Nghiên cứu nhân giống cây bưởi diễn (Citrus Grandis L.) bằng kỹ thuật nuôi cấu in vitro (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG THỊ XUÂN

NGHIÊN CỨU NHÂN GIỐNG CÂY BƯỞI DIỄN
(CITRUS GRANDIS L.) BẰNG KĨ THUẬT NUÔI CẤY
IN VITRO

LUẬN VĂN THẠC SĨ SINH HỌC

THÁI NGUYÊN - 2017


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG THỊ XUÂN

NGHIÊN CỨU NHÂN GIỐNG CÂY BƯỞI DIỄN
(CITRUS GRANDIS L.) BẰNG KĨ THUẬT NUÔI CẤY
IN VITRO
Chuyên ngành: Di truyền học
Mã số: 60.42.01.21

LUẬN VĂN THẠC SĨ SINH HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Thu Ngà

THÁI NGUYÊN - 2017

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Mọi trích dẫn
trong luận văn đều ghi rõ nguồn gốc. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận
văn là trung thực và chưa được ai công bố.
Thái Nguyên, tháng 11 năm 2017
Tác giả luận văn

Hoàng Thị Xuân

i


LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới TS. Nguyễn
Thị Thu Ngà đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong
quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã nhận được sự giúp đỡ của kĩ thuật viên
Trần Thị Hồng (Phòng thí nghiệm Công nghệ tế bào thực vật - Khoa Sinh học
Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên). Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quý
báu đó.
Tôi xin chân thành cảm ơn Bộ môn Sinh học hiện đại và Giáo dục sinh học
Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi học tập
và hoàn thành luận văn.
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn đến gia đình, cùng tất cả các thầy cô, bạn bè đã động
viên, khuyến khích và giúp đỡ tôi trong tiến trình học tập và hoàn thành
luận văn.
Trong quá trình làm luận văn không tránh khỏi những sai sót, tôi mong
nhận được sự đóng góp quý báu từ thầy cô và bạn bè để tôi có thể có được kết quả
tốt hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 11 năm 2017
Tác giả luận văn
Hoàng Thị Xuân

ii


MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................... iv
DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................. v
DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................. vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Đặt vấn đề ........................................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 2
3. Nội dung nghiên cứu ....................................................................................... 2
Chương 1: TỔNG QUAN VỀ TÀI LIỆU ........................................................ 3
1.1. Nguồn gốc và phân loại cây bưởi ................................................................ 3
1.1.1. Nguồn gốc.................................................................................................. 3
1.1.2. Phân loại .................................................................................................... 3
1.1.3. Đặc điểm hình thái ..................................................................................... 4
1.2.4. Cây bưởi Diễn............................................................................................ 5
1.2. Thành phần hóa học và giá trị sử dụng của cây bưởi ................................... 7
1.2.1. Thành phần hóa học................................................................................... 7
1.2.2. Giá trị sử dụng của cây bưởi...................................................................... 7
1.3. Một số giống bưởi chủ yếu trên thế giới và ở Việt Nam.............................. 8

1.3.1. Trên thế giới .............................................................................................. 8
1.3.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 9
1.4. Tình hình sản xuất bưởi trên thế giới và Việt Nam .................................... 10
1.4.1 Tình hình sản xuất bưởi trên thế giới ....................................................... 10
1.4.2. Tình hình sản xuất bưởi ở Việt Nam ....................................................... 11
1.5. Kĩ thuật nhân giống in vitro........................................................................ 13
1.6. Một số thành tựu trong nhân giống cây có múi .......................................... 19

iii


Chương 2: VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................... 22
2.1. Vật liệu và hóa chất .................................................................................... 22
2.1.1. Vật liệu nghiên cứu.................................................................................. 22
2.1.2. Hóa chất, thiết bị ...................................................................................... 22
2.2. Địa điểm nghiên cứu................................................................................... 23
2.3.Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 23
2.3.1. Phương pháp pha môi trường và nuôi cấy............................................... 23
2.3.2. Phương pháp nuôi cấy in vitro ................................................................ 23
2.3.3. Phương pháp xử lý số liệu ....................................................................... 26
Chương 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN...................................................... 27
3.1. Kết quả khử trùng hạt cây bưởi Diễn ......................................................... 27
3.2. Kết quả tạo chồi in vitro cây bưởi Diễn ..................................................... 28
3.2.1. Ảnh hưởng của nồng độ BAP đến sự phát sinh chồi của mẫu cấy ......... 29
3.2.2. Ảnh hưởng của kinetin đến sự phát sinh chồi của mẫu cấy .................... 32
3.2.3. Ảnh hưởng của tổ hợp BAP và kinetin đến sự phát sinh chồi của mẫu cấy ... 34
3.3. Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của GA3 đến sự kéo dài chồi ở cây
bưởi Diễn ........................................................................................................... 36
3.4. Kết quả tạo cây bưởi Diễn in vitro hoàn chỉnh .......................................... 39
3.4.1. Ảnh hưởng của IBA đến sự phát sinh rễ cây bưởi Diễn ......................... 39

3.4.2. Ảnh hưởng của α-NAA đến sự phát sinh rễ ở cây bưởi Diễn ................. 41
3.5. Kết quả ra cây ngoài vườn ươm ................................................................. 42
3.5.1. Giai đoạn bầu đất ..................................................................................... 42
3.5.2. Ra cây ngoài vườn ươm........................................................................... 44
1. Kết luận .......................................................................................................... 46
2. Đề nghị........................................................................................................... 46
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 47

iv


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

2,4-D

: 2,4D-Dichlorophenoxy Acetic Acid

BAP

: 6-Benzyl Amino Purin

Cs

: Cộng sự

ĐC

: Đối chứng

MS

: Murashige - Skoog (1962)

IAA

: Indoly Acetic Acid

IBA

: Indoly Butyric Acid

NAA

: α - Napthalen Acetic Acid

GA3

: Gibberellin

Kinetin

: 6-furturylamino purine

iv


DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1. Tình hình sản xuất cây ăn quả có múi ở Việt Nam giai đoạn
2010- 2014....................................................................................... 12

Bảng 2.1. Thành phần cơ bản của môi trường MS............................................ 22
Bảng 3.1. Ảnh hưởng của thời gian khử trùng bằng javen đến sự nảy mầm
của hạt cây bưởi Diễn (sau 4 tuần) .................................................. 27
Bảng 3.2. Ảnh hưởng của BAP đến sự phát sinh chồi của mẫu cấy ................. 30
Bảng 3.3. Ảnh hưởng của kinetin đến sự phát sinh chồi của mẫu cấy của
mẫu cấy............................................................................................ 35
Bảng 3.5. Ảnh hưởng của GA3 đến sự kéo dài chồi cây bưởi Diễn ................. 37
Bảng 3.6. Ảnh hưởng của IBA đến sự phát sinh rễ cây bưởi Diễn (sau 8
tuần) ................................................................................................. 40
Bảng 3.7. Ảnh hưởng của α-NAA đến sự phát sinh rễ ở cây bưởi Diễn........... 41
Bảng 3.8. Ảnh hưởng của giá thể đến tỉ lệ sống và sinh trưởng của cây bưởi
Diễn in vitro (sau 4 tuần)................................................................. 43
Bảng 3.9. Kết quả ra cây ngoài vườn ươm ........................................................ 44

v


DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1. Ảnh hưởng của thời gian khử trùng đến sự nảy mầm của hạt cây
bưởi Diễn (sau 4 tuần) ....................................................................... 28
Hình 3.2. Ảnh hưởng của BAP tới sự phát sinh chồi của mẫu cấy (sau 8
tuần) ................................................................................................... 31
Hình 3.3. Ảnh hưởng của kinetin đến sự phát sinh chồi của mẫu cấy .............. 34
Hình 3.4. Ảnh hưởng của tổ hợp BAP và kinetin đến sự phát sinh chồi của
mẫu cấy (sau 8 tuần).......................................................................... 35
Hình 3.5. Ảnh hưởng của GA3 đến sự kéo dài chồi cây bưởi Diễn (sau 8
tuần) ................................................................................................... 38
Hình 3.6. Ảnh hưởng của IBA đến sự phát sinh chồi cây bưởi Diễn................ 40
Hình 3.7. Ảnh hưởng của α-NAA đến sự phát sinh rễ ở cây bưởi Diễn (sau

8 tuần) ................................................................................................ 42
Hình 3.8. Ảnh hưởng của giá thể đến tỉ lệ sống và sinh trưởng cây bưởi
Diễn in vitro (sau 4 tuần)................................................................... 43
Hình 3.9. Cây bưởi Diễn in vitro trồng ở vườn ươm ........................................ 44

vi


MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Cây Bưởi (Citrus grandis L.) là một trong những loại cây ăn quả thương mại
chủ lực, có lịch sử phát triển lâu đời ở nước ta. Do có phổ thích nghi rộng nên được
trồng trên khắp các vùng sinh thái của cả nước từ Bắc vào Nam tạo nên những vùng
quả đặc sản nổi tiếng như: Bưởi Đoan Hùng (Phú Thọ), bưởi Diễn (Từ Liêm, Hà
Nội), bưởi Phúc Trạch (Hà Tĩnh), bưởi Da Xanh (Bến Tre), bưởi Đỏ (Thanh Hóa),
bưởi Năm Roi,…. Mỗi loại bưởi có hương vị đặc trưng riêng. Diện tích và sản
lượng cây bưởi tăng không chỉ tạo cảnh quan đẹp, góp phần bảo vệ môi trường sinh
thái bền vững, nâng cao hiệu quả kinh tế cho nông hộ mà còn đáp ứng nhu cầu xuất
khẩu, tạo điều kiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, thực hiện công nghiệp
hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn. Nhiều nhà vườn trồng bưởi sau 4 - 5 năm
có thể thu lãi 40 - 100 triệu đồng/ha, năng suất cao tới 250 quả/cây ở vườn có mật
độ khoảng 1000 - 1200 cây/ha [8].
Cây bưởi là loại cây ăn quả quý, có giá trị dinh dưỡng cao. Trong lá, hoa, và
vỏ quả chứa nhiều tinh dầu; trong vỏ quả bưởi còn có pectin, narigin, men tiêu hóa
peroxydaza, amilaza,… Quả bưởi có vị ngọt mát, chứa nhiều vitamin, chất khoáng
cần thiết cho cơ thể con người [23]. Chính vì vậy, cây bưởi còn là cây dược liệu
quan trọng có nhiều ứng dụng trong y học cổ truyền của dân tộc.
Bưởi thuộc loại cây ăn quả lâu năm chịu ảnh hưởng rất rõ bởi điều kiện ngoại
cảnh, biểu hiện qua sinh trưởng, phát triển, năng suất và phẩm chất của quả. Hiện
nay, Việt Nam cũng như nhiều nước trên thế giới đang rơi vào tình trạng nguồn gen

cây ăn quả đang dần suy giảm, đặc biệt là các loại cây ăn quả quý. Đứng trước việc
đô thị hóa, giới thiệu giống cây trồng mới và biến đổi khí hậu, nguy cơ xói mòn
nguồn gen đang diễn ra nhanh chóng. Diện tích cây ăn quả phá đi hàng năm cũng
không nhỏ do còn gặp rất nhiều khó khăn về dịch bệnh và chất lượng giống. Nhiều
nông trại sản xuất giống cây áp dụng phương pháp truyền thống như: chiết cành,
ghép cành, gieo hạt,...[3], [15]. Tuy nhiên cây giống được xuất vườn chưa cao, thời
gian sinh trưởng kéo dài, kết quả đạt được không ổn định, chất lượng quả không

1


Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn full