Sử dụng các công cụ phân tích hoạt động kinh tế vào việc nghiên cứu

. BO. GIAO DUC
. VA BAO TAO
.

D-f\I HOC QUOC GIA THANH PBO HO CHI MINH
TRU.ONG BAI HOC KINH TE
~w~

NGUYEN VAN HOA
A

.._,

~

· tUDUNG ,cAc C0NG CU 'IAN rica BOAr BONG
IINi rf vAo VliC NG&IiN cUu BOAT BONG
lmRDOAiBDUUCBVdrN~I •
l

t

LUAN
AN PHO TIEN Si KHOA HOC
KINH 1E
•
•
Ngu'oi hliong d~n khoa hQc: PGS-PTS UNG BiJ'U .

Thanh pho

H6 Chi Minh - 1996


Toi xin cam doan day la cong trlnh nghien cuu cua -rieng toi. Cac n(>i
dung nghien cuu va ke't qua du'<;jc trlnh bay trong lu~n an 13. trung thl{c va chu'a
tUng du'<;jc ai cong b6 trong bfft ky cong trlnh nao khac.

NGUYEN vAN HOA


Jflue
•

lue
•
Trang

Loi mO' ddu
M\IC ll)C

CmfONG MQT: CAC CONG Cl) PHAN TICH HOJ}T DQNG
KINH TE SU Dl)NG TRONG DOANH NGHltP DU LfCH
1.1

1

Ly lu(in chung v~ du ljch

1

1.1.1 MQt s6 khai ni~m lien quan de'n du Itch

1

1.1.1.1 Khai ni~m va cac hlnh thuc du Itch

6

1.1.1.2 Du khach

8
12

1.1.1.3 Cfru du Itch
1.1.2

Ph~m

vi nghien cuu

nghi~p

du Iich

ho~t

d13

1.1.2.1 Du Itch nhli Ia kinh

nghi~m

cda con nguoi

13

1.1.2.2 Du Iich nhu' la each eli xu mang tinh xa hQi

14

1.1.2.3 Du lich nhli Ia mQt hi~n tli
15

1.1.2.4 Du lich nhli Ia m
15

1.1.2.5 Du Iich nhli Ia ho<;1t d
15

1.1.2.6 Du lich nhli Ia m
nghi~p

1.2 Kinh doanh du ljch va tinh tt(t ye'u ciia s1f phat tri€n du ljch
1.2.1 Cac hlnh thuc kinh doanh trong doanh

nghi~p

du J.ich

16
17
17

1.2.1.1 Doanh

nghi~p

kinh doanh h1' hanh

18

1.2.1.2 Doanh

nghi~p

kinh doanh lttu tni

19

1.2.1.3 Doanh nghi~p kinh doanh an u6ng
1.2.2 Tlnh ta't y6u ciia st,t phal tri0n du ljch

20
21

1.3 Cac cong Cl) ph~n tich ho~t d()ng kinh te' sii' dvng trong doanh
nghi~p

du ljch

30

**

Cm1<1NG HAl: THT}C TR~NG CUA vr¢c

SU

DVNG CAC

CONG Cl) PHAN TICH HO~ T DQNG KINH TE (j CAC
,...

?

'

"

DOANH NGIIIeP CUA NGANH DU LJCH V~T NAM

34

2.1 T'mh hlnh ho~t d()ng kinh doanh ciia cac doanh nghi~p du lfch

{J Vi~t Nam.

34

2.2 Danh gia thl)'c tr~ng ciia vi~c sii' dvng cac cong C\1 ph~n tich
ho~t

d()ng kinh te' (J cac doanh nghi~p du ljch Vi~t Nam

42

***

CHu'<1NGBA:HOAN THI:¢N CAC CONG CT) PHAN TICH

HO~ T DQNG KINH TE

sif DT)NG

v Ao- vmc NGHIEN cuu

HO~ T DQNG KINH DOANH DU LJCH VI:¢T NAM

63

3.1 Mvc dich, nguyen tile va yeu cau phai hoan thi~n h~ tho'ng cac
cong C\1 ph~n tich ho~t d{)ng kinh te' cho CaC doanh nghi~p
du ljch

63

3.1.1 Ml;lc dich

63

3.1.2 Nguyen tAc

64

3.1.3 Yeu ciu

64

3.2 Hoan thi~n h~ tho'ng cac chi tieu - mvc tieu d~c trtt.ng cho
ho~t

d()ng kinh te' ciia doanh nghi~p du ljch

3.2.1 Hang lu hanh
3.2.2 Khach

s~n

3.2.3 Nha hang

67
68
69
69

3.3 Hoan thi~n h~ thf)ng cac bie'u mfiu tho'ng ke - cac bie'u mftu
phan tich ho:Jt d<}ng kinh tc' ciia doanh nghi~p du ljch

70


3.3.1 Hang lu hanh
3 .3 .2 Khach

70

s~n

105

3.3.3 Nha hang

144

3.4 Hoan thi~n h~ th6ng cac cong thuc tfnh toan titng chi tieu
kinh tt cua doanh nghi~p du ljch
3.4.1 Phan tich cac chi tieu

ho~t

160

dQng cua hang lfi' hanh

3.4.2 Phan tich cac chi s6 ho~t d9ng cua khach s~n

3.4.3 Phan tich cac chi tieu

ho~t

d9ng cua nha hang

160
161
165

3.4.4 Phan tich-xac dinh chi phi bftt bie'n va chi phi kha bie'n

169

3.4.5 Phan tich tai chinh cua cac doanh nghi<$p du lich

172

3.5 Hoan thi~n cac phtidng phap- ky
nghi~p

thu~t

phan tfch trong doanh

du ljch

183

3.5.1 Phuong phap Thurstone

184

3.5.2 Phuong phap Likert

185

3.5.3 Phuong phap mo hlnh gia tri trie'nv<;mg cua FISHBEIN

186

Ktt lu~n

Danh mvc tai li~u tham khao
Phl)ll)c

*****


ultong muon di du ljch, tham quan cdc thdng cdnh, nghi ngai, thuiJng ngoq,n
cdc net d(!p cua thien nhien va win h6a... [a nhu cdu !if than cua mbi nguiJi, mbi
dan tqc. Cung wJi slf tang truiJng kinh tl va tiln bq xii hqi iJ cdc quae gia hi¢n nay
va mai sau, nhu cdu di du ljch cua con nguiJi ngay cang phong phu han, so nguiJi
di du ljch c6 toe dq tang truiJng nhanh han so wJi thu nhq,p. Chfnh v1 nhu cdu nay,
du ljch dur;c coi la nganh cong nghi¢p cua tu(Jng lai va da so cdc quae gia tren
the' gir.Ji dii coi du ljch la nganh kinh tl mui nhQn ho(ic c6 vj trf quan trQng trong
n§n kinh tt

0 Vi¢t Nam,

du ljch cung dur;c coila nganh kinh tl quan trQng. Tuy

nhien, nganh du ljch Vi¢t Nam vdn con non tre nen h¢ thong thong tin kinh tl va
cong tac phan tfch hoq,t dqng kinh doanh ata C(J quan quan fy du [jch trung uang,
cdc C(J quem qudn ly du [jch dja phu(Jng va

(j

tL'tng d(Jn vj kinh doanh du ljch

(j

Vi¢t

Nam chua thq,t hoan chinh, con kha nhi§u thilu sot. H¢ thong bi!u mJu thong ke
dii ban hanh chua dur;c cdc dan vj kinh doanh thifc hi¢n nghiem tuc do bdn than
h¢ thong bilu mdu nay c6 nhdu sif b5t hr;p ly ...
Hoan thi¢n h¢ thong nhilng cong qt SLl df!,ng trong cong tdc phan tfch hoflt
dqng kinh doanh iJ cdc dan vj kinh doanh va nganh du ljch Vi¢t Nam la cong vi¢c
mang tfnh c5p bach. Qua d6 giup cho ca quan qudn ly du ljch dja phu(Jng va quae
gia xiiy difng chien lur;c phat tri!n ngimh, d§ ra chfnh sach dtly mq,nh phat tri!n
du ljch; tq,o di§u ki¢n ra cdc quylt dfnh v§ qudn ly trong cdc doanh nghi¢p du lfch
va cho phep SLla dJi cac quye't djnh nay khi thay cdn thie't; dan vj kinh doanh Va C(J
quan qudn ly nganh du ljch pho'i hr;p vr.Ji cdc ngdnh Mlu quan c6 chfnh sdch - chl
dq ... nhclm [of keo khdch mtr.Jc ngoaz' dln, kz'ch thfch ngLtdz' dan iJ cdc dja phtt(Jng
('(J thu nh(tp cau de'n "hmn tdn" v,)o n(}i md ngu/Yi d{tn co ctiJi so'ng klu5 khdn;


cung cap thong tin kinh tf cho cac t6 chile quoc te: khu Vl/C Vel cac t6 chile quoc
gia ma Vift Nam la thanh vien.

N9i dung lwJ-n an dg c£1-p m9t cdch c6 hf thong cdc thong tin kinh tf cho
nganh du ltch Vift Nam tren ca sa kinh nghifm cua t6 chile Du ltch Thf gitJi
(World Tourism Organization), cdc quoc gia trong khu vlfc Chau

A - Thai

B'inh

Du®g va trong digu kifn thlfc tiln Vift Nam. Lu£1-n an con dua ra nhigu phuang
phcip dcinh gici, cdc cong thac dung di tinh tocin- dcinh gia nhigu mi;it ho~t df}ng
kinh doanh CUa cac dan vj kinh doanh Vel CUa nganh du [jch di phf!,C Vf!, GOng tac
quan

fy nganh Vel quan fy dan vj kinh doanh du [jch, d[ phf!,C Vf!, GOng tac dlf

doan ... theo kinh nghifm cua nude ngoai.
Ph~m vi nghien cau cua lu£1-n an la dlfa vao diJu kifn thlfc tiln cua nhigu

dan vt kinh doanh nganh khach s~n, nganh lil hanh ... a thanh pho H~ Chi Minh.
Nhilng dan vt nay thUQC cdc thanh phtln kinh tf va qui mo khac nhau, cdc dan vt
kinh doanh trong nude va nhilng dan vt lien doanh vdi nude ngoai trong nganh du
ljch Vift Nam.
N9i dung chinh cua lu£1-n an la xay dlfng h~ thong cac chi tieu - mf!,C tieu
kinh tt, hf thong cac bi!u m&u thong ke - phan tich, hf thong cac cong thac tinh
toan va phuang phcip phan tlch
ljch a

Vi~t

ho~t

dQng kinh doanh cho cac doanh

nghi~p

du

Nam.

Lu£1-n an dlfa tren quan di!m cua hQc thuyft Marx - Unine, bdng phuang
phcip duy v£1-t bifn chang va duy v£1-t ljch sil, ... d! gidi quyft vdn dl.


.I

.CAC Cd!Ntl Cll
PNAN TICN
"

T!llfJ!Ntl DfJAINN lltiNIIIP
Dfll tiCH
"
"


1.1

LY LUAN CHUNG

VE DU LICH:

1.1.1 MOT s6 KIIAI NI¢M LIEN QUAN DEN nu LTCH:
Slf nghi ngoi Ia til' ngfi' chinh trong thoi d~i van minh cua chung ta. Tu ngfi'
nay g6m ba bthoi gian nhan r6i hang nay. Nhfi'ng khai ni~m lien quan de'n du ijch Ia chu d~
chinh cua nhi~u

CUQC

tranh lu~n. Chung ta nhin xa hdn v~ khai ni~m nay.

Samuel Pegge sii' dt;mg til' moi "tourist" d~ di6n ta nhfi'ng nguoi di du ijch
vao nam 1880. Tren t~p chi th~ thao nu'oc Anh da gioi thi~u til' "tourism" vao
nam 1811. Du ca hai til' ngfi' "tourist" (du khach) va "tourism" (du lich) la hai til'
da du'Qc dung til' hai the' ky qua nhu'ng de'n nay va mai sau c6 th~ v~n chua c6
dinh nghia nao d~ du'<;jc cha"p nh~n vinh vi6n. Vi~c thie'u mxem la vinh vi6n se lam vo mdu ijch. Tinh khong cha:c cha:n va khong th6ng nha"t cua mnhi~u

kh6 khan khi so sanh cac dong khach du ijch gifi'a cac qu6c gia voi nhau.
Vao nam 1937 H<)i d6ng cac chuyen gia v~ thO'ng ke ciia The Short -

Lived League of Nations (la ODCD Tourism Committe ngay nay) c6 du'a ra diflh
nghia cua hQ d~ mo ta: "Kluich du ljch qufic t€ la bdt cu ai tham vi€ng m9t
qufic gia khac lum ndi ma hq thuiJng trzt' trong thiJi gian tren 24 gi(J" [16].

Hnhan trlfc ti€p di h9i nght d€n lam
hqc, nhitng nguiJi lam

vi~c

·vi~c

hay eli tru, nhitng sinh vien di du ·.

bang qua bien gi6i va nhitng ngztiJi di du ljch lien

tqc ?J m9t qufic gia khong c6 gi6i hq,n thdi gian tfii da ?J CJUfJc gia d6.

Khoang mlich t6 chU'c t~i Roma ( Italia) vao nam 1963 c6 du'a ra str khac bi~t d~ phan bi~t
gifi'a khach du lich (tourists) la ngtroi nghi

l~i

hdn 24 gio, con khach tham quan

(excursionists) Ia ngtroi di ngh1I<;ti dtrdi 24 gio.

Thu~t

ngu lien quan cte'n st,r khac


bi~t

nay di1QC thd'

nghi~m

vi~c

trong HQi d6ng ThO'ng ke cda Lien Hi~p QuO'c. HQ d€ nghi dng, st1 khac

bi~t

d ch6 du khach (tourists) Ia nhung nguC1i d l~i qua dem, khach tham quan

vao nam 1967 bdi nh6m chuyen gia thO'ng ke lam

(day visitors hay excursionists) Ia nhung ngu'C1i khong d
sau, theo cac chuyen gia cfing bao g6m

ca.

l~i

qua dem. Khai

ni~m

nhung nguoi qua canh (tourist

travellers). Biflh nghia v€ du khach du'Qc dua ra trong hQi nghi t~i Roma Hln nay
xac djnh: "Du khach la ngU:iJi di tham vi~ng tq,m thiJi, nghi ngcJi ft nhdt 24 giiJ
trong queic gia duqc tham

vi~ng" [ 16],

nguoi d6 di vdi dQng cd nghi ngdi ciia

hQ; d6ng thoi c6 dua ra djnh nghia v€ khach tham quan (excursionists) la "
ngU:i'fi tham vi~ng tq,m thiJi nghl ngcJi dum 24 gi(J".

T6 chile Du lich The' gidi gidi thi~u t6m tih nhung tU ngu nay nhu sau:
Khach

vi~ng

tham queic

t~

(International visitor) la ca nhan di vao

m9t qufic gia d do khong phai la ncJi thU:ang tnt cua hQ Va hQ khong thUQC v€

m
*

Dt1 dinh err tni, djnh err hay tim kie'm m
*

Tham vie'ng vdi tinh each la nha ngo~i giao hay vien chile quan st1.

*

Ng11C1i lam d cac cd quan

nude sd

*
*

ngo~i

giao, quan St! cda nude ngoai d cac

t~i.

Nguoi ti n~n. dan err ng1,1

ho~c

nguoi lam vi~c d viing bien gidi.

Be'n va d vdi thoi gian tren m
Nhung khach quO'c te' (International visitors) c6 th~ Ia:

*

Be'n tham vie'ng vdi m1,1c dfch chua

b~nh,

giai tri, ton giao, tham quan,

va'n d€ gia dlnh, cac s~t ki~n th~ thao, dt! hQi ngh!, hQc t~p-nghien cuu hay qua
canh d~ qua mQt quO'c gia khac.

*

MQt thdy thu ho~c phi cong cda mtdc ngoai nghi l~i d quO'c gia .

.,


*

M()t thu'dng gia nu'oc ngoai

gian duoi m()t nam g6m ca cac nha

ho~c

m()t khach thu'dng

m~i

lttu

l~i

voi thoi

ky thu~t de'n Hip d~t cac may m6c thie't b!.

* Nhan vien cua cac t6 chuc qu6c te' di cong Uic voi thoi gian du'oi m()t
nam va c6 trd v€ da't nu'oc cua hQ.
Khach tham vie'ng qu6c te' (International visitors) g6m du khach qu6c te'
(International tourists) va khach tham quan qu6c te' (International excursionists)

*

Du khach qu6c tt la khach di tham vitng, hQ chi tieu it nhO:t m9t

dem trong cd sli lztu tru tqi qu6c gia titp nhqn.

*

Khach tham quan qu6c tt la khach di tham vitng ma hQ khong c6

chi tieu it nhO:t m9t dem trong cd siJ lztu tru tqi qu6c gia titp nhan. Nhii'ng
ngu'oi nay bao g6m khach nghi l~i tren tau, khach du ijch qua canh nhu' cac hanh
khach di may bay de'n nhu'ng kh6ng c6 lam thu tqc nh~p canh.
H()i ngh! Lien minh Qu6c h()i v€ Du l!ch t6 chuc t(;li La Haye (Ha Lan) til
ngay 10 de'n 14 thang 4 nam 1989 da xac d!nh du khach qu6c te'la ngttoi:

*

Bi tham m()t nu'oc khac voi nu'oc rna hQ Cu' tru thu'ong xuyen.

*

Mvc dich cua chuye'n di la tham quan, tham vie'ng hay nghi ngdi vOi

thoi gian khong qua m()t nam, ne'u tren m()t nam phai du
*
de'n do

*

Khong du<;jc lam ba't cu m()t cong vi<%c gl d€ du<;1c tra thu lao t~i nuoc

y mu6n hay do yeu diu cua nu'oc sd t~i.
Sau khi ke't thuc d<;it tham quan hay lu'U trli phiii roi khoi nu'oc de'n tham

quan d6 trd v€ nu'oc thu'ong trU cua mlnh ho~c di de'n m()t nu'oc khac.
!Qlong du<;jc coi la khach qu6c t€ nhii'ng nguoi khong thoa man nhii'ng
di€u ki<%n tren va d~c bi<%t la nhii'ng ngu'oi sau khi da vao lu'U tru m()t nu'oc nao
d6 voi

tu'

each ngu'oi du l!ch, di tham quan, lttu tru

gian CUa CUQC hanh trlnh Va lu'U
(hanh ngh& c6 thu lao).

tl'U

ho~c

fim each keo dai thoi

de'n d l(;li h~n nu'OC nay hay d6 lam Vi<%c


C:ic djnh nghia v~ "du lich n¢i dia" va "du khach n¢i d!a" kh6 c6 st{

th6ng nha't hon d6i vdi d!nh nghia "du lich qu6c t€" va "du khach qu6c t€". Th~t
v~y~ c6 st{ phan U'ng du d¢i v~ cac khai ni~m nay giua cac t6 chll'c trong m¢t

qu6c gia va c6 st{ khac bi~t nhau khi tinh toan s6 h.t{jng du khach d cac qu6c gia.
Vao nam 1981, T6 chU'c Du ijch The" gidi c6 dtta ra nhit3u httdng chi dl;lo d<3' xac
d!nh the" nao la du ijch n¢i d!a va du khach n¢i d!a nhtt sau:

*

Coila du khach n¢i d!a (domestic travellers) g6m nhung cong dan va

nguoi ngol;li qu6c di tham quan trong nude.

*

Tinh vao du lich g6m nhung ngt.toi di lam vit$c mang tinh ngh~ nghit$p

ctla hQ d m¢t noi xa.

*

Cfrn c6 st{ phan bi~t giua di tn1 thttong xuy€n ho~c tl;lm thoi trong m¢t

thoi gian ng~n vdi chuye"n du hanh.

* Cfin phan bi~t giua st{lttu ll;li tr€n 24 giO (hay d qua d€m) vdi dttdi 24
gio (khong d ll;li qua d€m).
T6m ll;li, d h¢i ngh! vao nam 1981, T6 chll'c Du ijch The" gidi c6 du'a ra
d!nh nghia vt3 du khach nqi dja la "ngztiJi di du lj,ch dtn m9t ndi thu9c v~ ddt
nztfic ma hQ dang sinh sffng va thiJi gian tffi
nam 'Vfii mlfC dfch giai tr[,

th~

thi~u

24 gilt va tffi da ft han m9t

thao, kinh doanh, h9i hQp, tljp hqp, nghien

CUU, tham vitng bqn be hay than nhan, SUC khoe, cong Vl/- hay ton giao".

Khach tham quan nqi dja ( A domestic excursionist) la "m9t khach du ltch di
trong nztfic ma hQ dang sinh sffng ·v£ bdt cu m9t ly do gL (giffng nhzt du khach)
nhztng thiJi gian lztu lqi it hdn 24 gia"[ 16].
M~c du T6 chll'c Du lich The" gidi da dtta ra cac djnh nghia va nhung

httdng chi dl;lo nhu' tr€n, gfrn nhu' m6i qu6c gia c6 du'a ra djnh nghia ri€ng va xac
d!nh gidi hl;ln phl;lm vi khac nhau d<3' chi dl;lO cho vi~c tinh toan s6 lu'{jng du
khach cho mlnh.

4

aHOAKY

*

Ht}i d6ng Nghien cuu Tai nguyen Du ljch Qu6c gia (1973) cho r~ng

du khach (tourist) Ia ba't eli ai di du lich xa nha it nha't 80 km vi ba't eli mt;tc dich
gi nhung khong phai la lam vi<$c va khong kd de'n thcH gian ciia chuye'n di.

*

Trung Him Du lic$u Du hanh Hoa Ky (The US Travel Data Center)

va Phong Di~u tra Hoa Ky (The US Bureau of the Census) dua ra djnh nghia
v~ khach tham vie'ng (visitor) Ia nguoi di du hanh c6 khoang each it nha't

160

km xa nha, ngoC;ti trU mt;tc dich lam vi<$c va khong kd de'n thoi gian btu lC;ti.

a PIIAP:
Du khach (touriste) duqc coi Ia ta't cii- nhfi'ng nguoi rna hQ roi bo ndi cu
ngt;t thttong xuyen ciia hQ trong thoi gian it nha't 24 giO va dudi 4 thang vdi mtrong nhfi'ng mt;tc dich nghi ngdi (nghi he hay nghi cu6i tuftn), sue khoe, h(?i hQphQi nghi-h
aCANADA
*

Nganh Th6ng ke Canada va nganh Du ljch Canada su dt;tng khoang

it nhat Ia 80 km dti tra IOi cho cac cd quan nghien cuu du lich Canada va coi
chuye'n di d6 phiii la nhfi'ng ky nghi.

*

Cd quan di~u tra du ljch Ontario (Ontario Travel Survey), nam 1983

sii' dt;tng khoang each tieu chufin Ia 40 km dti dinh nghia v~ du khach (torists).
Nhttng trai lC;ti, British Columbia diflh nghia v~ "visitor" hay "tourist" Ia m(?t ca
nhan di du hanh xa ndi anh ta thuong tr1i nhu Ia mmavJtTNAM:

*

Theo Han Vic$t Ttf di€n ciia Bao Duy Anh thi du ijch la di chu du

kh~p mQi ndi.


*

Theo Viet
. Nam Tli. di~n cil.a Hoi
. Khai Tri Ti6"n E>uc thl du lich
. c6

nghia la di choi m<;>i noi d€ xem xet.

*

Theo tu di~n Tie'ng Vi~t cua Nha Xua't ban Khoa H<;>c Xa Hqi (1991):

•

Du hanh la di chdi phue1ng xa

•

Du lich la di chdi d~ xem phong canh fi phue1ng xa.

•

Du khach la ngliili di chdi fi phue1ng xa hOl'f,c ngliili khach til xa
dtn chdi.

Cac djnh nghia tren day c6 n
ho~c

qua rqng, n6 d€u

khong sat voi tht:tc t6" ho~t dqng du ljch hi~n nay.
Trong qui che' quan ly kinh doanh du ljch (ban hanh kern theo nghi djnh

s6 37-HE>BT ngay 28/1/1992 cua H<?i E>6ng B• "Khach du #ch qu6c tt" la ngU:iJi nli&c ngoai, ngU:iJi
eli fi nli&c ngoai dtn va lu:u lq,i qua dem li

Vi~t

Vi~t

Nam, cong dan

Nam dtnh

Vi~t

Nam di

du #ch nliac ngoai.
• "Khach du ljch n(ji dia" la cong dan
thlii'Jng xuyen, c6 su

di~ng

Vi~t

Nam riJi khoi ndi fi

dfch VII lztu tru qua dem cua cac td chzlc kinh

doanh du lich trong phq,m vi liinh thd cua nztac C(jng Hoa Xii H(ji Chu Ngh'ia
Vi~t

Nam.
•

"Kinh doanh du lich" la

·vi~c

thz,tc

hi~n

m(jt hoij,c m(jt s6 hoij,c toan

b(j cac dich VII du #ch nhlim mile dich sinh l{li. [5]
E>u'~c st;( chuffn bj cua T6 chuc Du ljch The' giOi, 3/1993

Uy ban Th6ng ke

Lien ffi~p Qu6c (The United Nations Statistical Commission) in tai li~u gioi
thi~u

th6ng ke du ljch (Recommendations on Tourism Statistics) moi va r6 rang

nha't lien quan de'n cac khai ni~m va each phan lo~i ga:n voi du l!ch nhu' sau:

1.1.1.1 KHAI Nl¢M VA CAC HINH THUC DU LfCH:


"Du [tch" (tourism) la nhiing hoq.t df)ng cua ngztai di du hanh dgn va
lztu tru tq.i nai ngoai moi trzt(mg thztang xuyen cua hQ trong thai gian lien t"qc
khong qua m{)t nam d~ nghi ngai, kinh doanh va cac miJ,C dich khac".

Va ciing theo T6 chuc Du lich The' gidi, dl;l'a vao m6i quan h~ trao d6i
· giua cac qu6c gia c6 nhung hlnh thuc du lich sau day:

a/ Du lj,ch nf)i dta: (Domestic tourism) la chuye'n du hanh cua nhung

cu' dan chi di trong ph~m vi qu6c gia cua hQ
bl Du ltch hztftng nf)i hay du qch vao (Inbound tourism) Ia chuye'n

du hanh cua nhung nguoi khong Ia cu' dan cua qu6c gia de'n m<)t qu6c gia.
cl

Du lich huang ngQai hay du ltch ra (Outbound toursim) la

chuye'n du hanh cua cu' dan de'n mQt qu6c gia khac.
Tu ba hlnh thuc tren cua du lich c6 th~ ph6i h<;ip l~i theo each thuc khac
se c6 ba lo~i hlnh du lich nhu sau:
a/

Du lich trong nliac: (Internal tourism) n6 bao g6m du ijch n<)i

dia va du J.ich vao.
b/ Du ltch qu6c gia: (National tourism) n6 bao g6m du ijch n<)i dia

va du lich ra.
c/

Du ltch qu6c tg: (International tourism) n6 bao g6m du lich
ngo~i.

hudng nQi va du lich hudng
Th~ hi~n:

\ .v

~

r----,.

~

r:>~

~

~

"".

~

Du ljch qwJ'c

7

te'


Tuy nhien , theo t6i du l!eh e6 th~ du'<;Je dinh nghia nhu' sau:
"Du [ich la Uj,p hqp cac mfii quan h?, hi?n tli(/ng va cac hoq,t d{)ng
kink t~ bdt ngu6n tit cu{)c hanh trl,nh va lliu tru cua cac ca th~ 1J ben ngoai
ndi eli tru thliUng xuyen CUa hQ vfJi th(Ji gian khong qua m{)t nam vfJi mf!C
dich hoa b£nh, ndi d~n eli tru khong phai la ndi lam vi?c".
Til diflh nghia tren, du ijeh g6m eae ye'u t6:

*

Du J.ieh Hi. m6i lien h~ gifi'a khaeh va ndi tie'p nh~n khaeh, gifi'a khaeh

vdi dan err ndi tie'p nh~n ...

*

Du ijeh la m
hi~n

tu'<;Jng xa h
d~i

ehung, eho

ca.

ngrrCH

giau sang va ngrroi ngheo d€u e6 th~ di du lieh drr<;Je. N6 khong danh rieng eho
d6i tu'<;Jng el} th~ nao.

*

Du lieh bao g6m eae ho~t d<)ng kinh te' eho eae ddn vi kinh doanh, k~

ca khong kinh doanh eung ll'ng eho khaeh: khaeh s~n, nha hang, v~n ehuy~n, an

ninh, e!p ell'u ...

* Ca ba ye'u t6 tren drr<;Je hinh thanh til eu
trrt ~m

thoi etia khaeh (ngoai ndi thrrong xuyen)

*

Du lieh la

ho~t

d<)ng vi hoa binh hfi'u nghi giua eae dan t
eae dia phu'dng.
1.1.1.2 DU KHACH:
Khai ni~m "du khaeh" hay "khaeh du lieh" ... bilng tie"ng Vi~t nay ra"t d&
nhfrm lfrn va til d6 tinh s6 lrr<;Jng khaeh khong th6ng nhfit vdi nhau gifi'a eae
nganh (th6ng ke hai quan, xufit nh~p eanh, du lieh ... ), do d6 efrn sd' dt:~ng til
tie'ng Anh d~ minh hQa va efrn sd' dt:~ng eae til ngfi' tie'ng Vi~t nhrr sau:


Ngu?Ji du hanh
(Travellers)
Khach tham vie'ng
(Visitors)

Khach du hanh khac

(other travellers)

Du khach (Tourists)
(Overnight visitors)

Khach tham quan (Excursionists)
(Same-day visitors)

Khai ni~m "khach tham vie'ng" (visitors) va "du khach" (tourists) sii' dt}ng
c6 khac nhau giii'a cac qu6c gia, ch~ng h<;ln nhu' Phap thu'ong dung tft' touristes,
Tay Ban Nha sii' dt}ng tft' visiteurs ... Tu tourists sii' dt}ng c6 khuynh hu'dng nha'n
m<;lnh vao cac chuye'n di d€' hudng tht} va sii' dt}ng cac ti~n ich thuong m<;li. Tu
visitors duqc chuqng hdn tft' tourists.
Theo T6 chli'c Du J.ich The' gidi, tinh vao s6 li~u th6ng ke va phan tfch
ho<;lt dqng du l!ch - nganh du J.ich

thl nen sii' dt}ng tft' "khach tham vie'ng"

(visitors). V~y khach tham vie'ng c6 hai lo<;li la khach tham vie'ng qu6c te' va
khach tham vie'ng nqi dia.
a/ Khach tham vie'ng qu6c te':(International visitors) Ia ba't eli' nguoi
nao di du hanh de'n mqt qu6c gia khac vdi ndi cu' tni thttong xuyen cua hQ trong
thoi gian lien tt}c khong qua 12 thang va hq di vdi mt}c dfch chinh Ia tham vie'ng
chd khong tht!c hi~n ho<;lt dqng nao d6 d€' c6 thu nh~p trong thoi gian d t<;li qu6c
gia hq tham vie'ng. Khach tham vie'ng qu6c te' g6m:

*

Du khach (tourists- overnight visitors) la ngrtiJi di tham

vitng, hQ luu lq,i it nhdt m()t dem tq,i cac cd s1i luu tru t(j,p thi hoi'f,c tli nhan 1i
quffc gia du(/c tham vitng. f)6 con gqi la du khach qu6c te'.

*

Khach tham quan: (same-day visitors) la ngu(Ji di tham

vitng, hQ khong CO qua dem tq,i cac Cd sd luu tru t{j,p thi Va tli nhan d quffc
gut dzi(/c tham ·vitng. Hq con dti<;fc gqi la khach tham quan qu6c te'

9


(international excursionists). Khai ni<$m nay con tinh d. nhi'i'ng hanh khach di
tren cac tau du lich, hQ de'n m()t qu6c gia b~ng tau bi€'n va trd lC;li tau m6i dem
d€' ngii, du cho tau nay neo d cang nhi~u ngay. N6 con duqc tinh ca cho nhi'i'ng
ngttoi tren cac du thuy~n, xe lii'a.
b/

Khach tham vie'ng n()i dia: (Domestic visitors): Khai ni<$m nay

dung d€' di€n ta bdt ell crt dan nao trong qu6c gia di du hanh dtn nhung ndi
trong phq,m vi qu6c gia ngoai moi trztimg thztimg xuyen cua hq trong thiJi
gian lien t-q,c khong qua 12 thang va c6 m-q,c dich chinh latham vitng, khong
thztc hi~n hoq,t d9ng nao d~ c6 thu nhqp trong thiJi gian i'J ndi tham vitng.

Khach tham vie'ng n()i dia g6m hai nh6m:

*

Du khach (tourists -overnight visitors) la ngztiJi di tham vitng,

hq lztu lq,i it nhdt m9t dem tq,i cac cd si'J lztu tru tqp

th~ va

tzt nhan i'J ndi dztqc

tham vitng. Nhi'i'ng ngu'Cii nay con gQi la du khach n()i dia (domestic tourists).

*

Khach tham quan (same- day visitors) la ngztiJi di tham ·vitng,

hQ khong c6 qua dem tq,i cac lztu tru tqp

th~

va tzt nhan i'J ndi dztqc tham

vitng. Hq con duqc gqi la khach tham quan n()i dia (domestic excursionists).
V~ st1 phan lo(;li khach tham vie'ng qu6c te', T6 chuc Du lich The' gidi c6

du'a ra

sd

d6 nhu' sau: (xem sd d6 1)

!0

sd do 1

SO

E>O PHAN

LO~I DU KHACH QUOC TE- THEO WTO
Ngu'itidu
hanh
(travellers)

Kh6ng tlnh vao
Thdng ke du lich

-------~-

Nguai Utm
vi~c a vung
bien gidi
- Nguai nh?p
cu thudng
xu yen
- Ngudi nh~p
cu t~m thai
- Ngudi du
ffi\lC (du cu)
- Khach qua
canh

- Nguai ti

I

Tinh vao tho'ng
ke du lich
- Nghi ngoi,
vui choi
giai tri,
nghihe
- Tham
vie'ng b?n
be va than

Khach tham vitng
(visitors)

I
Dukhach
(tourists)

thUQC

- Kinh
doanh va
chuyen
m6n
-Sue khoe,
chua b~nh
-Ton giao,

tin
nguong
- Khac

I

MlJ.c dich
chuye'n di

Khach tham quan
(same-day visitors)

I
Nguai nude
ngoai
(foreigners)

Thu y thu -phi
hanh doan kh6ng
phai cu dan

Cu dan cU. a qu6c gia
(J nude ngoai ve

H~mh

I
I

khach

tren tau du
lich

n~n

l
Phihanh
do an

Khach tham
quan trong ngay

-Thanh vien
cua h;rc
luqng quan

sv
- E>~i di~n
cua lanh sl;l'
quan
- Nha ngo~i
giao


1.1.1.3 CA u DU LJCH: (tourism demand): Ia h~ thffng cac yiu tff
tac d{}ng din slf,

h~nh

thanh cac cu{}c hanh

tr~nh

luu tru tqm thUi cua con

ngct(ii li m{}t ndi khac ngoai ndi li thliO'ng xuyen cua hQ

d~

nghl dztiing, chua

b~nh, thoa miin cac nhu ctiu v~ van h6a, ngh~ thu{j,t, giao luu anh cam,

cong v-q, ...

Cac ye'u t6 tac d(?ng d6 g6m: kha nang chi tieu, nhu cau, sd thich, thCJi
gian nghi ngdi, mode ...
Theo Td chll'c Du lich The' gidi, stt phan lo().i ciia cau du ijch theo nhii'ng
tieu thll'c sau day:

*

Dlf,a vao m-q,c dich cua chuyin di: du ijch n
vao cffng phan chia ra 6 nh6m:
1. Nghi ngdi, vui chdi giai tri va ng!_li he
2. Tham vie'ng b().n be va ngu'CJi than
3. Kinh doanh va chuyen mon
4. Chua b<$nh
5. Ton giao, tin ngttong

6. Khac

*

Dr,ta vao thUi gian luu tru, chia ra cac nh6m theo so' dem:

1. Khach tham quan: 0
2. Du khach c6 5 phan nh6m:l

~

3, 4

~

7, 8

~

28, 29

~

91, 92

~

365

*

Dlf,a vao ndi glii khach ·va ndi tiip nh{j,n khach cua m{}t chuy(n di:
-

B6i voi du khach thl chii ye'u la phan lo().i khach tham vie'ng (visitors)
theo qu6c gia cu' tn1 to't hdn la theo qu6c tich.

*

Dlf,a vao cac loqi ph1tang

ti~n

phan nh6m:

l2

·v{j,n

chuy~n

din, c6 3 nh6m va cac


1. Hang khong, chia ra: cac chuye'n bay djnh ky, cac chuye'n bay b!t
thu'ong, CclC djch

Vl}

khac.

2. Luu tn1
3. An va u6ng
4. V~n chuyen
5. Cac ho~t d6. Mua sAm
7. Chi phi khac.

1.1.2 Plli}M VI NGmEN CUU HO~ T DQNG DOANH NGIDtP DU

LJCH:
Du ijch la mho~ch

d!nh, ca.c nha phan tfch va cac nha chuyen mon v~ du ijch da dl[ toan

ding du ijch se dfin dfin trd thanh m21.

M~c

du sl}'ldn

m~nh

cua nganh du ljch dang tang len d
tranh the' gidi lfin thll' II nhung nhi~u cd quan c!p chinh phd, cac doanh nghi~p
va ca nhan c6 lien quan de'n nganh du l!ch cfing chi mdi bAt dfiu chu

y thl}'c sl[

de'n vi~c nghien cll'u ho~t d
*

Thie'u nhi~u thong tin tin c~y v~ tfim quan t:rQng cua nganh du ijch.

*

Hfiu he't cac nude c6 cac each thll'c thu nh~p dii' li~u v~ nganh du ijch

nhu'ng c6 nhi~u sl[ khac bi~t v~ ch!t lu'qng dii' li~u du'qc thu nh~p giii'a cac qu6c
gia ho~c giii'a cac nganh c6 lien quan trong mrAe r6i trong vi~c phan tich ho~t d
*

Du l!ch Ia m
CUa cac nganh thUQC khoa hQC Xa hQi, cfing nhu' tU CaC chuyen mon khac nhau ...
Th~t v~y, xu!t phat til' ban ch!t ciia du lich, de danh gia, nghien cll'u dung
v~ du l!ch phai xet du l!ch tren cd sd t6ng hqp nhii'ng khia c~nh sau day:

l3


1.1.2.1 DU LJCH NHU LA KINH NGHIJtM CUA CON NGUOI
(Tourism as a humain experience):

•

Du ltch la hoq,t d()ng ma nhiing ca nhan lam va lutlmg

thf!. D€ hi€u nhi~u v~ hi~n tu'· nhan, tam

ly

ta

phai hi€u thai d(? ctia m6i ca

ctia du khach va ti~m nang ctia du khach. Sl{ xem xet til' nh6m

ngu'C1i qua nhic3u nam, sl{ l~p di l~p l~i giup ta giiii thich lai ijch qua khll' d€ c6
each xu th~ trong tu'ong lai. N6 la mbi~t

trong doanh

nghi~p

va nganh du ijch. Thong tin nay

l~i

c6 y nghia vo cung

quan trqng trong vi~c thi~t k~ va t~o ra san phftm du ijch mdi, c6 chi~n dich

marketing d€ cai tie'n them san phftm cho phu h
•

Khi con ngU:iJi di du itch, hQ thztiJng

su d{!ng m{!c d€ch

chuytn di nhzt m()t phdn kinh nghi?m cua hQ: kinh nghi~m qua khll' v~ san
phftm tU'dng tl{ ho~C san phftm cling lo~i, nhfi'ng ki~n thll'c V~ Sl{ phan lo~i san
phftm va nh~n thll'c V~ Sl{ khac bi~t gifi'a cac san phftm cuakhach.

1.1.2.2 DU LlCH NHlf LA CA CH Clf XU MANG TINH xA H(h
(Tourism as a social behaviour)

•

Nganh du itch

h~nh

thanh tit kinh nghi?m ca nhan cua

con ngzti'Ji, tll'c la kinh nghi~m giii'a con ngu'C1i nhi~u it, cao tha'p ra't khac nhau
trong m(?t th~ gidi menh mong bi€n ngu'oi. Nhi~u quy~t diflh ctia ca nhan lien
quan d~n kinh nghi~m du ijch, va

bi

anh hu'dng bdi tam ly ca nhan ciing nhu'

kinh nghi~m xa h{?i, k€ ca vai tro tl{ nh~n thll'c xa h
•

Du khach co

th~

la ngzti'Ji-

n~n

nen nhfi'ng sl{ hi~m khich lam h~i d~n xa h(?i do sl{

nhan ctia t(?i ac ho~c gay

c6 y ho~c vo tlnh ctia hQ

trong khi giao ti~p vdi c(?ng d6ng ngu'C1i.

• S1t hi~u bitt v~ mif,t xii h9i cua du khach va each czt xu giao ti~p vc3 m~t xa hqi phil h
l4


g6p phfin lam giam stf xung dQt, sl! hi€'u lfim honen than thi~n, so'ng chan hoa, hoa blnh Ilin nhau.
N6i mQt each t6ng quat hon, tri€'n VQng phat trie'n mon tam ly hQc va
mon tam ly xa hQi dl!a vao du lich, du khach la d6i ntqng nghien cuu ciia cac

. mon hQC nay.

1.1.2.3

nu LJCH NHu' LA MOT m:(tN Tu'(Tourism as a geographic phenomenon)

•

Chuy~n

du hanh til ndi glti khach

d~n

ndi

ti~p

nh{jn co

nhilng net dij,c thu rieng. Cac nganh kinh te' giii'a cac dja phuong howng duqc t6 chuc khac nhau. Noi tie'p nh~n khach thuong chua dt1ng cac hlnh
anh c6 sue hip dlin nhanh cho cac du khach tU' noi khac de'n.

•

Vi~c nghien cuu v~ dta ly theo nhi~u each khac nhau

gop phfin nang cao srf hi~u bi~t v~ mij,t du itch, giup cho vi~c xac dinh, phan

tich Sl! hlnh thanh, t6n tc_ti Va phat tri€'n CUa cac vung du Jich, khu du Jich, CO sd
kinh doanh ... Vi~c dt;t doan dung htqng chuye'n du hanh tU' noi gdi de'n noi nh~n

khach chfnh la

vi~c

nghien cuu cac VU.ng dia ly quan trQng c6 quan h~ nhau.

1.1.2.4 DU LJCH NHu' LA MOT NGU6N LVC
(Tourism as a resourrce)
•

Nhi~u CQng d6ng dia phuong da cam thfty thfch thu mli

mang va phat tri~n du ltch v£ chinh n6 la ngu6n lrfc kinh doanh do du khach
mang ti~n 1:1)' cac dia phuong, cac vung khac de'n cho hQ rna hQ cfing chi cfin mQt
so' khia cc_tnh thu
• Srt thanh cong cua nganh du ltch ·va loi keo khach
thliang thuc nhiing dij,c trztng rieng c6 cua dta phztoog. Nhung

th~t

d~n

khong

may m~n ne'u du khach de'n qua dong so voi ctt dan d noi d6 ho

!5


doi ciia dan sd tl;li se Utm pha huy di nhii'ng net GQC dao ciia dan t
"qua tai cua du ltch se gi~t ch~t du lfch" (Trop de tourisme tue le tourisme).
1.1.2.5 DU LJCH NHU LA HO.t}T DQNG KINH DOANH:
(Tourism as a business)
H~u he't nhfi'ng nguC5i lam trong Hlnh vt}c du lich - Hinh Y~;ic thu hUt duqc

s6 nguC5i lam vi~c va mang ll;li thu nh~p cao, nhung nhan vien ho~c nhii'ng nguC5i
chd cda hQ c6

thi mang ll;li thu nh~p t:U cac vi~c nghien cli'u nhu:
•

S3:p xe'p ll;li t6 chli'c va cai tie'n cd d(u hOl;lt d(>ng kinh doanh

•

f)ua ra cac chie'n luqc nhiim kh3:c ph~c nhii'ng riii ro va

nhung S\1' ba't 6n ctia nganh

n6 1\l'c trong hol;lt d(>ng marketing

•

Tl;lo ra nhii'ng

•

Bua ra nhung chi d~n trong cong tac quan ly nhan vien, dao

tl;lO cac nhan vien moi, phat tri€n nghi~p V~ chuyen mon cho cac nhan vien CU
1.1.2.6 DU LJCH NHU LA MQT NGANH CONG NGHritP:
(Tourism as an industry)
•

Nganh du ijch khong phiii chi c6 de'n vai ngan co sd kinh

doanh, hon nfi'a va hon ra't nhieu trong thai gian toi. N6 g3:n voi S\1' ph6n vinh
ciia cac nu'oc va S\1' ham mu6n giau c6 ciia m6i ca nhan. N6i chinh xac hon, du

lfch la m9t nh6m gtJm nhi~u nganh co lien quan trong m9t thff thffng nhdt
nhu: v~n chuyin (hang khong, du'C5ng s3:t, du'C5ng b(> ... ), cd sd lu'u tni, dich ~ an
u6ng, cac hol;ltd(>ng vui chdi giai tri, cac s~i ki~n van h6a-ijch sii', hol;lt d(>ng ban
le ... f)~c tru'ng quan trQng ciia nganh du ijch la sii' d~ng kha nhieu lao d(>ng.

•

Du ltch con la ngu6n lu:u chuyffn ti~n t~ qltan tn}ng giila

cac quffc gia 'Va cac 'VUng 'V{Ji nhau. Ta't ca cac chinh phd, d tU'ng chung m\l'C
nao d6 deu kfch thfch phat tri€n du lich vl n6 mang ll;li cua cai, S\1' giau CO cho
qu6c gia va tl;lO Vi~c lam moi giup ngt(
16

• 0 nhi~u m.toc, du lich tq,o

ra ngu6n thu nhqp rdt lan cho

ngan sach qufic gia n6i chung va g6p phtin tang ngan sach cho dia phlidng
n6i rieng. Ngan khoan danh cho quang cao trong du lich rdt lan. Nhii'ng
khoan chi nay dli<;Jc trich til' thu nh~p cua cac ddn vi kinh doanh du ijch. Nghien
cuu du ijch dong vai tro kha quan trqng vi ngoai s11 tac dqng tang·trl16ng cho
ban than nganh du Iich, nganh nay con tac dqng kich thfch cho S!1 phat tri<3n cua
cac nganh khac nhu': thong tin lien I~c. xay dtfng, v~n chuyin cong cqng ... k<3 ca
khu v11c djch ~ khac (khu VI1c hanh chfnh s11 nghi~p: trliong hqc, b~nh

vi~n ... ).

•. Nhi~u phu'dng ti~n khach du ijch sii' dQ,ng dtiQC quan ly va
di~u hanh biJi

CUC Cd

quan nha nliac nhli: cac cong vien quQ'c gia Va dia

phu'dng, nhii'ng di tich ijch sii', cac vi~n bao tang, khu bao t6n thien nhien, cac
be'n pha ... Vi~c quy ho~ch, bao t6n nhii'ng phttdng ti~n neu tren co

y nghia vo

cling to Ion vi no chinh Ia illQ.C dfch chfnh cua cac chuye'n di.
•

Cac doanh nghi~p du lich ciing co th€ dti<;Jc chia thanh cac

nhom nganh nhli: nganh cong nghi~p khach s~n. nganh cong nghi~p an u6ng,
nganh cong nghi~p Iii' hanh ... Tfnh cha't cong nghi~p th<3 hi~n trong qui trinh t6
chile kinh doanh phQ.c VQ.: phai theo mvoi nhau mhoi d~t tieu chuffn cao, khong du'<;Jc phep co s11 sai sot du nhho nh~t, no dti<;Jc n6i
ke't bdi ta't ca cac b
1.2

'

,

~

""

?

KINH DOANH DU LICH VA TINH TAT YEU CUA

,

SU PHAT

"" DU LICH:
TRIEN
1.2.1 CAC HINH THUC KINH DOANH TRONG DOANH NGmtP

DULJCH:
Kinh doanh du lich la qua trinh t6 ch((c san xua't - kinh doanh va cung ung
dtch VQ. cho khach. Doanh nghi0p d!ch v~1 - du ljch la ddn v! ban tnjc tie'p dtch
17