Nghiên cứu khả năng sinh trưởng phát triển của một số giống Dong Riềng tại Trường Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên. (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

TR N MINH TH O

tài:
NGHIÊN C U KH N NG SINH TR
C AM TS

NG PHÁT TRI N

GI NG DONG RI NG T I TR

NG

IH C

NƠNG LÂM THÁI NGUN

KHĨA LU N T T NGHI

H

o

: Chính quy

Chun ngành

: Tr ng tr t

Khoa

: Nơng h c

Khóa h c

: 2011 - 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

TR N MINH TH O

tài:
NGHIÊN C U KH N NG SINH TR
C AM TS

NG PHÁT TRI N

GI NG DONG RI NG T I TR

NG

IH C

NƠNG LÂM THÁI NGUN

KHĨA LU N T T NGHI

H

o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Tr ng tr t

L p

: K43B - Tr ng tr t

Khoa

: Nơng h c

Khóa h c

: 2011 - 2015

Gi

ng d n

: TS. Nguy n Th Lân


i

L IC

c s nh t trí c a ban giám hi

i H c Nông Lâm Thái

Nguyên và ban ch nhi m khoa Nông H c, tôi ti n hành th c hi
u kh
Ri ng t

tài

ng phát tri n c a m t s gi ng Dong
iH

c k t qu ngày hơm nay trong q trình th c hi
c r t nhi u s

tài, tôi

c a các th y cô giáo công tác t

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên

Tôi xin trân tr ng c
h

TS. Nguy n Th Lân gi ng viên khoa Nơng

ih

t n tình tơi trong su t th i gian tôi th c hi
Và cu i cùng tôi xin g i l i c
nh

ng viên giúp

c ti

ng d n, ch b o

c nh t t

n bè

tài.

trong su t th i gian tôi h c t p và

nghiên c u v a qua.
Do còn h n ch v
thi u sót tơi r
lu

kinh nghi m c a b n thân nên cịn nhi u
cs

n c a các th y cơ và các b

c hồn thi
Tơi xin trân thành c

Sinh viên

Tr n Minh Th o


ii

DANH M C CÁC B NG

B ng 4.1. T l m c m m và th
ri ng thí nghi

ng c a các gi ng dong
i

i h c Nông Lâm Thái

Nguyên ............................................................................................ 28
B

ng chi u cao c a các gi ng dong ri ng thí
nghi

i h c Nơng Lâm Thái Ngun ..... 30

B

ng kính thân c a các gi ng dong
ri ng thí nghi m

i h c Nơng Lâm Thái

Ngun ............................................................................................ 32
B

ng thái ra lá c a các gi ng dong ri ng thí nghi
t

i h c Nơng Lâm Thái Ngun .................................... 34

B ng 4.5. Chi

ng kính thân, t ng s lá trên thân chính và
u c a các gi ng dong ri ng thí nghi

i

i h c Nơng Lâm Thái Nguyên ......................................... 36
B ng 4.6. Màu s c thân, màu s c lá, màu s c c , c a các gi ng dong
ri ng tham gia thí nghi

Lâm

Thái Nguyên .................................................................................... 38
B ng 4.7. Tình hình sâu b nh h i và kh

c a các gi ng

dong ri ng thí nghi

Nông lâm Thái

Nguyên ............................................................................................ 39
B ng 4.8. Các y u t c
dong ri ng thí nghi

t c a các gi ng
i

Thái Nguyên .................................................................................... 40
B ng 4.9. Ch
t

ng c c a các gi ng dong ri ng thí nghi
i H c Nông Lâm Thái Nguyên .................................. 42


iii

DANH M C CÁC HÌNH

Hình 4.1: Bi

ng chi u cao cây c a các gi ng dong

ri ng thí nghi
Hình 4.2. Bi
thí nghi
Hình 4.3. Bi
t

.......... 31
ng kính thân các gi ng dong ri ng
i h c Nông Lâm Thái Nguyên ............ 33

ng thái ra lá các gi ng dong ri ng thí nghi
i h c Nơng Lâm Thái Ngun................................................ 35


iv

DANH M C CÁC C M, T

VI T T T

BNN &PTNT

: B nông nghi p và phát tri n nông thôn

CT

: Công th c

CIP

: Trung tâm khoai tây Qu c t

CV

: H s bi

ng

i ch ng
i h c nông lâm Thái Nguyên
ng kính
HTX

: H p tác xã

LSD.05

: Sai khác nh nh

NC & PT

: Nghiên c u và phát tri n

NST

: Ngày sau tr ng

Nxb

: Nhà xu t b n


v

M CL C

Ph n 1: M
U ............................................................................................ 1
1.Tính c p thi t c
tài ............................................................................. 1
2. M c tiêu và yêu c u c
tài .................................................................. 3
2.1. M c tiêu c
tài ................................................................................. 3
2.2. Yêu c u c
tài................................................................................... 3
tài ...................................................................................... 3
u khoa h c ....................................................... 3
c ti n .................................................................................... 3
i v i h c t p ........................................................................... 4
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 5
khoa h c c
tài........................................................................ 5
2.2. Ngu n g
m th c v t h c và yêu c u sinh thái c a cây dong
ri ng ........................................................................................................................6
2.2.1. Ngu n g c ...............................................................................................6

2.2.2. Phân lo i cây dong ri ng ................................................................. 6
2.2.3. Phân b và các gi ng dong ri ng..................................................... 7
m th c v t h c cây dong ri ng ............................................ 7
2.2.5. Yêu c u sinh thái c a cây dong ri ng.............................................. 9
2.3. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng trên th gi i và Vi t Nam.. 10
2.3.1. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng trên th gi i................. 10
2.3.2. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng t i Vi t Nam ............... 10
2.4. Tình hình nghiên c u dong ri ng trên th gi i và Vi t Nam ............ 15
2.4.1. Tình hình nghiên c u dong ri ng trên th gi i.............................. 15
2.4.2. Tình hình nghiên c u dong ri ng Vi t Nam............................... 17
Ph n 3: N

U ..................... 21
ng và ph m vi nghiên c u........................................................ 21
ng nghiên c u .................................................................... 21
3.1.2. Ph m vi nghiên c u ....................................................................... 21
m và th i gian ti n hành thí nghi m ......................................... 21


vi

3.3. N i dung nghiên c u ............................................................................ 22
u...................................................................... 22
trí thí nghi m ....................................................... 22
3.4.2. Quy trình k thu t áp d ng cho thí nghi m................................... 23
3.4.3. Ch tiêu nghiên c
............................... 23
lý s li u................................................................... 27
: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N........................ 28
4.1. Nghiên c u kh

ng c a m t s gi ng dong ri ng thí
nghi
i h c Nơng Lâm Thái Ngun ................. 28
4.1.1. T l m c m
u c a các gi ng dong ri ng thí
nghi m t
i h c Nông Lâm Thái Nguyên............................... 28
ng chi u cao cây c a các gi ng dong ri ng thí
nghi
i h c Nơng Lâm Thái Ngun.............. 30
ng kính thân cây các gi ng dong ri ng
thí nghi
i h c Nơng Lâm thái nguyên ........... 32
ng thái ra lá c a các gi ng dong ri ng tham gia thí nghi
2014 t
i h c Nông Lâm Thái Nguyên ................................... 34
4.2.2. Màu s c thân, màu s c lá, màu s c c , c a các gi ng dong ri ng thí
nghi
i H c Nơng Lâm Thái Ngun............. 37
4.3. Tình hình sâu b nh h i và kh
c a các gi ng dong ri ng
thí nghi
i h c Nơng Lâm Thái Ngun ............ 38
4.4. Các y u t c
t các gi ng dong ri ng thí
nghi
........................ 40
ng c c a các gi ng dong ri ng thí nghi
2014 t
i h c Nơng Lâm Thái Nguyên................................... 41

Ph n 5: K T LU
NGH ............................................................. 44
5.1 K t lu n ................................................................................................. 44
ngh ................................................................................................. 45
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 45


1

Ph n 1
M

1.Tính c p thi t c

U

tài

Dong ri ng (Canna edulis) là cây thân th o, thu c h
(Cannaceae) và có nhi u tên g
khoai ri ng, c

khoai chu i, dong tây, c
ng có ngu n g c phát sinh

và cs. 1995)[7]. Ngày nay dong ri
nhi

c nhi

tâm

ng c a dong ri

i và á nhi

ng và s

Peru, Nam M
c tr ng r ng rãi

i trên th gi i. Nam M

c coi là trung
ng

d ng dong ri ng nhi u nh t. Theo Hermann và

4], cây dong ri

ng tri n v ng cho h th ng

nông lâm k t h p vì nó có nh

u bóng râm, tr

nh

c

t x u, th i ti t l nh.
Vi t Nam dong ri

ng t
u, dong ri

l yc
c

dong ri ng

nb

u th k 19

c tr ng v i m
c, chúng ch y

t t n d ng mà các cây khác khơng phát tri

nên di n có di n tích r t nh . T

nh và
c tr

tc n

c ho

i núi

u s n xu t mi n dong

i vi c m r ng di n tích tr ng lo i cây
1993

c ch ng có kho ng 30 nghìn ha tr ng dong ri

t 45 - 60 t

ng tinh b t 13,36 - 16,4% (Nguy n Thi u Hùng và

cs., 2010) [6]. Hi n nay v
b

c tr ng ph bi n kh p c

n cá

mb

ct

ng
c K n,

Lào Cai... nh ng vùng mi n núi, nh
coi là cây có th

t

c
c.


2

Hi n nay, tr ng dong ri ng ch y

l y c , c dong ri ng có r t nhi u

cơng d ng có th lu c, xay làm b
tr

tiêu hóa r t t t cho

i m, s d ng tinh b t làm nguyên li

ch bi n mi n, bánh

o, làm th
tr n có th s d

u s i màu

ch bi n thành s i d t thành các lo

phát tri n kinh t xã h i các t nh mi
nh

ng g o,
c Vi t Nam, trong

ng chuy n d ch kinh t

c th c hi n qu

nhi

a

ng ch bi n các lo i s n ph m cây tr ng s n xu t
t i ch

t o ra các s n ph m có giá tr cao ph c v

xu t kh

c t ch c s n xu t

c và

quy mô làng ngh . Mi n dong là m t

s n ph m ch bi n t tinh b t c dong ri ng, m t lo i cây tr ng phù h p v i
nhi

t mi n núi. Nhi

p xã, huy n

các t nh mi n núi

n cây dong ri ng và s n ph m mi n dong là s n ph m ch l
hút nhi

ng c a nơng dân, th th cơng, góp ph n t o vi c

làm cho nhi

ng th

t ph n quan tr ng trong

vi c nâng cao ngu

i s n xu t.

M c dù dong ri

p cho nông dân t i m t s vùng
t khô h

td cs d

l
dong ri ng

Vi

v n còn nhi u h n ch

truy n th

u

ng nghiên c u phát tri n b n v ng
ng nghiên

c u v gi ng, bi n pháp k thu t canh tác, ch bi

dong ri

c tr

c bi t

i v i cây dong ri ng

các t nh Trung du và mi n núi phía B c,

c tr ng ch y

t d c v i nh
ng s d ng gi

c canh tác
tr

i tr ng quá dày d

nh

t không cao. Th

m thu ho ch k
t, ch

ng dong ri ng.

ng
nc


3

Chính vì v y, v i m

n ch n ra m t s gi ng dong ri ng sinh

ng, phát tri n t t và có kh

c các

bi n pháp k thu t canh tác phù h p nh
dong ri

t và ch

n hành th c hi

ng

tài: Nghiên c u kh

ng, phát tri n c a m t s gi ng dong ri ng t

ng

i h c

Nông Lâm Thái Nguyên .
2. M c tiêu và yêu c u c
2.1. M c tiêu c

tài

tài
c gi ng dong ri

h

t cao, ch

ng t t phù

u ki n sinh thái c a t nh Thái Nguyên

2.2. Yêu c u c

tài

- Nghiên c u kh

ng c a m t s gi ng dong ri ng t i

i h c Nơng Lâm Thái Ngun.
- Theo dõi tình hình sâu, b nh h i và kh

c a các gi ng

dong ri ng thí nghi m.
-

ut c

t và ch

ng c

c a các gi ng dong ri ng thí nghi m.
tài
u khoa h c
K t qu c

khoa h

xu t, góp ph

gi i thi u gi ng m i cho s n

u gi ng dong ri ng t
c ti n

tài s l a ch

c 1 - 2 gi ng dong ri ng có kh

phát tri n t t, ch ng ch u t
cao thích nghi v

t cao và

nh, có ch

ng
ng c

u ki n tr ng tr t c a t nh Thái Ngun, góp ph n m

r ng di n tích tr ng các gi ng dong ri ng m

u qu s n xu t.


4

iv ih ct p
- Giúp sinh viên c ng c ki n th
th

ng th i bi t v n d ng nh ng ki n

c vào th c t , có thêm kinh nghi m trong ki n th c và s n xu t.
- Giúp sinh viên ti p c n v i nghiên c u khoa h
ng th i t o cho sinh viên tác phong làm vi c nghiêm túc hi u
c kinh nghi m trong quá trình th c t p.


5

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U

khoa h c c

tài

Trong s n xu t nông nghi p, gi ng cây tr
nh r t l n trong vi

u quan tr ng quy t

t và c i thi n ch

t t là ti

t ch

ng s n ph m, gi ng

ng cây tr ng. Th c t s n xu t nhi u

c ta cho th y vi c l a ch n gi ng phù h p v
xu t và thích

u ki

u h n ch . Vì v y cơng tác

ch n t o gi ng cây tr ng m i là h t s c c n thi t và c
mu n kh

nh gi ng m

t

u ki n s n

c duy trì liên t c.

ng khác thì ph i qua ch n

t cách c th t ng vùng, song m

ng c a môi

ng lên các gi ng là không gi ng nhau có gi
t cao ít sâu b nh h

ng phát tri n t t

t s gi ng khác l i phát tri n

t th p nhi u sâu b nh th

ng phát tri n

nên không cho thu ho ch.
Vi c m r ng di n tích tr ng m t lo i cây tr ng nói chung và cây dong
ri

c tiên ph i ch
u ki

th

c b gi ng phù h p, thích nghi v i

u, có kh

ng ch

u ki n ngo i c

t c và tinh b t cao ph c v s n xu t là v

hi n nay. Vì v y mu n phát huy hi u qu t

tc a

các gi ng m

n xu

i trà, t

ng gi ng

i v i t ng vùng sinh thái. Ngày nay s n xu t dong ri ng

mu n phát tri
ph c v nhu c u th
các gi

cm t

a gi ng, c n ti n hành

nghiên c

thích h p nh

ng

ng hàng hố v i s

ng cao, quy mơ l n nh m

ng, c n ph i có các bi n pháp h u hi
t, ch

ng th p b ng các gi ng m

t cao,


6

ch

ng t

c bi t là

gi ng có kh

các t nh Trung du và mi n núi phía B c, s d ng

ng ch u t

t, ch

phát huy hi u qu kinh t c a gi
c

ng cao s góp ph n

ng th i góp ph

m nghèo

ng bào các dân t c thi u s .
Nghiên c u gi ng s giúp chúng ta n m b

phát tri n, kh
l a ch

p c a chúng v
c nh ng gi ng phù h p v

ng,

u ki n ngo i c nh, t
u ki n c

c khi

n xu t.

2.2.1. Ngu n g c
Dong ri ng có ngu n g c
u th k

Peru, Nam M

l y tinh b

c ta vào

c là chính (Mai Th ch Hoành và

Cs., 2011) [2
sinh

c tr ng

c 7 loài dong ri ng ngu n g c phát

Nam M và Trung Qu
- Canna discolor
- C. Flauca

Tây n nhi

i.

Tây n và Mêhico.

- C. flaccida

Nam M .

- C. edulis

châu M nhi

i.

- C. Indica

châu M nhi

i.

- C.libata
- C.humilis

Braxin.
Trung Qu c.

Ngày nay dong ri
khí h u nhi

c tr ng r ng rãi

nhi

c trên th gi i có

i và Á nhi

truy n ngu n gen dong ri ng, ngoài ra dong ri
c châu Á, châu Phi, Châu Úc.
2.2.2. Phân lo i cây dong ri ng
- Tên khoa h c: Canna Edulis Ker

ng di
c tr ng nhi u

các

7

- Dong ri ng thu c h chu i hoa Cannacea
- B : Scitaminales
S

ng nhi m s c th là 9, có 2 d ng nh b i 2n = 2X = 18 và tam b i

2n = 2X = 27
2.2.3. Phân b và các gi ng dong ri ng
Trên th gi i dong ri

c tr ng

it

vùng nam M , châu Phi, và m t s
dong ri

c
i châu Á,

c tr ng t i Thái Lan, Indonesia, Nam Trung Qu

Loan (Hermann, M. và cs, 2007) [ 14].
m th c v t h c cây dong ri ng
Thân: Thân c a cây dong ri ng g m 2 lo i là thân khí sinh và thân c .
Thân khí sinh trung bình cao t 1,2 m - 1,5 m có nh ng gi ng có th cao trên
ng có m u xanh ho c xen tím. Thân g m nh ng lóng

kéo dài, gi

c tính t

Gi i ph u thân khí sinh cho th
g m nh ng t bào d t,
bó trịn có tác d ng ch

t ti p ph n c .

c c u t o b i l p bi u bì

i bi u bì có nh
cho cây, ti

p thành nh ng
n là nh ng bó libe và m ch g

và trong cùng là nhu mô.
Lá: Lá dong ri ng g m phi n lá và cu ng lá v i b lá

phía g c, lá c a cây

dong ri ng thn dài, m t trên c a lá có màu xanh ho c xanh l c xen tím, m t
i màu xanh ho c màu tím. Lá dài kho ng 35

60 cm và có chi u r ng 22

25cm; Mép lá nguyên, xung quanh mép lá có vi n m

ng m ng m

ho c màu tr ng trong; Phi n lá có gân gi a to, gân ph song song, có màu xanh
ho

; Cu ng lá d ng b ôm l y thân có chi u dài kho ng 8 15 cm.
R : B r cây dong ri ng thu c lo i r chùm, r t phát tri n; R m c t
t c a thân c , t l p t bào tr bì

t thân c phát tri n ra thành r . R

c a cây dong ri ng phát tri n liên t c phân thành r c p 1, c p 2 và c p 3 (tùy


8

thu c vào gi ng). Do c phát tri n theo chi u ngang nên r ch

t

kho ng 20 - 30cm.
C : C cây dong ri ng hình thành t thân r phình to, nh ng c to có th
t chi u dài 60 cm. Thân r phân thành nhi u nhánh và ch a nhi u tinh b t,
thân r n

t; Thân r g m nhi

t, m

t có m t lá v y, lúc m i

ra lá v y có hình chóp nh n d n d n to ra s b rách và tiêu d n; Trên m

t

c a thân c có nhi u m m có th phát tri n thành nhánh, nhánh có th phân
chia thành các nhánh c

n c p 3. V c a thân có th có màu tr ng,

n màu tía h
gi

c c bi

u ki

ng khá l n ph thu c vào

i ph u thân r cho th y phía ngồi cùng c a

c là bi u bì g m nh ng t bào d t, ti p là nhu mô bên trong có nh ng bó
ng bó m ch d n libe và g , ti p là l p t bào nhu mơ ch a ít
m t s h t tinh b t, vào trong n a là l p tr bì r t rõ và trong cùng là nhu mơ
ch a nhi u h t tinh b t. So v i thân khí sinh thân r
Hoa: Hoa dong ri ng x p thành c m, c m hoa d ng chùm, Hoa m c
ng

u. C

b im

c bao

i. Chùm hoa thi t di n hình tam giác, có t 6
t, m

i cùng và trên cùng có 1 hoa.

C u t o hoa g

i nhau, 3 cánh hoa dài thon

cu n theo chi u dài. Hoa có 5 nh

c, ngồi có 3 nh thì 2 nh bi n thành b n

hình cánh hoa, 1 nh bi n thành cánh môi cu n l
nh

thì ch cịn v t, nh kia thì m t n a cánh mang 1 bao ph n,

n a còn l

n thành hình cánh. T t c các nh

màu cánh bi
m i ơ có t
n hoa t 3

c. Vịng trong có 2

ng t
6

u có màu s c s c s ,
. B u hoa có 3 ơ,

8 nỗn, phía trên b u có tuy n ti t mùi. Th i gian t n
5 ngày, hoa n theo th t t th

Hoa n vào bu i sáng, m i hoa n t 1 - 2 ngày.

n

n cao, t trong ra ngoài;


9

Qu : Qu c a cây dong ri ng thu c d ng q a nang, hình tr

c,

c kho ng 3cm, trên qu nang có nhi u gai m m.
H t: H t c a cây dong ri
mm. Kh

ng kính 3,5

5

ng 1000 h t kho ng 12 - 13g.

2.2.5. Yêu c u sinh thái c a cây dong ri ng
Yêu c u v nhi
áp dong ri

: Cây dong ri ng thích h p t 25-30º

u ki n m

ng phát tri n kh

y

nhanh quá trình hình thành thân c , th i ti

y nhanh quá

trình v n chuy n tinh b t t thân lá xu ng c và dong ri ng ch u l nh khá nên
có kh

ng

cao trên 2.500m so v i m

c bi n.

Yêu c u ánh sáng: Dong ri ng không c n nhi u ánh sáng, nên có th

tr

m n ng. Ngày

dài có

ng l

n vi c hình thành c

ánh sáng m

u ki n ngày ng

y s hình thành phát tri n c , trong khi ngày dài l i

y s phát tri n thân lá.
Yêu c

t tr ng: Dong ri ng là cây có yêu c u v

so v i cây tr ng khác, nên có th tr ng trên nhi u lo
nhiên tr

t cát pha, nhi

t không kh t khe
t khác nhau. Tuy

m là t t nh

cao. Dong ri ng là lo i cây ch u úng kém do v

t

t tr ng dong ri ng ph i là

c làm cho b r hô h p kém có th d

n

th i c .
Yêu c

c: Dong ri

d c trên 15º, ít
ng

m ch u h n t t, có th b
ng khơng ch

t

c ng p úng, n u b

ng b vàng lá, th i c . Vùng tr ng dong ri ng

vùng có

h h p 900- 1200 mm.
Ch
các nguyên t

khác, dong ri ng yêu c u có


10

kh

ng c . Cây dong ri ng yêu c

Nh

tt

t cao.

t quá c n c i c n bón thêm phân h

t có ý

t c c a cây dong ri ng.
2.3. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng trên th gi i và Vi t Nam
2.3.1. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng trên th gi i
Trên th gi i dong ri

c tr ng

it

c

vùng Nam M , Châu Phi, và m t s
châu l c có s

ng và di n tích tr ng dong ri ng l n nh t th gi i. T i

Châu Á, dong ri

c tr ng t i Thái Lan, Indonesia, Nam Trung Qu c,
c có di n tích dong ri ng l n nh t châu Á

(Hermann và Cs, 2007) [14]. Theo th
ri ng trên th gi
kho ng tr

, di n tích tr ng dong

ng kho

t bình quân

i 30 t n/ha.

2.3.2. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng t i Vi t Nam
Hi n nay dong ri

c th ng kê qu c gia,

tuy v y m t s nhà nghiên c
ri

c ta nh

y vào kho ng 30 nghìn ha, s n xu

kho ng 450.000 t n c
c

di n tích dong

i các gi ng dong ri ng l y c và dong ri ng

c tr ng ph bi n kh p c

c, t

ng b

n các

nh Lào Cai, Hà Giang, Tuyên Quang, B c K n, Thái
c K n có di n tích tr ng dong ri ng l n nh t.
c tr ng
t d c ho c nh
s

nh

n xu t tinh b t và mi
i dong ri

ng b khô h n,
m t
c tr ng thành vùng

s n xu t dong ri ng trên di n tích l n t p trung (150 c, Thanh Trì,
ng Tín, Ba Vì (Hà N i).


11

T i nh ng vùng có di n tích tr ng dong ri
h

, dong ri ng h u

c ch bi n thành tinh b

n (Nguy n Kh c Qu nh và

, 1996) [8].Tuy nhiên, các quy trình ch bi n mi n dong
c ta hi n nay v n mang tính th

m b o ch

m t s ít nhà máy s d ng tinh b
hi

s n xu t mi

c ch bi n v i kh

ng và ch có
n. Dong ri ng

ng l n ch y u t i Qu

Ba Vì (Hà N i), Tr

c,

ng Nai), Yên M

Ba B (B c K n). Hi n nay nhu c u s d ng mi

, trong khi

n nguyên li u cho ch bi n l

c ta v n

ph i nh p hàng ngàn t n tinh b t dong m t t nh Vân Nam, Trung Qu c.
Cây dong ri ng hi

t vai trò quan tr ng trong vi c

m nghèo gi i quy t vi

núi là cây tr
h

ng nông thôn và mi n

p cho nông dân t i m t s

t d c khí h u l

cK nM

B c K n là t nh có di n tích tr ng dong ri ng l n nh t. N m trong khu
v c Trung du mi n núi phía b c, B c K n là t

a hình ph c t

t s n xu t nơng nghi p ít và manh mún, ch y
i núi. Trong nh

t lâm nghi

d c
t

nh B c K

u chính sách t p

trung phát tri n nơng nghi p. Cây dong ri

nh là cây tr ng phù

h p và có kh

n

B c K n và cho hi u qu kinh t

2010, toàn t nh tr

t 100 t
n so v i 2010), s

t 51.000 t n c

di n tích tr ng dong ri ng c a t
ho
tr ng th c t
u. Di n tích tr ng t p trung
Thơng, Pác N m. S

ng

n so v i
u c a t

n tích
di n tích so v i ch tiêu giao ban

các huy n Na Rì, Ba B , Ch

t g n 175000 t

n, B ch

t ra áp l c r t l n trong


12

công tác tiêu th dong ri

nh B c K

o các c p, các ngành t o m

u ki n thu n l i nh

khuy n khích các

t ch c, cá nhân m doanh nghiêp, h p tác xã, thành l p, xây d

ch

bi n tinh b t, t ch c nh ng chuy n tham quan h c h i kinh nghi m, k thu t
t nh

m v s n xu t, ch bi n dong ri ng.

2014, di n tích tr ng mà t nh xây d ng k ho ch kho

phù h p

v i công su t ch bi n c

o, 2014)

[16

s n xu t, ch bi

là huy n có di n tích tr ng dong ri ng l n nh

2011 huy n Ba B

ng 10

n tích tr ng là 470 ha (Y n
n tích tr ng là 870 ha.

Cùng v i vi c các h p tác xã ch bi n dong ri
m ts

ch bi n dong ri ng ho

c thành l p m i,

ng v i quy mô nh

s n xu t v i quy mô l

nb

li u th ng kê c a S

a bàn t nh hi

ki

chuy n ch bi n tinh b t v i t ng công su t 940 t n c
d ki

i dây chuy n s n xu t mi n dong v i t ng công su

13,7 t n c

ng công su t ch bi n tinh b t dong

ri ng (bao g m c hi n có và d ki
c 99,04%, n
s

a bàn tồn t nh có th
i gian ch bi n thì cơng su t hi n t i

ch bi n h t kh

bàn t nh v i g
t

t

ng c dong ri

nh

a

ch bi n, tiêu th s n ph m dong ri ng v i quy mô

n 150 t n dong ri ng m

s n xu t mi n t nguyên li u

dong ri ng l n nh t c a t nh B c K n là: Nh t Thi n (huy n Ba B ), HTX
mi
K n s có nh
k t gi a doanh nghi
dong ri ng.

, L ng San (huy n Na Rì). S p t i, B c
s n xu t mi n dong quy mô l

c hi n s cam

i dân trong vi c tr ng và tiêu th s n ph m


13

T i xã Nà T u, huy

n Biên cây dong ri

n

c a nông dân Nà T u v i di n tích hi n có trên 500 ha. Kho ng 3 l

n tích và s

v i nh n

ng cây dong ri ng

xã Nà T

p 10 l n so

c. Bán c dong ri

p cao

n so v i các cây tr ng khác nên bà con r t hào h ng (Thanh Tâm,
2014) [17].
c, t nh Hịa Bình, cây dong ri
càng m r ng thêm di n tích, tr thành m t trong 3 lo
nh

m nghèo

dong ri ng

vùng cao. Kho ng 3 -

c tiêu th

ng c thu ho

tr ng kho

h
t t 35 - 40 t n/ha, s

t

11000 t n. T hi u qu kinh t mà cây dong ri ng mang l i ta th y cây tr ng
c s tr thành cây tr ng quan tr

u kinh t

h u kh p

a bàn m t s t nh (Tr nh Thanh Hòa, 2013) [15].
Huy n Si Ma Cai, t nh Lào

u ki n thu n l

tr ng lúa

ng th nghi m và thích
nghi v

u ki n t nhiên c

u, cây dong ri

n xu t trên di n tích 9 ha thu

c

, C c Phà và

c xã Cán C u. K t qu cho th y cây dong ri ng phát tri n t t,
phù h p v i khí h u, th

t này khơng c

u cơng

u th p, có th tr ng xen ghép v i các cây tr ng
khác, ngu

t t 20 - 30 tri

ng/ha. Nh n th y hi u qu t cây dong

ri ng mang l i huy
b nv

ng mơ hình này nh m gi m nghèo

ng bào vùng cao. Huy

ng nhân dân

tham gia m r ng di n tích lên 100 ha, t p trung ch y u t i xã Cán C u, Si
m b o cho vi c ch bi n và tiêu th s n ph m
dong ri ng b n v ng huy

p rút xây d

ng ch bi n dong ri ng


14

t i xã Si Ma Cai v

ng ch bi n s n ph

dong ri ng. D ki n nh

ng trong tháng 10
8].

Dong ri ng là cây tr ng quen thu c c a nhi u h

a bàn huy n

Xín M n, t nh Hà Giang t nhi

c, bà con tr ng dong

ri ng v i di n tích nh l

ph c v nhu c u c

th

u qu kinh t

tr ng có nhi

phát tri

ng hàng hóa b i d tr ng, không
t, s

th

ng

ng cao, phù h p v

c bi t, s n ph

m

u ki n

c s d ng vào nhi u

i b t nh

s n xu t mi n
n Xín M

ng

vào tr ng th nghi m thành vùng t

ng s n xu t hàng hóa.

u tiên tri n khai tr ng 12,5 ha v i 56 h

các xã Thèn Phàng, B n

Díu, C c R , N m D n, th tr n C c Pài tham gia. K t qu
dong ri
t

ng, phát tri n t t và cho thu ho ch v
t k t qu kh quan ngay t

quy n các c p và s
ti

c s quan tâm ch

ng ng nhi t tình c

ng hàng hóa, t p trung

phát tri n nhanh theo t

n tích cây dong ri ng tồn
15 xã, th tr

tg n

40 t n/ha. T s h tr c a chính quy
t i ch

o c a chính

i dân trong nh

n tích tr ng dong ri

huy

t trên 40

u tiên tri

phát tri n cây dong ri ng hàng hóa nh

nghi

u tiên cây

u mi n dong Xín M
m b o ch

l c c a doanh
c s n xu t t ngu n nguyên li u
thành s n ph

mi n Tây Xín M n, có ch

ng v ng ch c trên th

nh. Cây dong ri

c s n c a huy n
ng trong t

c

c s tr thành cây tr

nh n, cùng v i các lo i cây tr ng, v t nuôi khác giúp nhi u h dân thoát kh i


15

. Có th kh
dong ri

n cây

c huy n Xín M n th c hi n khá thành công. T kinh

nghi m và k t qu tri n khai trong nh

a qua, huy n Xín M n ti p t c
is

n xây d ng k ho ch th c hi n nhân r ng di n tích tr ng dong
ri ng t p trung v i di n

n 500 ha (Khánh Tồn, 2014) [19].

2.4. Tình hình nghiên c u dong ri ng trên th gi i và

Vi t Nam

2.4.1. Tình hình nghiên c u dong ri ng trên th gi i
Nghiên c u v dong ri ng

c còn nhi u h n ch . Theo Hermann

và CS (2007)[14] cây dong ri ng là loài cây tri n v ng cho h th ng nơng lâm
k t h p vì nó có nh

u bóng râm, tr

c nh ng

c, th i ti t l nh.
Trên th gi i dong ri

c tr ng v

i

c

vùng Nam M , Châu Phi, và m t s
Á, dong ri

c tr ng

i Châu

Thái Lan, Indonesia, Nam Trung Qu c, Úc, và

an (Hermann, M. và cs., 2007)[14]. M c d u v
li u th ng kê v di n tích lo i cây tr ng này và nghiên c u v dong ri ng
c còn nhi u h n ch .
Cây dong ri ng có tên khoa h c là Canna edulis (Indica), thu c nhóm
cây có c có ngu n g c phát sinh
tr ng r ng rãi

c nhi

Nam M . Ngày nay dong ri

i và á nhi

d ng c a dong ri

và s d ng dong ri ng nhi u nh t. Dong ri

c

i. Nam M

c và châu Phi là nh

ng

c g i b ng m t s tên khác
lis (Kerr-

Gawl) (Cecil,1992)[13].
Theo Hermann và cs, (2007) cây dong ri ng là loài cây tri n v ng cho h
th ng nơng lâm k t h p vì nó có nh
tr

c nh

u bóng râm,
c, th i ti t l nh. C dong ri ng


16

có nhi u cơng d ng: lu

t, n

tiêu hố vì th là ngu n th

u. B t dong ri ng d

t t t cho tr nh

i m. B t dong

ri ng có th dùng làm h t trân châu, mi
s i, k o và th

i v i mi n núi, nh

ri ng là cây có th

mb

s i màu tr

c. Trong thân cây dong ri ng có

cs d

ch bi n thành s i d t các lo i bao bì nh . C

và thân lá dong ri ng có th dùng làm th

ng vùng có

truy n th ng tr ng dong ri ng ch bi n thành b t thì bã có th

u. N

u xong có th

bi n tinh b

c

n u

u (hèm) cho l

i c a ch

làm phân bón cho cây tr ng và làm giá th tr ng n m.

Ngoài ra, hoa dong ri ng có màu s c s , b
làm cây c

s d ng

n nhà.

Ecuador, dong ri
2340 m trên m

c tr

c bi

u ki n nhi

cao

bình quân 15

17ºC. Trong 6

i ta tr ng xen v i khoai tây, sau 12 tháng thu ho
su t c trung bình 56 t n/ha, ch s thu ho ch

t 56 + 8%. Nghiên c

giá 26 m u gi ng dong ri ng t ngân hàng gen dong ri ng qu c t c a CIP t i
i

nhi

2 cây/m2, trên n
su t c

c k t qu

t t 17 - 96 t
ng ch
-

ng tinh b t trong c
t 12 -

t4-

ng hòa tan trong c

Brix (Hermann và Cs, 2007) [14].

Nghiên c u h s
n cao gi

a các ch tiêu kinh t cho th y có s
ng ch t khô c a c v

ng tinh b t trong c
quan ngh ch v

12-27ºC v i m t

ng
ch

ng ch t khơ trong c r = -0,57. Phân tích các ch t
t tr ng và trong cây, các nhà khoa h c cho bi

thu


17

c 1t n c

- 130 kg tinh b t khô, cây dong ri ng c n 0,54 kg

N; 0,53 kg P; 3,11 kg K; 2,47 kg Mg và 0,37 kg Ca. Dong ri ng là cây s
d ng r t hi u qu ngu

t.

Nghiên c u c a Hermann M. và cs., (2007)[14]

t lu n: M c dù hàm

ng tinh b t trong c dong ri ng th
t tinh b

t c r t cao nên

t 2,8 - 14,3 t n/ha và ch s thu ho ch cao nên dong ri ng
p c a nông dân nghèo

n nay, dong ri ng v

i. Tuy nhiên

c quan tâm nghiên c u ngay c

c có tr ng nhi u dong ri ng.
nh

các vùng cao nhi

các

châu Á, Trung Qu c và Vi t Nam là

c tr ng và s d ng dong ri ng hi u qu nh t (Hermann và Cs,

2007) [14].
2.4.2. Tình hình nghiên c u dong ri ng
Dong ri

c nh p vào Vi

Vi t Nam
u th k

i

ng th dong ri ng

d ng l i vì th i

t cách ch bi n tinh b t dong ri ng (Lý Ban, 1963)[1]. T
n 1965 m t s nghiên c u v nông h c v i cây dong ri

c

th c hi n t i Vi n khoa h c k thu t nông nghi p (INSA) nh m m
r ng di n tích dong ri ng, tuy nhiên v

tr ng dong ri ng v

c

quan tâm vì thi u cơng ngh ch bi n và tiêu th th p.
T i Vi t Nam trong nh
nghiên c u v

c m t s tác gi

m th c v t h c, gi i ph u lá và m t s bi n pháp k

thu t tr ng (Bùi Cơng Tr ng, Nguy n H u Bình, 1963) [11]. T nghiên c u
cây có c ., 1969)[12]. Theo Mai Th ch Hồnh (2011) [2
tr ng 3 nhóm gi
t n/ha, b

t chi m 27% c

, n u thâm canh t

t 40
ng 8,5 - 10 tháng;

t 40 - 42 t n/ha n u thâm canh t t, b
chi m t 25

27% c

ng

t

ng 9 - 12 tháng; Nhóm Vi t-