Phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử qua mạng điện thoại di động của Tổng công ty Viễn thông MobiFone (LV thạc sĩ)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.39 MB, 130 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
LUẬN VĂN THẠC SỸ
PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ CỔNG THANH TOÁN VÀ VÍ
ĐIỆN TỬ QUA MẠNG ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG CỦA
TỔNG CÔNG TY VIỄN THÔNG MOBIFONE
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
LƯU XUÂN THẮNG
HÀ NỘI - 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
LUẬN VĂN THẠC SỸ
PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ CỔNG THANH TOÁN VÀ VÍ
ĐIỆN TỬ QUA MẠNG ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG CỦA
TỔNG CÔNG TY VIỄN THÔNG MOBIFONE
Ngành
:
Kinh doanh
Chuyên ngành
:
Quản trị kinh doanh
Mã số
:
60340102
Họ và tên học viên: Lưu Xuân Thắng
Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Trọng Hải
HÀ NỘI - 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong Luận văn là trung thực, và chưa được công bố trong bất kỳ công trình
nghiên cứu nào. Tất cả tham khảo và kế thừa đều được trích dẫn và tham chiếu đầy
đủ.
Tác giả
Lưu Xuân Thắng
LỜI CẢM ƠN
Luận văn thạc sĩ kinh doanh chuyên ngành quản trị kinh doanh với đề tài “Phát
triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử qua mạng điện thoại di động của Tổng
công ty Viễn thông MobiFone” là kết quả của quá trình nghiên cứu nghiêm túc của
bản thân và được sự giúp đỡ, động viên khích lệ to lớn của các thầy, cô giáo, của nhà
trường, của công ty, bạn bè đồng nghiệp và người thân. Vì vậy, tác giả xin gửi lời
cảm ơn chân thành nhất tới những người đã giúp đỡ tôi trong thời gian học tập nghiên cứu khoa học vừa qua.
Trước hết, tôi xin gửi tới các thầy cô khoa Sau đại học, khoa Quản trị kinh
doanh và toàn thể các thầy cô trường Đại Học Ngoại Thương Hà Nội lời cảm ơn sâu
sắc. Các thầy cô đã trang bị cho tôi những kinh nghiệm quý báu trong quá trình học
tập tại trường cũng như chỉ bảo, truyền đạt kiến thức để tôi hoàn thành luận văn của
mình.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn chân thành nhất đối với thầy
giáo TS. Nguyễn Trọng Hải đã trực tiếp tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt
quá trình thực hiện luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Trường Đại học Ngoại Thương đã tạo
điều kiện cũng như môi trường đào tạo cho tôi hoàn thành tốt công việc nghiên cứu
khoa học của mình.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, đơn vị công tác đã giúp đỡ
tôi trong quá trình học tập và thực hiện Luận văn.
Với những điều kiện thời gian cũng như kinh nghiệm, trình độ chuyên môn
còn hạn chế của một học viên, luận văn chắc chắn không khỏi mắc phải những thiếu
sót. Tôi rất mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của các Thầy, Cô để luận
văn được hoàn chỉnh hơn.
Xin chân thành cám ơn!
Tác giả
Lưu Xuân Thắng
MỤC LỤC
Trang
LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DỊCH VỤ CỔNG THANH TOÁN VÀ VÍ
ĐIỆN TỬ QUA MẠNG ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG ................................................5
1.1.
Cơ sở lý luận về dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử qua mạng điện
thoại di động ..........................................................................................................5
1.1.1. Khái niệm và cách thức hoạt động ........................................................5
1.1.1.1.
Dịch vụ cổng thanh toán trên mạng điện thoại di động ..................5
1.1.1.2.
Dịch vụ ví điện tử trên mạng điện thoại di động ............................6
1.1.2. Lợi ích của triển khai dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử trên di
động
.................................................................................................................8
1.1.2.1.
Đối với khách hàng .........................................................................8
1.1.2.2.
Đối với doanh nghiệp viễn thông ....................................................8
1.1.2.3.
Đối với doanh nghiệp cung ứng sản phẩm, dịch vụ ........................8
1.1.2.4.
Đối với ngân hàng ...........................................................................9
1.1.2.5.
Đối với xã hội ..................................................................................9
1.1.3. Chức năng và vai trò của dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử trên
di động ..............................................................................................................10
1.1.3.1.
Dịch vụ cổng thanh toán ...............................................................10
1.1.3.2.
Dịch vụ ví điện tử ..........................................................................10
1.1.4. Các phương thức triển khai dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử
trên di động đối với doanh nghiệp viễn thông ................................................11
1.1.4.1.
Doanh nghiệp viễn thông tự xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật để
cung cấp dịch vụ tới khách hàng. ..................................................................11
1.1.4.2.
Doanh nghiệp viễn thông liên kết với nhà cung cấp giải pháp để
cung cấp dịch vụ tới khách hàng. ..................................................................11
1.1.5. Biểu phí dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử ..................................12
1.1.5.1.
Dịch vụ cổng thanh toán ...............................................................12
1.1.5.2.
Dịch vụ ví điện tử ..........................................................................12
1.1.6. Các kênh cung cấp dịch vụ tới khách hàng qua điện thoại di động
của các doanh nghiệp viễn thông ....................................................................13
1.1.6.1.
Ứng dụng cài trên SIM ..................................................................13
1.1.6.2.
Tổng đài USSD .............................................................................13
1.1.6.3.
Ứng dụng cài trên máy điện thoại (application) ...........................13
Cơ sở lý luận về phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử trên
1.2.
mạng điện thoại di động .....................................................................................13
1.2.1. Khái niệm về phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử trên
mạng điện thoại di động...................................................................................13
1.2.2. Sự cần thiết của việc phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử
trên mạng điện thoại di động ...........................................................................14
1.2.2.1.
Xu hướng hội tụ công nghệ - tài chính nhằm nâng cao tiện lợi sử
dụng, trải nghiệm dịch vụ của khách hàng....................................................14
1.2.2.2.
Tạo sự tiện lợi cho khách hàng .....................................................15
1.2.2.3.
Tạo doanh thu từ dịch vụ mới bù đắp sự sụt giảm của doanh thu
truyền thống cho nhà mạng ...........................................................................15
1.2.3. Các chỉ tiêu và tiêu chí đánh giá sự phát triển của dịch vụ cổng
thanh toán và ví điện tử qua mạng điện thoại di động ...................................16
1.2.3.1.
Quy mô cung ứng dịch vụ .............................................................16
1.2.3.2.
Chất lượng dịch vụ ........................................................................17
1.2.4. Các điều kiện và cơ sở để triển khai và phát triển dịch vụ cổng thanh
toán và ví điện tử qua mạng điện thoại di động của các doanh nghiệp ........18
1.2.4.1.
Các điều kiện và cơ sở bên ngoài doanh nghiệp ...........................19
1.2.4.2.
Các yếu tố bên trong doanh nghiệp ...............................................20
Kinh nghiệm phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử trong
1.3.
nước, trên thế giới và bài học cho các doanh nghiệp .......................................21
1.3.1. Kinh nghiệm phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử trên thế
giới
...............................................................................................................21
1.3.1.1.
Tổng quan......................................................................................21
1.3.1.2.
Tại Nhật Bản .................................................................................22
1.3.1.3.
Tại Mỹ ...........................................................................................24
1.3.2. Kinh nghiệm phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử tại Việt
Nam
...............................................................................................................25
1.3.2.1.
Tổng quan......................................................................................26
1.3.2.2.
Ví điện tử Momo hợp tác với Vinaphone .....................................26
1.3.2.3.
Cổng thanh toán BankPlus của Viettel .........................................27
1.3.3. Bài học cho các doanh nghiệp tại Việt Nam .......................................28
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ..........................................................................................30
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG TRIỂN KHAI DỊCH VỤ CỔNG THANH
TOÁN VÀ VÍ ĐIỆN TỬ QUA MẠNG ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG TẠI TỔNG
CÔNG TY VIỄN THÔNG MOBIFONE ..............................................................31
2.1.
Giới thiệu về Tổng Công ty Viễn thông MobiFone ..............................31
2.1.1. Thông tin chung ...................................................................................31
2.1.2. Lịch sử hình thành và quá trình phát triển ........................................31
2.1.3. Chức năng, nhiệm vụ ...........................................................................32
2.1.4. Cơ cấu tổ chức ......................................................................................33
2.1.5. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh .............................................33
2.2.
Tình hình triển khai dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử qua mạng
điện thoại di động tại Tổng Công ty viễn thông MobiFone.............................34
2.2.1. Các yếu tố tác động đến triển khai dịch vụ cổng thanh toán và ví điện
tử qua mạng điện thoại di động của Tổng Công ty Viễn thông MobiFone ..34
2.2.1.1.
Các yếu tố bên ngoài doanh nghiệp ..............................................34
2.2.1.2.
Các yếu tố bên trong doanh nghiệp ...............................................40
2.2.2. Dịch vụ cổng thanh toán của Tổng Công ty Viễn thông MobiFone .42
2.2.2.1.
Mô tả dịch vụ ................................................................................42
2.2.2.2.
Sự cần thiết của dịch vụ ................................................................43
2.2.2.3.
Kênh phân phối dịch vụ ................................................................43
2.2.2.4.
Các tính năng của tài khoản Mpay ................................................44
2.2.2.5.
Phí dịch vụ và phương thức tính cước ..........................................45
2.2.2.6.
Hình thức triển khai ......................................................................45
2.2.2.7.
Kết quả triển khai ..........................................................................46
2.2.3. Dịch vụ Ví điện tử của Tổng Công ty Viễn thông MobiFone ............47
2.2.3.1.
Mô tả dịch vụ ................................................................................47
2.2.3.2.
Sự cần thiết của dịch vụ ................................................................47
2.2.3.3.
Kênh phân phối dịch vụ ................................................................48
2.2.3.4.
Các tính năng của dịch vụ .............................................................48
2.2.3.5.
Phí dịch vụ và phương thức tính cước ..........................................50
2.2.3.6.
Hình thức triển khai ......................................................................50
2.2.3.7.
Chính sách khuyến mại .................................................................52
2.2.3.8.
Kết quả triển khai dịch vụ .............................................................52
2.2.4. Đánh giá kết quả triển khai dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử của
Tổng Công ty Viễn thông MobiFone...............................................................53
2.2.4.1.
Đánh giá theo các tiêu chí và chỉ tiêu đánh giá mức độ phát triển
của dịch vụ ....................................................................................................53
2.2.4.2.
Những ưu và nhược điểm của kết quả triển khai ..........................55
2.2.4.3.
Phân tích nguyên nhân dẫn đến kết quả triển khai dịch vụ cổng
thanh toán và ví điện tử qua mạng điện thoại di động tại Tổng Công ty viễn
thông MobiFone ............................................................................................57
TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ..........................................................................................60
CHƯƠNG 3. CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ CỔNG THANH
TOÁN VÀ VÍ ĐIỆN TỬ QUA MẠNG ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG TẠI TỔNG
CÔNG TY VIỄN THÔNG MOBIFONE ..............................................................61
3.1.
Định hướng và mục tiêu phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện
tử trên mạng điện thoại di động tại Tổng Công ty Viễn thông MobiFone ....61
3.1.1. Định hướng phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử ..........61
3.1.1.1.
Dịch vụ cung cấp ...........................................................................61
3.1.1.2.
Kênh cung cấp dịch vụ tới khách hàng .........................................61
3.1.1.3.
Mô hình áp dụng ...........................................................................61
3.1.2. Mục tiêu phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử ................64
3.2.
Cơ hội và thách thức phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử
qua mạng điện thoại di động tại Tổng công ty viễn thông MobiFone ............64
3.2.1. Thách thức ............................................................................................64
3.2.2. Cơ hội ....................................................................................................65
3.3.
Cơ sở đề xuất giải pháp phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện
tử của Tổng Công ty Viễn thông MobiFone .....................................................66
3.4.
Lộ trình và các giải pháp phát triển dịch vụ cổng thanh toán của
Tổng Công ty Viễn thông MobiFone .................................................................67
3.4.1. Lộ trình triển khai ................................................................................67
3.4.2. Các giải pháp triển khai .......................................................................67
3.4.2.1.
Định hướng công ty con của MobiFone trở thành đơn vị hợp tác
cùng MobiFone xây dựng cổng thanh toán ...................................................67
3.4.2.2.
Tập trung thu hút thuê bao sẵn có trong lĩnh vực di động của
MobiFone ......................................................................................................68
3.4.2.3.
Bổ sung danh sách liên kết với các đối tác ở nhiều lĩnh vực khác
nhau và các ngân hàng sở hữu thị phần thẻ lớn tại Việt Nam ......................69
3.4.2.4.
Sử dụng chủ đạo các truyền thông hiện đại để phân phối dịch vụ
cổng thanh toán đến khách hàng ...................................................................71
3.4.2.5.
Áp dụng các chính sách khuyến mại khác nhau tới khách hàng...72
3.4.3. Dự kiến kết quả ....................................................................................72
3.5.
Lộ trình và các giải pháp phát triển dịch vụ ví điện tử của Tổng Công
ty Viễn thông MobiFone .....................................................................................74
3.5.1. Lộ trình triển khai ................................................................................74
3.5.2. Các giải pháp triển khai .......................................................................74
3.5.2.1.
Bổ sung danh sách các ngân hàng có thị phần thẻ lớn tại Việt Nam
để liên kết tài khoản ví ..................................................................................74
3.5.2.2.
Bổ sung tính năng quét QR code (Quick Response Code) cho ví
điện tử
.......................................................................................................75
3.5.2.3.
Bổ sung tính năng NFC (công nghệ kết nối không dây tầm ngắn)
cho ví điện tử .................................................................................................76
3.5.2.4.
Tăng số lượng các điểm giao dịch, đặt mục tiêu đến 2019 sở hữu
1.100 đại lý ....................................................................................................76
3.5.2.5.
Bổ sung danh sách các đối tác liên kết..........................................77
3.5.2.6.
Chuyển hợp tác từ đối tác hiện tại sang hợp tác với công ty con
của MobiFone trên thương hiệu Vimo ban đầu ............................................77
3.5.2.7.
Sử dụng chủ đạo các truyền thông hiện đại để phân phối dịch vụ ví
điện tử đến khách hàng .................................................................................78
3.5.2.8.
Xây dựng các chính sách khuyến mại khác nhau tới khách hàng sử
dụng dịch vụ ví điện tử..................................................................................78
3.5.3. Dự kiến kết quả ....................................................................................79
TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ..........................................................................................80
KẾT LUẬN ..............................................................................................................81
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................83
Phụ lục 1. Phân biệt dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử ..................................... i
Phụ lục 2. Cách tính phí dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử............................. iii
Phụ lục 3. Danh sách các doanh nghiệp được Ngân hàng nhà nước cấp phép cung
ứng dịch vụ trung gian thanh toán tính đến 10/02/2017 ........................................... iv
Phụ lục 4. Cước dịch vụ ví điện tử MoMo liên kết với Vinaphone ..................... viii
Phụ lục 5. Phí dịch vụ ví điện tử Momo ..................................................................x
Phụ lục 6. Phí dịch vụ Bankplus ............................................................................ xi
Phụ lục 7. Chức năng, nhiệm vụ của các đơn vị trực thuộc Tổng Công ty Viễn
thông MobiFone ...................................................................................................... xiv
Phụ lục 8. Các thông tư, nghị định hướng dẫn Luật ........................................... xvii
Phụ lục 9. Phụ lục doanh thu và lao động lĩnh vực công nghiệp CNTT 2009-2013 .
........................................................................................................... xviii
Phụ lục 10.
Phiếu khảo sát ................................................................................. xix
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tắt
Diễn giải
Giải thích
2G
The Second Gerneration
Mạng truyền dẫn thế hệ thứ 2
3G
The Third Gerneration
Mạng truyền dẫn thế hệ thứ 3
4G
The Fourth Gerneration
Mạng truyền dẫn thế hệ thứ 4
ARPU
Average Revenue Per User
Doanh thu trung bình trên một
khách hàng
CNTT
Công nghệ thông tin
Enhanced Data Rates for GSM
Evolution
Cải tiến tốc độ dữ liệu cho
e-commerce
Electronic commerce
Thương mại điện tử
Fintech
Finance & Technology
Dịch vụ kết hợp giữa công nghệ và
tài chính
GPRS
General Packet Radio Service
Dịch vụ vô tuyến nói chung
GSM
Global System for Mobile
Communications
Hệ thống thông tin di động
IoT
Internet of things
Internet kết nối vạn vật
LTE
Long Term Evolution
Công nghệ di động 4G
MNO
Mobile Network Operator
Nhà khai thác mạng di động
MMS
Multimedia Message Service
Dịch vụ tin nhắn đa phương tiện
EDGE
mạng GSM
toàn cầu
MobiFone
Tổng Công ty Viễn thông MobiFone
Mobile
Banking
(mbanking)
Ngân hàng trực tuyến qua di động
mcommerce
Mobile commerce
Ví điện tử Momo
MOMO
NFC
Thương mại di động
Near Field Communication
Truyền thông pham vi gần
Nghị định
101
Nghị định số 101/2012/NĐ-CP của
Chính phủ ngày 22/11/2012 về việc
thanh toán không dùng tiền mặt
NHNN
Ngân hàng nhà nước
SP
Service Provider
Nhà cung cấp giải pháp
SMS
Short Message Service
Dịch vụ nhắn tin ngắn
SWOT
Strength, Weakness, Opportunity, Điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách
Threat
thức
TMĐT
Thương mại điện tử
TTDĐ
Thanh toán di động
TTĐT
Thanh toán điện tử
Thông tư 39
Thông tư số 39/2014/TT-NHNN của
Ngân hàng nhà nước Việt Nam
ngày 11/12/2014 về việc Hướng
dẫn về dịch vụ trung gian thanh
toán
USSD
Unstructured Supplementary
Service Data
phi cấu trúc
Ủy ban nhân dân
UBND
VMS
Dữ liệu dịch vụ bổ sung
Vietnam Mobile Telecom
Services Company
Công ty Thông tin di động
Vinaphone
Tổng Công ty dịch vụ viễn thông
(VNPT-Vinaphone)
Viettel
Tập đoàn Viễn thông Quân đội
(Viettel)
VIMO
Ví điện tử Vimo
WAP
Wireless Application Protocol
Giao thức ứng dụng không dây
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Kết quả sản xuất kinh doanh của TCT Viễn thông MobiFone các năm
2011-2016..................................................................................................................34
Bảng 2.2: Tổng mức đầu tư lĩnh vực công nghệ thông tin của Tổng Công ty Viễn
thông MobiFone giai đoạn 2015-2017 ......................................................................41
Bảng 2.3: Chi phí truyền thông tại MobiFone giai đoạn 2015-2017 ........................42
Bảng 2.4: Tỷ lệ chia sẻ doanh thu của dịch vụ cổng thanh toán Mpay ....................46
Bảng 2.5: Các loại phí dịch vụ của Ví điện tử Vimo ................................................50
Bảng 2.6: Tỷ lệ phân chia doanh thu của dịch vụ ví điện tử Vimo...........................51
Bảng 2.7: Doanh thu theo tháng trong năm 2016 của dịch vụ ví điện tử Vimo .......52
Bảng 2.8: Đánh giá kết quả triển khai theo các tiêu chí............................................53
Bảng 3.1: Trách nhiệm các bên khi hợp tác cung câp dịch vụ cổng thanh toán Mpay
trong giai đoạn 1........................................................................................................70
Bảng 3.2: Trách nhiệm các bên khi hợp tác cung câp dịch vụ cổng thanh toán Mpay
trong giai đoạn 2........................................................................................................71
Bảng 3.3: Bảng giá dự kiến của dịch vụ cổng thanh toán Mpay ..............................72
Bảng 3.4: Dự kiến kết quả sử dụng dịch vụ cổng thanh toán Mpay .........................73
Bảng 3.5: Dự kiến doanh thu dịch vụ cổng thanh toán Mpay ..................................73
Bảng 3.6: Dự kiến doanh thu dịch vụ ví điện tử Vimo .............................................79
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 1.1: Chi phí cho 01 giao dịch qua các loại hình thanh toán khác nhau .........9
Biểu đồ 1.2: Các dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử trên thế giới .......................22
Biểu đồ 2.1: Số lượng thuê bao di động ở Việt Nam vào tháng 1 các năm 2013-2017
...................................................................................................................................36
Biểu đồ 2.2: Lượng chuyển tiền trực tuyến tại Việt Nam .........................................37
DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1: Mô tả dịch vụ cổng thanh toán ..................................................................6
Sơ đồ 1.2: Mô tả dịch vụ ví điện tử .............................................................................7
Sơ đồ 1.3: Liên kết giữa ngân hàng và doanh nghiệp bán hàng qua cổng thanh toán
...................................................................................................................................10
Sơ đồ 1.4: Quy trình thanh toán qua ví điện tử .........................................................11
Sơ đồ 3.1: Mô hình triển khai m-payment và m-banking tổng thể trên mạng
MobiFone ..................................................................................................................63
Sơ đồ 3.2: Mô tả cổng thanh toán MPay ...................................................................69
TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN
Với lượng người sử dụng Internet và sở hữu điện thoại thông minh không
ngừng tăng trong những năm vừa qua, Việt Nam đang trở thành điểm đến của công
nghệ tiên tiến, bao gồm lĩnh vực thương mại điện tử. Đặc biệt trong thời gian gần
đây, khi khái niệm cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (còn gọi là cách mạng công
nghiệp 4.0) càng được đề cập nhiều hơn thì vai trò của sản phẩm kết hợp giữa tài
chính và công nghệ như thanh toán điện tử lại càng được kỳ vọng thay thế thói quen
cũ, trở thành một trong những xu hướng phát triển mạnh mẽ, làm thay đổi hành vi và
quan điểm của người dùng về giá trị của công nghệ thông tin mang lại.
Là công ty hoạt động trong lĩnh vực viễn thông, MobiFone luôn nắm bắt và
tìm kiếm những cơ hội để mang đến những sản phẩm sáng tạo tới khách hàng. Một
trong những sản phẩm đáp ứng mong muốn đó của MobiFone đã được ra mắt trong
thời gian qua là ví điện tử và cổng thanh toán. Trong sau khoảng 1 năm triển khai,
hai dịch vụ này đã đạt được một số kết quả đáng khích lệ, tuy nhiên vẫn còn những
hạn chế cần được khắc phục. Chính vì thực tế đó, tác giả đã lựa chọn đề tài “Phát
triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử qua mạng điện thoại di động của Tổng
công ty Viễn thông MobiFone”.
Đề tài được chia làm 3 chương bao gồm:
Chương 1: Cơ sở lý luận về dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử qua mạng điện
thoại di động
Chương 2: Thực trạng triển khai dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử qua mạng
điện thoại di động tại Tổng Công ty Viễn thông MobiFone
Chương 3: Các giải pháp phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử trên mạng
điện thoại di động tại Tổng Công ty Viễn thông MobiFone
Bằng việc kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu bao gồm thu thập dữ liệu sơ
cấp, thứ cấp và phân tích dữ liệu qua so sánh, tổng hợp, phân tích kết quả điều tra xã
hội học, đề tài đã lần lượt giải quyết các nội dung:
-
Chương 1 của Đề tài nghiên cứu và hệ thống hóa toàn bộ cơ sở lý luận của
dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử qua mạng điện thoại di động, trong đó
làm rõ khái niệm, chức năng, vai trò và lợi ích của hai dịch vụ này, phân tích
các yếu tố tác động đến việc phát triển của dịch vụ và đưa ra những chỉ tiêu,
tiêu chí đánh giá sự phát triển của dịch vụ.
Bên cạnh đó, đề tài nghiên cứu và tìm hiểu kinh nghiệm triển khai dịch vụ
cổng thanh toán và ví điện tử trên thế giới, và một số doanh nghiệp trong nước
để đưa ra những đánh giá, rút ra những bài học trong việc xây dựng, hình thành
và triển khai hai dịch vụ này.
-
Chương 2 của Đề tài phân tích được thực trạng triển khai dịch vụ cổng thanh
toán và ví điện tử của Tổng Công ty viễn thông MobiFone, những yếu tố tác
động đến việc bao gồm yếu tố bên trong và bên ngoài doanh nghiệp. Đặc biệt
khi các quy định pháp luật còn đang hoàn thiện và thói quen tiêu dùng tiền mặt
vẫn chiếm vai trò chủ đạo, đề tài đã tập trung đánh giá những tác động của hai
yếu tố này. Bên cạnh đó, qua kết quả triển khai tại MobiFone, tác giả đã đưa
ra những ưu và nhược điểm để từ đó phân tích nguyên nhân làm cơ sở đưa ra
giải pháp phát triển.
-
Trong chương 3 của Đề tài, bằng các cơ sở lý luận đã nghiên cứu tại chương
1, các đánh giá phân tích tại chương 2, kết hợp với nghiên cứu xã hội học, đề
tài đã nghiên cứu đề xuất lộ trình và các giải pháp phát triển cho 2 dịch vụ này
trong giai đoạn 2017-2020. Các giải pháp được căn cứ trên tính khả thi, có
khung thời gian và dự kiến kết quả mục tiêu rõ ràng.
Bằng sự nghiêm túc trong nghiên cứu, tác giả mong muốn đề tài “Phát triển
dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử qua mạng điện thoại di động của Tổng công
ty Viễn thông MobiFone” sẽ là một trong tài liệu có giá trị thực tiễn và góp phần
trong việc phát triển hai dịch vụ của MobiFone giai đoạn tới.
1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tại thị trường Việt Nam các dịch vụ thương mại điện tử nói chung và các dịch
vụ thương mại điện tử trên di động (m-commerce) nói chung đều đang trong giai
đoạn đầu phát triển với nhiều hạn chế trong cơ chế chính sách, kinh nghiệm triển
khai, và do thói quen sử dụng tiền mặt của khách hàng. Các ngân hàng rất tích cực
tham gia triển khai các dịch vụ e-bank tuy nhiên chưa thu được kết quả như kỳ vọng,
nhiều nhà phân phối, điểm bán lẻ (Point of Sale- POS) không hỗ trợ thanh toán điện
tử…Các dịch vụ thương mại điện tử đang cung cấp ở Việt Nam mới chỉ tập trung vào
mua bán các dịch vụ nội dung số, tài sản ảo, rất ít dịch vụ hỗ trợ thanh toán hàng hóa
vật lý. Tuy nhiên với sự xuất hiện của các ví điện tử như Nganluong, Momo, VTC
Pay…cùng các cổng thanh toán như NAPAS, Bảo Kim, OnePay… cũng đã góp phần
giới thiệu đến khách hàng các dịch vụ thanh toán điện tử dù còn nhiều hạn chế.
Trong khi đó, với tỷ lệ thâm nhập của điện thoại di động lên đến hơn 130%
dân số và số lượng thẻ ngân hàng lên đến hơn 110% dân số, có thể nhận định thị
trường Việt Nam là rất có tiềm năng về m-commerce trong tương lai. Hai nhà mạng
VinaPhone, Viettel cũng đã nhanh chóng cung cấp các dịch vụ cổng thanh toán, ví
điện tử trên điện thoại di động tới khách hàng.
Là một trong ba nhà mạng lớn nhất tại Việt Nam, trong nhiều năm liên tiếp,
Tổng Công ty Viễn thông MobiFone vẫn luôn giữ vững thứ hạng cao trên thị trường
thông tin di động. Tuy nhiên, trong bối cảnh tốc độ tăng trưởng chung trên thị trường
bị chậm lại, sự phát triển dịch vụ OTT như Zalo, Viber, Facebook Messenger… đang
đe dọa trực tiếp doanh thu truyền thống thoại, SMS vốn là hai nguồn thu lớn nhất đối
với mọi nhà mạng. Thực trạng này buộc MobiFone phải thực hiện những thay đổi,
phải nghiên cứu, đa dạng hóa hơn các dịch vụ cho khách hàng nhằm bù đắp đà suy
giảm doanh thu nói trên, trọng tâm là phát triển các dịch vụ thời thượng, mang lại
nhiều tiện ích cho người dùng. Cổng thanh toán và ví điện tử là hai trong các dịch vụ
có ý nghĩa quan trọng như vậy.
Với tính cấp thiết như vậy, Đề tài “Phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví
điện tử qua mạng điện thoại di động của Tổng công ty Viễn thông MobiFone” đã
2
tập trung nghiên cứu các hướng triển khai kinh doanh các dịch vụ thanh toán trực
tuyến, đặc biệt là dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử trên mạng MobiFone phù hợp
với thực trạng của thị trường và năng lực hiện tại.
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Một trong những lý do quan trọng để dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử
được coi là xu hướng phát triển tất yếu của thanh toán điện tử nằm ở sự cần thiết của
nó trong các giao dịch thương mại. Tuy nhiên, tại Việt Nam, trong khi các nền tảng
về công nghệ thông tin, hạ tầng thanh toán, hệ thống giao dịch ngân hàng cơ bản đã
đáp ứng, nhu cầu giao dịch thương mại điện tử cũng đạt mức tăng trưởng cao hàng
năm làm giảm dần các giao dịch truyền thống thì hai dịch vụ này nhìn chung chưa
được chú ý, và chưa đạt những thành công như mong đợi dù trên thị trường xuất hiện
hàng chục các thương hiệu ví điện tử và cổng thanh toán được phát triển bởi các
doanh nghiệp lớn nhỏ, thậm chí có được sự hậu thuẫn từ các quỹ đầu tư nước ngoài.
Năm 2016, MobiFone cũng chính thức triển khai cung cấp dịch vụ cổng thanh
toán và ví điện tử. Mặc dù sở hữu những lợi thế, nguồn lực được cho là rất phù hợp
với lĩnh vực này, tuy nhiên sau 1 năm đầu triển khai, kết quả kinh doanh chưa khả
quan, tương tự với rất nhiều các trường hợp cổng thanh toán và ví điện tử khác. Có
rất nhiều nguyên nhân dẫn đến kết quả kinh doanh nói trên, bao gồm cả nguyên nhân
khách quan và nguyên nhân chủ quan. Vì thế, trong đề tài này, tác giả muốn làm rõ
những vấn đề liên quan đến việc triển khai cung cấp dịch vụ cổng thanh toán và ví
điện tử của MobiFone trong thời gian vừa qua, những yếu tố tác động và dẫn đến kết
quả triển khai và tìm ra giải pháp để khắc phục nhằm phát triển các dịch vụ này trong
thời gian sắp tới. Cụ thể hơn, tác giả muốn tìm câu trả lời cho các câu hỏi sau:
i.
MobiFone đã triển khai cung cấp dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử
như thế nào và gặp những khó khăn, trở ngại gì để dẫn đến kết quả kinh
doanh chưa khả quan?
ii.
Liệu rằng dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử còn có tiềm năng để
phát triển tại MobiFone và nếu có thì phát triển theo cách nào?
Với những câu hỏi trên, tác giả đã xác định một cách rõ ràng mục đích nghiên
cứu của luận văn là:
3
i.
Nghiên cứu chi tiết quá trình triển khai cung cấp dịch vụ cổng thanh
toán và ví điện tử tại Tổng công ty Viễn thông MobiFone
ii.
Tìm ra những khó khăn, vướng mắc lớn nhất mà MobiFone đang gặp
phải để phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử.
iii.
Xây dựng phương án triển khai để giải quyết những khó khăn, vướng
mắc nhằm phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử tại
MobiFone.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
i.
Nghiên cứu những vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài: cổng thanh
toán và ví điện tử, các yếu tố tác động đến việc cung cấp dịch vụ cổng
thanh toán và ví điện tử
ii.
Nghiên cứu thực trạng cung cấp dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử
tại Tổng công ty Viễn thông MobiFone. Đánh giá ưu nhược điểm trong
triển khai cung cấp dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử, phân tích
những nguyên nhân chủ quan và khách quan dẫn đến những tồn tại
trong thời gian qua
iii.
Đề xuất các giải pháp giúp phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện
tử tại Tổng công ty Viễn thông MobiFone
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví
điện tử qua mạng điện thoại di động do Tổng công ty Viễn thông MobiFone triển khai
cung cấp.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài:
-
Về nội dung: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các vấn đề để phát triển dịch vụ
cổng thanh toán và ví điện tử tại MobiFone
-
Về phạm vi: Đề tài chỉ nghiên cứu đánh giá kết quả triển khai dịch vụ trong
năm 2016 (do 2 dịch vụ chỉ bắt đầu triển khai từ 2016), và đề xuất các giải
pháp phát triển cho dịch vụ trong giai đoạn từ 2017 – 2020.
5. Phương pháp nghiên cứu
Tác giả đã thực hiện các phương pháp nghiên cứu:
4
5.1.
Phương pháp nghiên cứu lý luận: phân tích và tổng hợp cơ sở dữ liệu liên
quan để xây dựng và hệ thống hóa cơ sở lý luận của đề tài gồm các vấn đề liên
quan đến dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử.
5.2.
-
Phương án nghiên cứu thực tiễn:
Phương án định tính qua điều tra bằng bảng hỏi. Cụ thể, tác giả đã sử dụng
bảng hỏi thăm dò ý kiến khách hàng về cổng thanh toán và ví điện tử của
MobiFone thông qua 34 câu hỏi. 34 câu hỏi này bao gồm các câu hỏi đóng và
câu hỏi mở để tập hợp đầy đủ và toàn diện các ý kiến từ phía khách hàng đánh
giá các tính năng, phí, chất lượng và mức độ đa dạng…của dịch vụ cổng thanh
toán và ví điện tử của MobiFone đang cung cấp hiện nay, những yếu tố nào đã
đáp ứng được yêu cầu và những yếu tố nào cần phải điều chỉnh, bổ sung, phát
triển, và hoàn thiện. Phiếu hỏi được thăm dò trên 108 khách hàng, trên cả tập
thuê bao của MobiFone và ngoài tập thuê bao của MobiFone, trong độ tuổi từ
18-55, không hạn chế nghề nghiệp. Khảo sát được tác giả thực hiện trên
internet trong thời gian từ 02-05/2017.
-
Phương pháp định lượng: Tác giả đã sử dụng các biểu đồ để mô tả trực quan
kết quả từ cuộc khảo sát khách hàng, phản ánh các đánh giá của khách hàng
về các yếu tố trong dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử của MobiFone.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài danh mục bảng biểu, sơ đồ, danh mục từ viết tắt, lời mở đầu, kết luận,
tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chương. Cụ thể như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận về dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử qua mạng điện
thoại di động
Chương 2: Thực trạng triển khai dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử qua mạng
điện thoại di động tại Tổng Công ty Viễn thông MobiFone
Chương 3: Các giải pháp phát triển dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử trên mạng
điện thoại di động tại Tổng Công ty Viễn thông MobiFone
Hà Nội, tháng 05 năm 2017
Người thực hiện đề tài
Lưu Xuân Thắng
5
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DỊCH VỤ CỔNG THANH TOÁN VÀ VÍ
ĐIỆN TỬ QUA MẠNG ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG
1.1.
Cơ sở lý luận về dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử qua mạng điện
thoại di động
Cổng thanh toán và ví điện tử nói chung đều thuộc dịch vụ trung gian thanh
toán, hay còn được xem là giải pháp thanh toán không dùng tiền mặt thông minh hiện
nay căn cứ theo Điều 2, Thông tư số 39/2014/TT-NHNN của Ngân hàng nhà nước
Việt Nam ngày 11/12/2014 về việc Hướng dẫn về dịch vụ trung gian thanh toán (sau
đây gọi tắt là Thông tư 39).
1.1.1. Khái niệm và cách thức hoạt động
1.1.1.1.
Dịch vụ cổng thanh toán trên mạng điện thoại di động
a. Khái niệm
Căn cứ Điều 3, Thông tư 39: “Dịch vụ cổng thanh toán điện tử là dịch vụ cung
ứng hạ tầng kỹ thuật để thực hiện việc kết nối giữa các đơn vị chấp nhận thanh toán
và ngân hàng nhằm hỗ trợ khách hàng thực hiện thanh toán trong giao dịch thương
mại điện tử, thanh toán hóa đơn điện tử và các dịch vụ thanh toán điện tử khác.”
Như vậy, cách truyền thống ban đầu là dịch vụ cổng thanh toán được xây dựng
để hoạt động trên môi trường internet, phục vụ thanh toán các giao dịch vụ trên các
website bán hàng trực tuyến thông qua máy tính cá nhân. Tuy nhiên, với sự phát triển
không ngừng và sự phổ biến nhanh chóng của điện thoại di động, việc triển khai các
loại hình dịch vụ này thông qua điện thoại di động ngày càng được chú ý. Do đó,
“dịch vụ cổng thanh toán trên mạng điện thoại di động được hiểu là dịch vụ cổng
thanh toán trên nền tảng kết nối mạng do các doanh nghiệp viễn thông cung cấp.”.
b. Cách thức hoạt động
Dịch vụ cổng thanh toán trên mạng điện thoại di động có sự tham gia của:
-
Khách hàng: cá nhân/tổ chức thực hiện thanh toán trong giao dịch thương
mại điện tử, thanh toán hóa đơn điện tử và dịch vụ thanh toán điện tử khác.
-
Nhà cung ứng dịch vụ hàng hóa (hay còn gọi là merchant): tổ chức được
khách hàng thanh toán cho việc cung ứng dịch vụ, hàng hóa.
6
-
Tổ chức cung cấp dịch vụ cổng thanh toán điện tử: tổ chức cung cấp cung
ứng hạ tầng kỹ thuật để thực hiện việc kết nối giữa các đơn vị chấp nhận
thanh toán và ngân hàng nhằm hỗ trợ khách hàng thực hiện thanh toán
trong giao dịch thương mại điện tử.
-
Doanh nghiệp viễn thông/internet: vai trò tổ chức cung cấp nền tảng viễn
thông/internet nhằm thực hiện giao dịch thanh toán.
-
Ngân hàng: tổ chức phát hành tài khoản tài khoản ngân hàng cho người
bán và người mua, kết nối trực tiếp vào hạ tầng của tổ chức cung cấp dịch
vụ cổng thanh toán.
Môi trường Internet/viễn thông
Sơ đồ 1.1: Mô tả dịch vụ cổng thanh toán
Nguồn: Tác giả nghiên cứu và tổng hợp
1.1.1.2.
Dịch vụ ví điện tử trên mạng điện thoại di động
a. Khái niệm:
Căn cứ Điều 3, Thông tư 39: “Dịch vụ ví điện tử là dịch vụ cung cấp cho khách
hàng một tài khoản điện tử định danh do các tổ chức cung ứng dịch vụ tạo lập trên
vật mang tin (như chip điện tử, sim điện thoại di động, máy tính...), cho phép lưu giữ
một giá trị tiền tệ được đảm bảo bằng giá trị tiền gửi tương đương với số tiền được
chuyển từ tài khoản thanh toán của khách hàng tại ngân hàng vào tài khoản đảm bảo
thanh toán của tổ chức cung ứng dịch vụ Ví điện tử theo tỷ lệ 1:1 và được sử dụng
làm phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt.”.
7
Về cơ bản, ví điện tử được hiểu đơn giản là một loại tài khoản điện tử được
phát hành bởi tổ chức cung cấp dịch vụ ví điện tử. Bằng tài khoản ví điện tử này,
khách hàng có thể sử dụng tiền lưu tại ví điện tử để thanh toán, chuyển và rút
tiền,…Do đó, “dịch vụ ví điện tử trên mạng điện thoại di động được hiểu là dịch vụ
ví điện tử trên nền tảng kết nối mạng do các doanh nghiệp viễn thông cung cấp”.
b. Cách thức hoạt động
Dịch vụ ví điện tử trên mạng điện thoại di động có sự tham gia của:
-
Khách hàng: cá nhân/tổ chức tạo lập tài khoản ví điện tử để thực hiện các
chức năng của tài khoản ví
-
Nhà cung ứng dịch vụ hàng hóa (hay còn gọi là merchant): tổ chức được
khách hàng thanh toán cho việc cung ứng dịch vụ, hàng hóa trong giao dịch
thương mại điện tử.
-
Tổ chức cung cấp dịch vụ ví điện tử
-
Doanh nghiệp viễn thông/internet: vai trò tổ chức cung cấp nền tảng viễn
thông/internet nhằm thực hiện các nghiệp vụ trên ví điện tử.
-
Ngân hàng: tổ chức phát hành tài khoản tài khoản ngân hàng cho người
bán và người mua.
Môi
trường
Internet/
viễn
thông
Sơ đồ 1.2: Mô tả dịch vụ ví điện tử
Nguồn: Tác giả nghiên cứu và tổng hợp
8
1.1.2. Lợi ích của triển khai dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử trên di động
1.1.2.1.
-
Đối với khách hàng
Sử dụng dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử trên di động cho phép khách
hàng tranh thủ được tính cơ động, tiện lợi và cá nhân hóa của chiếc điện thoại.
-
Hạn chế rủi ro về bảo mật và an toàn khi mua sắm trực tuyến. Không kết nối
trực tiếp vào tài khoản ngân hàng, ví điện tử giúp người dùng giảm thiểu được
đáng kể rủi ro về việc lộ thông tin tài khoản ngân hàng, hay mất tiền trong tài
khoản do các hacker hoặc tấn công tài khoản.
-
Mở rộng khả năng thanh toán trực tuyến. Nếu không có sự xuất hiện của cổng
thanh toán, khách hàng sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc thanh toán nếu đơn
vị bán hàng không liên kết, hỗ trợ chức năng thanh toán đối với ngân hàng mà
khách hàng đang mở tài khoản tại đó.
1.1.2.2.
-
Đối với doanh nghiệp viễn thông
Khi cung cấp dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử trên di động, doanh nghiệp
viễn thông sẽ tận dụng được tập khách hàng lớn của mình.
-
Dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử sẽ giúp nhà mạng đa dạng hóa danh mục
dịch vụ cung cấp của mình đến các thuê bao.
-
Dịch vụ cổng thanh toán và ví điện tử mở ra một kênh thanh toán cước điện
thoại trả sau và nạp tiền điện thoại trả trước khác bên cạnh các phương thức
truyền thống như nạp tiền qua thẻ cào, qua thu cước tại nhà…từ đó giúp các
nhà mạng tiết kiệm được chi phí thu cước.
1.1.2.3.
-
Đối với doanh nghiệp cung ứng sản phẩm, dịch vụ
Tăng hiệu quả hoạt động bán hàng trực tuyến nhờ việc khách hàng có thể mua
hàng và thanh toán mọi lúc, mọi nơi. Chính nhờ hỗ trợ thanh toán trên di động
mà người bán có thể bán hàng 24/24 bất kể khi nào điện thoại di động của thuê
bao có kết nối internet.
-
Giảm khối lượng công việc và chi phí thanh toán, quản lý thanh toán do các
trung gian cung cấp dịch vụ thanh toán đã đảm nhiệm chức năng này.
