Hoàn thiện công tác chi trả lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Phú Thọ (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRẦN XUÂN LONG

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC CHI TRẢ LƢƠNG HƢU,
TRỢ CẤP BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRẦN XUÂN LONG

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC CHI TRẢ LƢƠNG HƢU,
TRỢ CẤP BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH PHÚ THỌ
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ THỊ BẮC

THÁI NGUYÊN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn
“Hoàn thiện công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn
tỉnh Phú Thọ” là trung thực, là kết quả nghiên cứu của riêng tôi.
Phú Thọ, tháng 1 năm 2016
Tác giả luận văn

Trần Xuân Long

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài: “Hoàn thiện công tác chi trả lương
hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh Phú Thọ”, tôi đã nhận được sự
hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của các cá nhân và tập thể. Tôi xin được bày tỏ
sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ
tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Nhà trường, Phòng Đào tạo bộ phận Sau Đại học, các Khoa và các phòng ban của Trường Đa ̣i ho ̣c Kinh tế
và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về
mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hướng dẫn
PGS.TS Đỗ Thị Bắc.
Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà

khoa học, các thầy các cô giáo trong Trường Đa ̣i ho ̣c Kinh tế và Quản trị Kinh
doanh - Đại học Thái Nguyên.
Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn được sự giúp đỡ và cộng tác
của nhiều phòng ban trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.
Tôi xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ của bạn bè và gia đình đã giúp
tôi thực hiện luận văn này.
Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó
Phú Thọ, tháng 1 năm 2016
Tác giả luận văn

Trần Xuân Long
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii
MỤC LỤC ....................................................................................................... iii
DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT ..................................................... vi
DANH MỤC BẢNG ...................................................................................... vii
DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ ......................................................................... ix
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3
4. Ý nghĩa, đóng góp mới của luận văn ............................................................ 3
5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 4
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC CHI
TRẢ LƢƠNG HƢU, TRỢ CẤP BẢO HIỂM XÃ HỘI ............................... 5

1.1. Cơ sở lý luận về công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH ..................... 5
1.1.1. Khái niệm, bản chất của công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH ..... 5
1.1.2. Vai trò của công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH .......................... 9
1.1.3. Nội dung của công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH .................... 16
1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH 28
1.2. Kinh nghiệm của các nước trên thế giới và Việt Nam về công tác chi trả
lương hưu, trợ cấp BHXH ............................................................................... 33
1.2.1. Kinh nghiệm của các nước trên thế giới về công tác chi trả lương hưu,
trợ cấp BHXH ................................................................................................. 33
1.2.2. Kinh nghiệm của Việt Nam về công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH 36
1.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra từ công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH . 38
Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 40
2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 40
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


iv
2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 40
2.2.1. Chọn địa điểm nghiên cứu .................................................................... 40
2.2.2. Thu thập số liệu ..................................................................................... 40
2.2.3. Phương pháp phân tích .......................................................................... 43
2.3. Các chỉ tiêu phân tích ............................................................................... 44
2.3.1. Chỉ tiêu đánh giá kết quả công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH .. 44
2.3.2. Các tiêu chí phản ánh nguyên nhân ảnh hưởng đến kết quả tổ chức công
tác chi các chế độ BHXH ................................................................................ 45
Chƣơng 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC CHI TRẢ LƢƠNG HƢU, TRỢ
CẤP BHXH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ ....................................... 47
3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu tỉnh Phú Thọ ............................................. 47
3.1.1. Điều kiện tự nhiên tỉnh Phú Thọ ........................................................... 47
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội tỉnh Phú Thọ ................................................ 49

3.1.3. Đánh giá thuận lợi và khó khăn tại tỉnh Phú Thọ ................................. 53
3.2. Tình hình cơ bản của Bảo hiểm Xã hội Phú Thọ ..................................... 55
3.2.1. Quá trình hình thành và phát triển của Bảo hiểm Xã hội Phú Thọ ....... 55
3.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của Bảo hiểm Xã hội Phú Thọ ........................... 55
3.2.3. Tổ chức bộ máy của Bảo hiểm Xã hội Phú Thọ ................................... 58
3.3. Thực trạng công tác chi lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh
Phú Thọ ................................................................................................. 60
3.3.1. Phương thức chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh Phú Thọ .60
3.3.2. Quy trình chi chi lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ......61
3.3.3. Kết quả chi chi lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh Phú Thọ . 63
3.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến công tác chi lương hưu, trợ cấp BHXH
trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ................................................................................ 79
3.4.1. Yếu tố chủ quan .................................................................................... 79
3.4.2. Yếu tố khách quan ................................................................................. 83
3.5. Đánh giá chung về công tác chi lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn
tỉnh Phú Thọ .................................................................................................... 89
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


v
3.5.1. Những mặt đạt được .............................................................................. 89
3.5.2. Những mặt còn hạn chế......................................................................... 91
3.5.3. Nguyên nhân ......................................................................................... 92
Chƣơng 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC CHI TRẢ LƢƠNG
HƢU, TRỢ CẤP BHXH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ .................. 93
4.1. Các quan điểm, định hướng, mục tiêu hoàn thiện công tác chi trả lương
hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ............................................... 93
4.1.1. Quan điểm hoàn thiện công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH trên
địa bàn tỉnh Phú Thọ ....................................................................................... 93
4.1.2. Định hướng hoàn thiện công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH trên

địa bàn tỉnh Phú Thọ ....................................................................................... 94
4.1.3. Mục tiêu hoàn thiện công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa
bàn tỉnh Phú Thọ ............................................................................................. 94
4.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH
trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ................................................................................ 98
4.2.1. Tăng cường công tác quản lý và phối hợp thực hiện công tác chi trả
lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ..................................... 98
4.2.2. Tăng cường công tác thông tin tuyên truyền ...................................... 100
4.2.3. Tăng cường công tác quản lý tài chính ............................................... 102
4.2.4. Ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác chi trả lương hưu, trợ cấp
BHXH............................................................................................................ 102
4.2.5. Đào tạo nguồn nhân lực ...................................................................... 103
4.2.6. Nâng cao cơ sở vật chất phục vụ công tác chi trả lương hưu, trợ cấp
BHXH............................................................................................................ 104
4.3. Kiến nghị ................................................................................................ 104
KẾT LUẬN .................................................................................................. 107
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 109
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 111
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


vi
DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT

ASXH

:

An sinh xã hội

BHXH

:

Bảo hiểm xã hội

BHXHBB

:

Bảo hiểm xã hội bắt buộc

BHXHTN

:

Bảo hiểm xã hội tự nguyện

BHYT

:

Bảo hiểm y tế

CC

:

Cơ cấu

CĐ

:

Chế độ

DN

:

Doanh nghiệp

ĐTNN

:

Đầu tư nước ngoài

LĐ&TBXH

:

Lao động và Thương binh xã hội

LĐLĐ

:

Liên đoàn Lao động

NLĐ

:

Người lao động

NSNN

:

Ngân sách Nhà nước

SDLĐ

:

Sử dụng lao động

TNHH

:

Trách nhiệm hữu hạn

TNLĐ - BNN

:

Tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp

TP

:

Thành phố

Tr.đ

:

Triệu đồng

UBND

:

Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


vii
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Số lượng người và các địa điểm điều tra ........................................ 42
Bảng 3.1. Cơ cấu kinh tế của tỉnh Phú Thọ năm 2012 - 2014 ........................ 50
Bảng 3.2. Số người được hưởng và số tiền chi chế độ hưu trí hàng tháng trên
địa bàn tỉnh Phú Thọ năm 2012 - 2014........................................... 63
Bảng 3.3. Số người được hưởng và số tiền chi chế độ MSLĐ, các chế độ khác
hàng tháng ở tỉnh Phú Thọ năm 2012 - 2014 ................................ 64
Bảng 3.4. Số lượt người hưởng và số tiền chi chế độ TNLĐ - BNN hàng

tháng trên địa bàn tỉnh Phú Thọ năm 2012 - 2014 ........................ 65
Bảng 3.5. Số người hưởng và số tiền chi chế độ BHXH 1 lần và trợ cấp thất
nghiệp 1 lần ở tỉnh Phú Thọ năm 2012 - 2014 ............................... 66
Bảng 3.6. Số lượt người hưởng và số tiền chi chế độ tử tuất hàng tháng trên
địa bàn tỉnh Phú Thọ năm 2012 - 2014........................................... 67
Bảng 3.7. Số người và số tiền chi chế độ tuất 1 lần trên địa bàn tỉnh Phú Thọ
năm 2012 - 2014 ............................................................................. 68
Bảng 3.8. Số người hưởng và số tiền chi chế độ mai táng trên địa bàn tỉnh Phú
Thọ năm 2012 - 2014 ...................................................................... 69
Bảng 3.9. Số người và số tiền chi chế độ khu vực 1 lần trên địa bàn tỉnh Phú
Thọ năm 2012 - 2014 ..................................................................... 69
Bảng 3.10. Số người hưởng và số tiền chi chế độ bảo hiểm xã hội tự nguyện
và bảo hiểm thất nghiệp ở tỉnh Phú Thọ năm 2012 - 2014............ 70
Bảng 3.11. Tổng hợp số người và số tiền chi lương hưu, trợ cấp BHXH trên
địa bàn tỉnh Phú Thọ năm 2012 - 2014........................................... 71
Bảng 3.12. Tốc độ tăng số người hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa
bàn tỉnh Phú Thọ năm 2012-2014................................................... 71
Bảng 3.13. Tốc độ tăng số tiền chi lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh
Phú Thọ năm 2012 - 2014............................................................... 72
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


viii
Bảng 3.14. Tổng hợp các ý kiến của người hưởng hưu trí, MSLĐ ................ 73
Bảng 3.15. Tổng hợp các ý kiến của nhóm đại diện điểm chi trả ................... 75
Bảng 3.16. Tổng hợp ý kiến từ các cán bộ làm công tác BHXH của các đơn vị .....76
Bảng 3.17. Tổng hợp ý kiến từ các cán bộ quản lý trong tỉnh ........................ 77
Bảng 3.18. Tổng hợp ý kiến từ các cán bộ BHXH tỉnh Phú Thọ ................... 79
Bảng 3.19: Tuổi nghỉ hưu và mức lương hưu phân chia theo giới tính và khu
vực tham gia .................................................................................... 87

Bảng 4.1: Dự kiến kinh tế - xã hội của tỉnh Phú Thọ đến năm 2020.............. 96

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


ix
DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ
HÌNH
Hình 1.1. Quy định quản lý, chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội .................... 27
SƠ ĐỒ
Sơ đồ 3.1. Tổ chức bộ máy của BHXH tỉnh Phú Thọ .................................... 60

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong quá trình phát triển xã hội, đặc biệt là từ sau cuộc cách mạng
công nghiệp, hệ thống ASXH nói chung và BHXH nói riêng đã có những cơ
sở (kinh tế và xã hội) để hình thành và phát triển. Quá trình công nghiệp hoá
làm cho đội ngũ người làm công ăn lương ngày càng tăng lên, cuộc sống của
họ phụ thuộc chủ yếu vào thu nhập do lao động làm thuê đem lại. Ngoài tiền
lương (thu nhập từ lao động), họ hầu như không có khoản thu nhập nào khác,
đặc biệt là ở những nước kinh tế thị trường. Do đó, khi không may bị ốm đau,
tai nạn, rủi ro, bị mất việc làm hoặc khi về già,... người lao động sẽ bị giảm
hoặc mất thu nhập từ lao động do không làm việc được nữa. Sự hẫng hụt về
tiền lương trong các trường hợp này đã trở thành mối đe doạ thường nhật đối
với cuộc sống bình thường của những người không có nguồn thu nhập nào

khác ngoài tiền lương. Sự bắt buộc phải đối mặt với những nhu cầu thiết yếu
hàng ngày đã buộc những người lao động làm công ăn lương tìm cách khắc
phục bằng những hành động tương thân, tương ái (lập các quỹ tương tế, các
hội đoàn...); đồng thời, đấu tranh đòi hỏi giới chủ và Nhà nước phải có những
trợ giúp nhất định, nhằm bảo đảm cuộc sống cho họ.
Bảo hiểm xã hội là chính sách xã hội quan trọng bậc nhất, là trụ cột
chính của hệ thống an sinh xã hội, góp phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã
hội, một trong những nhân tố cơ bản thể hiện sự văn minh và phát triển của
quốc gia. Bảo hiểm xã hội góp phần ổn định đời sống cho người lao động khi
gặp rủi ro như bị ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thai sẩy, hết
tuổi lao động, qua đời.
Cùng với sự đổi mới của nền kinh tế đất nước trong thời gian qua,
chính sách BHXH cũng được điều chỉnh, thay đổi để phối hợp với sự chuyển
đổi của nền kinh tế đất nước, với nguyện vọng của người lao động. Quỹ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


2
BHXH là một bộ phận cốt lõi không thể thiếu được và có thể nói nó là vai trò
quan trọng nhất trong hoạt động BHXH. Việc quản lý sử dụng quỹ BHXH
ảnh hưởng trực tiếp tới sự tồn tại và phát triển của quỹ BHXH, ảnh hưởng tới
sự ổn định của chính sách an sinh xã hội.
Để làm tốt công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh
Phú Thọ là cả nỗ lực, phối hợp và cố gắng của tất cả các khâu trong ngành
BHXH. Công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh Phú Thọ
đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Nhưng để thực hiện tốt mục tiêu của
công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh Phú Thọ đó là chi
đúng, chi đủ, chính xác, kịp thời đến tận tay đối tượng hưởng thì việc chi trả
vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn, cần phải xem xét giải quyết. Vậy thực trạng
công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh Phú Thọ như thế

nào? Vị trí, vai trò của nó? Hoàn thiện công tác đó có hiệu quả không? Đây là
những vấn đề cấp thiết đặt ra cần phải được nghiên cứu, đánh giá một cách
đúng đắn. Cần phải xem cái gì đã đạt được, cái gì chưa đạt, cái gì mạnh, cái gì
yếu, để từ đó có các giải pháp hữu hiệu phát huy các thế mạnh và hạn chế
những mặt yếu, để công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh
Phú Thọ chi đúng, chi đủ, chính xác, kịp thời. Vì vậy tôi chọn đề tài “Hoàn
thiện công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH trên địa bàn tỉnh Phú Thọ”
làm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ.
2. Mục tiêu nghiên cứu
* Mục tiêu chung
Nghiên cứu thực trạng công tác chi trả lương hưu
, trợ cấp bảo hiểm xã hội
trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công
tác chi trả lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.
* Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hoá về cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác chi
trả lương hưu, trợ cấp BHXH.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


3
- Phân tích, đánh giá thực trạng công tác chi trả lương hưu, trợ cấp
BHXH trên địa bàn tỉnh Phú Thọ năm 2012 – 2014.
- Đề ra giải pháp hoàn thiện công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH
trên địa bàn tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH; công tác chi trả lương
hưu, trợ cấp BHXH: Trong đó khách thể là người lao động, người sử dụng lao
động, cán bộ hưu trí... cán bộ quản lý.

3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Không gian: Tỉnh Phú Thọ.
- Thời gian: Từ năm 2012 - 2014.
- Nội dung: Nghiên cứu các vấn đề liên quan đến công tác chi trả lương
hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.
4. Ý nghĩa, đóng góp mới của luận văn
- Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết
thực, là tài liệu giúp BHXH tỉnh Phú Thọ hoàn thiện công tác chi trả lương
hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Phú Thọ hiệu quả hơn, có căn
cứ khoa học.
- Luận văn nghiên cứu khá toàn diện, có hệ thống, đưa ra những giải
pháp chủ yếu, có ý nghĩa thiết thực cho công tác chi trả lương hưu, trợ cấp
bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Phú Thọ và đối với các địa phương khác có
điều kiện tương tự.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


4
- Nâng cao hiệu quả của công tác chi trả lương hưu, trợ cấp bảo hiểm
xã hội trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, góp phần đảm bảo cân đối và tăng trưởng
quỹ BHXH, thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội của đảng và nhà nước.
5. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, luận văn kết cấu thành 4 chương:
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác chi trả lương hưu, trợ
cấp BHXH.
Chƣơng 2. Phương pháp nghiên cúu.
Chƣơng 3. Thực trạng công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH trên
địa bàn tỉnh Phú Thọ.
Chƣơng 4. Giải pháp hoàn thiện công tác chi trả lương hưu, trợ cấp

BHXH trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


5
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC
CHI TRẢ LƢƠNG HƢU, TRỢ CẤP BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1. Cơ sở lý luận về công tác chi trả lƣơng hƣu, trợ cấp BHXH
1.1.1. Khái niệm, bản chất của công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH
1.1.1.1. Khái niệm về công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH
- Khái niệm BHXH
Bảo hiểm xã hội BHXH có lịch sử khá lâu và đã có nhiều thay đổi về
chất với nhiều mô hình phong phú, được thực hiện ở hàng trăm nước trên thế
giới. Tuy nhiên, cho đến nay, định nghĩa thế nào là BHXH vẫn là vấn đề còn
nhiều tranh luận vì được tiếp cận từ nhiều giác độ khác nhau với những quan
điểm khác nhau. Điều này cho thấy tính đa dạng và phong phú của BHXH.
BHXH hình thành và phát triển do nhu cầu của đời sống xã hội, nhất là
khi hình thành nền sản xuất hàng hoá. Trong lao động sản xuất, song song với
những thuận lợi, con người thường gặp phải những sự kiện không thuận lợi,
những “rủi ro xã hội” làm giảm hoặc mất thu nhập của họ. Có thể chia những
sự kiện, những “rủi ro xã hội” thành hai loại:
- Những sự kiện, những “rủi ro xã hội” liên quan đến thu nhập bao
gồm: mất hoặc giảm thu nhập do bị mất hoặc giảm khả năng lao động hoặc
khả năng lao động không được sử dụng, ví dụ như tai nạn lao động, ốm đau,
thất nghiệp…
- Những sự kiện, những “rủi ro xã hội” liên quan đến sử dụng thu nhập:
đó là các sự kiện giảm thu nhập do phải chi tiêu bất thường như chi phí để
mua sắm thuốc men, tiền nuôi dưỡng sản phụ…

Những sự kiện, những “rủi ro xã hội” nêu trên, từ khía cạnh này hay
khía cạnh khác đều dẫn đến đe doạ “an toàn kinh tế” cho người lao động và
gia đình họ (bị giảm hoặc mất thu nhập). Vì vậy, phải có những biện pháp và
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


6
hình thức để chống lại sự đe dọa này mà một trong những biện pháp đó là
BHXH. Nói cách khác, BHXH được hình thành là để góp phần đảm bảo thu
nhập cho người lao động và gia đình họ trước những sự kiện không thuận lợi,
những “rủi ro xã hội”.
Có thể nêu rõ hơn, mục đích của BHXH là thông qua hệ thống các trợ
cấp BHXH, bù đắp hoặc thay thế thu nhập cho người lao động và gia đình họ
trước những sự kiện, những “rủi ro xã hội” làm cho người lao động bị giảm
hoặc mất thu nhập từ nghề nghiệp, do bị giảm hoặc mất khả năng lao động
hoặc sức lao động không được sử dụng, góp phần đảm bảo an toàn xã hội. ở
đây cần làm rõ khái niệm bù đắp và thay thế thu nhập. Khi người lao động bị
giảm thu nhập thì BHXH thực hiện bù đắp cho khoản thu nhập bị thiếu hụt
này. Tất nhiên, sự bù đắp này chỉ có tính tương đối và tuỳ điều kiện kinh tế xã hội của mỗi nước và khả năng của quỹ BHXH trong mỗi giai đoạn phát
triển. Khi người lao động bị mất thu nhập do không thể lao động được hoặc
sức lao động không được sử dụng (trường hợp thất nghiệp), BHXH thực hiện
trả trợ cấp BHXH thay cho phần thu nhập bị mất này. Khoản thu nhập thay
thế này cũng tuỳ theo điều kiện kinh tế - xã hội và khả năng của quỹ BHXH
mà có thể thay thế toàn bộ hoặc một phần.
Vậy để đạt được mục đích trên, BHXH được tổ chức thực hiện như thế
nào? Đó là câu hỏi thứ ba cần được trả lời. Lịch sử phát triển BHXH đã chỉ ra
rằng, có một số cách thức tổ chức thực hiện để bù đắp hoặc thay thể thu nhập
cho người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập từ nghề nghiệp, như:
người lao động cùng giúp nhau; Nhà nước thực hiện thông qua ngân sách và
hình thành một quỹ tài chính độc lập thông qua sự đóng góp của các bên tham

gia BHXH (bao gồm người lao động, người sử dụng lao động và Nhà
nước)…Trong BHXH hiện đại, hình thức thực hiện chủ yếu là hình thành quỹ
BHXH do các bên đóng góp. Từ cách tiếp cận này, có thể nêu khái niệm về
BHXH như sau:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


7
Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm bù đắp một phần hoặc thay thế thu nhập
của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai
nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên
cơ sở đóng góp vào quỹ BHXH do Nhà nước tổ chức thực hiện.
BHXH là sản phẩm tất yếu của nền kinh tế hàng hóa. Khi trình độ phát
triển kinh tế của một quốc gia đạt đến một mức độ nào đó thì hệ thống BHXH có
điều kiện ra đời phát triển. Vì vậy, các nhà kinh tế cho rằng, sự ra đời và phát
triển của BHXH phản ánh sự phát triển của nền kinh tế. Một nền kinh tế chậm
phát triển, đời sống nhân dân thấp kém không thể có một hệ thống BHXH vững
mạnh được. Kinh tế càng phát triển, hệ thống BHXH càng đa dạng, các chế độ
BHXH ngày càng mở rộng, các hình thức BHXH ngày càng phong phú.
- Khái niệm chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH: Là sự đảm bảo thay thế
hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ gặp các biến cố
làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm trên cơ sở hình thành và
sử dụng một qũy tiền tệ tập trung nhằm đảm bảo đời sống cho người lao động
và gia đình họ, góp phần đảm bảo an sinh xã hội.
1.1.1.2. Bản chất của công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH
Chính sách xã hội là một hệ thống những quan điểm, chủ trương,
phương hướng, biện pháp của nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội khác
được thể chế hoá để giải quyết những vấn đề xã hội mà trước hết là những
vấn đề xã hội gay cấn nhằm bảo đảm sự an toàn và phát triển xã hội.
Chính sách Bảo hiểm xã hội là một bộ phận của chính sách xã hội. Mục

đích của chính sách xã hội là góp phần ổn định xã hội. Mặt khác, chính sách
BHXH là một bộ phận quan trọng của chính sách xã hội, giúp Nhà nước điều tiết
mối quan hệ giữa chính sách kinh tế và xã hội trên phương diện vĩ mô, bảo đảm
cho nền kinh tế liên tục phát triển và giữ gìn ổn định xã hội trong từng thời kỳ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


8
cũng như trong suốt quá trình.
Thực chất BHXH là sự tổ chức “đền bù” hậu quả của những “rủi ro xã
hội” hoặc các sự kiện bảo hiểm. Sự đền bù này được thực hiện thông qua quá
trình tổ chức và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung hình thành do sự đóng góp của các
bên tham gia BHXH và các nguồn thu hợp pháp khác của quỹ BHXH. Như vậy,
BHXH cũng là quá trình phân phối lại thu nhập. Xét trên phạm vi toàn xã hội,
BHXH là một bộ phận của GDP, được xã hội phân phối lại cho những thành
viên khi phát sinh nhu cầu BHXH như ốm đau, sinh đẻ, tai nạn lao động và bệnh
nghề nghiệp, già yếu, chết… Xét trong nội tại BHXH, sự phân phối của BHXH
được thực hiện cả theo chiều dọc và chiều ngang. Phân phối theo chiều ngang là
sự phân phối của chính bản thân người lao động theo thời gian (nghĩa là sự phân
phối lại thu nhập của quá trình làm việc và quá trình không làm việc). Phân phối
theo chiều dọc là sự phân phối giữa những người khỏe mạnh cho người ốm đau,
bệnh tật; giữa những người trẻ cho người già; giữa những người không sinh đẻ
(nam giới) và người sinh đẻ (nữ giới); giữa những người có thu nhập cao và
người có thu nhập thấp… Để dễ hình dung có thể dùng “lát cắt ngang” vào một
tập hợp những người đang và đã tham gia BHXH vào bất kỳ thời điểm nào vào
bất kỳ “đoạn” nào của tập hợp ta đều có thể thấy được mối quan hệ của sự phân
phối này. Ở lát cắt này có cả người mới tham gia BHXH, người đang hưởng
BHXH; người khỏe mạnh, người ốm đau; người già, người trẻ; người có thu
nhập cao, người có thu nhập thấp… Nói cách khác, đây là sự phân phối lại thu
nhập theo không gian.

BHXH góp phần thực hiện mục tiêu bảo đảm an toàn kinh tế cho người
lao động và gia đình họ. BHXH là quá trình tổ chức sử dụng thu nhập cá nhân và
tổng sản phẩm trong nýớc (GDP) ðể thoả mãn nhu cầu an toàn kinh tế của người
lao động và an toàn xă hội. BHXH mang cả bản chất kinh tế và cả bản chất xă
hội. Về mặt kinh tế, nhờ sự tổ chức phân phối lại thu nhập, đời sống của người
lao động và gia đình họ luôn được bảo đảm trước những bất trắc, rủi ro xã hội.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


9
Về mặt xã hội, do có sự “san sẻ rủi ro” của BHXH, người lao động chỉ phải đóng
góp một khoản nhỏ trong thu nhập của mình cho quỹ BHXH, nhưng xã hội sẽ có
một lượng vật chất đủ lớn trang trải những rủi ro xảy ra. ở đây, BHXH đã thực
hiện nguyên tắc “lấy của số đông bù cho số ít”.
Tuy nhiên, tính kinh tế và tính xã hội của BHXH không tách rời mà đan
xen lẫn nhau. Khi nói đến sự bảo đảm kinh tế cho người lao động và gia đình họ
là đã nói đến tính xã hội của BHXH, ngược lại, khi nói tới sự đóng góp ít nhưng
lại đủ trang trải mọi rủi ro xã hội thì cũng đã đề cập đến tính kinh tế của BHXH.
Dưới góc độ kinh tế, BHXH là sự bảo đảm thu nhập, bảo đảm cuộc
sống cho người lao động khi họ bị giảm hay mất khả năng lao động. Có nghĩa
là tạo ra một khoản thu nhập thay thế cho người lao động khi họ gặp phải các
rủi ro thuộc phạm vi BHXH.
Dưới góc độ chính trị, BHXH góp phần liên kết giữa những người lao
động xuất phát từ lợi ích chung của họ.
Dưới góc độ xã hội, BHXH được hiểu như là một chính sách xã hội nhằm
đảm bảo đời sống cho người lao động khi thu nhập của họ bị giảm hay mất.
Thông qua đó bảo vệ và phát triển lực lượng lao động xã hội, lực lượng sản xuất,
tăng năng suất lao động ổn định trật tự xã hội.
1.1.2. Vai trò của công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH
- Vai trò của công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH đối với người

lao động.
Vai trò quan trọng của BHXH đối với người lao động được thể hiện
qua các điểm sau:
Thứ nhất, thực hiện chính sách BHXH nhằm ổn định cuộc sống người lao
động, trợ giúp người lao động khi gặp rủi ro: ốm đau, tai nạn lao động - bệnh nghề
nghiệp, thất nghiệp... sớm trở lại trạng thái sức khỏe ban đầu cũng như sớm có
việc làm.
Theo phương thức BHXH người lao động khi có việc làm và khỏe
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


10
mạnh sẽ đóng góp một phần tiền lương, thu nhập vào quỹ dự phòng. Quỹ này
hỗ trợ người lao động khi ốm đau, tai nạn, lúc sinh đẻ và chăm sóc con cái,
khi không làm việc, lúc già cả để duy trì và ổn định cuộc sống của người lao
động và gia đình họ. Do vậy, hoạt động BHXH, một mặt, đòi hỏi tính trách
nhiệm cao của từng người lao động đối với bản thân mình, với gia đình và đối
với cộng đồng, xã hội theo phương châm “mình vì mọi người, mọi người vì
mình” thông qua quyền và nghĩa vụ; mặt khác, thể hiện sự gắn kết trách
nhiệm giữa các thành viên trong xã hội, giữa các thế hệ kế tiếp nhau trong
một quốc gia, tạo thành một khối đoàn kết thống nhất về quyền lợi trong một
thể chế chính trị - xã hội bền vững.
Người sử dụng lao động cũng phải có trách nhiệm đóng góp BHXH cho
người lao động. Nếu theo nhìn nhận ban đầu, việc đóng góp BHXH cho người
lao động có thể sẽ làm tăng chi phí sản xuất, giảm lợi nhuận của doanh nghiệp.
Nhưng thực chất, về lâu dài, phương thức BHXH đã chuyển giao trách nhiệm
bảo vệ người lao động khi gặp rủi ro về phía xã hội, rủi ro được điều tiết trên
phạm vi toàn xã hội, giúp cho chủ sử dụng lao động bớt những khó khăn, lo
lắng về nguồn lao động của doanh nghiệp, yên tâm tổ chức sản xuất, kinh
doanh. Đối với nước ta, nguồn lao động với trình độ chuyên môn cao, người

lao động có mức thu nhập ở mức bình quân chung toàn xã hội là chủ yếu thì
biện pháp điều tiết thu nhập mang tính cộng đồng là rất cần thiết. Thực tế cho
thấy, nhiều doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực chế biến thủy sản, hải sản;
da giày; dệt may... sử dụng nhiều lao động, nhất là doanh nghiệp có nhiều lao
động nữ đều rất coi trọng chính sách BHXH để bảo vệ và duy trì nguồn lao
động của doanh nghiệp mình.
Trong hoạt động BHXH, Nhà nước tiến hành xây dựng chính sách, chế
độ, tổ chức triển khai và giám sát quá trình thực hiện nhằm thực hiện tốt quyền
và nghĩa vụ của người tham gia BHXH. Như vậy nhà nước giữ vai trò quản lý về
BHXH, bảo hộ cho quỹ BHXH mà không phải chi từ ngân sách nhà nước cho
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


11
lĩnh vực này.
- Thứ hai, thực hiện tốt chính sách BHXH nhất là chế độ hưu trí, góp
phần ổn định cuộc sống của người lao động khi hết tuổi lao động hoặc
không còn khả năng lao động.
Theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội, người lao động tham gia đóng
BHXH từ 20 năm trở lên khi hết tuổi lao động hoặc mất sức lao động thì được
hưởng lương hưu hoặc trợ cấp hằng tháng. Với nguồn lương hưu và trợ cấp
BHXH, người cao tuổi có thu nhập ổn định, bảo đảm cuộc sống sinh hoạt hằng
ngày. Hiện nay, cả nước đã có khoảng 2,5 triệu người hết tuổi lao động đang
hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH hằng tháng với số tiền chi trả từ quỹ BHXH
hàng nghìn tỉ đồng mỗi tháng.
Trong nhiều năm qua, kể từ khi chính sách BHXH được thực hiện, cùng
với sự phát triển kinh tế, mức lương hưu cũng không ngừng được điều chỉnh cho
phù hợp với mức sống chung của toàn xã hội. Vào các thời điểm tăng mức lương
tối thiểu chung cũng như việc xem xét chỉ số giả cả, Nhà nước đều có sự điều
chỉnh lương hưu một cách hợp lý. Mức lương hưu không ngừng được điều chỉnh

cho phù hợp với mức sống chung toàn xã hội tại thời điểm hưởng lương hưu đã
bảo đảm cuộc sống của người nghỉ hưu, tạo sự an tâm, tin tưởng của người về
hưu sau cả cuộc đời lao động. Tương tự như vậy, các quyền lợi về BHYT, về
chế độ ốm đau, chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; mức trợ cấp tuất một
lần... cũng được cải thiện rõ rệt.
Sở dĩ có được điều kiện nâng cao và mở rộng các quyền lợi của BHXH
là do phương thức tài chính ở nước ta được hình thành theo cách lập quỹ và
có sự tính toán ðiều chỉnh quan hệ ðóng - hýởng trong phạm vi toàn xã hội
theo những dự báo về các yếu tố kinh tế - xã hội trong tương lai. Theo phương
thức lập quỹ, người lao động, trước hết phải có trách nhiệm với bản thân
trong việc đóng góp lập quỹ BHXH , dành dụm cho mai sau , tránh t́nh trạng
đẩy toàn bộ gánh nặng chi trả cho thế hệ mai sau. Mặt khác, với việc lập quỹ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


12
BHXH đã gắn kết được trách nhiệm của các thế hệ kế tiếp trong cùng chính
sách BHXH. Chính sự phát triển với tốc độ nhanh của nền kinh tế nước ta của
thế hệ đương thời theo truyền thống “con hơn cha” góp phần cải thiện rõ nét
mức sống của người về hưu đã có đóng góp một phần trước đây. Vì vậy,
nguồn quỹ BHXH được Nhà nước bảo hộ và phát triển cân đối bền vững sẽ là
cơ sở để cải thiện không ngừng các chế độ BHXH nói chung và đời sống của
người nghỉ hưu nói riêng.
- Thứ ba, thực hiện chính sách BHXH góp phần ổn định và nâng cao
chất lượng lao động, bảo đảm sự bình đẳng về vị thế xã hội của người lao
động trong các thành phần kinh tế khác nhau, thúc đẩy sản xuất phát triển.
Chính sách BHXH, hoạt động dựa trên nguyên tắc cơ bản “đóng hưởng” đã tạo ra bước đột phá quan trọng về sự bình đẳng của người lao động
về chính sách BHXH. Khi đó, mọi người lao động làm việc ở các thành phần
kinh tế, các ngành nghề, địa bàn khác nhau, theo các hình thức khác nhau đều
được tham gia thực hiện các chính sách BHXH. Phạm vi đối tượng tham gia

BHXH, không ngừng được mở rộng đã thu hút hàng triệu người lao động làm
việc trong các thành phần kinh tế khác nhau, khuyến khích họ tự giác thực
hiện nghĩa vụ và quyền lợi BHXH, tạo sự an tâm, tin tưởng và yên tâm lao
động, sản xuất, kinh doanh.
Người lao động tham gia BHXH, khi ốm đau sẽ được khám chữa bệnh
và được quỹ BHYT chi trả phần lớn chi phí; được nhận tiền trợ cấp khi ốm
đau không đi làm được, được nghỉ chăm con ốm; khi thai sản được nghỉ khám
thai, được nghỉ khi sinh đẻ và nuôi con, được nhận trợ cấp khi sinh con và trợ
cấp thai sản; khi bị tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp sẽ được nhận
phần trợ cấp do giảm khả năng lao động do tai nạn, bệnh nghề nghiệp gây ra.
Ngoài ra, người lao động còn được nghỉ dưỡng sức và phục hồi sức khỏe sau
khi ốm đau, sinh đẻ hay điều trị thương tật nhằm nâng cao thể lực. Khi người
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


13
lao động mất việc làm sẽ được hưởng trợ cấp thất nghiệp và được giới thiệu
việc làm hoặc gửi đi học nghề để có cơ hội tìm kiếm việc làm mới.
Với những quyền lợi của người lao động khi tham gia BHXH, đã góp
phần thu hút nguồn lao động vào nền sản xuất xã hội, giữ gìn và nâng cao thể
lực cho người lao động trong suốt quá trình lao động, sản xuất. Việc được tham
gia BHXH, khi đang làm việc và được hưởng lương hưu sau này đã tạo ra cho
người lao động sự phấn khởi, tâm lý ổn định, an tâm vào việc làm mà họ đang
thực hiện. Thực tế là nhiều doanh nghiệp, khi tuyên truyền quảng cáo tuyển
dụng lao động, thì tiêu thức được tham gia BHXH, cũng là một quyền lợi quan
trọng thu hút được nhiều lao động.
Sự an tâm của người lao động cũng như việc bảo vệ sức lao động của
họ thông qua chính sách BHXH, đã trở thành một chính sách thu hút nguồn
lao động vào nền sản xuất xã hội, bảo đảm sự ổn định và thúc đẩy sản xuất
phát triển.

- Thứ tư, BHXH là một công cụ đắc lực của Nhà nước, góp phần vào
việc phân phối lại thu nhập quốc dân một cách công bằng, hợp lý giữa các
tầng lớp dân cư, đồng thời giảm chi cho ngân sách nhà nước, bảo đảm an sinh
xã hội bền vững.
Trên thị trường lao động, “tiền lương là giá cả sức lao động” được hình
thành tự phát căn cứ vào quan hệ cung cầu, vào chất lượng lao động cũng như
các điều kiện khung mà trong đó Nhà nước chỉ đóng vai trò quản lý thông qua
những quy định về mức lương tối thiểu và những điều kiện lao động cần thiết.
Quá trình hình thành tiền lương theo thỏa thuận giữa chủ sử dụng lao động và
người lao động là sự phân phối lần đầu và phân phối trực tiếp cho từng người
lao động. Do vậy, người lao động có tay nghề cao, có nghề nghiệp thích ứng
với nhu cầu của xã hội sẽ có thu nhập cao. Đó là sự hợp lý và khuyến khích
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


14
làm giàu chính đáng.
Sau khi đã thực hiện thuế thu nhập, Nhà nước sẽ tiến hành phân phối
lại thông qua chính sách BHXH. Khi đó, người có năng lực hơn, nhận được tiền
lương cao hơn sẽ đóng góp nhiều hơn cho xã hội để trợ giúp những người “yếu
thế” hơn trong xã hội. Một bộ phận lao động khác do gặp phải rủi ro trong cuộc
sống như về sức khỏe, về năng lực, về hoàn cảnh gia đình... có việc làm và thu
nhập thấp hơn sẽ nhận được các quyền lợi BHXH để duy trì cuộc sống. Bên
cạnh đó, chế độ hưu trí, tử tuất với nguyên tắc tương đồng giữa mức đóng và
mức hưởng đã khuyến khích người lao động khi làm việc có thu nhập cao và
đóng góp ở mức cao, với thời gian dài thì sau này sẽ được hưởng tiền lương hưu
với mức cao, an tâm nghỉ ngơi khi tuổi già.
Bảo hiểm xã hội được thực hiện theo nguyên tắc đóng - hưởng, có
nghĩa là người tham gia đóng góp vào quỹ BHXH thì người đó mới được
hưởng quyền lợi về BHXH. Như vậy, nguồn để thực hiện chính sách là do

người lao động đóng góp, Nhà nước không phải bỏ ngân sách ra nhưng vẫn
thực hiện được mục tiêu an sinh xã hội lâu dài.
- Vai trò công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH đối với an sinh xã hội
Bảo hiểm xã hội là trụ cột quan trọng trong chính sách an sinh xã hội.
Phân tích nội hàm của an sinh xã hội và Bảo hiểm xã hội có thể thấy BHXH bao
trùm phần lớn nội dung của chính sách An sinh xã hội, độ bao phủ của BHXH
rất lớn. Ở Việt Nam hiện nay các chế độ bảo hiểm xã hội bao gồm: Chế độ ốm
đau, chế độ thai sản, chế độ hưu trí, Chế độ tai nạn lao động Bệnh nghề nghiệp,
Chế độ tử tuất, trợ cấp thất nghiệp, hỗ trợ tìm việc làm, hỗ trợ học nghề....Như
vậy các chế độ của Bảo hiểm xã hội chiếm phần lớn nội dung của chính sách an
sinh xã hội. Độ bao phủ của BHXH lớn. Bởi lẽ Bảo hiểm xã hội là sự đảm bảo
quan trọng nhất để khi người lao động do những lý do nhất định nào đó bị mất
hoặc giảm nguồn thu nhập sẽ có nguồn thu nhập thay thế, nói cách khác BHXH
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN