Nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển làng nghề chè truyền thống tại địa bàn xã Phúc Xuân thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
----------------------

HÀ NGHIỆP THUẬN
Tên đề tài:
NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN
LÀNG NGHỀ CHÈ TRUYỀN THỐNG TẠI ĐỊA BÀN XÃ PHÚC XUÂN,
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo

: Chính quy

Chuyên ngành

: Phát triển nông thôn

Khoa

: Kinh tế & PTNT

Khóa học

: 2012 - 2016

Thái Nguyên - 2016

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
----------------------

HÀ NGHIỆP THUẬN
Tên đề tài:
NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN
LÀNG NGHỀ CHÈ TRUYỀN THỐNG TẠI ĐỊA BÀN XÃ PHÚC XUÂN,
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào tạo

: Chính quy

Chuyên ngành

: Phát triển nông thôn

Lớp

: K44 - PTNT

Khoa

: Kinh tế & PTNT

Khóa học

: 2012 - 2016

Giảng viên hƣớng dẫn

: TS. Kiều Thị Thu Hƣơng

Thái Nguyên - 2016


i

LỜI CẢM ƠN
Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban
lãnh đạo trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Ban chủ nhiện khoa Kinh
Tế và Phát Triển Nông Thôn, các thầy giáo, cô giáo trong khoa. Đặc biệt, tôi
xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS. Kiều Thị Thu Hương người đã
tận tình chỉ bảo và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện
khóa luận này.
Để hoàn thành khóa luận này, tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn chân
thành đến Ủy ban nhân dân xã Phúc Xuân, các hộ sản xuất chè trong làng
nghề và không nằm trong làng nghề trên địa bàn xã đã cung cấp cho tôi những
nguồn tư liệu hết sức quý báu.Trong suốt quá trình nghiên cứu, tôi nhận được
sự quan tâm, động viên, tạo mọi điều kiện thuận lợi về cả vật chất và tinh thần
của gia đình và bạn bè. Thông qua đây, tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn đến
những tấm lòng và sự giúp đỡ quý báu đó.
Trong quá trình hoàn thành khóa luận, tôi đã có nhiều cố gắng. Tuy
nhiên, khóa luận này không thể tránh khỏi những thiếu xót vì vậy, tôi kính
mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý của các quý thầy cô giáo và các bạn sinh
viên để khóa luận được hoàn thiện hơn.
Thái Nguyên, ngày 06 tháng 05 năm 2016
Sinh viên thực hiện

Hà Nghiệp Thuận


ii

DANH MỤC BẢNG
Trang
Bảng 2.1:

Diện tích, năng suất, sản lượng chè năm 2012 của một số nước
trên thế giới ............................................................................................25

Bảng 2.2:

Diện tích, năng suất, sản lượng chè của Việt Nam từ năm 2008 –
2012 ........................................................................................................27

Bảng 4.1:

Tình hình sử dụng đất tại xã Phúc Xuân .............................................37

Bảng 4.2:

Diện tích, năng suất, sản lượng chè tại xã Phúc Xuân từ năm 2013
-2015.......................................................................................................40

Bảng 4.3:

Một số thông tin chung về các hộ điều tra ..........................................44

Bảng 4.4.

Cơ cấu diện tích đất trồng chè của hộ làng nghề và hộ không phải
làng nghề ................................................................................................45

Bảng 4.5:

Tình hình sản xuất chè giữa hộ làng nghề và hộ không phải làng
nghề ........................................................................................................46

Bảng 4.6:

So sánh các giống chè của hộ điều tra trên địa bàn xã.......................48

Bảng 4.7:

So sánh chi phí đầu vào bình quân 1 sào chè/năm của hộ làng nghề
với hộ không phải làng nghề ................................................................51

Bảng 4.8:

Kết quả sản xuất chè của hộ tính bình quân 1sào/năm ......................54

Bảng 4.9:

Bảng so sánh hiệu quả sản xuất chè trên một sào/năm của các hộ
điều tra 2016 ..........................................................................................55

Bảng 4.10: Tình hình tiêu thụ sản phẩm chè của các hộ điều tra tham gia làng

nghề và không tham gia làng nghề ......................................................57
Bảng 4.11. Mức độ tham gia các lớp tập huấn của 2 nhóm hộ điều tra ..............58


iii

DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
BQ

Bình quân

BQC

Bình quân chung

ĐVT

Đơn vị tính

NN&PTNT

Nông nghiệp và phát triển nông thôn

UBND

Ủy ban nhân dân

NQTW

Nghị quyết trung ương

TT-BNN

Thông tư bộ nông nghiệp

CNH-HĐH

Công nghiệp hóa hiện đại hóa

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

NĐ-CP

Nghị định chính phủ

NLN

Nông lâm nghiệp

QĐ- TTg

Quyết định thủ tưởng

TC

Tổng chi phí

IC

Chi phí trung gian

GO

Tổng giá trị sản xuất

VA

Giá trị gia tăng

GO/TC

Tổng giá trị sản xuất/ Tổng chi phí

VA/TC

Giá trị gia tăng/ tổng chi phí

FAO

Tổ chức nông lương liên hợp Quốc tế

FAOSTAT

Số liệu thống kê của Tổ chức nông lương liên hợp
Quốc tế

TP

Thành phố


iv

MỤC LỤC
Trang
PHẦN I: MỞ ĐẦU .......................................................................................... 1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................... 2
1.2.1. Mục tiêu chung ........................................................................................ 2
1.2.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................ 3
1.3. Ý nghĩa khoa học của luận văn .................................................................. 3
PHẦN II: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................. 4
2.1. Cơ sở lý luận của đề tài .............................................................................. 4
2.1.1. Một số khái niệm cơ bản về nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề
truyền thống....................................................................................................... 4
2.1.2. Phân loại làng nghề ................................................................................. 5
2.1.3. Vai trò của làng nghề đối với sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội .......... 7
2.1.4. Chủ trương chính sách phát triển làng nghề ........................................... 8
2.1.5. Những khái niệm cơ bản về cây chè ....................................................... 9
2.1.6. Những nhân tố ảnh hưởng tới sản xuất chè .......................................... 12
2.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 18
2.2.1. Sự phát triển của làng nghề ................................................................... 18
2.2.2. Một số tồn tại trong quá trình phát triển làng nghề .............................. 23
2.2.3. Tình hình sản xuất chè trên thế giới ...................................................... 24
2.2.4. Tình hình sản xuất chè ở Việt Nam ...................................................... 26
2.2.5. Tình hình sản xuất chè ở tỉnh Thái Nguyên .......................................... 27
PHẦN III: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU ................................................................................................................ 31

3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................ 31
3.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 31


v

3.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 31
3.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 31
3.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 32
3.3.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 32
3.3.2. Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu .................................................... 33
3.3.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 33
3.4. Hệ thống chỉ tiêu áp dụng ........................................................................ 34
3.4.1. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình sản xuất của hộ ................................... 34
3.4.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất chè ............................. 35
3.4.3. Các chỉ tiêu bình quân ........................................................................... 35
PHẦN IV: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 36
4.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu .................................................................... 36
4.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 36
4.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................... 36
4.2. Thực trạng phát triển sản xuất chè ở xã Phúc Xuân - TP Thái Nguyên Tỉnh Thái Nguyên ........................................................................................... 38
4.2.1. Tình hình phát triển sản xuất chè ở xã Phúc Xuân ............................... 39
4.2.2. Đặc điểm chung của nhóm hộ nghiên cứu ............................................ 43
4.2.3. Tình hình sản xuất chè của 2 nhóm hộ điều tra .................................... 46
4.3. Thực trạng phát triển làng nghề chè tại Phúc Xuân ................................. 47
4.3.1. Tình hình sản xuất chè của nhóm hộ điều tra ....................................... 47
4.3.2. So sánh chi phí sản xuất chè của hộ tham gia làng nghề và hộ không
tham gia làng nghề .......................................................................................... 50
4.3.3. Kết quả sản xuất một sào chè của các hộ điều tra trong 1 năm ............ 54
4.3.4. Phân tích hiệu quả sản xuất chè của các hộ .......................................... 55

4.3.5. Thị trường tiêu thụ sản phẩm chè của các hộ điều tra tham gia làng
nghề và hộ không tham gia làng nghề trên địa bàn xã Phúc Xuân ................. 57


vi

4.3.6. Về tập huấn kỹ thuật của 2 nhóm hộ..................................................... 58
4.4. Những thuận lợi và khó khăn trong phát triển làng nghề chè .................. 59
4.4.1. Những thuận lợi phát triển làng nghề chè ............................................. 59
4.4.2. Khó khăn của làng nghề chè ................................................................. 60
4.5. Một số giải pháp phát triển làng nghề chè truyền thống .......................... 61
PHẦN V: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..................................................... 63
5.1. Kết luận .................................................................................................... 63
5.2. Kiến nghị .................................................................................................. 64
5.2.1. Đối với các cấp chính quyền ................................................................. 64
5.2.2. Đối với làng nghề chè ........................................................................... 65
5.2.3. Đối với hộ sản xuất chè ......................................................................... 65
TÀI LIỆU THAM KHẢO


1

PHẦN I
MỞ ĐẦU
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Làng nghề - một trong những đặc thù của nông thôn Việt Nam, đóng vai trò
quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội ở nông thôn, góp phần vào chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Sự phát
triển làng nghề đã góp phần xóa đói, giảm nghèo, giải quyết lao động nông nhàn,
tăng thu nhập ở nông thôn và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Đảng và Nhà nước

nhận thức được tầm quan trọng của làng nghề nông thôn trong quá trình phát triển
kinh tế xã hội đất nước, đã ban hành hàng loạt chính chính sách hỗ trợ lĩnh vực kinh
tế này. Trong nghị quyết 26/NQTW tại hội nghị 7/2008 của ban chấp hành Trung
Ương khóa X của Đảng cộng sản Việt Nam về “Nông nghiệp, nông dân và nông
thôn” đã khẳng định việc phát triển bền vững các nghành nghề ở nông thôn có vị trí
quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
Tuy nhiên, sự phát triển của làng nghề Việt Nam hiện nay vẫn còn
nhiều mặt hạn chế như: các làng nghề mang tính tự phát, nhỏ lẻ; trang thiết bị
thủ công, đơn giản, công nghệ lạc hậu; hiệu quả sử dụng nguyên, nhiên liệu
thấp; ý thức của người dân trong việc bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khỏe
chưa cao. Làng nghề đứng trước nhiều khó khăn như thiếu thông tin thị
trường, thị trường tiêu thụ sản phẩm không ổn định, khả năng cạnh tranh thấp,
môi trường ở nhiều làng nghề bị ô nhiễm nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp
đến sức khỏe người dân. Chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển trong thời kỳ
công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế.
Thái Nguyên là tỉnh thuộc vùng Trung Du và miền núi phía Bắc nơi hội
tụ của nhiều của nhiều giá trị tự nhiên và văn hóa. Bên cạnh đó, Thái Nguyên
còn là vùng đất nổi tiếng về nghề truyền thống trồng và chế biến chè, cùng
với nhiều làng nghề chè truyền thống nổi tiếng được hình thành từ lâu đời. Ở
Thái Nguyên, cây chè là cây trồng chủ lực góp phần xóa đói giảm nghèo và


2

hiện nay chè còn được coi là cây làm giàu của nhiều hộ dân. Cây chè không
những đem lại hiệu quả kinh tế cao mà còn góp phần giải quyết vấn đề việc
làm và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cải thiện cuộc sống người dân.
Và cây chè còn giúp phủ xanh đất trống đồi núi trọc, cải tạo đất, tăng độ phì
đất, bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó sản phẩm chè hiện nay là mặt hàng xuất
khẩu chiếm vị trí quan trọng.

Thái Nguyên rất chú trọng việc khôi phục và phát triển các làng nghề
trên địa bàn tỉnh đặc biệt là làng nghề chè truyền thống. Hiện nay, trên toàn
tỉnh có 162 làng nghề, trong đó có 140 làng nghề chè truyền thống. Việc bảo
tồn, khôi phục các làng nghề thủ công truyền thống nói chung và làng nghề
chè nói riêng (bảo vệ, lưu giữ, truyền lại) và phát huy giá trị để làng nghề có
thể tiếp tục phát triển bền vững là rất cần thiết.
Tuy nhiên các làng nghề chè vẫn còn tồn tại nhiều bất cập như: quy mô
sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, cơ sở vật chất còn nghèo nàn, lạc hậu nên hiệu
quả sản xuất kinh doanh chè chưa cao, chưa giải quyết được vấn đề đầu ra ổn
định cho sản phẩm chè của các hộ làng nghề, sản phẩm làng nghề chưa có
thương hiệu khả năng cạnh tranh với sản phẩm thị trường không cao, ô nhiễm
môi trường xung quanh làng nghề. Năng lực quản lý và tổ chức hoạt động
kinh tế chung còn kém. Mối liên kết giữa làng nghề với nhau và với doanh
nghiệp còn lỏng lẻo.
Để nghiên cứu tình trạng trên và đưa ra giải pháp nhằm phát triển làng
nghề chè, tôi lựa chọn đề tài: “Nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp
phát triển làng nghề chè truyền thống tại địa bàn xã Phúc Xuân, thành phố
Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên”.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1. Mục tiêu chung
Đánh giá thực trạng làng nghề chè tại xã Phúc Xuân, từ đó đưa ra một số giải
pháp thúc đẩy sự phát triển của làng nghề tại vùng chè đặc sản xã Phúc Xuân.


Khóa luận đầy đủ ở file: Khóa luận full