Quá trình vận động cách mạng giải phóng dân tộc ở thanh hóa giai đoạn 1939 1945 (tt)

Dưới

, với i
i,
ọ , ù
ả ướ là
ê
ắ lợi vĩ
i ủ
ộ C
g
ă 1945. C ộ
iải
ộ
(CMG D )
vừ
ữ
é
, vừ
o
ữ
é iê
i và iê i
o với i
ư
o
ả ướ . Vì v y,
iê ứ v
tì v
ộ CMGPDT
ô

ỉ o é
ú
ấy
li
o ,
o o
ì v
ộ CMGPDT
ư
, à ò góp
là õ
i vấ
v CMGPDT Vi N .
C o ế
y,
i
ô
ì
iê ứ
ế CMGPDT
Hóa. Tuy nhiên, vi
iê ứ v
ì v
ộ CMGPDT
giai
o 1939 - 1945 vẫ ò
iế í
yê
và
. N i vấ

ư:
ì
ẩ
v ư
l i, l lượ
; ữ
i
ổi
ủ CMGPDT
o với
ư
… vẫ
ư ượ lý iải và
i
ộ
ỏ
. Do v y,
iê ứ
v
ì v
ộ CMGPDT
i i o 1939 - 1945 ô
ỉ ôi ụ l i ứ
ổ
và oà i , mà
ò iú
ú
l
iải
ắ

,
ừ ó ư
ữ
ế l
o ọ v
ì v
ộ CMGPDT
.
ă
ôi
, ữ
ài ọ i
i
ủ CMGPDT
vẫ ò
yê i
. Do , vi
i
iê ứ v
ì v
ộ
CMGPDT
hanh Hóa giai o 1939 – 1945 ô
ỉ là
ắ
ộ i i
o l
ào ù
ủ
ứ

,
í
vào vi
i o ụ
y
yê
ê ư
, ấ ướ
à vi v
ụ
o ữ
ài ọ i
i
ủ CMGPDT còn góp
ướ
o
i
i
ếội
o
i i o
i
y.
Với ữ ý
ĩ
o ọ và
iễ ê ê , ú
ôi ọ vấ
Qúa
trình

o 1939 - 1945”
là
ài l
iế ĩ.

- P
-C ỉ
CMGPDT

i

:
i
ài ày, ú
ôi ướ
ới ữ
ụ í
:
ọ l i ứ
ổ
ì
ì v
ộ CMGPDT
o
i i o 1939 – 1945;
ữ nét iê i , ữ ư i
và
ế ủ
ì v
ộ

…;
1


- Là
C

õ

v i ò và
ă 1945

ủ
Vi N

i với

ắ

lợi ủ

.

:
- Là õ i ả l
ủ
ì v
- Là õ
ì
ẩ

o CMGPDT
ổ ứ , v l lượ
í
, l lượ vũ
- Phân tích t i , ủ ư
i
ĩ
ià
í
y
;
í ư , ượ i
ủ quá trình v
o 1939 - 1945 và ú
ữ
ài ọ i

ộ

;

CMGPDT
:
ẩ
, y
ă ứ
, iễ iế và ì
ộ
i

v

ư

i

CMGPDT
ừ
ì v

l i,
;
ĩ

i

giai
ộ

ày.

:
i ượ
iê ứ ủ
ài là
ì
ừ ă 1939 ế ă 1945.
:
: ú
ôi lấy ă 1939 là

s i C ủ
C í Mi
yê
à l
vào ày 2/9/1945 là
ế ú ủ vi
iê
: vi
iê ứ
ộ v
ộ
à
ê ấ ả
ư
ủ ỉ
ũ
í là
vi ô
i
ủ oà ỉ
: ú
ôi
iê ứ
- Tình hình và o
ào yê ướ ,
- ú ì
ẩ
o CMGPDT
ứ , v l lượ
, xây

ă ứ
- Phong trào
ủ
i và ủ ư
i
ĩ ià
í
- Diễ iế
í và hình thái ủ
ộ
ư
.
ú
ôi
ê
-C
ài li
ư: Vă i
ả
yế ủ ỉ ủy và Tỉ
ộ Vi Mi
i
lữ ữ
i và
li là ữ
i ý
.
:

2

ữ
Cộ

v

ộ

ủ CMGPDT

ướ Vi N
ứ
ài.
CMPDT
o
ữ
ày
ữ
ội
ư:

i

ă
y.
í
ướ
ẩ
v

;
ữ

o
y
ĩ

vi
iê ứ và
D n c ủ Cộ
ò

ià

ượ iế
1939 - 1945,
:
ă 1939;
ư
l i, ổ

ă

1939 – 1945;
;
í
y

ài li
:

ả Vi N ;
…N ữ
ài li
lư ữ ủ

ỉ
ày ượ

,
i
. ài


-N
ài li là
ô
ì
iê ứ v CMGPDT o
vi ả
ướ , ũ
ư
ư
ủ
.
4.2.
ơ p áp ậ , p ơ p áp ếp ậ
p ơ p áp
- P ươ
l :l
ượ

iê ứ
ê l
ư
củ S ọ
mác xít,
i
ủ C ủ
ĩ M - Lênin, Tư ư
C í Mi h và ư
l i
ủ ả Cộ
ả Vi N v CMGPDT.
- P ươ
ế
:c ú
ôi
ụ
ư
ế
ệ ố
ì
ì v
ộ CMG D
eo ộ
ỉ
,
i
i
í
yế

o
ì v
ộ CMG D
.
P ươ
ê ứ : ú
ôi ế ợ
ư
l
, ư
lô i và
ư
iê ả,
í , ổ
ợ
i i
ì v
ộ
CMGPDT
. Các ư
ê, so sánh ượ
ụ
kê các
i l
iê i ,
o
ào ấ
ủ
...
:L

ữ
ổi
:
- Bổ
ữ
ư li
ới
liê
ế
ì v
ộ CMGPDT
i 1939 – 1945;
- T i i
ộ
, oà i và i
ộ v
o
ào
i i o 1939 - 1945, ừ
là õ
v
i ô, ội
, í
ấ ủ
ì v
ộ CMGPDT
;
- Là õ
ì
ẩ

l lượ
o
i i o
1939 - 1945,
i v í
ủ ộ ,
o ủ ỉ ủy và v i ò ủ Vi
Mi
o
ì l
o, ỉ o o
ào
o
ỉ ;
- C ỉ
ữ
é iê
i , ộ
o, i
ì
ủ
ì
v
ộ
CMGPDT
.P
í ,
i
và o ọ
v i

ò, v í và ữ
ủ
i với ắ lợi ủ C
gt
1945 Vi N ;
-L
là
ài li
ổ
vào o ư li
ì
i v CMGPDT
Vi N
i
và
ì v
ộ
i iê .
N oài

M
, ế l , ài
ủ l
ượ ì
ày o 4 ư
C
: ổ
ì
ì
C

: ú ì
ẩ
v ư
(tháng 9/1939 - tháng 3/1945)
C
: Qúa trình ấ
ià
C
:N
é v CMGPDT

li
:
iê

ảo và
ứ
l i, l

, iữ

3

lượ
í

và

ụ lụ , Nội

y

ă

í

ứ

y (tháng 3 - tháng 9/1945)
và ộ
ài ọ i
i


CHƯƠ

1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU

P TởV
N
ủa á ọ ả ro
ớ
CMG D
Vi N là vấ
ượ
i
à
iê ứ o
ướ
.

Trong ,
úý
các công trình: C
ủ
ệ
Nam ủ
ư
C i , NXB S
, 19 5; Lị sử C
ủ
iả Vă
o, NXB S ọ , 196 ; C
- ổ
ĩ
àN
à
ị
ươ , Vi S ọ , 196 …
y là ữ
iê ứ iú
ú
ôi
ắ vữ
ữ vấ
lý l
i
iê ứ
ì v
ộ CMG D
Thanh Hóa,

i iú
ú
ôi
ộ i ì ổ
ú
ữ
é, o
v CMG D
o với o
ào
ủ ả ướ .
Cho ế
y ũ
ộ
ô trình
iê ứ
ế
ì v
ộ CMGPDT o
vi ủ
v
y ủ ừ
ư
, ư: ổ
ĩ
1945
ồ bằ Bắ B ủ N yễ
ì Cả, NXB CTQG,
2010; C
ă 1945

ỉ Bắ r
B , ủ
ỗ M
ù , i ọ
ế, 2 16… o
, cô
ì
ủ
iả ỗ M
ù
i vấ
liê
ế CMG D
. Tuy nhiên, y là ô
ì
iê ứ
v CMG D
Bắ
Bộ, ê
iả ư
iê ứ
và
v
ì v
ộ CMG D
i i o 1939 - 1945.
ủa á ọ ả ớ
o
C o ế
y, CMG D

Vi N
ượ
à
iê ứ ướ
oài
ế
ư: trong công trình e N So olo e ’ e erre,
iả Paul Mus
ỉ
yê
ủ C
Vi N
í là
ủ
; y o
Paris - Sài Gòn - à N : à l ệ lư rữ
ế r
1944 - 1947,
iả Philippe Devillers
ư
ữ phân tích tính
, í
í
ĩ ủ C
ă 1945 Vi N … Qua
iê ứ ê ,
ấy ượ
iế
và l
iải v CMG D

Vi
N
ừ
ướ
.
q

ế

rì
sử,

ộ

CM P T ở T
H
1.2.1. Về o
ả
ị
ề k
ủa q á rì
ậ ộ CMGPDT
Cho ế
y, o
ộ
ô
ì
iê ứ
í
ấ ổ

v l
ũ
ưv
o
ào
o
v
í
i
i ả l
và i
i
ủ
ì v
ộ CMGPDT Thanh Hóa.
4


o
P
o lị sử
ế
(ừ
yê
ủy ế ă
1945), NXB KHXH, 2 4,
iả
Vă
ấ
iới i

ượ
ữ
é
ả v
í
i
ế ủ
và
i N
i
Hóa.
là
ú
ôi
í ,
i v ì
ì
i
ế và i
,v
í
i
ủ
và
i N
.
To
ô
ì
iê ứ v l

i
193 - 1945,
ú ấ là
n Lị sử
,
(1930 - 1945) ủ B N iê ứ
và Biê o L
, NXB KHXH, 1996. Cô
ì
ày
ấ
ư li
ọ và ư
iê ứ
ú
ôi
ế ừ
trong quá trình
iê ứ
v
ì v
ộ CMGPDT
ừ
1939 ế 1945. y iê , ô
ì
ê ượ ì
ày ưới
ô
, ê
n i vấ

ư:
ì
ẩ
v ư
l i, l lượ
í
, l lượ vũ
; v v i ò, v í ủ
o
o
ào
oà
… ư ượ
í ,
i ộ
y ủ.
1.2.2. Về q á rì
ẩ bị cho CMGPDT ở T a Hóa
T
ấ , v sự r
à lã
o
ủ Đ
b à ệ M
Thanh Hóa
ượ
trong các công trình
iê ứ : N ữ sự ệ lị sử
Đ
b ỉ

o 1925 – 1945 ủ B C ấ à
ả
ộ ỉ
o ,
NXB Thanh Hoá, 1978; Lị sử Đ
b ỉ
1930 - 1954 ủ B C ấ
à
ả
ộ ỉ
, NXB
,2 1 …To
, thông qua công
trình Lị sử Đ
b ỉ
1930 - 1954
ấy ượ
ữ
ủ
ư
, í
ú
ắ và
i ủ ỉ ủy
o
ình
ẩ
l lượ , ớ
i
l

o
o
ỉ
i
ĩ
ư
iế lê ià
í
y
o
vi oà ỉ .
Bê
,c o ế
y,
ế
y
ủ ỉ
oà
à
vi
iê ứ , iê o v l
ả
ộ ủ
y
ì , o
ế
i ả l
,
i và
ì l

o o
ào
ủ ổ
ứ ả
ư
o
ỉ .
là
ư li
ọ
ú
ôi
iê ứ v
ì v
ộ CMGPDT o
vi oà ỉ .
T
a, q
rì
ẩ bị lự lượ , ổ ứ ấ r
ro
o 1939 - 1945
ượ
o
ô
ì
iê ứ
ư: P o
rào
ế ứ q ố àC ế

N
r o (1940 - 1941), B N iê ứ l
ả
oá, NXB Thanh Hoá, 1971; C ế
N
r o, B N iê ứ
l
ả
ỉ
ỷ
o , NXB Thanh Hoá, 1977… C cô
ì
iê
ứ ê ê
ả
ì
ẩ
l lượ
í
và l lượ vũ
.
5


Cô
ì
iê ứ C ế
Q
r
ro

o rào
N
ứ
ướ à ổ
ĩ
ă 1945 củ
iả Bùi N ọ
i
quát vai trò và ữ
ủ
o
ì
y
và o
ộ
ủ C iế
, ũ
ưả
ư
ủ C iế
i với
i
ủ
o
ào
. y là
ư li
ú
ôi ế ừ và
i , ừ

là õ
i liê
iữ
o
ào
với
ư
, ũ
ư ữ
ủ
i
với
i
ủ
ả ướ .
1.2.3. Về q á rì
ấu tranh giành và giữ chính quyền ở Thanh Hóa
Q
ì
ấ
và
i
ĩ ià
í
y
Thanh Hóa
ượ
o
ộ
ô

ì
iê ứ , t o
, ông trình
ĩ
, do B
yê
ấ ỉ ủy
iê o
iới i
i lượ
quá trình y
l lượ , ớ
i
ià
í
y , v nguyên nhân, ý
ĩ ủ C
... y iê , o y là ô
ì
í
ấ
ụ vụ ô
yê
y , nê
ì v
ộ
GPDT
hanh
ỉ ượ iới i
ộ

i
ấ à ư
i
i
i ,
í v
vấ
ủ
ì v
ộ
GPDT
. Bê
, ữ
iê ứ v CMGPDT
ủ, y là
ài li
ú
ôi
iê ứ v
ì v
ộ
ủ CMGPDT ê
vi oà ỉ .
1.3. Nhận xét về tình hình nghiên cứu và những vấn đề luận án cần giải quyết
1.3
ậ xé ề ì
ì
M là,
ì v
ộ CMGPDT giai o 1939 - 1945

ượ
i
ứ
i
ộ v l
.
Hai là, n oài ữ
iê ứ v phong trào
ê
vi oà ỉ ,
ì v
ộ CMGPDT
ò ượ
o
ô
ì
iê ứ v l
ủ
ư
o
ỉ .
là
ư li
o
ú,
ú
ôi là õ
ữ vấ
iê ứ .
Ba là, o ế

y, vẫ
ư
ộ ô
ì
iê ứ ào
í
chuyên sâu và toàn i v ú ì v
ộ CMGPDT
i i o
1939 - 1945. Do , ò
i vấ
v
ì v
ộ CMGPDT
trong i i o này
ượ iế ụ
iê ứ
ộ
yê
.
1.3
ữ
ấ ề ậ á ầ
ả q yế
ứ ấ,
ươ
ế
: chúng tôi
ụ
ư

ế
ệ
ố khi
iê ứ q
ì v
ộ CMGPDT
ì
vấ
eo ộ ỉ
.
6


ứ

,

ồ

ưlệ
ê ứ : oài vi
ủ yế vào
ư li
ừ í
, ú
ôi ẽ
i
các báo cáo ủ
í
y

; báo
o ủ
… ộ
ù ợ
i
,
, toàn
i và i
ộ
v
ì
ấ
GPDT ủ
.
ứb ,
ê ứ : ú
ôi ẽ là
ỏ ữ vấ
ới
:
M là,
sự lã
o, ỉ o ủ Xứ ủy Bắ ỳ à Xứ ủy r
ỳ ố ớ
o
rào
. y là ộ o
ữ
i
i ủ

. Do v y, ú
ôi ẽ i
iê ứ
là
õ i
ặ
ù ày,
i
i
v v i ò, ả
ư
ủ Xứ ủy Bắ
và
Xứ ủy
i với
ì v
ộ CMGPDT
.
Hai là,
ố q
ệ ữ
ớ
ị
ươ
à
ủ
ố ớ
ướ : c ú
ôi ẽ i
iê ứ

là
õv
i
iữ
với
ủ
ư
ũ
ư ữ
ủ
i
với ắ lợi ủ
ả ướ .
Ba là, q
rì
ẩ bị
ư
lố , ố
ấ
ổ ứ à
ẩ bị lự
lượ
, o ế
y ư
ô
ì
ào
iê ứ
y ủv
ữ

vấ
ày. Do v y, ú
ôi
iê ứ sâu
ư
i v
ữ thành
ô và
ế ủ ô
ẩ
l lượ
và là õ v i ò, v í
ủ ừ l lượ
i với ắ lợi ủ
Thanh Hóa.
Bố là, q
rì x y ự
ă ứ ị , o ỗ ứ , o ế à lự
o cách
: ú
ôi
iê ứ
là õ
ì
y
ă ứ
,
i
i ú v i ò ủ
iế

ũ
ư ô
ẩ
ă ứ
i với ắ lợi ủ CMG D
.
Nă là, o ế
y
ộ
ài li
i v ư ,
yế i , ý
ĩ ,
ài ọ i
i
ủ C
. Tuy nhiên, theo chúng
tôi ữ vấ
ày vẫ
ư ượ
i
ộ
ẩy ủ. T ê
iê
ứ oà i và
v
ì v
ộ CMGPDT
, ú
ôi

ẽ
í
ữ ư ,
yế i và ú
ộ
ài ọ ừ
ì
ày.
Sáu là, o ế
y ư
ô
ì
ào
iê ứ
ộ
yê
,
oà i và
v
ì v
ộ CMGPDT
i i o 1939 –
1945. Do v y, ế ừ
ữ
à
ả
iê ứ
, với ư
iế
ù ợ và ổ

ư li , ú
ôi iế à
iê ứ
ộ
oà i
và
v
ì
ày, ừ
i i l i
ì v
ộ CMGPDT
i i o 1939 - 1945 ộ
,
và i
ộ .

7


CHƯƠ
2: Q Á TRÌ H CH Ẩ
Ị VỀ ƯỜ
Ố , ỰC
Ự
CĂ CỨ ỊA CÁCH Ạ
(THÁNG 9/1939 - THÁNG 3/1945)

ƯỢ

VÀ XÂY

2.1. Khái quát v tình hình Thanh Hóa và phong trào y
ớc, cách m ng
T
H
ến ă
9 9
2.1.1. Vị trí và truyền th ng
o là ộ ỉ
ằ
Bắ
Bộ,
ì khá
, với ủ
lo i ì :
, i
úi, vù ve i và
lụ
. V vă
, với i
i
iê
o
ú, l i iế i
i vù vă
Bắ Bộ và vù vă
ứ
N , o
ì

i ,
o o ì
ữ
i
vă
vừ
ả ắ
ộ , vừ
ữ
é iê
i .V l
, rong
i
ài
ướ và iữ ướ ủ
ộ Vi N ,
i
o lớ và oà i . C í v í, v ế và y
ấy
o ê ứ
o lớ
ướ vào ộ ấ
lượ và
ủ
, ià
ộ l
ộ .
2.1.2. Tình hình
rị, k
ế, ă óa - xã ộ T a Hóa ừ k

ự
dâ
áp xâ
ế ă
9 9
Sau khi hoàn thành vũ
lượ ,
iế à
i
i
và
oà i
.
í
rị: ứ
í
y
ủ
ư i
Hóa là viên Cô
ứ,
y ặ
o
ứ
iế
ỉ o ọi o
ộ
ừ ỉ
. Bê
, í

y
o
iế do ổ
ứ
vẫ ượ duy trì. Dưới í
y
ấ ỉ là
viê i ủ, i y , i
ắ
y
i ,
ế, ắ
e ,
... Dưới ù là í
y
ấ
ác làng, xã do
ư
, lý ư
ứ
.
ế:
i
i
v vé ài
yê ,
lộ ứ l , i
ủ ủ
ư i dân.
ă

- xã
:
i
í
”,
ế
i v i o ụ , í
ộ
lý i ẽ oà ế
ộ ,l
y
ội o
ú ... C í
ủ
là cho
i i ấ ,
g
lớ o lò
ội
y
, phân hóa ộ
õ é.
2.1.3. Phong trào y
ớ
á
ở Thanh Hóa ừ k
ự dâ
áp
xâ
ế ă 1939

N y i
ổ ú
ấ ô ,p o
ào C Vư
Thanh Hóa iễ
ộ
ắ
i
ă ứ B ì , ù Lĩ … Tuy ô
ượ ế
ả ư
o
ào C Vư
i i
ấ
ấ ủ
ư i
ứ
. ừ
ế ỷ XX,
ộ ấ
eo
ướ
ủ ư ả
ũ
ượ ì
à
. ế
ữ
ă 2 ủ

ế ỷ XX, phong trào
yê ướ ủ
óa iễ
i
o
ộ
ôi ổi, o ữ
i
8


i

lợi o
ì
y
ủ
ĩ M - Lênin vào Thanh
, ày 29/ /193 , ả
ộ ả Cộ
ả Vi N
ỉ Thanh Hóa
l . y là
i
ấ ướ
i v
ấ ủ
o
ào
Hóa. T o

ữ
ă 1932 - 1935, ặ dù ải i ặ với
à
ư
í
ủ ộ
ả viê
và
ú , i
ừ
ướ ượ
ụ
i. Do v y, ù ổ ứ ả
i l
vỡ, ư
vẫ
ô
ắ ượ phong trào
ủ
o
ữ
ă 1936 - 1939, ù với ả ướ ,
ướ vào
i
ấ
ô
i, ợ
và
ợ
, với ữ

í là òi y
i ,
ủ. ừ iữ ă 1939, i
ủ
ê oà õi ô Dư
,
ữ
ổ
. Tuy nhiên,
ộ, ả viê ,
ú vẫ í
ợ l lượ
ấ
y ì và
i
o
ào.
í là
o
l i ù lê
i
ữ
i
i
lợi.
Qú

rì

Hóa. iế

ượ
à
ủ

ẻ

ù,
ả

.
ũ
ụ tiêu
iế à
ấ ặ
, ổ ứ
ào

ẩ bị
ờ
,
ấ
ổ
ã
o
ữ
ă 193 - 19340,
ò
iế
ấ v
ư

l i và ổ ứ l
o, i
i là s
i
i i ả
ộ
” o
ộ
ộ
i l . Do v y, yê
i với
là
ải y
ộ ổ ứ ả
ấ
v ổ ứ ,
ấ v ư
ư
và à
ộ . ướ ì
ì
, tháng 10/194 , Xứ ủy
í
Bùi San í
v ặ
í o
ỉ ủy”
, ằ
à l
ộ B C ấ ả

ộ
ấ.
11/194 , ưới
ỉ o ủ
í Bùi
S , ội
íl
o
… ượ ổ ứ i
làng
ấ í
ộ B C ấ à
ả
ộl
i. ừ y, tình
o ộ
, iê
ẽ ủ
ổ ứ
ỉ ủy”
ấ
ứ,
ặ ưới l
o y ấ ủ ả
ộ ỉ .
S
ấ v ổ ứ là i
i
ấ v ư ư
và à

ộ
o
oà
ả
ộ ũ
ư iữ
ư
o
ỉ . Tháng 7/1941, ướ
tình hình ộ
ộ, ả viê
ữ
i
i
il
o l
o
, ỉ ủy
ả
ỉ
i
í ứ
o
ỉ , nêu
lên ữ
yê ắ o ộ
ằ
ả
ảo í
ấ o

à
ộ
iữ
ổ ứ ả , iữ ả
ộ ỉ với
i ộ ả
o
oà ỉ .
5/1942, o
i ả
ả
ộ ỉ
,
í
Lê ấ ắ , oà
iế
ì …
à l
B liê l ” ằ
y
l i
phong trào. Tháng 7/1942,
í o
B liê l ”
ổ ứ ội
i
là
ượ , yế
à l
ỉ ủy l

i o
í Lê ấ ắ là Bí
9


ư. iế
,
ữ
ỗl
ì
ắ liê l ,
ă 1943, ỉ ủy Thanh Hóa
ượ
ư
ả
ô
là
l
o hính ứ ủ ả
Hóa. S i
ộ l
ữ
ẳ
vai trò l
o ủ ỉ ủy Thanh Hóa i
với o
ào
o
ỉ .
Tháng 6/1944, B C ấ à

ả
ộ ỉ
à N
yế ,
ế
vấ
v ổ ứ ả . Thông qua N
yế , mộ l
ữ
o ấy ả
ộ
ấ
và oi ọ
ô
ổ ứ ủ ả .
ừ y,
oà
à vi
ẩ
v ư
l i và ổ ứ l
o
o
ỉ .
2.3. Qúa rì
ẩ bị ự
rị
ự
ũ r
2.3.1 Về ự

rị
Tháng 6/1939, ả
ộ ỉ
óa
ủ ư
ă
ư
rể ơs Đ
à ổ ứ q ầ
ú ”.
í là
iế à
y
l lượ
í
o
i i o
ới. Tháng 11/1940, hội
i i
ả
ượ ổ ứ
ấ i
ủ
ổ ứ , ộ viê
ú
ằ
ư
o
ào ứ
o

ỉ lê
ộ ướ
ới. Tháng 7/1942, ội
i i
ả
o
ỉ
ổ ứ
là
ượ (N S )
yế
à l
ì
ứ ổ ứ
r , lấy ê là “
q ố
”. eo ,
i
ội” - mộ ổ
ứ
ú
ộ
i ủ
i. iế
, gày 15/3/1943,
ỉ ủy
yế
y
i
ội” à

Mặ
Vi
Mi ”
ư
o
ào
o
ỉ
ò
với o
ào
ả ướ . Vi Mi
o
i là
ọ
ụ
ú ẩy
phong trào cách m
o ướ
i i o
ới.
Cù với vi
ẩ
v ổ ứ ặ
,
ũ
ấ oi ọ
ô
yê
y , v

ộ
ú . ê
í
ì
ì , ỉ ủy
yế
o
ổi iặ ướ ” là
yê
y , ổ ộ
ủ
i
ội”,
ày là Vi Mi
. Bê
, ỉ
ủy
ò
yế
o ụ ữ lấy ê là “G r r ” ằ
ướ
ới ộ l lượ
ú
ô
ảo là ụ ữ. S
i ủ
o
là
oả
ư

ủ
i
ội” ày à
ă .
ừ iữ ă 1943, ướ phong trào ấ
ắ
và v vé
iễ
i
i, Vi Mi
i
ỉ
ọ
ư:
ẩ ấ
yê
y ”, C
lú ”, Nỗ l
ấ
”
v
ư
ủ
,N ,
i ỉ õ
i
,
ướ
o
ào ấ

ủ
ú .
i
ỉ
ê , nhân dâ
oà ế , iế à
10


i
lê

ư
ủ
í
lớ

ộ

ấ

yế li . Qua , y í và ả
ư
ủ Vi Mi
ày à
o,
ú
i
ổ ứ ủ Vi Mi
ày à ă lê .

Từ iữ ă 1945, ướ
í ế ẵ à
i
ĩ o
ỉ và ộ y
ủ
vù
ô
ô
ư ấ i l , ỉ ủy
ủ
“ ế ụ
ẻ ù,
,l
éo ổ lý ứ
í
”.
i
ủ ư
ê , i
ộ v
ộ , iễ
yế ,
à
iễ
oằ
, ọ X , Yê
… ô
, l lượ
ô

ừ lớ
. C o ế iữ ă 1945, l
ú
ượ ôi l y và ư
à , ặ
oà ế
ượ
ộ , ì
à
ộ ặ
o v y, ô l
ù.
í là ộ o
ữ
i
ộ
i
ĩ ià
í
y
ù
ổ và ià
ắ lợi.

2.3.2 Về ự
ũ ra
Tháng 2/1941,
i
ế o
ủ Xứ ủy

, ả
ộ
yế
xú ế
ẽ ệ x y ự
ự ệ,
ẩ bị lự lượ
ế
lê ấ r
ũ r
”. y là l
iê
ả
ộ
í
ứ ê lê
vấ
ẩ
l lượ vũ
o
.
Ngày 19/9/1941, ội
í
iê ủ ỉ
ượ
à
l
i
eo
ộ C iế

N ọ
o,
21 iế ĩ, là
q
ũ r
ầ ê ủ Đ
b à
”. ừ ội
í N ọ
o, l lượ vũ
ô
ừ lớ
. Tuy nhiên, sau khi phát
i
ội
í N ọ
o,
và í
y
y i
iế à
ữ
ộ à
é
iế
o ội
í và iế
N ọ
o
.

ừ
/1942, ỉ ủy
i
ủ ư
và i
ằ
i l lượ vũ
. Tháng 9/1943, ỉ ủy
í oà
iế
ì
i
lớ
ấ l y
2
ổ ứ à
r ể lự lượ
ũ
r
ị
ươ
à ấ l yệ
o
ỉ ủy”. iế
,
ă 1944, ỉ ủy
Thanh Hóa
xú ế
r ể lự lượ
ũ r , ổ ứ

í
à
lớ
ấ l yệ q
sự, í
rị o q ầ
ú
ể
o
,
ẩ
bị ớ lấy
ơ
ĩ ”. Tháng 3 và tháng 4/1944, ỉ ủy
các lớ
ấ l y
, chí
ấ ỉ
i N S và i
ằ
ữ vấ
v ổ ứ
,v
í
, iế
… cho các
ư
.
C lớ
ấ l y

i ê
o ê
ữ
ò
ố ểx y ự
ự ệ - lự lượ
ũ r
ẩ bị
ĩ
à
í q y ”.
Tháng 6/1945, ỉ ủy
C ỉ
Sắ vũ í ổi ù
”, nêu
rõ i vụ ải ắ
lo i vũ í
ẵ à
i
ĩ ià
í
y .
11


i
o
ư

ỉ

ào l y
.N
,
lớ

i ê ,

o
ào è , ắ vũ í
liê iế iễ
ả ày lẫ
o ế ướ
i
i
ĩ ià
í
ảv
lượ và ấ lượ .

o
ê
y ,l

ội

v ,

ắ
lượ

vũ

2.4. Xây ự
ă
ị ,
ế
chân cho
Tháng 2/1941, i ội
o C , ỉ ủy
ủ ư
…l
à
ă ứ ị
ừ y Bắ x ố Đ
N
”.
y là l
iê
ủ ư
v
y
ă ứ
o
ượ ả
ộ
í
ứ ê lê . iế
, háng 6/1941, ỉ ủy
i
ội ng

i là
ú ĩ (Yê
)
à vi
ú iế
y
ă ứ
.
eo , N ọ
o - ộ là
i
i
i
ứ
o vi
y
ă ứ
ượ
ọ
iế à
y
iế
.
Ngày 10/7/1941, ỉ ủy
i 11 ội viê
í v N ọ
o
i
vi
y

iế
.C i
/1941, ỉ ủy
yế
chí
ứ à l B C ỉ o iế
,
ấ
i ủ C iế
N ọ
o. S
ộ
i i
o
ộ ,ả
ư
ủ c iế
N ọ
o ày à
ượ
ộ . y iê , o
o
ô
ổ ứ , ngày 7/10/1941,
pháp iế à
à
dã man iế
N ọ
o. S
ữ

ày iế ấ
o
ư
,B L
o iế
yế
l lượ
à
ừ
ổ
ỏ
l i o ộ
i vù
o
ỉ . Ngày 24/10/1941, ội
í N ọ
o yê
iải , iế
N ọ
o
vỡ.
Tham gia x y ự C ế
ò - Ninh ,C ế
Q
r
Ngày 3/2/1945, C iế
ò - Ninh ượ hình thành i
Lư
(Ninh Bình).
i

i
vụ ủ C iế
, o
ào y
ă
ứ và l lượ vũ
iễ
ôi ổi
ủ, y
ủ
. Các khu
ă ứ ũ
ừ
ướ ượ ú iế
y
à
,N S ,
à ...
y là ữ
o ộ
ọ
ủ
o vi
ẩ
o
i
và
i
ủ C iế
sau này.

Ngày 20/5/1945,
i N
yế ội
Bắ
,
C iế
ượ
à l
i ô S y (Ninh Bình).
i
i
vụ C iế
, trên
à Thanh Hoá,
à
ượ
y
à
ộ o
ữ
ă ứ ủ
iế
. Trong quá trình
y
iế
,
vừ
i v i ò và ữ
i với
phát i

ủ C iế
, vừ
ủ ượ
ữ
i
i
lợi
i
y
ă ứ , o ỗ ứ
o o
ào
o
ỉ .
12


CHƯƠ
3: Q Á TRÌ H
3/1945 - THÁNG 9/1945)

Ấ

TRA H

À H VÀ

Ữ CHÍ H Q YỀ

(THÁNG

ấ r
, ữ
q y
r
k ở
ĩ ừ
ầ (9/3 - 16/8/1945)
Cao r o k á
ậ
ớ ở T a
Hóa
ữ
ề ề o
k ở
ĩa
q yề
Ngày 12/3/1945, B
ư
vụ
ư
ả Cộ
ả
ô Dư
ra
C ỉ
N
- P
bắ
à à

ủ
ú
”, p
ộ
o ào
N
ứ ướ làm ti
o ộ ổ
i
ĩ . ừ y,
Vi
N
ướ vào C o ào kháng N
ứ ướ , iế ới
i
ĩ ià
í
y .
i
,
i ấ ẳ
,
i N
t i à
i
í
lừ
,
lộ ế ứ à
o. Chính sách ủ

i N
ẩy
Thanh Hóa vào
i ủ
iế , iế lò
ă
ẫ ủ
n Thanh Hóa
o ộ ộ. o
i ả
, ỉ ủy
i
ộ
o
ào
úng, ẩy
ữ vi
i C ỉ
í
o
i
ĩ ”.
ừ
3/1945, phong trào phá kho thóc ủ N
iễ
i
i o
ỉ ,
i
ẩ i

o
, iải yế
i”
i
ượ
ội
ủ
chúng i ừ ì
ứ ấ
í
, iế lê ế
ợ ấ
í
với ấ
vũ trang. Tháng 7/1945, Uỷ
d
ộ iải
oặ Uỷ
l
i
ượ
à l
ộ
i.
í là ộ ướ
ộ
iế lê
y
í
y

.
ướ
i
ủ
o
ào
,
i
ấ ủ
dân, o
iế
l
l y,
.N i
i ổ , lý ư
i ặ
Vi Mi
ộ
i và
ế
ô là vi
o
. o
i ,
chúng nhân dân ày à
i
i ư
vào Vi Mi và ă
i
i

vào
oà
ứ
.C
i, Vi Mi
ứ
i
à
ọi ô vi .
N ư v y, lú ày p o
ào
ướ vào i i o
ấ
ụ ôi, yế li , o i
o ộ
i
ĩ ià
í
y .
ấ ra
iành
q yề , xây dự
ế ộ ớ
bảo
q ả
á
ở y Hoằ Hóa
ế
/1945, phon ào
oằ

i
ộ
hanh
chóng. ướ ì
ế ,
i N
và tay sai ấ lo ợ, vì ế
ấ
í
y
oằ
ẽ ẫ ế
ụ ổ ủ
í
y
o
oà ỉ . Vì
v y, gày 23/7/1945, Tỉ
ư
i ộ
v lí
ảo
éo v
oằ
ằ
ù
ol
ắ
o
ào

y.
3.1.2.

13


Nắ

ượ

ư và ế o
trên, i ày 23,
ày 24/7, nhân dân
oằ
iế à làm vư
ô
à
”,
ế lý ư
,
i
í ụ í , ẵ à
ov y
ảo
ù. Sáng ngày 24/7/1945, l lượ
ấ ô
iê i
ẻ ù
y o
i ụ . iế

, au khi
ắ ượ
i ủ
ọ Bào, C i ộ ả và B
Vi Mi
oằng
H
ổ ứ
ộ í i lớ , ê ọi
ú
iế ụ ấ
. i ộ í
tinh này, i ủ
ọ Bào
úi
ội và i ượ nhân dân
lượ
o
.
i
i
ĩ
oằ
í
i.
Vào lú 3 i
i
ày 24/ /1945,
ội
v ưới

ỉ o ủ Vi
Minh, iế à
iế
ủ ư
. o lú
,
ú
ắ
i o
y
ũ
éo v
o v y ủ lỵ. iế
,
í i C ư
L
y ặ B
Vi Mi
oằ
, yê
ỏ í
y
o
iế . C ộ
i
ĩ ià
í
y
oằ
ià

ắ lợi.
S
i ià
ượ
í
y ,
oằ
ướ
i
ới
i
y
ế ộ ới, iữ vữ
à
ả
. Dưới
ỉ o ủ
ỉ ủy, Chi ộ ả và Vi Mi
oằ
yế
à l và ỉ
C ủ
Uỷ
d ộ iải
là , ổ
o
oà
y . eo , ế
ày
27/7/1945, Uỷ

ộ iải
ượ à l
i là , ổ ,
i
ứ ă , i vụ ủ
í
y
ủ
.
Trong các ngày 1/8, 6/8 và 10/8/1945,
i N
và y i
l
i
quân lí với lượ
ày à
ă
éo v oằ
à
o
ào
, ià l i í
y n. y iê , ả
l
i N
và tay sai
vào ế
vư
ô
à

” và
ụ í
ủ l lượ
v .C ộ
ấ
ảo v à
ả
oằ
oà oà
ắ lợi.
3.2. K ở
ĩ
q y
sự r ờ
q y
ỉ Thanh Hóa
T ờ ơ á
ủ r ơ k ở
ĩa
q yề
C o ế
8/1945, sau ắ lợi à
oằ
ià
ượ
o
ì
ấ
ià và iữ í
y , phong trào cách m

ày à
i
ẽ. ướ ì
ì
,
í
y
ủ
i
i lung lay, tan rã. oả
ợ ướ
o
ào ấ
ủ
ú , quân
i N
li
ư N yễ
lê
y à Vă
i là
ỉ
ư
Hóa
hòng ứ v
ì
ế. Bê
, i ứ ừ
ấ
i o C iế

ế iới
ứ i là
o
N
ê
. o
i ,
i
ư
, í
y
ư ê li , ỉ
i ê
ĩ , ò ê
ế, Vi Mi và
oà
ú
ứ
ả lý, i
à
ọi ô vi .
14


ế

o ấy, o ế iữ
8/1945, t i
o ộ
i

ĩ ià
í
y
ê
vi oà ỉ
ấ i . Trướ ì
ì
,
ngày 13/8/1945, ỉ ủy Thanh Hóa i
ội
ộ và ư
ữ
yế
ọ : yế
i ổ
i
ĩ o
oà ỉ là 12 i ê
ngày 18/8/1945”; q yế
à l UBKN và UBNDCM l
i ấ ỉ ; thông
qua c ủ ư
i
ĩ ; ỉ
UBKN và UBNDCM l
i
y …
o
ô
í ế

ẩ ư
và i
ụ ôi
ủ
,
ê
ày 18,
ày 19/8/1945, UBKN ỉ
l
ổ
i
ĩ
ià
í
y
o
oà ỉ . C ộ
i
ĩ ià
í
y trên
í
ứ ắ
.

3.2.2. Khởi nghĩa giành chính quyền ở các phủ, huyện đồng bằng, trung du
và thị xã
Ở

L : êm ngày 17/8/1945,

í i C ư
L
i
ội
ẩ ấ
à ế o
ià
í
y . ê
ày 18/8/1945, l lượ
i
ĩ
Lộ
ấ lo iế v
v í iế ấ . ướ ứ ấ ô
ủ
ú , i y Lê í o
ộ
i , ổ
và i ượ
o
.
L lượ
yê
ỏ í
y
, o
iế , l
í
y

ê
vi oà
y . Cũ
o
ày 19/8/1945,
ổ ,
là
o
oà
y , l lượ
lo
ổi y ià
í
y .
C ộ
i
ĩ ià
í
y
ê oà
y
Lộ ế ú ắ lợi.
N Sơ : khi iế à
i
ĩ ,
ọ viê ư
í vẫ
lớ
ấ l y
N S . Do v y, ộ

i
ĩ N S , oài l
lượ
v ò
i ủ ọ viê ư
quân chính.
y là ộ o
ữ lý o iế
ộ
i
ĩ
N S
ià
ượ
ắ lợi.
ê
ày 18/8/1945, l lượ
ấ ô và ià
ắ lợi nhanh chóng
i
i
ộ. o
i , oả 5
v và ọ viê ư
í ,
ù
à
ì
ú
ấ ô

y
ư
, ắ
i y C oX
i
và
l i,
oà ộ vũ í, ổ
…S
ày 19/8/1945, ộ
i
ĩ
ià
í
y
N S giành ắ lợi.
Ở Hà Trung: c i
i ày 18/8/1945, UBKN à
l
ấ
,
ội v
ủ l và v
iế ấ ủ
là , ổ
ượ l
iế lĩ
nhanh chóng
v í
phân công. ú

i
ày 19/8/1945, các ộ
i
ĩ ê oà
ủ à
lo
iễ
.R
ày 19/8, t ướ
ấ
ô
ủ
, i ủ à
y
i o ộ
i , ài li , ổ
o
.C ộ
i
ĩ ià
í
y
à
oà oà
ắ lợi.
15


Q
Xương: c o ế

i
i
ĩ , i ộ ả
ả Xư
vẫ
ư ượ
à l , l lượ Vi Mi và v
ì
lượ
ư ô , vũ í
ư ủ... Mặ ù v y, ưới
ỉ o ủ ỉ ủy và ỉ
ộ Vi Mi , êm ngày
18/8/1945,
ú
ừ các
éo v
iế
y lỵ, ộ toàn
ộ
lính cùng
y
ư
Lê N yê
à . Cù với ộ
iế
y lỵ, i
v
ư G é ,
ấ S

S ,
y L i
à , l lượ
vừ iế à
o v y, vừ ê ọi i lí
hàng.
ế
ày 2 /8/1945, l lượ
ià
ượ
í
y
i
ê .C ộ
i
ĩ ià
í
y
ả Xư
ế ú ắ lợi.
ệ
: ướ
ày
i
ĩ , l lượ
i
v
ộ tay sai ủ
i o ộ
í

y , ư
i ủ Lữ
y .
ữ ,s
i ượ ỉ
ư
o i 4 lí
ảo
v ỗ ợ, chính
y
i
l i à
ỏ
ă , yế
ế ù . Do v y, i
là i iễ
ộ
i
ĩ
yế li
ấ và là i y ấ
ổ
.
T i ày 18/8/1945, l lượ
v
i
ừ i í ả
và ữ
ô C , iế v
ủ lỵ. C ộ

iế ấ
yế li
iễ
i i
i .
R
ày 19/8/1945, ấy ô
ượ , ội
l
o lí
ảo
ư
o
y. UBKN y
ỉ y v iế ụ
y ắ
ữ
ả ộ
ò
ư
à ,
í
ẵ à
iế ấ …
Ngày 20/8/1945,
i
ổ ứ
í i
ào ừ UBNDCM lâm
i

ắ.C ộ
i
ĩ ià
í
y
i
oà oà
ắ lợi.
Đ
Sơ : sáng ngày 19/8/1945, v và
ú
ổ
iế à
ộ í i ,
à , iế v
là , yê
iải
í
y
,
iấy ,
i
ủ
i ổ , lý ư
.C i
i ày 19/8/1945, ộ
í i
à
vũ
ià

í
y
ắ lợi ấ ả
ổ , là . Trong khi
, ộ
iê o
ổ ứ
iê
A ”
ợ
ú
iế vào ủ ư
, ộ
i ủ ô S
à và à l Ủy
l
i
y
o Lê ì Dưỡ là C ủ
. ướ ì
ì
, UBNDCM l
i ỉ
Thanh Hóa
i i v
ô S
iế à
ấ
với Ủy
l

i
ô gS
à l
í
y
i i
o lợi í
ủ
. Ngày
27/8/1945, UBNDCM l
i- í
y
i i
o
ô S
ượ
à l .C ộ ấ
ià
í
y
ô S
ắ lợi oà oà .
Yê Đị : sáng ngày 18/8/1945,
là , ổ
Yê
ụ ôi í
ế ổi y ià
í
y . ú 12 i ê
ày 18/8/1945, l

i
ĩ
ượ
, l lượ
v iế à v y í
y
ư
. ướ
í ế , i
y
i N o Li
ải à
ụ ,
i o ộ oà ộ iấy , ổ
, ấ í và vũ í o
. ế
ày 19/8/1945, í
y
o
16


oà
y
v y
.C ộ
i
ĩ ià
í
y

Yê
ắ
lợi oà oàn.
X :
sáng ngày 19/8/1945, các
o
oà
ủ
ọX
lo
i
ĩ . i ủ lỵ, l lượ
ộ
i ủ
Phan Qu Lư
à , e
i o
ấ í , ổ
.C í
y
ủ lỵ v
tay nhân dân. S
i ià
ắ lợi
ủ lỵ, l lượ
e
eo
Lư
, iế lê ỗ ợ l lượ
B i ượ . Biế i

i ủ
ắ và ủ lỵ
iế , ĩ
, i lí
B
và
B i ượ
ải i
à , i o oà ộ ú
. Sáng ngày 19/8/1945, UBNDCM l
i y
ắ
, ộ
i
ĩ ià
í
y
ọX
oà oà
ắ lợi.
Ở ĩ L :S
i
ỉ
ủ UBKN ỉ , UBKN y Vĩ Lộ ũ
ượ
à l , o
í ặ Vă
ỷ là
ư
. Sáng ngày

19/8/1945, ưới
ỉ o ủ UBKN, l lượ
v iế vào y
ư
ướ vũ
khí, ắ
i y
ộ o ấ và
. ế 9 i
ày 19/8, oà ộ ộ
y
í
y
ừ y
ế ổ , là
Vĩ Lộ
oà oà v y
,
ộ
i
ĩ ià
í
y
Vĩ Lộ ắ lợi oà oà .
ị xã
:r
ày 19/8/1945, ọi ô vi
ẩ
o , l lượ
v

iế ấ , ả
ợ ội ũ ẵ à
l .
o lú l lượ
ẩ
iế ô
ì
ội N
v ư
Giòng, l lượ
v
iế ấ iế
ả ,
i
ội
N
vừ ú . Sáng ngày 20/8, sa
i iế
ả
i lí
ảo , oà i
ì
iế
v bắ ỉ
ư
N yễ
i o ộ 6 ẩ ú và o ấ ,
, ổ
.
Chi

ày 2 /8/1945, UBNDCM l
i
ắ
.C ộ
i
ĩ ià
í
y
ế ú ắ lợi oà oà .
ĩ G :c o ế
ă 1945, ĩ Gi vẫ
ư
à l
ượ
i ộ
ả và ư
i ủ Vi Mi . ừ háng 6/1945, Vi Mi
ĩ Gi ượ
à l , í
o ộ
ẩ
l lượ
i
ĩ ià
í
y .
C i ngày 19/8/1945,
i oà ủ Vi Mi
ủ ĩ Gi ù
ú

iế vào ủ ư
,
yế
ụ
i ủ Vũ ế ù
o ả í
y
o
.S
ày 2 /8/1945, i ủ ĩ Gi
ộ
ải i o ộ
i và toàn
ộ vũ í o Vi Mi . C ộ
i
ĩ ià
í
y
ủ lỵ ĩ Gi
giành t ắ lợi. iế
,
ú
ổ , là
ũ giành ượ
í
y . N ày 21/8/1945, l lượ
v vũ
iế
Bi S , k i
ĩ ià

í
y
ĩ Gi ắ lợi ọ vẹ ê
vi oà
ủ.
N
Cố : o
y
ằ và
, Nô C
là i
ià
ượ
í
y
ộ
ấ. ê
ày 2
ày 21/8/1945, UBKN
Nôn C
l
i
ĩ , l lượ vũ
và
ú
iế
17


hành bao vây

ộ oà ộ
và
ú
. o
ià
y
N ư v y,
và
là
í
ẩy
y
ấ

ủ lỵ. 6 i
ày 21/8/1945, Tri ủ Nô C
à , giao
, vũ í. S
i ià
ượ
í
y
ủ lỵ, l lượ
v
éo v
là , ổ , ià
í
y , à l
í
y

i , l lượ
v o
Yê Mỹ ũ vũ
i
ĩ
ả lý v y ô
.
o ế
ày 21/8/1945, ấ ả
ủ, y
ằ ,
iế à
i
ĩ ià
í
y
ắ lợi. ế
ả
y
ỉ
i,
i
ụ
ú
iế ủ
o
ào ấ
, y
i
úi.

ra

q yề ở á
â , y
ề ú
i ội
M o X , ỉ ủy
ủ ư
i
ĩ
i
ôi o
ẽ ù
l
í
,
i
ĩ ià
í
y
i
úi. y iê , o
ấy ữ
ă , ứ
, ỉ ủy
ư
,
lượ là
l ừ bướ , à
ắ lợ ừ b

, ế
ớ à
ắ lợ oà oà ,
ớ q
rì
yê r y ,
oq ầ
ú
ểq ầ
ú
ự ứ lê là
ủ
ệ
ủ ì ”.
à :s
ớ
ày 19/8/1945,
ội
v
ov y ủ ư
, ộ
i y
à
ải ộ i
o UBKN.
C ộ
i
ĩ ià
í
y

y lỵ
à
ià
ắ lợi. Cù
lú
,
là , ổ
o
y ,
ổ , lý ư
ũ
ộ
ải i o
í
y
o Vi Mi . ế
i
ày 19/8/1945,
à
ò
i ổ
là
ả
ế và
Cư
ư ià
ượ
í
y . T ướ ì
ế , ê

ngày 19/8/1945, UBKN
o l lượ
v
iế ấ í
o vây, y iế và
yế
ụ Mư
o ả í
y . ấy ô
, Mư
ải yê
à , à i ol i
i , ổ
o
.C ộ
i
ĩ ià
í
y
à
ià
ắ lợi ê
vi oà
y .
Cẩ
ủy: êm ngày 13/8/1945, l lượ Vi Mi
ấ ô
iế
i
ú Do, ắ

ô
ư i
, th
i oà ộ ài ả , ổ
.
êm ngày 18/8/1945, ộ
là , ổ
Cẩ
ủy
ổ ứ ấ
, ắ hào lý
i o ộ ổ
, i
và iế à
à l
í
y
. ướ
ì
ì
, i y S
Vă
i
ỏ
y lê
i Lư
ứ
à Cô
ắ .C í
y v y

.R
ày 2 /8/1945, l
o à Cô
ắ
éo
ừB
ướ v , iả
Vi Mi
ỉ
ướ l i í
y .
Tuy nhiên, ướ ứ
ủ l lượ
, à Cô
ắ
ộ
ải o
yv B
ướ . C í
y
Cẩ
ủy ượ iữ vữ . iế
,
trong các ngày 20 và 21/8/1945,
là , ổ
ò l i o
y Cẩ
ủy giành
18

ượ
ắ
lợi và yê
à
l
UBNDCM l
i. Ngày 21/8/1945,
UBNDCM l
i y Cẩ
ủy
ắ , c ộ CMGPDT ủ
y
Cẩ
ủy ắ lợi oà oà .
ư
X : ngày 20/8/1945,
i
ủ ư
ủ ỉ ủy, l lượ
v và
ú
ổ B i ( ọ X ) iế lê ỗ ợ o
ú
ư
X
ov y
lỵ C
ặ , ê ọi i
C

B
Bảo và y
vũ í
à . ướ ứ é ủ
ú , C B Bảo ộ
ải ấ
à vô i
i .
í Lư
ì
i i
o
i
ĩ yê
ướ ỏ ứ
i
ủ C B Bảo và à l
í
y
l
i
ư
X . Qúa t ì
ấ
ià
í
y
ư
X
ià

ượ
ắ lợi. S
i ià
ượ
í
y
lỵ,
i
ủ ư
ủ ỉ ủy v vi
ê ọi à
ũ ổ lý, l
o
i và
ủ
ộ
, l lượ
i ol i ứ C ủ
l
i y
ư
X
o C B Bảo ả
.
N ư X : trong các ngày 20/8/1945 và 21/8/1945, nhân dân các làng Cán
Khê, Xuân Du…
l lượ ổi y
ỏ í
y
ũ, à l

í
y
. Ngày 21/8/1945, t ướ ứ
ủ l lượ
i
ĩ , i
và
l iN ưX
oả
ỏ
y,
ú
oà oà là
ủ Bế
Sung. Tuy nhiên, c i
8/1945, các ổ y, l
o
i
o
y
ủ
l lượ , éo v Bế S
òi ư
lượ với l lượ
. ướ
ì
ì ấy, ỉ ủy
í ộ
l
o ắ

ữ
ư
v ủ
o
í
y l
i,
i ư
ộ ủ
ả vào i
, ỉ o
vi
i
í
ủ
í
y
ới. C i
9/1945, oà công tác
ủ ỉ Thanh Hóa v N ư X
iế à
ội
i
ư
à l
í
y . Ủy
l
iN ưX
ượ

à l và
ộv
y
ính
y
ổ ,
ò l i.
N
L : ngày 23/8/1945,
i Cẩ
ủy ià
í
y
ắ lợi,
í Lê Vă
i và ào L
éo
N ọ Lặ , y ộ
ê
v và
ú
iế v
lỵ
C . ướ ứ
ủ l lượ
, i
N ọ Lặ là
ú iê
ộ
ải i o l i í

y
ù
oà ộ
, ổ
o
.C ộ ấ
ià
í
y
lỵ
N ọ Lặ ế ú
ắ lợi. S
i ià
í
y
lỵ,
í N yễ
X
úy y ặ ỉ ủy v N ọ Lặ
ỉ o à l
í
y
ới. Ngày
10/9/1945, Ủy
l
i y N ọ Lặ
í
ứ
ắ
.

L
C
:
ỗ ợ oL
C
ấ
ià
í
y , ỉ
ủy
i o UBNDCM l
i y
ọX
i
ộ
ộ
v
v , ế ợ với l lượ
L
C
o v y, iải
í
y
ũ,
19


à
ắ
ả

éo
Lê X
vừ

o
ừ
i
Cô
Vi
Ủy
iú

l

UBNDCM l
i o Lê X
í là C ủ
. Tuy nhiên, s
i
í
y , Lê X
í với ả
ấ
o
i à
i
í
ộ . ướ ì
ì trên, ỉ ủy
i

í
vừ
i l lượ
, vừ
, ôl
í
y
í . ế
9/1945, i l lượ
ủ
, ằ
i
yế
ụ , vừ dùng l lượ vũ
y iế , ấ
, í h y
L
C
v y
, o
í Lê X
Biê là C ủ
(B
ướ ) à Q
: nă 1945, i
e i
í
iế
i
i

ổ, i
ủ
i
ày oả
ợ ỏ
. Lợi ụ
ì
ế ,l
o à Cô
ắ
éo
lê
iế
X
(
), l
í
y
ới,
ư là
ư
. Sau
ắ
i à
i
í
ả ộ ,
i lợi ụ
Mi ,
i

í
lừ
,
ứ
ào ế ứ
.
ướ
ữ
à
ộ
ủ à Cô
ắ , tháng 9/1945, oà ô
T ượ
e
eo l lượ vũ
v
và
, ỉ
ỡ
i
ày ấ
, ấ
ếl
ả ộ . Bằ
v
ộ , yê
y , y ứ é và
ả ằ
ữ
ộ ấ

, í
y
ủ à Cô
ắ
và
ỏ.

ượ
ô
ủ

.
y
vào
lỵ
, Hà
ĩ
ủ
o,
í
vũ

3.2.4. Sự ra ờ
q yề á
ỉ Thanh Hóa
T i ội
M o X , ỉ ủy Thanh Hóa
yế
h ú
ắ là thành

l UBNDCM l
i ỉnh.
là yế
ả ư ế vi
i ủ
í
y
ấ o
ì
i
ĩ ià
í
y
.
o
ày ừ 18/8 ế 25/8/1945, UBNDCM l
i- í
y
ắ
ủ, y
o
ỉ
iế à
ắ
, yê
ỏ í
y
, o
iế , iế l
ế ộ ới. 12 i

ư
ày
23/8/1945, ướ
ào
ủ à v
ú ,
í oà
iế
ì
y ặ UBNDCM l
i
ọ l i
i
ắ
í
y
ới.
iế
,
í Lê ấ ắ - C ủ
UBNDCM l
i ỉ
ọ ả Tuyên
ô
ỏ í
y
, o
iế và à l
í
y

,
ô
ả C ư
ì
ủ Vi Mi .
N ư v y, với
ắ ủ UBNDCM l
i ỉ
và vi
ô
ả
yê
ô
ỏ í
y
, o
iế , ư
í
y v
tay nhân dân, ộ C
à
ô
ỡ. ắ
lợi ủ
ù
ả ướ là
ê
ắ lợi vĩ i ủ C
ă 1945 Vi N .
20

CHƯƠ
: HẬ XÉT VỀ Q Á TRÌ H VẬ
 T C THANH HÓA VÀ
T SỐ À HỌC K

4.1.

xé
ể

q

rì

ộ

H

CÁCH
HỆ

P TởT

Ạ

Ả PHÓ

H

Ư
ế
4.1.1.1. Ư
ể :q
ì
iê ứ , ú
ôi o ằ ,
ì v
ộ CMGPDT
ữ ư i chính sau:
Thứ nhất, CMGPDT
ược chuẩn bị m
ê rì,
o
Từ ă 1939,
ước vào th i k chuẩn b tr c tiếp và toàn di n cho
cuộc kh i
ĩ ià
í
y n trong tỉ . eo ,
chuẩn b
kỹ càng v ư ng l i và tổ chứ ảng l
o. Bên c
, Tỉnh ủy
có nhi u chủ ư
, i n pháp nhằm từ
ước xây d ng và phát tri n l lượng
chính tr và l lượ vũ
lớn m nh. Ngoài ra, trong quá trình v

ộng GPDT,
ũ
ất coi trọng vi c xây d
ă ứ a làm chỗ ứng chân cho
l lượng cách m ng.
Thứ hai, quá trình v
ng CM GPDT
ú ược sự tham gia của
o
các tầng lớp nhân dân
Trong quá trình v
ộng CMGPDT, Thanh Hóa rất coi trọng vi c t p hợp rộng
rãi các t ng lớp nhân dân nhằm hình thành một mặt tr
oà ết, th ng nhất. Từ
ă 1939 ế ă 1945, nhi u tổ chức hội và các hình thức mặt tr
i và ho t
ộng rất hi u quả. Bên c
, h th c hi n t t các bi n pháp tuyên truy n, giác
ngộ qu n chúng mà trong quá trình xây d ng l lượng chính tr , Tỉnh ủy và Tỉnh bộ
Vi Mi
i
ộ cách m ng cho qu n chúng, v
ộng các t ng lớp
i
ư a chủ phong kiế , ư ản dân tộc, nhân ĩ, í ức, bộ ph n quan l i,
i lí , í
các tôn giáo,... tham gia Vi t Minh.
Thứ ba, quá trình v
ng CMGPD ược thực hiện bằng những s
lược m m

dẻo, biện pháp linh ho à
kiên quyết trong việc phân hóa, trấn áp kẻ thù
Tháng 7/1945, ng chí Lê Tấ ắc thay mặt Tỉnh ủy Thanh Hóa g Đốc Quế
à ư ng Trác vớ ý ịnh là tranh thủ
ày ể m t m t t o thu n lợi cho Việt
Minh, m t khác, khi cách m ng thành công sẽ ư
ro
ư i ra làm Chủ
tịch tỉnh”. Tiế
, i Hội ngh M o X , ê
phân tích tình hình sau khi Nh t
à
ng Minh, Tỉnh ủy Thanh Hóa
ra chủ ư
viế ư o í
quy n quân phi t Nh
kêu gọi binh lính Nh
u hàng. Bên c
, ỉnh ủy
ũ
ủ ư
“ ối với b n tay sai ph
ng thì bắt giữ l i. Những tên có vấ
ũ
m giữ. Còn những phần tử lư
à
rối tr t tự an ninh thì
trừng trị t i chỗ và qu n chế”. Những vi c làm trên cho thấy,
ra
ượ

lược m m dẻo, bi n pháp linh ho
phân hóa, lôi kéo các thế l c tay sai
21


của Pháp, Nh t và trung l p kẻ thù chính là quân phi t Nh t, t o i u ki n thu n lợi
cho cuộc kh i
ĩ ià
í
y n diễn ra thắng lợi.
Thứ ư, hình thức kh
ĩ linh ho t, qú rì
ấu tranh giành chính quy n
diễn ra nhanh g n, ít tổn thất, hi sinh
Nhìn l i quá trình v
ộng CMGPDT Thanh Hóa, chúng ta thấy, một trong
nhữ ư i m của quá trình này chính là s linh ho t, phong phú trong các hình thức
ấu tranh giành chính quy n. Ở h u hết các phủ, huy n, dưới s l
o của chi bộ
ảng và Vi Mi ,
v t v cùng với qu n chúng tiến hành bao vây trụ s
phủ lỵ, huy
ư ng, buộc chính quy n phong kiến phải u hàng. Tuy nhiên, một
vài i ư i
,
B i ượng, l lượng cách m
ải tấ ô , ước
khí giới của binh lính, buộ
ú
u hàng. Bên c

, Tỉnh ủy
ũ
chủ ư
, sau khi giành chính quy n
ng bằng và th xã sẽ tiến lên giành chính
quy n mi n núi, ư
o i u ki n khách quan, vi c giành chính quy n mi n
úi
y ổi là th c hi
ướ
ộ, chấp nh n s nắm quy n t m th i của
các thổ y, l
or i
iến hành cải cách bộ
y, ư
ư i củ ảng vào
nắm chính quy n.
4.1.1.2. H n chế
Thứ nhất, trong quá trình xây d ng l lượng cách m ng, Thanh Hóa còn thiếu
kinh nghi m trong vi c xây d
ội quân du kích ê
ẫ ến vi
ội du kích
Ngọc Tr o nhanh chóng b ch phát hi và à
, C iến khu Ngọc Tr o b tan vỡ.
Bê
, vi
y
l lượ
í

lú
ư
ượ
ú ọ
ú
ứ và ư
ù ợ với ì
ì
iễ .
ữa, mặc dù
ủ ư
oà ết rộng rãi l lượng, tuy nhiên trong quá trình th c
hi n l i bộc lộ những h n chế ư: không tổ chứ
a chủ, phú nông vào các hội cứu
qu c mà tổ chức vào hội nông dân cứu qu c, thanh niên cứu qu c; vi c tổ chức hội
công nhân cứu qu
ũ
ô
ượ
úý ú
ức nên hội này quá yếu... Những
h n chế i ê
n nào ả
ư
ến quá trình chuẩn b l lượng ũ
ư
s phát tri n chung của phong trào cách m ng Thanh Hóa.
Thứ hai,
i
ư ú

ức m nh của kẻ ù ê
ư
yết tâm phát huy
thắng lợi của kh i
ĩ ừng ph n.
Có th thấy, ngay từ
ă 1945, Tỉnh ủy
n thấy mâu thuẫn
giữa Nh và
ày à
ă là
ội t
giành chính quy n, tuy nhiên, khi
Nh t - Pháp bắn nhau, Tỉnh ủy l i thiếu kiên quyết trong vi
ộng kh i
ĩ
từng ph n, trái l i l i
ra chủ ư
phải v
ộng chiến thu
o i ủ chuẩn
b ”,
ĩ là ô
iế ô
chuẩn b , không m rộng phong trào, không công
khai và m nh b o
ộ
o
ào ấu tranh tổ chức chuẩn b kh i
ĩ , m

th i không rải yê
, eo …”.
ế nữ , o ư
í
ú
i m yếu
22


của quân phi t Nh t nên Tỉnh ủy c ư
y ược vai trò của kh i
ĩ
Hoằng
ộ
ư
ổi d y giành chính quy . Do
ô
phát huy hết tác dụng to lớn của thắng lợi Hoằng Hóa, ả
ư
ến vi c giành
chính quy n trong ph m vi toàn tỉnh.
Thứ ba, vi c thiết l p chính quy n cách m
i
ià
ược chính
quy n còn ch m. Vấ
chính quy n luôn là vấ
quan trọng nhất của một cuộc
cách m ng. Vi c l
ổ chính quy

ũ, ià
y n v tay giai cấp cách m ng phải
i ôi với vi c thiết l p chính quy n mới. Tuy nhiên, trong th c tế quá trình v
ộng
cách m ng Thanh Hóa, vi c thiết l p chính quy n mới l i ư ược Tỉnh ủy Thanh
Hóa chỉ o k p th i. Do v y, sau ngày 24/7, vi c tri n khai và ki n toàn bộ máy
chính quy n cách m ng ra ph m vi toàn huy n Hoằng Hóa còn ch m, nhấ là ư
chỉ o vi c thành l p ủy ban nhân dân cách m ng huy n. y là ột trong những
ượ i m trong quá trình v
ộng CMGPDT
. N ượ i
ày
ph n nào ả
ư
ến vi c phát huy thành quả của cách m ng, nhấ là i với vi c
xây d ng chế ộ mới sau khi cách m ng thành công.
4.1.2. ặ ểm của quá trình vậ ộng cách m ng GPDT ở Thanh Hóa
Thứ nhất, quá trình v
ng cách m ng GPDT Thanh Hóa có sự lã
o,
chỉ o ồng th i của Xứ ủy Bắc Kỳ và Xứ ủy Trung Kỳ
Ngay từ nă 193 ,
i ảng Cộng sản Vi N
i,
n
ược s chỉ o tr c tiếp của Xứ ủy Bắc K và Xứ ủy Trung K trong vi c thành l p
tổ chức ảng và tổ chứ
o
ào ấu tranh. Trong nhữ
ă 1939 - 1945,

mặc dù phải ho ộ
o
i u ki n hết sức khó ă , ư Xứ úy Trung K vẫn
luôn có s chỉ o sát sao, tr c tiế
i với phong trào cách m ng Thanh Hóa. Bên
c
, trong quá trình xây d ng l lượng và tổ chứ ấu tranh,
ũ
nh
ược s l
o, chỉ o tr c tiếp của Xứ ủy Bắc K
i với
ì
y
l lượ vũ
và ă ứ
.
ứ
,q
rì
GPDT
ượ
ự
ệ
ướ sự lã
o ư
x yê , l ê ụ , rự ế ủ ỉ ủy
C
ấy, trong ữ
ă 1939 - 1945, i

ư
o
ả ướ luôn
ữ
ổ
ấ ặ
,
lớ
ổ ứ ả
phá vỡ. Ở
, các
ỉ N
A , à ĩ ,
ả Bì .. có i o ế
ày
i
ĩ ỉ ủy vẫ
ư ượ l l i, oặ
ô
l
o
ấ . Cò
Bắ
, ộ
ỉ
ằ Bắ Bộ ư ải ò - iế A , N
o ế ướ
i
iễ
ổ

i
ĩ ò
ắ ” ả
l
o và ội ũ ả viê . Trong khi
,
, y
lú
ì
à
ới 3 ổ ứ
ỉ ủy”, o
ộ
iêng
ẻ, ư
ừ
11/194 ,
nhanh chóng
ấ ượ B C ấ
23


hành ả
ộ. Vì v y, nếu so với
ư
ư Sài Gò - Gi
nh, hay
với các tỉnh Bắc Trung Bộ, s th ng nhất nhanh chóng và vững chắc của tổ chức
ảng là mộ ặ i m nổi b t của cách m ng Thanh Hóa.
Thứ ba, CMGPDT từ kh

ĩ ừng phần tiến lên tổng kh
ĩ , giành và
giữ vững chính quy n cấp huyệ rước khi có chủ rươ tổng kh
ĩ
Ngày 24/7/1945, chi bộ ảng và Ban cán s Vi t Minh Hoằ
chớp th i
, iến cuộ ấu tranh ch ng khủng b thành cuộc kh i
ĩ ià
í
y n
cấp huy n. Diễn ra trong b i cảnh cách m ng cả ướ
o
ì
ừ kh i
ĩ ừng ph n tiến lên tổng kh i
ĩ ià
í
y n, k i
ĩ oằ
ắ lợi
o
i
vù
y ià
í
y
o
vi oà ỉ ,
do , nó
là ộ

ộ
i
ĩ ừ
,
v i ò
ọ
i với
ắ lợi ủ CMGPDT
. i
ũ
o thấy, kh i
ĩ ià
í
quy n Hoằng Hóa
u quá trình kh i
ĩ ià
í
y n Thanh Hóa,
ư
i ừ kh i
ĩ ừng ph n tiến lên tổng kh i
ĩ .
4.1.3. ó
óp ủa cách m
T a Hóa i với CMGPDT ở Vi t Nam
Thứ nhất, n y
i ảng bộ tỉnh
ược thành l p, th c hi n s
chỉ o của Xứ ủy Trung K ,
ổ chứ

o
ào ấu tranh ủng Xô
Viết Ngh - ĩ ,
n cổ vũ, ộng viên nhân dân Ngh A và à ĩ vượt qua
các cuộ ấu tranh ch ng khủng b củ
ch. Tiế
, ong th i k 1936 - 1939,
Thanh Hóa góp ph n cùng cả ướ ià
ược những thắng lợi quan trọng trong vi c
òi
y n lợi
ản của nhân dân. Những kết quả ê
y ph n nào cho thấy
ủ
i với phong trào cách m ng cả ước.
Thứ hai, trong th i k tr c tiếp chuẩn b l lượ và ấu tranh giành chính
quy n 1939 - 1945, cách m ng Thanh Hóa tiếp tục có nhữ
ọ
i
với phong trào cách m ng củ
ư
ũ
ư cả ước. Thông qua s lãnh
o, chỉ o của các Xứ ủy Bắc K và Xứ ủy Trung K , cách m ng Thanh Hóa
ư ng xuyên có m i liên h với các tỉnh Ngh An, Ninh Bình, Hòa Bình và Hà Nội.
Do , có th thấy, cách m
gắn bó m t thiết với phong trào
cách m ng củ
ư
, ù

a phư
i n khai th c hi n một
cách hi u quả những chủ ư
, ư ng l i củ
ư
.
Thứ ba, là
ư
ià
ược chính quy n cấp huy n ước khi có l nh tổng
kh i
ĩ ủ
ư
, ắng lợi của nhân dân Hoằng Hóa ngày 24/7/1945, là s
v n dụng sáng t o ư ng l i củ
ư
ảng v kh i
ĩ ừng ph n, v ấu
tranh giành và giữ chính quy n. Vì v y, thắng lợi của Hoằng Hóa không chỉ có ý
ĩ
ú ẩy phong trào cách m ng trong tỉnh, mà còn có tác dụng cổ vũ i với
phong trào cách m ng các tỉ
.
ữa, những bài học từ
ì
ấu tranh
24


giành chính quy n và giữ vững thành quả cách m ng, xây d ng chế ộ mới của nhân

dân Hoằng Hóa còn góp ph n bổ sung, hoàn thi n lý lu n v kh i
ĩ vũ
,
chớp th i , y ộng sức m nh của qu
ú
ũ
ư
thu
ấu tranh bảo
v chính quy n cách m ng, xây d ng chế ộ mới.
Thứ ư, từ kh i
ĩ ừng ph n tiến lên kh i
ĩ trong toàn tỉnh i ư
nh
ược l nh củ
ư
, Thanh Hóa không chỉ
v ngh thu t nắm
bắt th i , v tính chủ ộng, sáng t o, mà vi c giành chính quy n thắng lợi Thanh
c tiếp vào thắng lợi của cuộc tổng kh i
ĩ ià
í
quy n Vi t Nam. Kh i
ĩ
p tan một bộ ph n quan trọng l c
lượ
ch, phá vỡ h th ng chính quy n củ
ch Thanh Hóa, cùng cả ước l
ổ
ách th ng tr của bọ ế qu

lược và chính quy n tay sai của chúng.
Thứ ă , cùng với vi c giành chính quy n thắng lợi, quá trình thiết l p chính
quy n cách m ng trong ph m vi toàn tỉnh ũ là ộ
ủa phong trào cách
m
i với cách m ng Vi t Nam. Chính quy n cách m ng Thanh
Hóa là một bộ ph n trong h th ng chính quy n cách m ng Vi N , là i i di n
cho lợi ích của nhân dân, của dân tộc Vi t Nam. Vi c thiết l p chính quy n cách
m ng Thanh Hóa góp ph n khẳ
nh s thắng lợi của cách m ng Vi t Nam.

i
Bê
ằ
ộ
y
ừ
ả
ượ

4.2. Một s bài h c kinh nghi m
4.2.1. Bài học về xây dựng tổ ch c ảng
To
ì
ẩ
o CMG D , ả
ộ
vượ
ọi
ă ,

y
ượ
ộ ổ ứ ả
ộ ỉ
ấ và
ữ
ủ ư
l
o o
ào
o
vi oà ỉ .
, ỉ ủy
i
à
ữ
ỉ ,
yế
ă
ư
í
ỷ l và
o i
ả ủ ổ ứ ả . N v y, ả
à
ộ ổ ứ ả
ặ ẽ,
ấ và ỷ l , ừ
ượ v i ò là
l

o y ấ ủ
o
ào
.
iễ ê ê , vi , ă
ư
ấ v ý í và à
ộ
o
và y
ổ ứ ả
ặ ẽ, i
ả là ữ
ài ọ i
i
y o
ô
y
ả
i
y.

4.2.2. Phát huy tính chủ ộng, sáng t o, nắm chắc thờ ơ ro
quyết những vấ ề lịch sử
Qúa trình v
ộng CMGPDT Thanh Hóa cho thấy, o
i u ki n b
b , ki m soát gắt gao, vi c liên l c giữa Thanh Hóa với các xứ ủy và
ư
sức k

ă , vì v y, nhi u chủ ư
, ỉ th , ngh quyết củ
ư
Tổng bộ Vi t Minh ến Thanh Hóa ch m. Mặc dù v y, Tỉnh ủy và Tỉnh bộ Vi
25

c giải
khủng
ết
ảng và
t Minh