mòn trong cảm xúc (do phụ thuộc vào tài liệu, sách hướng
dẫn tham khảo).
*2 Thứ hai: cảm xúc nông cạn do chưa nắm vững nội dung và nghệ thuật tác
phẩm.
- Giảng thơ trữ tình mà không nắm được cảm xúc chính; không hiểu hết các
tầng nghĩa mà ta gọi là “ý tại ngôn ngoại” thì không thể chiếm lĩnh được chọn vẹn
cái hay, cái đẹp của bài thơ .
- Thực trạng chung mà tôi nắm bắt được là như vậy, vấn đề đặt ra là chính giáo
viên chúng ta phải khắc phục được tình trạng trên.
2 - Về phiá học sinh.
Nơi chúng tôi thhực nghiệm đề tài này là một huyện vùng núi. Học sinh là con
em đồng bào người Hmông. Điều kiện tiếp xúc với các luồng văn hoá, độ nhanh
6


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

nhạy còn hạn chế, điều này đã ảnh hưởng không nhỏ đến học tập: chính

bản thân

các em đã thụ động.
- Hơn nữa hầu hết gia đình các em còn khó khăn không có điều kiện quan tâm
đến học tập của con em mình. Đối với môn học nào cũng cần có sự đầu tư, và môn
văn rất cần các em có chút ít vốn sống, nhất là thơ. Nếu không có sự hiểu biết cảm
thụ sẽ rất khó.
Tuy nhiên, hạn chế lớn nhất do giáo viên đã tạo cho các em thụ động ghi chép,
chưa có tìm tòi sáng tạo, tự phát hiện một câu, một từ hay, “từ đắt” trong bài thơ.
Tình trạng chung là hiểu theo cách hỉêu của giáo viên, cảm theo cách cảm của giáo
viên như đã đề cập ở trên. Kết quả khảo sát hai lớp 7, hai lớp 8 cho thấy (100 học
sinh với câu hỏi: Em cảm nhận và suy nghĩ gì khi học một tác phẩm thơ?) số lượng
học sinh trả lời như sau:
- Thơ hay, đễ thuộc hiểu rõ nội dung, cảm nhận được điều tác giả muốn nói
20%.
- Thơ rất hay dễ thuộc song khó hiểu, khó phân tích: 40%
- Rất ngại học thơ, ngại phân tích thơ vì không hiểu: 40%.
Từ kết quả tìm hiểu trên tôi cố gắng tìm nguyên nhân, tích cực nghiên cứu tài
liệu, dự giờ thăm lớp học hỏi kinh nghiệm để đề ra những giải pháp tối ưu nhất
trong một giờ dạy thơ nhằm dưa chất lượng dạy và học thơ ngày càng có hiệu quả
hơn.
II - CÁC GIẢI PHÁP TIẾN HÀNH.
Vối phạm vi thơ hết sức rộng. Đây chỉ là một phần thực nghiệm nhỏ nên trong
đề t ài này “tôi xin nói đến phương pháp dạy trong một phạm vi hẹp”.
1- Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà.
Đây là khâu cơ bản, hết sức quan trọng trong công tác dạy - học. Không chỉ
với môn văn mà tất cả các môn học đều cần đến khâu này. Song với một bài thơ trữ
tình, giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh những gì? Đó không phải là điều dễ
7


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

làm.
Thực tế cho thấy giáo viên có nhắc học sinh chuẩn bị bài nhưng chỉ qua loa
chiếu lệ. Thường là các em trả lời theo câu hỏi định hướng trong SGK còn giáo
viên lại không hướng dẫn cụ thể đến bài soạn của các em. Qua việc kiểm tra bài
soạn thì tình trạng chuẩn bị bài chiếu lệ chiếm tỷ lệ rất cao, mà theo tôi dạy thơ ,
nhất là thơ trữ tình rất cần sự hướng dẫn cụ thể của giáo viên đối với học sinh. Để
làm được điều này, giáo viên cần để thời gian từ 3 - 5phút cuối giờ dăn dò nhắc nhở
các em. ví dụ: Bài thơ “Tiếng gà trưa” cần phải hướng dẫn cụ thể:
- Cần đọc kĩ nhiều lần bài thơ, tìm những từ hay, câu hay
- Tìm hiểu rõ hoàn cảnh thời gian ra đời của bài thơ.
- Bài thơ được làm theo thể nào tại sao vậy?
- Bài thơ được bắt nguồn từ cảm xúc như thế nào?
- Ngoài ra định hướng trả lời một số câu hỏi (SGK) và đọc bài thơ.
* Kết quả: Với sự chuẩn bị chu đáo của các em giờ học sôi nổi hơn, kiến thức
sâu hơn các em đặt được nhiều tình huống trong bài làm…
Qua trên ta thấy chuẩn bị bài ở nhà có sự hướng dẫn của giáo viên là khâu rất
cơ bản và cần thiết trong việc dạy thơ trữ tình hiện đại.
2 - Hướng dẫn đọc diễn cảm - Lắng nghe để biết điều mà tác giả muốn
nói, tạo xúc động bao trùm mà lời thơ đưa lại cho mình.
Theo tôi được biết trong “bản thảo các vấn đề kinh tế và triết học”Mác đã nói
rõ vấn đề quan hệ giữa bản thân sáng tác nghệ thuật cũng như vai trò của người
cảm thụ.
“Mặt khác về phương diện chủ quan thì khiếu âm nhạc của con người chỉ là do
âm nhạc làm thức tỉnh, bản nhạc hay nhất cũng không có nghĩa lý gì đối với cái tai
không hiểu âm nhạc, bản nhạc hay nhất đó không phải là đối tượng, vì rằng đối
tựng của tôi chỉ có thể là sự biểu hiện của một trong các sức mạnh của bản thân
“tôi”. Sức mạnh của bản thân tôi là khả năng chủ quan,vì rằng ý nghĩa của một đối

8


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

tượng, đối vối tôi chỉ có ý nghĩa đối với một năng khiếu cũng tương đương với ý
nghĩa đó cũng chỉ được lĩnh hội ngang với mức năng khiếu của tôi là cùng”.
Quay trở lại với vấn đề dạy thơ trữ tình: Không phải là hoạt động ghi nhận
bằng ống kính, mà là quá trình hoạt động của nhiều năng lực nhận thức. Trong đó
việc lắng nghe để nhận biết điều tác giả muốn nói và xúc động bao trùm nhất mà lời
thơ đưa lại cho mình là một khâu trong quá trình cảm thụ. Đây có thể là khâu đầu
tiên giúp cho học sinh cảm thụ thơ trữ tình. Với định hướng này trong thơ trữ tình
nói chung, bài “Tiếng gà trưa” nói riêng, người thầy phải giúp cho học sinh nhận
thức được: “Học thơ thì điều khó nhất là nhận ra được chất thơ”.
Một bài thơ hay, một câu thơ hay thật sự bao giờ cũng khiến lòng ta xúc động.
Sự xúc động đó là hạnh phúc của con người, vì thế phải giữ gìn nó, trân trọng nó.
Chớ quên rằng sự tiếp nhận văn chương phải thông qua sự xúc động trân thành Thơ cũng vậy, điều tệ hại nhất là khi phân tích thơ làm mất đi sự trân thành ấy trong
lối xáo mòn máy móc khô khan.
Muốn vậy học sinh phải đọc tác phẩm, tiếp xúc trực tiếp trên lớp với tác phẩm
, để khi lời thơ vang lên từ chỗ đã đọc ở nhà, hiểu cơ bản về nội dung thì giờ đây là
cảm nhận suy tư, khơi gợi trí tưởng tượng, hứng thú với tác phẩm.
Thông qua giọng đọc có xử lý nghệ thuật của giáo viên, cũng nhưcách đọc
diễn cảm của chính học sinh sẽ giúp các em phát hiện ra tín hiệu thẩm mĩ “nhấp
nháy” trong thơ, làm bùng nổ cảm xúc ở các em.
Ví dụ: bài thơ “ Tiếng gà trưa” được viết theo thể thơ ngũ ngôn (5 chữ) cảm
xúc thơ nhẹ nhàng , ngập tràn. Vậy phải đọc như thế nào đây để thể hiện được tình
cảm sâu lắng của bài thơ đem đến cho ta, đặc biệt là cách ngắt nhịp câu thơ:
Nghe xao động / nắng trưa

Nghe bàn chân / đỡ mỏi
Nghe gọi về / tuổi thơ
Theo lời ngắt nhịp như vậy là để nhấn mạnh tình cảm của tác giả khi nghe thấy
9


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

âm thanh vang vọng của tiếng gà trừ âm “xao động nắng trưa. Bàn chân đỡ mỏi gọi về tuổi thơ”
ở bài thơ này nếu giáo viên đọc với giọng sôi nổi thì không hợp mà đọc đều
đều thì không có ý nghĩa. Có thể nói đọc thơ thể hiện cái hồn thơ là rất khó đòi hỏi
chúng ta phải tìm tòi sáng tạo, rèn luỵên rất nhiều kĩ năng cho bản thân và từ đó
truyền thụ tới cho học sinh.
Với bài thơ “Tiếng gà trưa” là bài thơ có giọng điệu thơ thiết tha sâu lắng, bộc
lộ cảm xúc tự nhiên trong sáng của tác giả, lời thơ giàu chất nhạc nên tôi đã đọc
diễn cảm và thấy các em học sinh lớp 7 phấn trấn hẳn lên và tiếp thu bài học nhanh
hơn.
* Kết luận: Có thể nói đọc diễn cảm là khâu cực kỳ quan trọng không thể thiếu
được khi dạy thơ trữ tình hiện đại.
3 - Hướng dẫn tìm hiểu bài thơ qua đặc trưng nghệ thuật, phát hiện
những đặc sắc khác thường trong sáng tạo nghệ thuạt của bài thơ.
Có thể nói đây là một công việc hết sức cần thiết trong cảm thụ và bình giá tác
phẩm thơ nói chung, thơ trữ tình nói riêng, bởi thơ trữ tình là sản phẩm của sáng tạo
và tài năng của thi sỹ.
Nhà thơ khi bắt tay vào xây dựng hình tượng thơ đã có sẵn vốn sống, vốn kinh
nghiệm, vốn hiểu biết nhất định. Tất cả tài sản đó không thể không có dấu vết trong
hình tượng nghệ thuật. Người cảm thụ cũng có một tài sản riêng, một vốn tích cực
riêng không giống với người sáng tác, thế nhưng học sinh và tác giả đã dược tiếp

xúc với nhau qua bài thơ. Học sinh cần phải có sự đồng cảm với nhà thơ qua việc
cảm thụ đồng thời cũng cần có sự phát hiện đặc sắc khác thường trong nghệ thuật
của bài thơ, có thể thông qua ngôn từ, cách nói, tín hiệu nghệ thuật bật lênở từng
câu thơ.
áp dụng ở bài thơ “Tiếng gà trưa”có thể khai thác:
- Thể thơ ngũ ngôn có thể có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện cảm xúc
10


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

của Xuân Quỳnh về tiếng gà trưa. Tiếng gà vọng vào tâm trí của tác giả trong thời
điểm cụ thể nào ? “Đó là buổi trưa nắng trong xóm nhỏ, trên đường hành quân”.
Như vậy có nghĩa phân tích thơ là phải tìm hiểu những phân tích sáng tạo đặc
sắc, đẹp đẽ của nhà thơ chứ không phải mượn tác phẩm để nói lại những điều mà
không có tác phẩm ấy người ta ai cũng đã biết.
Ví dụ: Tại sao âm thanh tiếng gà trưa lại có thể gợi những cảm giác đó của con
người. Đặc biệt hình ảnh:
Tiếng gà trưa…
Mang bao nhiêu hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng.
H: Giọng điệu thơ trong khổ thơ trên có gì đặc biệt ?
H: Tiếng gà trưa gợi cả những suy tư của con người về hạnh phúc hôm nay ?
H: Cảm xúc của em trong khổ thơ trên ?
Và như thế vấn đề dặt ra ở đây là giáo viên phải hướng dẫn cho học sinh thấy:
- Văn bản văn chương luôn có hai tầng nghĩa: Tầng ý nghĩa và tầng ý niệm. Để
khám phá cái đẹp của bài thơ, câu thơ, người giáo viên phải biết gợi, biết mở đằng

sau những điều bí ẩn là những câu chữ lặng yên trên trang giấy để chúng lên tiếng
đối thoại với học sinh, giúp học sinh tìm ra những đặc sắc nghệ thuật khác thường
chứ không nên bằng lòng với yếu tố nghệ thuật bề mặt.
Muốn vậy cần hướng dẫn các em đào sâu thế giới hình tượng, kết cấu nghệ
thuật để tìm ra cái mới, cái riêng biệt. Tuy nhiên, quá trình phân tích lĩnh hội phải
bắt đầu từ chỗ nhận ra những sáng tạo đặc sắc đó của lời thơ thể hiện qua nhạc
điệu (vần, nhịp, âm thanh…) trong hình ảnh, trong khả năng gợi sự liên tưởng. Có
thể lấy dẫn chứng trong bài “Tiếng gà trưa”.
+ Giọng điệu thiết tha, giàu tính nhạc thể hiện ở vần thơ, lời thơ.
11


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

+ Vần chủ yếu là vần lưng “nhịp nhàng” góp phần tạo nhạc cho âm hưởng bài
thơ.
+ Hình ảnh thơ giàu sức sáng tạo như hình ảnh: Tay bà khum.
- Soi trứng; chắt chiu. Con gà mái ấp - cuối cùng bất ngờ thú vị. Giành tiền
mua áo cho cháu.
- Rồi hàng loạt những hình ảnh gợi sức liên tưởng không nhỏ như: Rơm hồng
những trứng - Đốm trắng - Lông - Màu nắng…
Thông qua việc giúp học sinh thấy cách nói khác thường là điều kiện để các
em thấy được cái hay của bài thơ, thấy được giá trị nghệ thuật của tác giả. Khi vận
dụng định hướng này tôi thường yêu cầu học sinh tham gia vào hoạt động ngôn
ngữ, nghĩa là thầy - trò trao đổi, đàm thoại bằng hệ thống câu hỏi gợi mở, nêu vấn
đề để phân tích, bình giảng. Qua đó học sinh cảm thụ đạt được giá trị chân thực
nhất của nghệ thuật thơ. Tôi xin thực nghiệm vào bài thơ “Tiếng gà trưa”:
Ví dụ:

H: Cuối bài thơ em có những suy

+ Những suy tư

Tư nào gợi lên từ tiếng gà trưa ?

- Suy tư về hạnh phúc “hạnh phúc…

Kể tên trong những suy tư trên ứng

sắc trứng”

Với đoạn nào trong văn bản?

- Suy tư về cuộc chiến đấu hôm nay
“hôm nay - tuổi thơ’

Qua việc phân tích kiểu này giúp các em có được cái hay trong cách nói của
nhà thơ. Giúp các em có được định hướng thông qua tín hiệu nghệ thuật.
- Định hướng trên có thể sử dụng ở biện pháp so sánh:
Hai câu thơ:
“Năm nay hoa đào nở
Không thấy ông đồ xưa”
(Ông Đồ - Vũ Đình Liên)

12


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

Và:
“Phượng đẹp với ai nữa
Khi học sinh xa rồi”
(Phượng - Xuân Diệu)
Hoặc:
“Vì tiếng gà cục tác
ổ trứng hồng tuổi thơ”
(Tiếng gà trưa - Xuân Quỳnh)
Có gì khác nhau trong cách hiệp vần ở những câu thơ trên, trong cách hiệp vần
có gì giúp cho việc hình dung cảnh vật được miêu tả trong câu thơ ?
Tất cả những câu hỏi đều giúp các em hình dung từ nghệ thuật đến nội dung.
Khi đã phát hiện được cách nói khác thường độc đáo của nhà thơ trong tác phẩm và
giải thích vì sao có hiện tượng đó, tức là các em đã chạm được tới cái hay của tác
phẩm. Ví dụ như hình ảnh ở cuối bài thơ “ổ trứng hồng tuổi thơ” chỉ cần thêm từ
“có” ta sẽ có câu thơ “có ổ trứng…” nhưng như vậy ý nghĩa và hình ảnh thơ sẽ
giảm hẳn. “ổ trứng hồng tuổi thơ” cho câu thơ rở nên ngắn gọn mạnh mẽ, hình ảnh
lãng mạn hơn.
Tuy nhiên, để đi từ nghệ thuật đến nội dung là việc làm đòi hỏi sự tích cực rất
lớn ở học sinh cũng như lòng nhiệt tình của giáo viên, khi dẫn dắt các em bằng hệ
thống câu hỏi. Đặc biệt sau đó cần hướng các em phân tích xem cách nói sáng tạo
ấy có ý nghĩa gì ? tác dụng như thế nào, đôío với việc biểu hiện điều mà nhà thơ
muốn nói và làm nên những rung động ra sao trong lòng người đọc.
4 - Luyện tập
Không phải dạy bất cứ bài văn bài thơ nào cũng đưa được phần luyện tập ngay
tại lớp. Tuy vậy, giáo viên có thể đưa một số câu hỏi luyện tập nhằm kiểm tra sự
đánh giá, sự cảm, hiểu bài của học sinh. Vì thế người giáo viên phải tạo điều kiện
cho học sinh tự bộc lộ những suy nghĩ, cảm nhận của bản thân về bài thơ. Việc
13

Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

luyện tập giúp học sinh có khả năng khái quát tổng hợp kiến thức.
Hình thức thể hiện: Hướng dẫn học sinh tự đúc kết khái quát bằng hệ thống
câu hỏi để tổng hợp giá trị nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa giáo dục của tác phẩm.
Ví dụ: Trong bài thơ Tiếng gà trưa có thể luyện tập bằng câu hỏi:
H: Bài thơ có giá trị tư tưởng như thế nào vào thời điểm ra đời? Chi tiết nào
trong bài thơ có giá trị nâng tầm bài thơ lên mức lãng mạn? Vì sao?
- Phương pháp thể hiện: Ngoài kiểu câu hỏi tổng kết như trên cũng có thể cho
học sinh so sánh với bài thơ khác, các hình tượng khác.
Ví dụ:
H: Em còn được đọc bài thơ nào của Xuân Quỳnh cũng viết về trẻ em?
hoặc: Cũng viết về tuổi thơ trong bài thơ “Chuyện cổ tích về loài người” Xuân
Quỳnh lại đề cập tới những vấn đề hoàn toàn khác? Hãy chỉ ra sự khác nhau ấy?
Với câu hỏi này giáo viên có thể sử dụng luyện tập cho các em ngay trong bài
giảng, không cần phải đưa vào phần cuối.
Như vậy theo tôi việc luyện cho học sinh là cần thiết. Tuy nhiên giáo viên
không nên áp dụng quá máy móc, tự giáo viên cần biết lựa chọn sử dụng cách luyện
tập sao cho phù hợp với từng bài.
III - KẾT QUẢ KHẢO SÁT THÔNG QUA GIỜ DẠY THỰC NGHIỆM
Với những định hướng trên, tôi tiến hành dạy bài thơ “Tiếng gà trưa” ở lớp 7A
trường PTCS Lao Chải - Mù Cang Chải.
- Kết quả cho thấy chất lượng giờ dạy khá khả quan
- Dưới sự hướng dẫn của giáo viên các em học sinh đã phân tích, cảm thụ đúng
hướng. Bài học sôi nổi, kiến thức khai thác đầy đủ, sâu sắc, học sinh đọc diễn cảm
đạt tới 90% ; phát hiện hình tượng ngôn từ đặc sắc trong thơ đạt 80%.

IV - KẾT LUẬN THỰC NGHIỆM
Như vậy có thể nói rằng:
- Tất cả những vấn đề giáo viên định trình bầy phải có sự chuẩn bị công phu,
14


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

chu đáo được thể hiện ở bài soạn của giáo viên.
- Dạy thơ phải biết kết hợp một cách linh hoạt các phương pháp dạy văn nói
chung, dạy thơ nói riêng để tìm ra một phương pháp phù hợp nhất với bài thơ tuỳ
theo đối tượng học sinh.
- Trong quá trình giảng dạy phải chú ý đến đối tượng học sinh, phải có biện
pháp động viên kịp thời để kích thích hứng thú học tập của các em như: một lời
khen, lời động viên, cho điểm.
- Phải biết lắng nghe thông tin từ phía học sinh để điều trình bày dạy và học
uốn nắn quá trình tiếp nhận cảm thụ của học sinh đi đúng hướng.
- Giáo viên nên rèn luyện học sinh có nhu cầu khả năng bộc lộ suy nghĩ và tình
cảm của mình.
* Sau giờ dạy tôi và tổ chuyên môn tiến hành kiểm tra khảo sát lớp thực
nghệm 7A
* Kết quả: 95% Các em hiểu sâu sắc và cảm thấy yêu thích bài thơ “Tiếng gà
trưa”. Và như vậy phương pháp tiếp nhận bài thơ Tiếng gà trưa đã thu được kết quả
như mong muốn.

V - GIÁO ÁN THỰC NGHIỆM.
Văn bản:

Tiếng gà trưa
- Xuân Quỳnh A - Mục tiêu
Giúp học sinh:
- Cảm nhận được vẻ đẹp trong sáng đằm thắm của những kỉ niệm về tuổi thơ
và tình cảm bà cháu được thể hiện trong bài thơ.
- Thấy dược nghệ thuật biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả qua những chi
tiết tự nhiên, bình dị.
B - Chuẩn bị
15


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

- Thầy: soạn giáo án, chuẩn bị các bước cho bài giảng
+ Chuẩn bị tích hợp: với tiếng việt - phần điệp ngữ, với TLV - phàn phát biểu
cảm nghĩ về tác phẩm văn học
+ Làm đồ dùng dạy học: tranh minh hoạ, bảng phục vụ cho giờ dạy
- Trò: soạn bài theo SGK
C - Tiến trình
1 - ổn định lớp:
2 - Kiểm tra bài cũ:
- Cho biết những nét chính về tác giả Hồ Chí Minh? Phát biểu cảm nghĩ của
em sau khi học xong bài thơ Cảnh Khuya .
- Phân tích hai câu đầu của bài thơ, nêu ghi nhớ của bài.
3 - Bài mới
*1 Hoạt động 1
Giớ thiệu bài
*2 Hoạt động 2

I - Giớ thiệu tác giả, tác phẩm

- Gọi học sinh đọc phần chú thích (*)

1 - Tác giả

trong SGK
H: Em hãy cho biết đôi nét về tác giả

- XuânQuỳnh (1942 - 1988), là nhà thơ

Xuân Quỳnh?

nữ xuất sắc của thơ hiện đại…

H: Kể tên một vài tập thơ của nhà thơ

- Các tác phẩm chính: Chồi biếc

mà em biết?

( 1963), …
2 - Tác phẩm

H: Em hãy trình bày hoàn cảnh ra đời

- Bài thơ Tiếng gà trưa được viết vào

của bài thơ Tiếng gà trưa?

những năm đầu của cuộc kháng chiếnn
chống Mĩ… tiếng gà trưa gợi lại những
kỉ niệm của tuổi thơ…

*3 Hoạt động 3

II - Tìm hiểu tác phẩm
16


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

- Giáo viên đọc mẫu hướng dẫn học
sinh đọc bài thơ
(Yêu cầu: đọc chậm rãi, nhấn giọng ở
những tư ngữ miêu tả)
- Giải nghĩa từ khó: Gọi học sinh đọc
phần chú thích SGK.
1 - Tiếng gà trưa thức dậy tình cảm
lãng quên
H: Tiếng gà vọng vào tâm trí của người - Buổi trưa nắng, trong xóm nhỏ, trên
lính trong hoàn cảnh nào?

đường hành quân

H: Vì sao trong vô vàn âm thanh làng
quê, tâm trí con người lại chỉ bị ám ảnh - Tiếng gà là âm thanh của làng quê,

bởi tiếng gà trưa?

âm thanh báo điều tốt lành.
- Đó là tiếng gà trưa dễ tạo thành
những kỉ niệm khó quên của con

H: Đối với người ra trậntiếng gà trưa

người.

gợi những cảm giác mới lạ nào?
- Cảm thấy tiếng gà trưa xao động
- Cảm thấy bàn chân đỡ mỏi
H: Vì sao âm thanh tiếng gà trưa lại có

- Cảm thấy tuổi thơ hiện về

thể gợi những cảm giác đó của con
người?
- Trong không gian yên tĩnh của buổi
trưa, tiếng gà trưa đem lại niềm vui cho
con người, tiếng gà gợi lại những kỉ
H: Tiếng gà gợi trong lòng tác giả đối

niệm đẹp của tuổi thơ.

với làng xóm quê hương như thế nào?
17

Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện
* Đó là tình làng quê thắm thiết, sâu
nặng
2 - Tiếng gà trưa khơi dậy những kỉ

H: tiếng gà trưa đã khơi dậy những

niệm thơ ấu

hình ảnh thân thương nào trong đoạn
thơ thứ hai?

- Hình ảnh con gà với những quả trứng
hồng
- Hình ảnh người bà với những lo toan

H: Những con gà mái với n hững quả
trứng hồng hiện lên qua những chi tiết

- ổ rơm hồng quả trứng

nào?

- Khắp mình hoa đốm trắng
- Lông óng như màu nắng

H: Những màu sắc của gà và trứng đã
gợi vẻ đẹp riêng nào trong cuộc sống

làng quê?

- Gợi vẻ đẹp tươi sáng, đầm ấm, bình
dị, hiền hoà.

H: Lời thơ: Này con gà mái như tiếng
gọi được lặp lại trong đoạn thơ này có

- Biểu hiện tình cảm nồng hậu, gần gũi,

sức biểu hiện như thế nào tình cảm của

thân thương, sự gắn bó của con người

con người với làng quê?

với gia đình, làng quê.

H: Trong âm thanh tiếng gà trưa, nhiều
kỉ niệm tình bà cháu hiện về. Thêo em
đó là những kỉ niệm nào?

- Những kỉ niệm tình bà cháu:
+ Lời bà mắng
+ Cách bà chăm chút từng quả trứng
+ Nỗi lo của bà
+ Niềm vui của cháu
18

Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

H: Chi tiết bà mắng cháu gợi cho êm
những suy nghĩ gì về tình bà cháu?
- Người bà thôn quê chịu thương chịu
H: Nỗi lo toan của bà trong đoạn thơ

khó chắt chiu niềm vui nhỏ trong cuộc

này gợi những cảm nghĩ gì trong em?

sống còn nhiều vất vả lo toan.
- Là nỗi lo niềm vui của cháu

H: Trong kỉ niệm tuổi thơ của cháu

- Là nỗi lo chân thực của bà trong cuộc

hình ảnh bà hiện lên với những đức

sống khó khăn

tính nào?
- Nghèo nhưng hiền thảo , hết lòng vì
con cháu
H: Những chắt chiu lo toan của bà

- Chịu đựng, hy sinh

được bù lại bằng niềm vui của cháu,
điều đó gợi cho em suy nghĩ gì?
- Giáo viên tổ chức cho học sinh thảo

- Thảo luận:

luận nhóm

+ Tuổi thơ gắn liền với niềm vui bé
nhỏ.
+ Vui vì có quần áo mới…
* Niềm vui thật thiêng liêng

H: Tình bà cháu thể hiện trong lời nói,
cử chỉ, cảm xúc bình thường nhưng tại
sao tình cảm ấy lại thành kỉ niệm

- Đó là tình cảm ấm áp chân thật của

không phai trong tâm hồn người cháu?

tình ruột thịt
- Là tình cảm gia đình, tình quê hương,
19


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

tình cội nguồn trong mỗi con người
3 - Những suy tư gợi lên từ tiếng gà
trưa.

H: Tiếng gà trưa còn gợi cả những suy
tư của con người về hạnh phúc về cuộc

- Suy tư về hạnh phúc: “Tiếng gà

chiến đấu hôm nay?

trưa… sắc trứng”
- Suy tư về cuộc chiến đấu hôm nay:
“Cháu chiến đấu hôm nay…”

H: Vì sao ta có thể nói rằng tiếng gà
trưa mang lại bao nhiêu hạnh phúc?

( Học sinh trao đổi nhóm)

H: Như thế trong giấc ngủ hồng những
trứng, con người chỉ có thể mơ những
điều gì?

- Mơ những niềm vui và hạnh phúc

H: Em hãy nhận xét ý nghĩa của những
từ “vì” được lặp lại liên tiếp ở những
câu thơ? Từ “vì” được sử dụng với biện - Điệp từ “vì”: Khẳng định niềm tin
pháp nghệ thuật gì?

chân thật và chắc chắn của con người
về mục đích chiến đấu hết sức cao cả.

H: Vì sao người chiến sỹ có thể nghĩ
rằng cuộc chiến đấu của mình còn là
tiếng gà cục tác, ổ trứng hồng tuổi thơ? - ổ trứng và tiếng gà là những điều thân
thương, là biểu tượng hạnh phúc ở
miền quê.
H: Khi chiến đấu vì tổ quốc, xóm làng,
vì bà, vì tiếng gà và ổ trứng hồng con
20


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

người sẽ mang một tình yêu đất nước
như thế nào?

- Đó là tình yêu rộng lớn, sâu sắc, cao
cả.

*4 Hoạt động4

III - Tổng kết

H: Bài học cho em những điều gì cần

* Ghi nhớ

ghi nhớ?

(SGK)

*5 Hoạt động5

IV - Luyện tập

H: Văn bản Tiếng gà trưa là một bài
thơ trữ tình bộc lộ cảm xúc của con
người, Theo em những cảm xúc nào
được bộc lộ?
H: Cảm xúc chủ đạo của bài thơ?
H: Cảm xúc nào khiến ta đồng cảm?
4 - Củng cố: - Em hãy nhắc lại ba ý chính của bài?
5 - Dặn: Soạn bài “Cốm”. Một thứ quà của lúa non.
* Hướng dẫn soạn bài:
- Cảm nghĩ về nguồn gốc Cốm.
- Tìm hiểu những tư ngữ thể hiện những giá trị của cốm
- Cảm nghĩ về sự thưởng thức cốm.

C - KẾT LUẬN
Như vậy từ yêu cầu vế vấn đề nâng cao chất lượng của giờ dạy Ngữ văn nói
chung, giờ dạy thơ trữ tình nói riêng trong chương trình THCS. Tôi xin mạnh dạn
đưa ra những ý kiến trên. đó là cả một quá trình tích luỹ, thử nghiệm và trao đổi với
bạn bè đồng nghiệp của bản thân tôi. Nó đã dược trải nghiệm thông qua một số giờ
dạy thực tế ở khối lớp 7 trường PTCS Lao Chải. Đặc biệt là bài thơ “Tiếng gà trưa”
qua thực tế của giờ dạy cụ thể như trên nó đã đem lại một kết quả ban đầu rất đáng

21


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

khích lệ. Điều đó được thể hiện ở: Mặc dù đối tượng học sinh ở Bản còn có không
ít hạn chế về mặt ngôn từ “văn nghệ thuật” nhưng qua việc nghiên cứu tiếp cận với
các em đưa ra hệ thống câu hỏi phù hợp với yêu cầu đối tượng các em không những
đã có sự cải thiện về nhận thức văn chương mà còn có nhiều chiều hướng tích cực
hơn trong nhận thức về các giờ học văn.

D - KIẾN NGHỊ ĐỀ NGHỊ
Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, thường xuyên tham gia các chuyên đề
trong tổ tôi xin được bàn góp thêm một chút về phương pháp dạy môn Ngữ
vănTHCS nói chung, dạy thơ trư tình hiện đại nói riêng. Tôi rất mong muốn (vì đây
là một vấn đề mới mẻ) được các đồng chí đồng nghiệp bổ sung, để ý kiến của tôi
được hoàn thiện và có hiệu quả hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!.

MỤC LỤC
A - PHẦN MỞ ĐẦU
I - Lý do chọn đề tài
1 - Căn cứ pháp chế
2 - Cơ sở lý luận
3 - Cơ sở thực tiễn

II - Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
1 - Mục đích nghiên cứu

2 - Nhiệm vụ của đề tài

III - Phạm vi nghiên cứu của đề tài
IV - Đối tượng nghiên cứu
V - Thời gian nghiên cứu
VI - Phương pháp nghiên cứu
22


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

1 - Phương pháp khảo sát thống kê
2 - Phương pháp đọc tài liệu

B - PHẦN NỘI DUNG ĐỀ TÀI
I - Thực trạng công tác dạy và học thơ trữ tình hiện đại ở trường
THCS
1 - Về phía giáo viên
2 - Về phía học sinh

II - Các giải pháp tiến hành
1 - Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà
2 - Hướng dẫn đọc diễn cảm - Lắng nghe để biết điều mà tác giả muốn
nói, tạo xúc động bao trùm mà lời thơ đưa lại cho mình
3 - Hướng dẫn tìm hiểu bài thơ qua đặc trưng nghệ thuật, phát hiện
những đặc sắc khác thường trong sáng tạo nghệ thuật của bài thơ
4 - Luyện tập

III - Kết quả khảo sát thông qua giờ dạy thực nghiệm
IV - Kết luận thực nghiệm
V - Giáo án thực nghiệm
C - KẾT LUẬN
D - KIẾN NGHỊ ĐỀ NGHỊ

23


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

* Tài liệu tham khảo
1 - Một số vấn đề về văn học Việt Nam hiện đại ( Đại học sư phạm I - Hà Nội)
2 - Giảng văn văn học Việt Nam (Nhà xuất bản Hà Nội)
3 - Bình giảng Ca Dao Dân Ca (Trần Đình Sử)
4 - Các tài liệu về thiết kế bài giảng văn, chương trình Ngữ văn THCS…

24


Kinh nghiệm dạy thơ trữ tình hiện đại

Lê Xuân Hiện

Ý KIẾN NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG

25