Các nhân tố ảnh hưởng đến sự hài lòng về môi trường dịch vụ logistics tại thành phố hồ chí minh của nhà cung cấp dịch vụ logistics

1

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NG

I H C KINH T TP.H

CHÍ MINH

-----------------------

H

CÁC NHÂN T
V

MÔI TR

XUÂN TI N

NH H

NG

NS

HÀI LÒNG

NG D CH V LOGISTICS T I TP.HCM

C A NHÀ CUNG C P D CH V LOGISTICS

LU N V N TH C S KINH T

TP. H Chí Minh - 2012


2

M CL C
CH

NG 1: T NG QUAN

1.1 Lý do ch n đ tài ......................................................................................................... 1
1.2 M c tiêu c a đ tài ...................................................................................................... 2
1.3
1.4 Ph

it

ng và ph m vi nghiên c u ............................................................................... 2
ng pháp nghiên c u............................................................................................. 3

1.5 Ý ngh a th c ti n c a nghiên c u ............................................................................... 4
1.6 i m m i c a đ tài .................................................................................................... 4
1.7 C u trúc c a lu n v n .................................................................................................. 5

CH

NG 2: C

S

LÝ LU N

2.1 D ch v và d ch v logistics ........................................................................................ 6
2.1.1 Khái quát v d ch v ................................................................................................ 6
2.1.2 Các đ c đi m c a d ch v ........................................................................................ 8
2.1.3 Khái quát v d ch v logistics .................................................................................. 9
2.1.4 Phân lo i logistics .................................................................................................. 13
2.2.Th c tr ng ngành logistics Vi t Nam ....................................................................... 15
2.2.1 Chi phí logistics...................................................................................................... 15
2.2.2 Th c tr ng nhà cung c p d ch v logistics Vi t Nam ............................................ 16
2.2.3 Xu th phát tri n ngành logistics............................................................................ 18
2.2.4 Th h ng c a Vi t Nam v ch s n ng l c logistics – ch s LPI ........................ 18
2.3 C s h t ng các c ng t i Tp.HCM và vùng ph c n .............................................. 21
2.3.1 C ng Cát Lái .......................................................................................................... 21
2.3.2 C ng SPCT ............................................................................................................. 22
2.3.3 C ng VICT ............................................................................................................. 23
2.3.4 Khu c ng Cái Mép – Th V i ................................................................................. 24
2.4 Ch s hình thành nên môi tr

ng d ch v logistics – ch s LPI ............................ 26

2.4.1 Khái quát v ch s LPI - Logistics Performance Index ........................................ 26
2.4.2 Các nhân t hình thành nên ch s LPI .................................................................. 28

3

2.5 Các k t lu n quan tr ng t nghiên c u v ch s LPI ............................................... 32
2.6 Mô hình nghiên c u và các gi thuy t ...................................................................... 36

Ch

ng 3: PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

3.1 Thi t k nghiên c u ................................................................................................... 38
3.1.1 Quy trình nghiên c u ............................................................................................. 38
3.1.2 Thang đo s d ng cho nghiên c u ......................................................................... 39
3.1.3 Thang đo môi tr

ng d ch v logistics .................................................................. 39

3.1.4 Thang đo s hài lòng c a nhà cung c p d ch v logistics ...................................... 39
3.1.5 Ti n đ th c hi n nghiên c u................................................................................. 39
3.2 Ph

ng pháp nghiên c u........................................................................................... 40

3.3 Ph

ng pháp thu th p thông tin và c m u .............................................................. 41

3.4 K ho ch phân tích d li u........................................................................................ 42
3.4.1 Mã hóa các thang đo .............................................................................................. 42

3.4.2 Phân tích h s Cronback alpha ............................................................................. 44
3.4.3 Phân tích nhân t khám phá EFA........................................................................... 44
3.4.4 Phân tích h i quy tuy n tính b i ............................................................................ 45

Ch

ng 4: K T QU NGHIÊN C U

4.1 Mô t m u ................................................................................................................. 48
4.2 Phân tích h s Cronbach alpha ................................................................................ 49
4.2.1 Phân tích h s Cronbach alpha thang đo các nhân t c a ch s LPI ................... 49
4.2.2 Phân tích h s Cronbach alpha thang đo s hài lòng ........................................... 52
4.3 Phân tích nhân t khám phá EFA.............................................................................. 53
4.3.1 Phân tích nhân t khám phá EFA thang đo các nhân t c a ch s LPI ................ 53
4.3.2 Phân tích nhân t khám phá EFA thang đo s hài lòng ........................................ 56
4.4 Mô hình hi u ch nh l n th nh t sau khi phân tích nhân t ...................................... 57
4.5 Phân tích t

ng quan................................................................................................. 58

4.6 Phân tích h i quy tuy n tính b i .............................................................................. 59
4.6.1 Xác đ nh các bi n đ c l p và bi n ph thu c......................................................... 59


4

4.6.2 Ki m tra các gi đ nh h i quy ................................................................................ 59
4.6.3 H i quy tuy n tính b i ........................................................................................... 60
4.7 Ki m đ nh các gi thuy t .......................................................................................... 62
4.8 Gi i thích k t qu các bi n ....................................................................................... 64

Ch

ng 5: K T LU N VÀ GI I PHÁP

5.1 K t lu n ..................................................................................................................... 69
5.2 Gi i pháp ................................................................................................................... 70
5.3 Nh ng h n ch c a nghiên c u và h

ng nghiên c u ti p theo ............................... 75


5

DANH M C CÁC CH
Ch vi t t t

VI T T T

Ti ng Anh

Ti ng Vi t

2PL

Second Party Logistics

Logistics bên th hai

3PL

Third Party Logistics

Logistics bên th ba

CNTT

Công ngh thông tin

DN

Doanh nghi p

DWT

Deadweight Tonnage

n v đo n ng l c v n t i an toàn
c a tàu th y tính b ng t n
ng b ng sông C u Long

BSCL
GDP

Gross Domestic Product

T ng s n ph m qu c n i

EFA

Exploratory Factor Analysis

Phân tích nhân t khám phá

LPI

Logistics Performance Index

Ch s n ng l c logistics

OECD

Organization for Economic

T ch c h p tác và phát tri n kinh t

Cooperation and Development
Khu công nghi p

KCN
Mutrap

Mutilateral Trade Assistance

D án h tr chính sách th

Project

đa biên
Thành ph H Chí Minh

Tp.HCM
VIFFAS

ng m i

Viet Nam Freight Forwarder

Hi p h i giao nh n kho v n VN

Association
TEU

Twenty Equivalent Unit

SPSS

Statistical Package for the

n v đo l

ng container 20 feet

Ph n m n th ng kê khoa h c xã h i

Social Sciences
UNESCAP Union Nation Economic and

y ban Kinh t -Xã h i khu v c Châu

Social Commission for Asia and Á - Thái Bình D
the Pacific
XNK

Qu c
Xu t nh p kh u

ng c a Liên Hi p


6

Vi t Nam

VN
WB

World Bank

Ngân hàng th gi i

WTO

Word Trade Organization

T ch c th

ng m i Th gi i

7

Ch

ng 1: T NG QUAN

1.1 Lý do ch n đ tài
N m trong khu v c chi n l
có b bi n dài lý t

c ông Nam Á, v trí đ a lý thu n l i cho v n t i qu c t ,
c sâu, Vi t Nam đ

ng và có c ng n

c đánh giá là qu c gia có ti m

n ng l n v phát tri n d ch v logistics.
V i Vi t Nam, bi n không ch là y u t c c k tr ng y u trong chi n l

c phát tri n

kinh t qu c dân và s nghi p b o đ m an ninh, qu c phòng mà kinh t bi n, các d ch v
đi kèm còn tr thành m t ngành kinh t m i nh n trong quá trình xây d ng đ t n
m t qu c gia m nh v bi n. Và d ch v logistics là ho t đ ng không th thi u

c thành
các qu c

gia có c ng bi n.

N m 2007, th i đi m Vi t Nam tr thành thành viên th 150 c a WTO, l n đ u tiên
WB công b báo cáo v ch s n ng l c logistics - ch s LPI c a các qu c gia trên th gi i
dùng đ đánh giá môi tr
đ
t c

cx p

ng d ch v logistics

m i qu c gia, ch s LPI c a Vi t Nam

v trí 53/150 qu c gia. N m 2010, l n công b th hai c a WB, Vi t Nam ti p

v trí 53/155 qu c gia v ch s LPI so v i l n công b đ u tiên. V i vi c WB công

nh n Vi t Nam tr thành n

c có thu nh p trung bình vào cu i n m 2009, cu c c nh tranh

v ch s LPI - ch s hình thành nên môi tr

ng d ch v logistics s gay g t h n.

Logistics có v trí quan tr ng trong n n kinh t , có giá tr l n trong GDP qu c gia.
Logistics không nh ng t o đ ng l c phát tri n cho hàng ngàn doanh nghi p trong n
ho t đ ng logistics còn có l i th phát tri n v
quá trình th

c,

t kh i biên gi i qu c gia, thúc đ y nhanh

ng m i và h i nh p kinh t qu c t . Logistics đóng vai trò to l n trong vi c

gi i quy t bài toán đ u vào và đ u ra m t cách có hi u qu , t i u hóa quá trình chu
chuy n nguyên v t li u, hàng hóa, d ch v , giúp gi m chi phí, t ng kh n ng c nh tranh
c a doanh nghi p.
Logistics là x

ng s ng cho th

ng m i toàn c u, môi tr

qu s góp ph n quan tr ng thúc đ y t ng tr
đ hoàn thi n môi tr

ng d ch v logistics hi u

ng cho qu c gia. M t chính sách, chi n l

c

ng d ch v logistics, t o ti n đ cho ngành logistics c a Vi t Nam


8

c l n m nh, đáp ng nhu c u phát tri n kinh t xã h i c a đ t n

t ng b

c là v n đ r t

c n thi t hi n nay.
Trên c s đó, đ tài “Các nhân t

nh h

ng đ n s hài lòng v môi tr

logistics t i Tp.HCM c a nhà cung c p d ch v logistics” đ

ng d ch v

c l a ch n đ nghiên c u.

1.2 M c tiêu c a đ tài
tài nghiên c u đ
-

c th c hi n v i hai m c tiêu sau:

Phân tích các nhân t

nh h

ng đ n s hài lòng v môi tr

ng d ch v logistics

c a nhà cung c p d ch v logistics.
-

Tìm m i quan h gi a s hài lòng và các nhân t
tr

nh h

ng đ n s hài lòng v môi

ng d ch v logistics c a nhà cung c p d ch v logistics.

T đó đ a ra nh ng gi i pháp đ nâng cao ch t l

ng môi tr

ng d ch v logistics t i

Tp.HCM.
1.3

it

ng và ph m vi nghiên c u
it

it

ng nghiên c u

ng nghiên c u là s hài lòng v môi tr

ng d ch v logistics c a các doanh

nghi p cung c p d ch v logistics.
Ph m vi nghiên c u
Doanh nghi p cung c p d ch v logistics là các doanh nghi p 2PL, 3PL đóng trên đ a
bàn Tp.HCM (chi ti t s đ

c trình bày rõ h n

hình 2.1)

D ch v logistics mà các doanh nghi p 2PL, 3PL cung c p là d ch v logistics cho hàng
hóa XNK đ
Môi tr

c v n chuy n b ng container đ
ng d ch v logistics đ

hình thành nên môi tr

ng bi n.

c gi i h n trong ph m vi v các tiêu chí c a ch s LPI

ng d ch v logistics đ

c WB công b vào n m 2007 và 2010.

9

1.4 Ph

ng pháp nghiên c u

Nghiên c u đ
l

c th c hi n qua hai giai đo n: đ nh tính (nghiên c u s b ) và đ nh

ng (nghiên c u chính th c).
Ph

ng pháp nghiên c u đ nh tính

Nghiên c u đ nh tính, s d ng k thu t th o lu n nhóm. Nhóm th o lu n g m 10
ng

i, là nh ng chuyên gia có kinh nghi m nhi u n m ho t đ ng trong l nh v c logistics

(Danh sách các chuyên gia tham gia th o lu n nhóm xem ph l c 1.2).
Nghiên c u này nh m m c đích khám phá, đi u ch nh và b sung thang đo môi tr
d ch v logistics cho phù h p v i môi tr
tr

ng d ch v logistics đ

ng

ng d ch v logistics t i Tp.HCM. Thang đo môi

c d a tr n n n t ng nghiên c u c a Jean-Francois Arvis,

Monica Alina Mustra và các c ng s vào n m 2007 và 2009 v các tiêu chí hình thành nên
ng d ch v logistics đ

môi tr

c WB công b vào n m 2007 và 2010.

Sau khi th o lu n nhóm, b ng câu h i kh o sát s đ

c ph ng v n th 10 ng

ki m tra m c đ rõ ràng c a b ng câu h i. Sau đó, b ng câu h i kh o sát s đ
ch nh tr
Ph

iđ
c đi u

c khi g i đi kh o sát chính th c.
ng pháp nghiên c u đ nh l

Nghiên c u đ nh l

ng

ng, s d ng k thu t ph ng v n tr c ti p và g i b ng câu h i qua

th đi n t . Nghiên c u này nh m m c đích ki m đ nh thang đo và mô hình lý thuy t
thông qua kh o sát th c t .
M uđ
it
ng
tr

c ch n theo ph
ng đ

ng pháp thu n ti n, phi xác xu t.

c ph ng v n tr c ti p và nh n b ng câu h i qua th đi n t là nh ng

i gi các ch c danh qu n lý trong các công ty cung c p d ch v logistics bao g m:
ng b ph n, tr

ng phòng và giám đ c.

S d ng thang đo Likert v i 7 m c đ hài lòng, v i 1 đi m là hoàn toàn không hài lòng
đ n 7 đi m là hoàn toàn hài lòng.


10

Thang đo đ
B

c đánh giá thông qua hai b

c 1:

c:

ánh giá s b s d ng ph

ng pháp h s tin c y Cronbach alpha và

phân tích nhân t khám phá EFA. Sau khi đ

c đánh giá s b , các thang đo

đ

c kh ng đ nh l i b ng h s tin c y t ng h p, m c đ h i t , giá tr phân bi t.

B

c 2: Ph

ng pháp phân tích t

ng quan, h i quy tuy n tính b i đ

cs

d ng đ ki m đ nh mô hình lý thuy t và các gi thuy t. Ph n m n x lý s li u

th ng kê SPSS 16.0 đ

c s d ng cho phân tích d li u.

1.5 Ý ngh a th c ti n c a nghiên c u
Nghiên c u này là m t tài li u tham kh o giúp cho các nhà ho ch đ nh chính sách có
cái nhìn nhanh v môi tr

ng d ch v logistics t i Tp.HCM, qua đó có gi i pháp gi i quy t

các đi m h n ch c a môi tr

ng d ch v logistics, t o đi u ki n cho ngành d ch v

logistics phát tri n c ng nh nâng cao v th c a VN trong nh ng l n x p h ng ti p theo
c a WB v ch s hình thành nên môi tr

ng d ch v logistics – ch s LPI.

Nghiên c u này có th làm tài li u tham kh o cho các nghiên c u ti p theo v môi
tr

ng d ch v logistics, góp m t ph n c s lý lu n cho các nhà nghiên c u hàn lâm t i

VN trong l nh v c logistics.
1.6 i m m i c a đ tài
Nhi u n m qua có nhi u tác gi nghiên c u v l nh v c d ch v logistics, đi n hình là
m t s nghiên c u sau:
-

Tr n V n Trung, 2010. Gi i pháp phát tri n d ch v logistics t i các doanh nghi p
giao nh n v n t i Vi t Nam trên đ a bàn Tp.HCM. Lu n v n Th c s .

i h c Kinh

t Tp.HCM.
-

Hà Kim Tùng, 2009. Gi i pháp phát tri n d ch v logistics c a các doanh nghi p
trên đ a bàn Tp.HCM đ n n m 2015. Lu n v n Th c s .

-

Nguy n Duy Quang, 2007.

nh h

i h c Kinh t Tp.HCM.

ng và các gi i pháp đ i v i các doanh nghi p

giao nh n hàng hóa xu t nh p kh u chuy n đ i sang cung c p d ch v logistics và
qu n tr chu i cung ng t i Tp.HCM trong giai đo n hi n nay. Lu n v n Th c s .
i h c Kinh t Tp.HCM.


11

-

Nguy n Nguy t Qu , 2004. Phát tri n d ch v logistics t i doanh nghi p giao nh n
v n t i quy mô v a và nh

Vi t Nam – Tr

v n t i Bi n ông. Lu n v n Th c s .
-

ng h p nghiên c u công ty giao nh n

i h c Kinh t Tp.HCM.

Phan V n Châu, 2003. M t s gi i pháp phát tri n d ch v logistics t i Tp.HCM.
Lu n v n Th c s .

i h c Kinh t Tp.HCM.

Các nghiên c u trên ch y u nghiên c u các gi i pháp đ phát tri n d ch v logistics,
ch a có nghiên c u nào nghiên c u v môi tr
h

ng đ n s hài lòng v môi tr

v logistics. V n đ này s đ

ng d ch v logistics và các nhân t

ng d ch v logistics t i Tp.HCM c a nhà cung c p d ch

c th hi n rõ trong đ tài và đây là đi m m i c a đ tài.

1.7 C u trúc c a lu n v n
C u trúc c a lu n v n đ

nh

c chia thành 5 ch

Ch

ng 1: T ng quan

Ch

ng 2: C s khoa h c và th c ti n

Ch

ng 3: Ph

Ch

ng 4: K t qu nghiên c u

Ch

ng 5: K t lu n và gi i pháp

ng pháp nghiên c u

ng, c th nh sau:


12

Ch
Ch
t

ng 2: C

S

KHOA H C VÀ TH C TI N

ng 1 đã trình bày t ng quan v lý do hình thành đ tài, m c tiêu, ph m vi, đ i

ng, ph

ng pháp nghiên c u và ý ngh a c a vi c nghiên c u. Ch

s lý thuy t v môi tr

ng 2 s h th ng c

ng d ch v logistics, đ ng th i trình bày c b n v th c tr ng

ngành logistics, nhà cung c p d ch v logistics, c s h t ng các c ng t i Tp.HCM và
vùng ph c n. T đó đ xu t mô hình nghiên c u lý thuy t và các gi thuy t.
2.1 D ch v và d ch v logistics

2.1.1 Khái quát v d ch v
Theo tài li u c a d án Mutrap (2006) [1] - D án h tr th

ng m i đa biên, cho đ n

nay ch a có m t đ nh ngh a chính th ng v d ch v . D ch v là m t lo i ho t đ ng kinh t ,
tuy không đem l i m t s n ph m c th nh hàng hóa, nh ng vì là m t lo i hình ho t đ ng
kinh t nên c ng có ng

i bán - ng

i cung c p d ch v và ng

i mua – ng

i s d ng

d ch v .
Theo tài li u c a d án Mutrap (2006)[1], WTO phân lo i d ch v thành 12 ngành,
trong m i ngành l i chia thành m t s phân ngành:
D ch v kinh doanh
-

Các d ch v ngh nghi p nh d ch v pháp lý, k toán, ki m toán, b t đ ng
s n, thi t k , y t , nha khoa, thú y…và các ngh nghi p khác.

-

D ch v máy tính và các d ch v liên quan.

-

D ch v nghiên c u phát tri n.

-

D ch v b t đ ng s n, cho thuê.

-

D ch v kinh doanh khác: t v n qu n lý, qu ng cáo, th nghi m k thu t,
b od

ng s a ch a, đóng gói in n, t ch c h i ngh , v sinh.

D ch v liên l c
-

D ch v b u chính vi n thông và chuy n phát.

-

T t c các d ch v vi n thông c b n và gia t ng giá tr , k c thông tin tr c
tuy n và x lý s li u.


13

-

D ch v nghe nhìn: d ch v phát thanh, phát hình, d ch v s n xu t và phân
ph i b ng hình, liên l c v tinh.
D ch v xây d ng thi công.
D ch v phân ph i: đ i lý bán l , bán buôn.
D ch v giáo d c.
D ch v môi tr

ng: d ch v thoát n

c, v sinh và x lý ch t th i.

D ch v tài chính: B o hi m tr c ti p, tái b o hi m, môi gi i b o hi m và các
d ch v b o hi m h tr khác; d ch v ngân hàng và các d ch v tài chính
khác. K c các d ch v liên quan đ n ch ng khoán, cung c p thông tin tài
chính và qu n lý tài s n.
D ch v liên quan đ n s c kh e và d ch v xã h i.
D ch v du l ch và d ch v liên quan đ n l hành.
D ch v gi i trí, v n hóa và th thao.
D ch v v n t i: d ch v v n t i đ
đ

ng ng, v n t i đa ph

ng bi n, đ

ng sông, đ

ng b , v n t i

ng th c, các d ch v h tr cho t t c các ph

ng

th c v n t i.
D ch v khác: g m b t k các lo i d ch v nào ch a nêu
Theo phân lo i c a WTO thì d ch v logistics không đ

trên.

c coi là m t ngành đ c l p

theo các mã phân lo i c a GATS (General Agreement on Trade in Service) mà đ

c phân

trong nhóm d ch v v n t i.
Có nhi u quan đi m khác nhau v d ch v , cho đ n nay khái ni m v d ch v v n còn
nhi u v n đ tranh lu n. Do đ c tr ng c a d ch v là vô hình cùng v i tính đa d ng c a
nhi u lo i hình d ch v nên vi c th ng nh t m t khái ni m v d ch v gi a các nhà nghiên
c u tr nên khó kh n. Sau đây là m t khái ni m v d ch v đ

c nhi u nhà nghiên c u

tham kh o và đ c p đ n trong nghiên c u.
D ch v là nh ng hành vi, quá trình, cách th c th c hi n m t công vi c nào đó nh m
t o ra giá tr s d ng cho khách hàng, nh m làm thõa mãn nhu c u và mong đ i c a khách
hàng (Zeithaml &Bitner, 2000)[24].


14

2.1.2 Các đ c đi m c a d ch v
D ch v là m t lo i hàng hóa đ c bi t, có nh ng nét đ c tr ng riêng mà nh ng hàng
hóa hi n h u không có. D ch v có các đ c đi m chính sau (Parasuraman và các c ng s
1985,1988)[20, 21]:
Tính vô hình
D ch v mang tính vô hình, đây là đ c đi m c b n c a d ch v , đ c đi m này cho th y
d ch v không t n t i d
ng i đ

i d ng v t th , không nhìn th y đ

c c ng nh không nghe th y đ

c tr

c, không n m đ

c, không

c khi mua. Tính vô hình c a d ch v có

ngh a là h u h t các d ch v không th đo, đ m, th ng kê, th nghi m, ch ng nh n tr
khi cung c p đ đ m b o ch t l

c

ng d ch v .

Tính không đ ng nh t

S n ph m d ch v không tiêu chu n hóa đ
t khó ki m soát đ
không th t o ra đ

c. D ch v ch u s chi ph i c a nhi u y u

c. Do trong ho t đ ng cung ng, các nhân viên cung c p d ch v
c d ch v nh nhau trong nh ng th i gian làm vi c khác nhau. Do v y

trong vi c cung c p d ch v th

ng đ

c th c hi n cá nhân hóa, thoát ly kh i nh ng quy

ch , đi u này càng làm cho d ch v t ng thêm m c đ khác bi t gi a chúng.
Tính không th tách r i
Tính không th tách r i c a d ch v ph n ánh vi c s n xu t và tiêu dùng d ch v di n ra
đ ng th i. Khó phân chia d ch v thành hai giai đo n rõ ràng là giai đo n s n xu t và giai
đo n s d ng mà d ch v th

ng đ

c t o ra và s d ng đ ng th i. Quá trình s n xu t g n

li n v i vi c tiêu dùng d ch v .
Tính không t n kho
D ch v không th c t tr , không th v n chuy n t khu v c này t i khu v c khác.
D ch v không t n tr đ

c nên vi c s n xu t, mua bán và tiêu dùng b gi i h n b i th i

gian. D ch v không th l u kho đ

c, không th tích tr đ tiêu th

t

ng lai.

Tính không s h u
D ch v không th s h u ho c c t gi nh s n ph m khác. D ch v đ
d ng trong m t th i gian nh t đ nh.

c mua và s


15

2.1.3 Khái quát v d ch v logistics
Logistics
Trong l ch s nhân lo i ban đ u logistics đ
quân đ i, đ

c hi u nh là công tác h u c n. Napoleon đã t ng đ nh ngh a: ‘‘Logistics là

ho t đ ng đ duy trì l c l

ng quân đ i’’. Sau này thu t ng logistics d n đ

trong các l nh v c kinh t , đ
này sang n

c s d ng nh m t t chuyên môn trong

c áp d ng

c lan truy n t Châu l c này sang Châu l c khác, t n

c

c khác và hình thành nên logistics toàn c u. Logistics phát tri n r t nhanh

chóng, ngày này logistics đ

c xem nh là m t công c h u hi n mang l i thành công cho

các DN trong l nh v c s n xu t c ng nh l nh v c d ch v .
Theo American Heritage Dictionary thì logistics có hai ngh a: Logistics là m t l nh v c
ho t đ ng c a quân đ i, liên quan đ n vi c thu mua, phân ph i, b o qu n và thay th các
thi t b c ng nh con ng

i. Ho c logistics là vi c qu n lý các chi ti t c a quá trình ho t

đ ng.
Theo H i đ ng Qu n tr Logistics Hoa K (1988) thì logistics là m t ph n c a chu i
cung ng, th c hi n ho ch đ nh, th c hi n và ki m soát dòng l u chuy n, t n tr hàng hóa,
d ch v và thông tin có liên quan m t cách hi u qu t đi m đ u đ n đi m tiêu th đ đáp
ng yêu c u c a khách hàng.
Cùng v i s phát tri n c a logistics s xu t hi n thêm nhi u khái ni m m i v logistics.

Tuy nhiên, khái ni m logistics sau đ

c cho là phù h p nh t trong th i đi m hi n nay.

‘‘Logistics là quá trình t i u hóa v đ a đi m và th i đi m, t i u hóa vi c l u chuy n và
d tr ngu n tài nguyên t đ u vào nguyên th y cho đ n tay ng
nh m đáp ng t t nh t nhu c u c a ng

i tiêu dùng cu i cùng,

i tiêu dùng v i chi phí thích h p, thông qua hàng

lo t các ho t đ ng kinh t ’’ oàn Th H ng Vân (2010, trang 31-32)[14].
D ch v logistics
Ngành ngo i th
th

ng và n i th

ng VN t th i k đ u nh ng n m 1970, B Ngo i

ng đã thành l p C c Kho v n kiêm T ng Công ty Giao nh n Ngo i th

giao nh n ngo i th

ng t p trung duy nh t vào m t công ty Nhà n

đó còn có các công ty Nhà n

c v v n t i...N m 1979, B N i th

ng, công tác

c đ m nh n, bên c nh
ng c ng thành l p C c


16

Kho v n và các Công ty Kho v n n i th
t i, kho, giao nh n hàng hóa trong n

ng I và II, qu n lý và th c hi n các công tác v n

c. Nh th , ngành logistics VN ra đ i t nh ng n m

70 c a th k 20 không ch m nhi u so v i các n
N m 1997, Lu t Th
đ n 171 (Lu t Th
theo đó ng

c trong khu v c.

ng m i VN th ch hóa d ch v giao nh n hàng hóa t i đi u 163

ng m i, 1997)[9], d ch v giao nh n hàng hoá là hành vi th

i làm d ch v giao nh n hàng hoá nh n hàng t ng

ng m i,

i g i, t ch c vi c v n

chuy n, l u kho, l u bãi, làm các th t c gi y t và các d ch v khác có liên quan đ giao
hàng cho ng

i nh n theo s u thác c a ch hàng, c a ng

i v n t i ho c c a ng

i làm

d ch v giao nh n khác.
Lu t Th

ng m i 2005 ra đ i, t i

i u 233 đ n 240, l n đ u tiên d ch v logistics xu t

hi n trong lu t, ngành giao nh n kho v n đã phát tri n lên t m cao m i, đ

c bao hàm

trong d ch v logistics, nh ng c ng có th hi u khác h n là s ra đ i c a m t ngành d ch
v m i m bao g m nhi u l nh v c, ch không ch đ n thu n là giao nh n và kho v n.
D ch v logistics là ho t đ ng th

ng m i, theo đó th

ng nhân t ch c th c hi n m t

ho c nhi u công vi c bao g m nh n hàng, v n chuy n, l u kho, l u bãi, làm th t c h i
quan, các gi y t th t c khác, t v n khách hàng, đóng gói bao bì, ghi ký mã hi u, giao
hàng ho c các d ch v khác có liên quan đ n hàng hóa theo th a thu n v i khách hàng đ
h
Th

ng thù lao. D ch v logistics đ

c phiên âm theo ti ng Vi t là d ch v lô-gi-stíc (Lu t

ng m i, 2005)[10].
Tuy nhiên, quan đi m này b nhi u chuyên gia cho r ng đã quá l i th i vì logistics gi

đây không ch đ n thu n là các d ch v giao nh n, v n t i n a mà nó đã tr thành m t
ngành d ch v tích h p nhi u ho t đ ng có giá tr gia t ng cao. Logistics hi n nay đã tr c
ti p tham gia vào vi c l p k ho ch, tri n khai, qu n lý các nguyên li u đ u vào t quá
trình s n xu t t i vi c l u thông, b o qu n, đ a t i t n tay ng
hàng hóa, d ch v .

i tiêu dùng các s n ph m


17

chi ti t hóa Lu t Th

ng m i, Chính ph đã ban hành Ngh đ nh s 140/2007/N -

CP ngày 05/09/2007[2] v vi c quy đ nh chi ti t Lu t Th

d ch v logistics và gi i h n trách nhi m đ i v i th
Bên c nh đó, ngày 27/01/2011 Th t
TTg[3] v vi c phê duy t chi n l

ng m i v đi u ki n kinh doanh

ng nhân kinh doanh d ch v logistics.

ng chính ph đã ký quy t đ nh s 175/Q -

c t ng th phát tri n khu v c d ch v c a VN đ n n m

2020 v i m c tiêu c th là:
Giai đo n 2011 – 2015: T c đ t ng tr

ng khu v c d ch v đ t 7,8 – 8,5%/n m v i

quy mô kho ng 41% - 42% GDP toàn b n n kinh t ; giai đo n 2016 – 2020: T c
đ t ng tr

ng khu v c d ch v đ t 8,0 – 8,5%/n m v i quy mô kho ng 42,0 –

43,0% GDP toàn n n kinh t .
Trong đó, d ch v logistics là y u t then ch t thúc đ y phát tri n h th ng phân
ph i các ngành d ch v khác, l u thông hàng hóa trong n

c và XNK.

Hình thành d ch v tr n gói 3PL; phát tri n logistics đi n t cùng v i th

ng m i

đi n t , qu n tr chu i cung ng hi u qu và thân thi n.
T c đ t ng tr

ng th tr

ng logistics đ t 20 – 25% n m. T l thuê ngoài logistics

(outsourcing logistics) đ n n m 2020 là 40%.
Ngoài ra, ngày 17/05/2011, Th t

ng chính ph đã ký quy t đ nh s 28/2011/Q -

TTg[4] ban hành danh m c d ch v xu t, nh p kh u g m có 12 nhóm ngành d ch v đ

c

mã hóa b ng 4 s . Trong đó quy đ nh d ch v logistics có mã ngành là 9000. V i quy t
đ nh này, các DN cung c p d ch v logistics s thu n l i trong vi c làm th t c gi y t .
Nhà cung c p d ch v logistics
D a trên khái ni m c a UNESCAP và các ho t đ ng th c ti n t i VN, đ ng th i tham
kh o mô hình chung c a các n
c p d ch v logistics t i VN đ

c trong khu v c, các ho t đ ng ngh nghi p c a nhà cung
c th hi n qua s đ sau (Nguy n Hùng, 2011)[5]:


18

Các DN cung c p d ch v logistics
t i Vi t Nam

Các DN đ i lý ch hàng

Các DN đ i lý v n t i
Các đ i lý hãng tàu

i lý h i quan

Các đ i lý hãng hàng
không

Các DN giao nh n/v n
t i đa ph ng th c
Các nhà đi u hành kho
Các DN 2PL*, 3PL, 4PL
Các DN qu n lý bãi
container n i đ a

Các DN đi u hành ICD/các b n
c ng container

Ngu n: Nguy n Hùng, 2011. Logistics Vi t Nam b

c qua th i k non tr . T p chí

Vietnam Logistics Review, s 49 tháng 11, trang 9[5].
(*) B sung c a tác gi

Hình 2.1: Nhà cung c p d ch v logistics.
Theo hình 2.1, nhà cung c p d ch v logistics đ
đ tài là các doanh nghi p 2PL, 3PL.

c gi i h n trong ph m vi nghiên c u c a


19

2.1.4 Phân lo i logistics
Logistics đ

c phân lo i nh sau ( oàn Th H ng Vân, 2010, trang 32-34)[14]

Phân lo i theo các hình th c logistics
Phân lo i theo các hình th c logistics, logistics đ

c chia thành b n lo i nh sau:

Logistics bên th nh t (1PL – First Party Logistics): Ng

i ch s h u hàng hóa t

mình t ch c và th c hi n các ho t đ ng logistics đ đáp ng nhu c u c a b n thân.
Theo hình th c này, ch hàng ph i đ u t vào ph

ng ti n v n t i, kho ch a hàng,

h th ng thông tin, nhân công đ qu n lý và v n hành ho t đ ng logistics. 1PL làm
phình to quy mô c a DN và làm gi m hi u qu kinh doanh. Vì DN không có đ quy

mô c n thi t, kinh nghi m và k n ng chuyên môn đ qu n lý và v n hành ho t
đ ng logistics.
Logistics bên th hai (2PL – Second Party Logistics): Ng
logistics bên th hai là ng

i cung c p d ch v

i cung c p d ch v cho m t ho t đ ng đ n l trong

chu i các ho t đ ng logistics đ đáp ng nhu c u c a ch hàng, ch a tích h p các
ho t đ ng logistics. Lo i hình này bao g m: các hãng v n t i đ
đ

ng bi n, đ

ng b ,

ng hàng không, các công ty kinh doanh kho bãi, khai thuê h i quan…

Logistics bên th ba (3PL – Third Party Logistics): Là ng

i thay m t cho ch hàng

qu n lý và th c hi n các d ch v logistics cho t ng b ph n ch c n ng, ví d nh
thay m t cho ng

i g i hàng th c hi n th t c xu t kh u và v n chuy n n i đ a

ho c thay m t cho ng

i nh p kh u làm th t c thông quan và v n chuy n hàng t i

đi m đ n quy đ nh…Do đó 3PL bao g m nhi u d ch v khác nhau, k t h p ch c
ch vi c luân chuy n, t n tr hàng hóa, x lý thông tin…có tích h p vào dây
chuy n cung ng c a khách hàng. D ch v 3PL mang l i nhi u giá tr gia t ng cho
khách hàng và giá tr đó th hi n r t rõ

d ch v thuê ngoài. S d ng d ch v c a

các công ty 3PL chuyên nghi p s giúp công vi c c a nhà s n xu t đ
ti t ki m đ

c trôi ch y,

c ngu n l c và ngu n v n.

Logistics bên th t (4PL – Fourth Party Logistics) : Là ng

i tích h p – ng

ih p

nh t, g n k t các ngu n l c, ti m n ng và c s v t ch t khoa h c k thu t c a mình


20

v i các t ch c khác đ thi t k , xây d ng và v n hành các gi i pháp chu i cung
ng. 4PL ch u trách nhi m qu n lý dòng chu chuy n logistics, cung c p gi i pháp
dây chuy n cung ng, ho ch đ nh, t v n logistics…4PL h

ng đ n qu n tr c quá

trình logistics, nh nh n hàng t n i s n xu t, làm th t c xu t kh u, nh p kh u,
đ a hàng đ n n i tiêu th cu i cùng.
Phân lo i theo quá trình
Phân lo i theo quá trình, logistics đ

c chia thành 3 lo i nh sau:

Logistics đ u vào (Inbound logistics) là các ho t đ ng đ m b o cung ng tài nguyên
đ u vào (nguyên li u, thông tin, v n...) m t cách t i u v c v trí, th i gian và chi
phí cho quá trình s n xu t.
Logistics đ u ra (Outbound logistics) là các ho t đ ng đ m b o cung c p thành
ph m đ n tay ng

i tiêu dùng m t cách t i u v c v trí, th i gian và chi phí nh m

đem l i l i nhu n t i đa cho doanh nghi p.
Logistics ng

c hay còn g i là logistics thu h i (Reverse logistics) là quy trình lên

k ho ch, th c hi n, ki m soát m t cách hi u qu dòng hàng hóa cùng các d ch v
và thông tin có liên quan t đi m tiêu dùng tr v đi m xu t phát nh m m c đích
thu h i giá tr còn l i c a hàng hóa ho c th i h i m t cách h p lý.
Phân lo i theo đ i t
Phân lo i theo đ i t

ng hàng hóa

ng hàng hóa, logistics đ

c chia thành các lo i nh sau:

Logistics hàng tiêu dùng nhanh (FMCG logistics) là quá trình logistics cho hàng
tiêu dùng có th i h n s d ng ng n nh : qu n áo, giày dép, th c ph m…
Logistics ngành ô tô (Automotive logistics) là quá trình logistics ph c v cho ngành
ô tô.
Logistics hóa ch t (Chemical logistics) là ho t đ ng logistics ph c v cho ngành
hóa ch t, bao g m c hàng đ c h i nguy hi m.
Logistics hàng đi n t (Electronic logistics)…


21

2.2 Th c tr ng ngành logistics Vi t Nam
2.2.1 Chi phí logistics

Hình 2.2:

th t tr ng chi phí logistics so v i GDP c a m t s n

c

Ngu n: Narin Phol, 2010. Bài phát bi u t i h i th o Vi t Nam Logso: Gi i pháp chu i
cung ng và logistics. Vietnam Supply Chain Insight, Tp.H Chí Minh, 29/7/2010[8].
Hình 2.2 cho th y trong khi chi phí logistics c a M ch là 7,7%, c a Singapore là 8%,
các n

c thu c liên minh châu Âu là 10%, Nh t B n là 11%, Trung Qu c là 18% thì c a

VN chi m t i 25% GDP, m t t l cao h n nhi u so v i các n n kinh t phát tri n và là
m c cao nh t

các n

c đang phát tri n. Chi phí này đã c n tr n l c c a VN trong vi c

phát huy nh ng l i th v n có c ng nh c n tr s phát tri n c a ngành XNK.
T i VN, hàng hóa ph i đi qua quá nhi u trung gian, t khâu cung ng nguyên li u cho
s n xu t đ n khâu phân ph i hàng hóa t i tay ng

i tiêu dùng, làm t ng chi phí giao d ch,

t ng giá bán. Trong chu i này, các bên tham gia đ u c g ng tr c l i cho chính mình, và vì
thi u thông tin, nên các thành viên trong chu i ch bi t có bên quan h tr c ti p v i DN
mình mà ch ng bi t đ n các thành viên khác và k t qu là th i ph ng chi phí logistics.


22

2.2.2 Th c tr ng nhà cung c p d ch v logistics Vi t Nam
Vi t Nam, logistics đang

giai đo n đ u c a s phát tri n. Các công ty ho t đ ng

trong l nh v c logistics c a VN ch y u là các công ty v a và nh , vi c liên k t h p tác
gi a các công ty còn y u, ngu n nhân l c h n ch và ch a đ
h th ng giao thông đ

ng b kém phát tri n đã khi n cho c

c đào t o bài b n. Ngoài ra,
c phí v n chuy n c a VN

khó c nh tranh v i các qu c gia trong khu v c ông Nam Á.
Sau h i nh p WTO, v i ch tr
sách c ph n hóa c a nhà n
đáng k . V i s l

ng

ng gi i phóng n ng l c kinh doanh, c ng v i chính

c…s l

ng các công ty v a và nh làm d ch v gia t ng

c tính t 600-700 (n m 2007) đ n nay có kho n h n 1.000 công

ty cung c p d ch v logistics đang ho t đ ng. Riêng trên đ a bàn Tp.HCM có kho n 600 700 công ty cung c p d ch v logistics, trong đó có các công ty toàn c u phát tri n t các
đ i lý, v n phòng đ i di n lên thành các công ty 100% v n n

c ngoài, liên doanh ho c

các hình th c khác…(Nguy n Hùng, 2012. Logistics Vi t Nam 5 n m sau WTO (20072012). T p chí Vietnam Shipper, s 53, tháng 3/2012, trang 19)[6].
a s các công ty cung c p d ch v logistics đ u có quy mô v a và nh . V n đ ng ký
bình quân 1,5 t đ ng.

ng th i các công ty này phát tri n manh mún, thi u tính liên k t

v i nhau. Ch có vài công ty nhà n

c là t

ng đ i l n nh : Vietrans, Viconship,

Vinatrans…
Các công ty cung c p d ch v logistics hi n nay ch m i d ng l i

m c là ng

iđ i

di n cho các nhà v n chuy n thông báo cho DN xu t nh p kh u v tình hình v n chuy n
c a hàng hóa t c ng đi đ n c ng đ n, thay m t ng

i v n chuy n phát hành l nh giao

hàng cho DN sau khi hàng c p c ng, thay m t các hãng tàu thu các lo i phí…ch ch a
đóng góp nhi u vào quá trình ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a DN (Thanh Long, 2012.
Y u logistics – Doanh nghi p xu t kh u g p khó. T p chí Vietnam Shipper, s tháng
1/2012, trang 40, 41)[7].


23

Qua 5 n m h i nh p, các nhà cung c p d ch v logistics VN, tuy nh , v n ít, nh ng đ i
b ph n đã có kinh nghi m và tr v ng nh đa d ng d ch v . M t s ít đã có đ u t v

nghi p v , CNTT theo h

ng d ch v ch t l

ng cao 3PL, c nh tranh, h p tác ho c nh n

l i các công đo n d ch v v i nhà cung c p d ch v logistics 3PL n

c ngoài.

Vi c đ u t nhân l c và CNTT không đúng m c, thi u s h tr v m c chính sách c a
nhà n

c, đang n i lên thành v n đ nh c nh i v n ng l c c nh tranh c a ngành logistics

VN. Theo nghiên c u c a vi n Nomura - Nh t B n, các nhà cung c p d ch v logistics VN
ch đáp ng đ

c kho ng 25% nhu c u c a th tr

Vi c phát tri n quá nhanh s l

ng d ch v logistics.

ng công ty cung c p d ch v logistics c ng là đi u

đáng lo ng i. Do các công ty cung c p d ch v logistics VN hi n nay, xét v quy mô (con
ng
t

i, v n, doanh s ...) v n r t nh bé, ngo i tr m t s công ty Nhà n

c và c ph n là

ng đ i l n (t 200-300 nhân viên), s còn l i trung bình t 10-20 nhân viên, trang thi t

b , ph

ng ti n, c s h t ng còn th p kém. D ch v cung c p ch y u là mua bán c

tàu bi n, c

c

c máy bay, đ i lý khai h i quan và d ch v xe t i, m t s có th c hi n d ch v

kho v n nh ng không nhi u. Nói chung, ho t đ ng c a các nhà cung c p d ch v logistics
c a VN thi u đ ng b , manh mún và quy mô nh , m c đ CNTT ch a theo k p các n

c

phát tri n trong khu v c ông Nam Á.
Bên c nh đó, n ng l c cung c p d ch v logistics tr n gói c a nhà cung c p d ch v
logistics VN còn nhi u h n ch , ít có m t nhà cung c p d ch v logistics nào có kh n ng
cung c p d ch v v n chuy n xuyên su t trên toàn lãnh th VN k t n i v i th tr

ng qu c

t v i chi phí c nh tranh, mà h u h t ph i qua các nhà cung c p d ch v c a t ng ch ng.
D ch v logistics n i đ a ch a đ

c chú tr ng phát tri n, ch t l

ng d ch v ch a cao. Th i

gian giao hàng ch a đúng h n theo yêu c u c a khách hàng.
2.2.3 Xu h

ng phát tri n ngành logistics

Xu th t t y u c a th i đ i ngày nay là toàn c u hoá n n kinh t th gi i. Toàn c u hoá
làm cho giao th
m và đ

ng hàng hóa gi a các qu c gia, các khu v c trên th gi i phát tri n m nh

ng nhiên s kéo theo nh ng nhu c u m i v v n t i, kho bãi, các d ch v ph

tr …Xu th m i c a th i đ i s d n đ n b

c phát tri n t t y u c a logistics toàn c u.


24

Theo d báo, trong vài th p niên đ u th k 21, logistics toàn c u s phát tri n theo 3 xu
h

ng chính sau ( oàn Th H ng Vân, 2010)[14]:
Th nh t, xu h

ng ng d ng CNTT, th

ng m i đi n t ngày càng ph bi n và sâu

r ng h n trong các l nh v c c a logistics.
Th hai, ph
th cho ph

ng pháp qu n lý logistics kéo ngày càng phát tri n m nh m và d n thay

ng pháp qu n lý logistics đ y theo truy n th ng.

Th ba, xu h

ng thuê ngoài d ch v logistics t các công ty cung c p d ch v logistics

chuyên nghi p ngày càng ph bi n. Các ch hàng s tìm ki m các nhà cung c p d ch v
logistics chuyên nghi p. Hai mô hình thuê ngoài ch y u s là:
-

Thuê ngoài cung c p d ch v 3PL th c hi n nh ng ch c n ng logistics tích h p.

-

Ch n đ i tác chi n l

2.2.4 Th

c 4PL th c hi n các ch c n ng qu n tr chu i cung ng.

h ng c a Vi t Nam v ch s n ng l c logistics (Logistics Performance

Index - LPI)
VN ti p t c gi

v ng v trí 53/155 qu c gia v

n ng l c logistics (Logistics

Performance Index – LPI) trong n m 2009 so v i báo cáo đ u tiên đ

c WB công b vào

n m 2007. Tuy ch đ ng th h ng 53 trong hai k công b c a WB, tuy nhiên trong báo
cáo WB đánh giá cao v VN trong l nh v c phát tri n môi tr
đ

c đánh giá là qu c gia đi n hình, là n

ng d ch v logistics. VN

c có thu nh p th p nh ng có th h ng v ch s

LPI đ đ so sánh v i các qu c gia có thu nh p trung bình.


25

B ng 2.1: Danh sách 10 qu c gia có thu nh p th p đ ng đ u v ch s LPI n m 2010

Danh sách 10 qu c gia có thu nh p th p (Low – income countries) đ ng đ u v
ch s LPI 2010
2010 LPI
2007 LPI
X p h ng S đi m LPI
X p h ng S đi m LPI
Qu c gia
LPI
LPI
Vietnam
Senegal
Uganda
Uzbekistan
Benin
Bangladesh
Congo, Dem. Rep.
Madagascar
Kyrgyz Repblic
Tanzania

53
58
66
68
69
79
85
88
91
95

2.96
2.86
2.82
2.79
2.79
2.74
2.68
2.66
2.62
2.60

53
101
83
129
89
87
n/a
120
103
137

2.89
2.37
2.49
2.16
2.45
2.47
n/a

2.24
2.35
2.08

Ngu n: WB, 2010. Báo cáo “K t n i đ c nh tranh: Ngành Logistics trong n n kinh t
toàn c u”, trang 8[23].
Trong công b báo cáo ch s LPI c a WB, VN là m t trong s 10 qu c gia (cùng v i
Trung Qu c, Bangladesh, Congo,
Uganda) có ch s

nt

n

, Philippines, Madagascar, Nam Phi, Thái Lan,

ng nh t. Th m chí th h ng ch s LPI c a VN còn cao h n m t

s qu c gia có m c thu nh p trung bình nh

(Indonesia, Tunisa, Honduras, Ecuador,

Paraguay, Syrian Arab Republic). Ngay sau báo cáo ch s LPI n m 2007, VN đã đ
WB gi i đánh giá cao trong vi c đã th c hi n nhi u c i cách, t ng c

c

ng đ i tho i gi a

chính ph và khu v c t nhân đ t o đi u ki n thu n l i cho ngành logistics phát tri n.