Tình hình mắc bệnh viêm tử cung ở đàn lợn nái nuôi tại trại lợn của ông Nguyễn Thanh Lịch thuộc xã Ba Trại - huyện Ba Vì - Hà Nội và thử nghiệm một số phác đồ điều trị .

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
----------------------

tài:
C B NH VIÊM T

CUNG

N NÁI

NUÔI T I TR I L N C A ÔNG NGUY N THANH L CH THU C
XÃ BA TR I BA VÌ HÀ NÔI VÀ TH NGHI M M T S
U TR

KHÓA LU N T T NGHI

H
o:
Chuyên ngành:
Khoa:
Khóa h c:

Chính quy
Thú y
2011 - 2016

Thái Nguyên, 2015

IH C

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
----------------------

T

tài:
C B NH VIÊM T

CUNG

N NÁI

NUÔI T I TR I L N C A ÔNG NGUY N THANH L CH THU C
XÃ BA TR I BA VÌ HÀ NÔI VÀ TH NGHI M M T S
U TR

KHÓA LU N T T NGHI

H
o:
Chuyên ngành:
Khoa:
Khóa h c:
Gi

IH C

Chính quy

Thú y
2011 - 2016

ng d n: PGS. TS. T Trung Kiên
i h c Nông Lâm Thái Nguyên

Thái Nguyên, 2015


i

L IC

5 tháng
c a ông Nguy n Thanh L ch thu c xã Ba Tr i, huy n
Ba Vì, Hà N i
PGS.TS. T
Trung Kiên

Em x

c a ông Nguy n Thanh L ch thu c xã Ba Tr i, huy n Ba Vì, Hà N i

Em xin chân thành c

Sinh viên


ii

DANH M C B NG
Trang
B ng 3.1:

b trí thí nghi m ....................................................................30

B ng 3.2: M

.......................................31

B ng 4.1: L ch phòng b nh c a tr i l n nái .....................................................39
B ng 4.2: K t qu công tác ph c v s n xu t ..................................................44
B

l

B ng 4.4: T l viêm t cung

a tr i...................46
(t

n

.........................................................................................................47
B ng 4.5: T l và m

nhi m b nh viêm t cung theo l

B ng 4.6: T l nhi m b nh viêm t cung
B ng 4.7: T l và m

..................47

u ki n khác nhau ..................49

nhi m b nh viêm t cung theo gi ng l n.............50

B ng 4.8. K t qu

u tr b nh viêm t

B ng 4.9. K t qu

u tr b nh viêm t cung và kh

u tr ...............51
n c a l n nái

sau khi kh i b nh..............................................................................................52


iii

DANH M C CÁC T

VI T T T

Cs
Nxb
P

STT
TT
LMLM : L m m long móng


iv

M CL C
Trang
L IC

.....................................................................................................i

DANH M C B NG..........................................................................................ii
DANH M C CÁC T

VI T T T ................................................................. iii

M C L C.........................................................................................................iv
U .............................................................................................1

Ph n 1: M
tv

....................................................................................................1

1.2. M c tiêu và yêu c u c

tài ....................................................................2

tài ..............................................................................................2
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ..................................................................3
khoa h c............................................................................................3
2.1.1. C u t o gi i ph

c cái ...................................3

m sinh lý, sinh d c c a l n nái ....................................................6
2.1.3. Sinh lý lâm sàng .......................................................................................8
2.1.4. Quá trình viêm t cung ............................................................................9
2.1.5. Các b

ng g p v viêm t cung...................................................10

2.2. Thành ph n hóa h
2.2.1. Tính ch

tác d ng c a thu c s d

tài........21

c lý hóa, thành ph n, công d ng c a thu c dùng.............21

tác d ng c a thu c s d
2.3. Tình hình nghiên c

tài: ....................................23
c......................................25

2.3.1. Tình hình nghiên c

c...........................................................25

2.3.2. Tình hình nghiên c

c ..........................................................27

Ph n 3:

NG, N

U29

ng nghiên c u................................................................................29
m và th i gian ti n hành ................................................................29
3.3. N i dung nghiên c u.................................................................................29
u và các ch tiêu theo dõi ...................................29


v

3.4.1.

nh m t s ch tiêu lâm sàng c a nái kh e và nái viêm t cung...29
p thông tin ...............................................30

3.4.3.

trí thí nghi m...............................................................30
u tr ..............................................................................32

3.4.5. Các ch

tiêu ..................32
lý s li u......................................................................33

Ph n 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N..............................34
4.1. K t qu công tác ph c v s n xu t............................................................34
4.1.1. Công t

ng.............................................................34

4.1.2. Phát hi n l

ng d c.....................................................................36

4.1.3. Th tinh nhân t o cho l n nái ................................................................36
4.1.4. Công tác thú y .......................................................................................37
4.2 K t lu

ngh ....................................................................................45

4.2.1. K t lu n .................................................................................................45
4.3. K t qu

nghiên c u ..................................................................46
l

...................................................46

4.3.2. T l nhi m b nh viêm t cung c
4.3.3. T l và m

- 2015)....47

nhi m b nh viêm t cung theo l

4.3.4. T l nhi m b nh viêm t cung
4.3.5. T l và m

.........................47

u ki n th i ti t khác nhau............49

nhi m b nh viêm t cung theo gi ng l n ...................50

4.3.6. K t qu

u tr b nh viêm t

4.3.7. K t qu

u tr b nh viêm t cung và kh

u tr ......................51
n c a l n nái sau

khi kh i b nh....................................................................................................52
4.3.8. M t s ch tiêu sinh lý sinh s n c a l
Ph n 5: K T LU

u tr ........................53

NGH ..............................................................55

5.1. K t lu n .....................................................................................................55
ngh ......................................................................................................55


1

Ph n 1
M

U

tv
Trong

n gi m t v trí quan tr ng trong

nghành nông nghi p c a Vi t Nam. Con l

cx

u trong s các

v t nuôi, cung c p ph n l n th c ph m cho nhân dân và phân bón cho s n
xu t nông nghi

n còn có t m quan tr
ch xu t kh

cho n n kinh t qu

c bi t n a

n thu nh p ngo i t
cung c p l n gi ng cho nhu c

các trang tr i và các nông h thì vi c phát tri

a

n nái sinh s n là vi c

làm c n thi t.
Tuy v y, m t trong nh ng tr ng i l n nh t c

n nái sinh

s n là d ch b nh x y ra còn ph bi n gây nhi u thi t h
t p trung trong các trang tr

n nái nuôi

p trung

nái, nh t là l n ngo

iv il n
c công nghi p thì các

b nh v sinh s n xu t hi n khá nhi u do kh
ngo i v

u ki n khí h

n nái

c ta còn kém. M t khác, trong quá trình sinh
Streptococcus, Staphylococcus, E.coli

, l n nái d b các lo i vi khu
xâm nh p và gây m t s b nh nhi

o, viêm âm

c bi t hay g p là b nh viêm t
t i kh

nh

ng tr c ti p

n c a l n m . N u không di u tr k p th i, viêm t cung

có th d n t i các b nh k

t s a, r i lo n sinh s n, ch m

sinh, vô sinh, viêm phúc m c d

n nhi m trùng huy t và ch t.

Vì v y, b nh viêm t cung
n gi
và hi u qu

l n nái

ng th i nh h

ng không nh
t, ch

n ch t
ng

góp ph n vào vi c phòng


2

u tr b nh viêm t cung l n, chúng tôi ti n hành nghiên c
Tình hình m c b nh viêm t cung

tài:

n nái nuôi t i tr i l n c a ông

Nguy n Thanh L ch thu c xã Ba Tr i, huy n Ba Vì, Hà N i và th nghi m
m ts

u tr

1.2. M c tiêu và yêu c u c
-

tài

nh t l viêm t cung

l n nái sinh s n nuôi t i tr i l n c a

Nguy n Thanh L ch thu c xã Ba Tr i, huy n Ba Vì, Hà N i.
-

n pháp phòng và tr b nh viêm t

t

cách hi u qu .
tài
1.3.1.

c t p và nghiên c u khoa h c
nh m t s thông tin có giá tr khoa h c b sung thêm

nh ng hi u bi t v b nh viêm t cung

l

khoa h c cho nh ng

bi n pháp phòng tr b nh có hi u qu .
1.3.2.

c ti n
c m t s thu c có hi u l

tr b nh viêm t cung

l

phòng, h n ch

Nh ng khuy n cáo t k t qu c
ch

c nh ng thi t h i do b nh gây ra.

u
c m m b nh.
n


3

Ph n 2

T NG QUAN TÀI LI U
2.1

khoa h c

2.1.1. C u t o gi i ph

c cái

Quá trình ho

ng sinh lý c

n, giúp gia súc trong ho

c là r t quan tr ng và

ng sinh s n nh m duy trì nòi gi ng. C u t o

g m b ph n sinh d c bên ngoài và b ph n sinh d c bên trong.
B ph n sinh d c bên trong là b ph n không nhìn th
b

i ta có th quan sát, ho c s th y bao g m:
o, t cung, ng d n tr ng, bu ng tr ng.
B ph n sinh d c bên ngoài là b ph n sinh d c có th nhìn th y, s

th

c. Bao g m: âm môn, âm v t và ti

m nhi m m t ch c n

i b ph n

m t vai trò quan tr ng

khác nhau.
* Âm môn (vulva)
Âm môn hay còn g i là âm h , n

i h u môn. Bên ngoài có hai

môi, b trên c a hai môi có s c t , nhi u tuy n ti t ch t nh n màu tr ng và
tuy n ti t m hôi.
* Âm v t (clitoris)
Âm v t c

c c u t o gi

tc

c

c thu nh l i, bên trong có các th h ng. Trên âm v t có các n p da t o ra
gi a âm v t g p xu

i là ch t

u mút các dây

th n kinh.
* Ti
Ti

imusinogenitalism)
i h n gi

o. Trong ti

o. Màng trinh là các s
m c g p l i t o thành m t n p. Ti
ng quay v âm v t.

i do hai l p niêm

t s tuy n x p theo hàng chéo,


4

o (vagina)
o là m t

c là c t cung, phía sau là ti
c c u t o b i ba l p:

L p liên k t bên ngoài.
L
v

t
cung.

L p niêm m c: trên b m t có nhi u t

ng bì g p n p d c.

o còn là b ph n th

và là

ng th i các ch t d ch t trong t cung.
Theo Tr n Ti

o c a l n dài 10 - 12 cm.

* T cung (uterus)
T cung c a l n có hai s ng, m t thân và m t c t cung.
C t cung: là ph n ngoài c a t cung, c t cung c a l n dài và tròn,
không g p n p hoa n mà là nh ng c t th t dài xen k
dàng cho vi c th tinh nhân t

ng th

ng Quang Nam và Ph

c v i nhau
gây s y thai.

]).

Theo Tr n Ti

] thì c t cung l n dài 10 - 18 cm.

Thân t cung: thân t cung l n ng

dài kho ng 3 - 5 cm n i gi a

s ng t cung và c t cung. Niêm m c thân và s ng t cung là nh ng n p g p
u d c.
S ng t cung: s ng t cung c a l n ngo
- 1 m.

l n thai làm t

t non dài 0,5

u hai s ng t cung.

* ng d n tr ng
ng d n tr ng (vòi fallop) n m

màng treo bu ng tr ng. Ch

c a ng d n tr ng là v n chuy n tr ng và tinh trùng theo chi
C u t o ng d n tr

p v i ch

c nhau.
u ng d n

tr ng thông v i xoang b ng, g n sát bu ng tr ng có loa kèn là m t màng
m ng t o thành m t tán r

u ôm l y tr ng. Tr

cv n


5

chuy n qua l p nh

n lòng ng d n tr

y ra quá trình th tinh

và phân chia c a phôi. Th i gian t bào tr ng di chuy n trong ng d n tr ng
t 3-

ng di hành, t bào tr ng có th

l

n khác

nhau do nh ng ch h p c a ng d n tr ng.
Có th chia ng d n tr ng thành b

n ph u, ph ng c a ng d n tr

n ch

m,

n co c a ng d n tr ng.

* Bu ng tr ng
Bu ng tr ng l n dài 1,5 - 2,5 cm, kh
Quang Nam và Ph

ng kho ng 3 -

ng

]).

C ut

c bao b c b i m t l p màng b ng t ch c liên

k t s i, bên trong bu ng tr ng chia làm hai mi n. Mi n v và mi n t

u

c c u t o b ng t ch c liên k t s i x p và t o cho bu ng tr ng m t l p
m (Stromaovaris).

mi n t y có tác d ng v sinh d c vì

y ra quá

trình tr ng chín và r ng tr ng. Trên bu ng tr ng c a m t l n cái 10 ngày tu i
ng 60.000 tr ng non. Theo th i gian, bu ng tr ng này phát tri n
qua cá

n khác nhau. T ng ngoài là nh

p phân b

u, t ng trong là nh ng noãn bào th c

ng, khi

noãn bào chín s n i lên b m t bu ng tr ng.
p có tr ng

gi a, xung quanh là noãn bào, noãn bào lúc

u có hình d t sau có hình tr . Noãn bào th c
hình thành xoang noãn bào ép tr ng v m t phía, khi noãn bào chín là quá
i lên trên b m t bu ng tr ng,
nm

n nh

kèn r

nh s v ra, t bào tr ng theo d ch noãn bào vào loa

ng tr

s hình thành th vàng.

Th vàng ti t ra progesteron, kh
ngày th
15, s thoái hóa th vàng b
b ch n u tr

ng th
i

ng
n ngày th

u t ngày th 17 - 18 và s chuy n thành th

c th tinh.


6

2.

m sinh lý, sinh d c c a l n nái
* S thành th c v tính
Thành th c v tính là tu i con v t có ph n x sinh d c và có kh

sinh s n. So v i thành th c th vóc, s hình thành v tính

và l
d

ng s
u tiên, mà ph i cho l n

v th vóc và s

ng b qua chu k
chu k

c và s bi

n toàn di n

c nh n bi t b ng s bi
i c a th

i v th n

th

ng

n sau chuy

Cùng v i s bi u hi n sinh d c bên ngoài,
s bi

i b ph n ngoài

u tiên hai mép âm môn

và có d ch ch y ra, sau chuy
là s bi

ng

m nhi m vai trò làm m .

S thành th c v
c

gia súc nói chung

n mê ì.

bên trong bu ng tr

i, các noãn bào n i trên b m t tr ng và chín, niêm m c t cung
t cung m d n kèm theo ti t d ch.
Theo Lee (1993) tu

tu

i ph i gi ng l

u tiên c a nái h u b trung bình là 4 - 5 tháng
u thích h p là 7 - 8 tháng tu i và tu

l a

u là 11 - 12 tháng tu i.
* Chu k tính
Khi gia súc thành th c v tính, nh ng bi u hi n tính d
ra liên t c có tính chu k , nó ch m d
t quá trình sinh lý ph c t

c bi u hi n

già y u.
phát tri n hoàn

c không có bào thai và không có hi

ng b nh lý thì

bên trong bu ng tr ng các noãn bào phát tri n, chín và n i c m lên b m t
bu ng tr ng. Khi noãn bào v , tr ng r ng g i là s r ng tr ng, m i l n r ng
tr ng con v t có nh ng bi u hi n tính d c ra bên ngoài g
tr ng r ng có tính chu k

ng d

ng d c. Do
.


7

S d tr ng r

is

n yên ti

u khi n c a th n kinh trung

ng lên bu ng tr ng làm các noãn bao phát

tri

n t l LH/FSH là 3:1 thì khi
ng tr ng, hình thành th vàng. Th vàng t n t

n khi g

n u

c th thai, nó ch t n t i t 3 - 15 ngày n u tr

c th

i tác d ng c a PGF2 làm co m ch máu ngo i vi
nuôi th vàng, lúc này th

c cung c p ch t

ng và b tiêu h y trong vòng 24h gi , k t qu
progesteron gi

c gi i phóng làm tr ng phát tri n

và chín, xu t hi n chu k
M t chu k

ng

ng d c ti p theo.

ng d

c tính t l n th i tr

n l n th i

tr ng sau. Các loài gia súc khác nhau thì th i gian hình thành chu k là khác
nhau.

l n th i gian hình thành m t chu k trung bình là 21 ngày bi

ng

trong ph m vi t 18 - 25 ngày. Khi ti n hành ph i gi ng l n có ch a thì l n
ng d c l i. Th i gian có ch a c a l n là 114 ngày, th
d c tr l i là 7 ngày sau cai s

ng

ng t 5 - 12 ngày.

* Kho ng cách gi a các l
Kho ng cách gi a các l

là ch tiêu quan tr

sinh s n c

tr ng bao g m nhi u tính tr ng t o nên

bao g m th i gian có ch a, th i gian nuôi con, th i gian cai s
l a sau, do v y kho ng cách l

n th thai

n s con cai s

Nhi u công trình nghiên c u cho th y th i gian mang thai c a l n nái dao
, t 113 -

u t ít bi

rút ng n kho ng cách các l

ta ch có th

gian bú s a c a l n con b ng cách cai s a s m
nghiên c u cho th y r

rút ng n th

k t qu cao thì ph
l

ng t
con cai s

i.
ng rút ng n th i

l n con. Nhi u công trình
n ph i gi ng l i có
c bi t ph i cai s a s m cho
rút ng n th i gian cai s a,


8

ph i t p cho l
th

m t 5 ngày tu

n khi l n con có th s ng b ng

c cung c p, không c n s a m .
Hi

p trung, th i gian cai s a

ngày, sau cai s a 5 - 6 ngày nái m
các l

c ph i gi ng l

trung bình là 140 ngày, m

l n con là 21
y kho ng cách

có th s n xu

c 2,5 l a.

2.1.3. Sinh lý lâm sàng
+ Thân nhi t
Nhi
h c

thân th g i t t là thân nhi t, là m t h ng s h
ng v t c

ng v

u ki
gi

nh sinh

i.

ng nhau, thân nhi t c a gia súc non bao
tc

ng thành và gia súc già:

c. Trong m

con cái

t th p nh t lúc sáng s m

(1 -5 h sáng), cao nh t vào bu i chi u (16h - 18h) (H
Thanh, 1997 [12]).
Thân nhi t c a l

u ki

ng trong

kho ng 38,5 - 39,50C.
+S t
S t là ph n

i v i các tác nhân gây b

ch y u là thân nhi
y u là do

m

ng. Quá trình ch

ng c a vi sinh v t gây b

c t và nh ng ch

hình thành trong quá trình sinh b nh. Nh ng ch
s n ph m c a nó (H

c

y u là protein hay
, 1997 [12]). M t s

kích t

c mu

u có

th gây s t.
+ T n s hô h p
T n s hô h p là s l n th trên phút, nó ph thu
i ch t, tu i, t
s hô h

trao
i ch t m nh nên t n

ng v t nh

n s hô h

ng


9

v t có th vóc l n. Ngoài ra tr ng thái sinh lý, v

ng, nhi

n nh p th . T n s hô h

ng
ng trong

kho ng 8 - 18 l n/phút.
2.1.4. Quá trình viêm t cung
Viêm là ph n ng toàn thân ch ng l i các tác nhân gây b
bi u hi n

c c b , quá trình viêm x y ra nhi

ng

n khác nhau, m i giai

n có nh ng bi u hi n khác nhau. T i

ng x y ra các bi u hi n

t tích c c, viêm là ph n ng nh m
các h ng s n

nh

ch ng l i các tác nhân gây b nh.

Theo Metchnikov (1821 - 1902) sau khi quan sát hi
nu t các d v t c a b ch c
ng viêm là s ho

ng và

ng, trung tâm c a ph n

ng c a nh ng t bào thoát m ch và ch ng l i các v t

kích thích viêm mà ông g i là hi
Nam và Nguy

ng th c bào (phagocytosis) (H

, 1997 [12]).
u An và cs (1990) [1] thì viêm là m t ph n ng c

mà n n t ng c a nó là ph n ng c a t bào. Ph n ng này hình thành và phát
tri n trong quá trình ti n hóa c a sinh v t.

Theo Ado (1973) viêm gây t
và h th

i v i tính ph n ng c

ch qu n, t ch c liên k t
.

i ta cho r ng viêm là ph n ng toàn thân ch ng l i m i kích
thích có h

, th hi n c c b mô bào (Nguy n H u Nam, 2005 [13]).

* H u qu c a ph n ng tu n hoàn và t bào trong viêm
Ph n ng tu n hoàn và ph n ng t

i

lo n ch y u sau:
+ D ch r viêm.
D ch r
qu n t i

c th
c th m th

t quan tr ng nh t và các protein b

ch

m thành m ch là các y u
c ngo i


10

+ R i lo n chuy n hóa.
T i

nh, nhu c

r i lo n tu n hoàn nên kh

, gây r i lo n chuy n
axit, xeton, lipit,

polypeptit, và các axit amin t i viêm.
mô bào.
Là hi

s

ng, các t bào này có th t máu t i

ho c các t bào t i ch sinh s n và phát tri n ra. Trong quá trình viêm giai
u ch y

ch c

t

tri n c a các lo i t bào ph thu c vào m
ng ph n ng c

t

a

(Ph m Kh c Hi u và Lê Th Ng c Di p,

1997 [7]).
+T

mô bào.

Các t bào b

i

viêm gi i phóng các enzym càng làm tr m

tr ng thêm quá trình h y ho i mô bào và phân h y các ch t t i

viêm, chúng

t o ra các ch t trung gian có ho t tính sinh h c cao và h th p PH t i viêm.
+ Các t bào viêm.
Các t

c g i chung là các t bào viêm,

bao g m b ch c

ch c u ái toan, b ch c u ái ki m,

b ch c

n.

2.1.5. Các b

ng g p v viêm t cung

a. Viêm c t cung (Cervitis)
C t cung l n có nh ng u th t xen k khép l i v i nhau theo l i cài
c (Ph m Xuân Vân, 1982 [20]).
Tr n Ti

] c t cung l n dài 10 - 18 cm, tròn

không có n p g p nên d th tinh nhân t
C t

hé m

ng d c và m

.

11

B nh viêm c t cung

ng là h u qu c a nh ng sai sót v

k thu t th tinh nhân t

nh

ng h

ph i can thi p b ng tay hay d ng c

c c t cung b

xây sát. Ngoài ra, viêm c t cung còn do k phát t
cung (Tr n Ti

khó

o, viêm t

]).

H u qu c a viêm c t cung làm c t cung b t
d c niêm d

ng

c. Khi ta dùng m v

o th y c t cung m

ng kính t 1 - 2 cm th y niêm m c xung

huy t ho c phù rõ, cá bi t có v t loét dính m (Nguy

6]).

b. Viêm t cung
T cung là b ph n quan tr ng c
mb om
u

u ki

ng tr c ti

thai phát tri n. M i quá trình b nh lý

n kh

n (Nguy

Chính vì v y, b nh viêm t
Theo Tr n Ti

t cung

nh, 2003 [16]).

c nhi u tác gi nghiên c u.
[5] thì viêm t cung chia làm 3 th : viêm

n im ct

c t cung.

a. Viêm n i m c t cung (Endomestritis)
Theo Black (1983) viêm n i m c t cung là viêm l p niêm m c t
t trong nh ng nguyên nhân ch y u làm suy gi m kh
sinh s n c a gia súc cái.Viêm n i m c t cung ph bi n và chi m t l cao
nh t trong các th viên t cung (trích Phùng Th Vân, 2004 [21]).
, nh t là trong nh

ng h

khó ph i can thi p b ng tay ho c d ng c , niêm m c t cung b xây sát, t n
Streptococcus, Staphylococcus, E.coli, Salmonella,
Brucella, roi trùng xâm nh p và phát tri n gây viêm n i m c t cung. M t
khác, m t s b nh truy n nhi
b

y thai truy n nhi

ng gây ra viêm n i m c t

vào tính ch t, tr ng

thái c a quá trình b nh lý, viêm n i m c t cung có th chia ra làm hai lo i:


12

Viêm n i m c t cung th cata c p tính có m .
Viêm n i m c t cung có màng gi .
* Viêm n i m c t cung cata c p tính có m (Endomestritis puerperalis
Catarhalis purulenta acuta)
B nh này xu t hi n trên t t c các loài gia súc, g p nhi u
l

, niêm m c c t

bò, trâu và

ob t

nhi m khu n, nh t là khi gia súc b

khó ph i can thi p.

Khi b b nh, gia súc có bi u hi n m t s tri u ch ng ch y u: thân nhi t
ng gi

ng s a gi m. Con v t có tr

n nh

n, t v

c th i ra ngoài h n

d ch, niêm d ch l n v i d ch viêm, m , l n c n nh ng m nh t ch c ch
Khi con v t n m, d ch viêm th i ra ngoài càng nhi
âm môn, g

u d ch viêm, có khi nó khô l i hình

thành t

y, màu tr ng xám. Ki

viêm th i ra nhi u. C t
m

o, niêm d ch và d ch

m và có m ch y qua c t cung. Niêm

ng.
Ki m tra qua tr c tràng có th phát hi

c m t hay c hai s ng t

ng t cung không cân x ng nhau. Thành t cung dày và
m

ng. Khi kích thích nh lên s ng t cung thì m

ng co nh l i c a chúng y u

ph n

ng h p trong t cung tích l i nhi u d ch

viêm, nhi u m thì có th phát hi

c tr ng thái chuy

ng sóng.

* Viêm n i m c t cung màng gi
Th viêm này, niêm m c t

ng b ho i t . Nh ng v

a t cung và chuy n thành ho i t .
ng h p này, con v t xu t hi n tri u ch ng toàn thân rõ: thân nhi t
ng s a gi m, có khi hoàn toàn m t s a. Con v t bi u
hi n tr

n, luôn r

c

luôn th i ra ngoài h n d ch: d ch viêm, máu, m , l n c n nh ng m nh t ch c
ho i t , niêm d

13

cung (Myometritis puerperalis)
ng k phát t viêm n i
m c t cung th màng gi . Niêm m c t cung b th m d ch th m su t, vi
khu n xâm nh p và phát tri n sâu vào t cung làm niêm m c b phân gi i, th i
r a gây t

ch qu n và lâm ba qu n. T

m t ít l

c t cung b ho i t . T

ng h p này có th d

n hi n

ng nhi m trùng toàn thân, huy t nhi m trùng ho c huy t nhi m m , có khi
vì l

c t cung b phân gi i, b ho i t mà t cung b

th ng hay ho i t t

[16]).

th viêm này, gia súc bi u hi n tri u ch ng toàn thân rõ: thân nhi t
lên cao, m t m i,

ng gi m, s

ng s a gi m hay m t h n. Gia

súc bi u hi n tr

n, r n liên t c. T

th i ra ngoài h n d

nâu l n c n m và nh ng m nh t ch c th i

r a nên có mùi tanh, th i. Ki

o b ng m v t th y c t cung

m , h n d ch càng ch y ra ngoài nhi

nx

c tràng thì t
nh

c luôn

a con v t càng rõ
ng, hai s ng t cung to

u nhau, thành t cung dày và c ng. Khi kích thích lên t cung,

con v t r t m n c

nm

n d ch b n trong t cung

n quá trình th

l n sau.

càng th i ra nhi u.
Th

ng

m c t cung (Perimetritis puerperalis)
ct
cung. B
nh ng tri u ch
Lúc

ng

th c p tính, c c b , toàn thân xu t hi n

n hình và n

u, l

[19]).

c t cung có màu h ng, sau chuy

s m, m

bào b phân h y và bong ra, d ch th m

xu t r ra làm cho l
viêm có m , l
quanh d

ng k phát t th viêm

cb
c

ng h p viêm n ng, nh t là th

m t s vùng có th dính v i các t ch c xung

n viêm phúc m c, thân nhi

ch nhanh. Con v t


14

u o

i ti u ti

ng kém ho c b

bi u hi n tr

t luôn luôn

n, khó ch

n liên t c. T âm

h th i ra ngoài r t nhi u h n d ch l n m và t ch c ho i t , có mùi th i
kh m. Ki m tra qua tr c tràng th y thành t cung d y c ng, hai s ng t cung
m

i, khi kích thích con v t bi u hi

m

ng h p m t s vùng c

xung quanh thì có th phát hi

n càng rõ và càng r n
i các b ph n

c tr

i v v trí và hình dáng

c a t cung, có khi không tìm th y m t ho c c hai bu ng tr ng.
Th

ng d

n k phát b nh viêm phúc m c, b i huy t,

huy t nhi m m .
2.1.6. M t s nguyên nhân gây viêm t cung
Theo Nguy n H

c (1982) [15] thì l n nái sinh s

khu

u mang

nh, ch khi c t cung m , ch t ti t

d ch t l i t

u ki n cho vi khu n phát tri n.

Theo Nguy
thai, l

nH
ng nhi u ch

b nh truy n nhi

ng, ít v

[9], trong quá trình có
ng ho c b nhi m m t s

nh xo n khu n, s y thai truy n nhi m và m t s

b nh nhi m khu

l n nái y u d

n s y thai, thai ch t

cung.
Ngoài ra còn m t s nguyên nhân sau:
n lý v sinh
V sinh chu ng tr i kém, v sinh b ph n sinh d c l
không t t, khu v c chu ng tr i có m m b nh. Do quá trình can thi p khi l n
, th thu

, thao tác và d ng c

thu t làm t

niêm m c.
Do tinh d ch b nhi m khu n và d ng c th
vi khu n gây viêm nhi m vào b ph n sinh d c c a l n cái. Do l
viêm ni u qu

ng v t khi nh y tr c ti p s truy n sang l n cái.

cb


15

n lý, v sinh là khâu r t quan tr ng. V sinh trang tr i,
l

ng th i qu n lý t

làm

gi m t l viêm.
* Thi u sót v
Kh u ph

ng và qu n lý
a hay hi

c, trong th i k mang thai có

n viêm t cung.
Nái m s d ng quá nhi u tinh b

, gây viêm t cung do

xây sát.
c l i thi u ch

ng nái m s b

m y u, s

kháng

gi m không ch ng l i m m b nh xâm nh p gây viêm t cung.
Khoáng ch t, vitamin

n viêm t cung. Thi u vitamin A

c, sót nhau.
* Tu i, l

, tình tr ng s c kh e

càng nhi u l a thì t l m c viêm t cung càng cao, và m
n

i nh ng nái l

s b nh, s c r

u. Nái già do s c kh e kém, hay k phát m t

y u, th

khó d d

n viêm t cung.

Th i ti t khí h u quá nóng ho c quá l nh trong th

d làm cho

* Ti u khí h u chu ng nuôi
l n nái b viêm t cung. Vì v y chúng ta ph i t o ti u khí h u phù h
l

iv i

làm h n ch viêm t cung.
ng xâm nhi m c a m m b nh
M m b nh có m t trong ru t, truy n qua niêm m

nh p vào t cung.
Xâm nh p có th t ngoài vào do vi khu n hi n di
B nh nhi m trùng mãn tính c a th

c ti u.
ng ni

o

nh.
H uh

ng h p viêm t

u có s hi n di n c a vi sinh v t

ng xuyên có m t trong chu ng l n. L i d ng lúc sinh s n, t
t

a nhi u s n d ch, vi trùng xâm nh p gây viêm t cung.

o


16

2.1.7. Tri u ch ng b nh viêm t cung
Các tri u ch ng lâm sàng chung khi l n nái b b nh viêm t cung sau khi
1- 7 ngày l n nái s t cao 40
s t nh 39
tr

41OC s t theo quy lu t lên xu ng (bu i sáng

39,5oc, bu i chi u s t cao 40

41OC) có d ch âm h ch y ra màu

c, hôi tanh.
Theo Nguy n Hùng Nguy

cung l

[15], thì viêm t

c chia thành các th sau:

* Viêm t cung nh
Gia súc có m t s bi u hi n tri u ch ng ch y u: thân nhi
u ng gi

ng s a gi m, con v t có bi u hi

r n, t v

n nh

c th i ra ngoài h n d ch, niêm d ch

l n v i d ch viêm, m . Khi con v t n m d ch viêm th i ra ngoài nhi
quanh âm môn, g
thành t

u d ch viêm, có khi nó khô l i
y khô, màu tr ng xám. C t

t cung, niêm m

có m ch y qua c

ng.

* Viêm t cung th v a
ng g p là viêm n i m c t cung th màng gi .

th này niêm m c t

ng b ho i t nh ng v
cung và chuy n thành ho i t
rõ. Thân nhi t cao,

ng và s

phát viêm vú. Con v t

tr

at

ng h p này xu t hi n tri u ch ng toàn thân
ng s a gi m, có khi m t s a hoàn toàn, k
n và r

quan sinh d c th i ra ngoài h n h p d ch : d ch viêm, máu, m và l n c n nh ng
m nh t ch c ho i t và niêm d ch, d ch ch y ra có màu vàng xanh l n m tr ng
c và có mùi tanh th i.
* Viêm t cung th n ng
Theo Nguy n Hùng Nguy

15], cho bi t viêm

t cung th n

ng có bi u hi n c p tính và c c b , toàn thân xuát hi n

nh ng tri u ch

n hình và n ng : con v t

ti n g

ng kém ho c b

t m i và u o

i ti u

ng k phát viêm vú.


17

Con v t luôn bi u hi

n, khó ch

n liên t c. T âm

h th i ra ngoài r t nhi u h n h p d ch l n m và các t ch c ho i t ,có mùi th i
khám. Th

ng d

nhi m m . N

u tr k p th i s d n t i m t kh

2.1.8. M t s b nh khác

n k phát viêm phúc m c , b i huy t, huy t
n l n sau.

ng sinh d c c a l n nái

a. Viêm âm môn, ti

o

Theo tác gi

[19] nguyên nhân chính c a viêm

âm môn ti

o

l n là nh ng sai sót k thu

. Khi gia

khó, ph i can thi p b ng tay hay d ng c không phù h
b o vô trùng, gây t
d ng các thu
m

c âm môn, ti

u tr b nh

t

o, âm môn, ti

o ho c s

o kích thích quá m nh làm niêm
viêm.

Theo Tr n Ti

[5],

m c âm môn, ti
can thi

m

, niêm

o b xây sát, t
ng h

ng c

thao tác k thu t
không vô trùng gây t

d c bên ngoài. Ngoài ra, b nh có th k phát t hi

ph n sinh
ng s y thai, thai th i

r a trong t cung ho c t b nh sát nhau.
u niêm m c b ph n b viêm xung huy t nh , có nhi u d ch th m
xu t. Ki

o b ng m v t, con v t không có ph n x

tri u ch ng toàn thân. Con v t r n v

t. Nhi u d ch viêm l n t ch c

ho i t màu tr ng ch y ra ngoài.
Viêm âm môn, ti

o mãn tính, niêm m c tr nên khô

c ng, màu s c nh t nh t, trên b m t niêm m c có ch tr
Khi ki
o

o, con v

u.

n. Nh ng con viêm mãn tính thì

ng s a gi m. Gia súc luôn r n, khi r n t

c

th i ra ngoài h n d ch r viêm g m m l n m nh t ch c ho i t màu vàng
nâu, mùi tanh, dính vào g


18

Viêm màng gi trên niêm m

c ph m t màng m ng, t ch c ho i

t màu tr ng, nâu ho

i l p màng có nh ng v t loét n m

r i rác hay t p trung l i thành t

n trên niêm m c. Con v

rõ r t, khi ki

o, con v

n

n, d ch r viêm, máu, m

l n t ch c ho i t màu vàng nâu, mùi tanh th i ch y ra. Viêm màng gi r t
d d n t i nhi m trùng huy t. H u qu là do t bào c
niêm m

os

ob h p

n

quá trình ph i gi ng và sinh s n l n sau.
b. Viêm bu ng tr ng
Theo Anberth Youssef (1997) [24] viêm bu ng tr ng

gia súc ch

y u là do viêm t cung, viêm ng d n tr ng, viêm phúc m c. N u viêm c hai
bu ng tr ng

th c p tính thì gia súc m t h n chu k sinh d c, bu ng tr ng

ng to nên hình thành hình tròn, m m và m t ngoài nh n bóng, không có
noãn bào và th vàng.
N u viêm bu ng tr ng mãn tính, bu ng tr

t, r n, m t

ngoài có nhi u ch l i lõm khác nhau. N u bu ng tr ng b viêm kéo dài, t
bào tr ng b thoái hóa, các t ch c liên k t b
ng, con v t m t kh

hai bu ng tr ng b

n (trích madec F (1995) [10]).

c. Th vàng t n t i (Corpus luteum persistens)
u ki

ng, khi gia súc cái xu t hi

bào chín và n i rõ trên m t bu ng tr

ng d c

i tác d ng c a th n

kinh hormone, áp su t noãn bào v , gi i phóng t bào tr

ng th i s n

xu t ra d ch follicolin. Sau khi noãn bào v , d ch nang ch y ra, nang degraff
x p xu

ng kính ng n l i, t o ra nh

sâu vào trong và ch a nhi u t bào h t làm thu h
tr ng. Lúc này thay th cho t bào tr ng là th

hormone progesteron.

c xoang t bào
t ra