Nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ trồng đến khả năng sinh trưởng phát triển của cây dong riềng đỏ trồng bằng hạt tại Thái Nguyên. (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
N

I H C NÔNG LÂM

V TH OANH
tài:
NGHIÊN C U

NG C A M

TR

N KH

NG PHÁT TRI N C A CÂY DONG RI
TR NG B NG H T T I THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI

H

o

: Chính quy

Chuyên ngành : Tr ng tr t
Khoa

: Nông h c

Khóa h c

: 2011 - 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

V TH OANH
tài:
NGHIÊN C U

NG C A M

TR

N KH

NG PHÁT TRI N C A CÂY DONG RI NG
TR NG B NG H T T I THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI

H
o
Chuyên ngành
L p
Khoa

Khóa h c

IH C

: Chính quy
: Tr ng tr t
: K43 - Tr ng tr t (N01)

: Nông h c
: 2011 - 2015
ng d n : GS.TS. Nguy n Th

ng


i

c s nh t trí c a Ban giám hi

i h c Nông Lâm Thái

Nguyên và ban ch nhi m khoa Nông h c, em ti n hành th c hi
u

ng c a m

tri n c a cây dong ri ng

tr

ng phát

tr ng b ng h t t

c k t qu
Ban giám hi

n kh

tài:

c h t em xin chân thành c

ng, Ban ch nhi m khoa Nông h c, cùng các th y
t l i cho em nh ng ki n

th c quý báu trong su t th i gian h c t p và rèn luy n t

is

ng d n t n tình c a th y giáo GS.TS. NGUY N TH
tr c ti p

NG

ng d n, ch b o em trong su t quá trình th c hi

th

ng viên c a gia

luôn c

ng
n trong l

ng hành cùng em trong su t th i gian th c t p.

Do còn h n ch v th i gian, v

và kinh nghi m th c t c a b n

thân nên không tránh kh i thi u sót, em r

cs

ki n c a các th y cô và các b

c hoàn thi

lu

Em xin chân thành c
Sinh viên

Oanh


ii

B ng 4.1. T l n y m m và
cây dong ri
B

ng c a m

n th i gian

ng

tr ng b ng h t.................................................... 29
u c a các công th c thí nghi m cây dong ri

tr ng

b ng h t ........................................................................................... 30
B ng 4.3. Chi u cao cây, s

ng kính thân c a dong ri ng

tr ng b ng h t ................................................................................. 32
B ng 4.4. S lá trên thân, chi u dài, chi u r ng lá c a dong ri ng tr ng
b ng h t .................................................................................. 34
B

t và các y u t c

B ng 4.6.

ng c a m

c a cây dong ri

tr

t c a dong ri
n kh

... 36

và sâu b nh

tr ng b ng h t ............................................. 38


iii

Cs

: C ng s

CT

: Công th c

CV

: H s bi

Ha

: Héc ta

LSD

: Sai khác nh nh

NC & PT

: Nghiên c u và phát tri n

NL

: Nh c l i

ng

NSLT

t lý thuy t

NSTT

t th c thu

P

: Xác xu t


iv

L IC

.................................................................................................... i

DANH M C CÁC B NG................................................................................ii
DANH M C T , C M T

VI T T T.........................................................iii

M C L C........................................................................................................ iv
PH N 1. M

U .......................................................................................... 1

1.1. Tính c p thi t c
1.2. M

tài ............................................................................. 1
c uc

1.2.1. M

tài .................................................................. 3

tài ................................................................................. 3

1.2.2. Yêu c u c

tài ................................................................................... 3

tài....................................................................................... 3

PH N 2. T NG QUAN TÀI LI U............................................................... 4
khoa h c và th c ti n c

tài ...................................................... 4

khoa h c........................................................................................ 4
th c ti n ........................................................................................ 4
2.2. Ngu n g

m th c v t h c và yêu c u sinh thái c a cây dong ri ng ......5

2.2.1. Ngu n g c ............................................................................................... 5
2.2.2. Phân lo i.................................................................................................. 5
2.2.3. Phân b và các gi ng dong ri ng ............................................................ 6
m th c v t h c cây dong ri ng.................................................... 6
2.2.5. Yêu c u sinh thái c a cây dong ri ng ..................................................... 8
2.3. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng trên Th gi i và Vi t Nam ...... 9
2.3.1. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng trên Th gi i......................... 9
2.3.2. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng t i Vi t Nam......................... 9
2.4. Các k t qu nghiên c u v cây dong ri ng trên Th gi i và

Vi t Nam .. 13

2.4.1. Các k t qu nghiên c u v cây dong ri ng trên th gi i ...................... 13


v

2.4.2. Các k t qu nghiên c u v cây dong ri ng

Vi t Nam ....................... 15

PH N 3. N

U ................... 22

3.1. Th

m nghiên c u............................................................ 22

3.2. N i dung nghiên c u................................................................................ 22
ên c u.......................................................................... 22
trí thí nghi m.............................................................. 22
3.3.2.

......................................................... 23

3.4. K thu

.................................................................................... 26
lý s li u........................................................................ 27

PH N 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N........................... 28
4.1.

ng c a m

dong ri

tr

n kh

ng phát tri n c a cây

tr ng b ng h t t i Thái Nguyên ............................................... 28

4.1.1. T l n y m m và
ng c a cây dong ri

ng c a m

tr

n th i gian sinh

tr ng b ng h t t i Thái Nguyên ...................... 28

4.1.2.

ng c a m

tr

4.1.3.

ng c a m

tr

u c a cây dong ri

30

ng phát tri n cây dong ri ng

tr ng b ng h t.................................................................................................. 31
4.1.4.

ng c a m

tr

t dong ri

tr ng

b ng h t................................................................................................. 36
4.1.5.

ng c a m

cây dong ri

tr

n kh

và sâu b nh c a

tr ng b ng h t.................................................................... 37

PH N 5. K T LU

NGH ........................................................... 40

5.1. K t lu n .................................................................................................... 40
ngh ..................................................................................................... 41
TÀI LI U THAM KH O
PH L C


1

Hi

c phát tri

chuy n tr ng tâm y t t
i có tu

i cao tu i. T

c

phát tri n, t l t vong do b nh tim m ch chi m 1/3 trong t ng s các ca t
vong. Riêng
v ng

Hoa K , t l này còn chi m t

Hoa K thì có t
Tim quy

y, c 100 ca t

i ch t do b nh tim m ch.

nh s s ng còn c

, m ch vành quy

nh s s ng

còn c a tim. B i v y, nh ng h p, t c, co th t m ch vành là h t s c nguy hi m,
i là lo i b nh ph bi n.
T lâu nay trong dân gian, nh t là trong c
bi t s d ng các cây thu
Dong ri

i thi u s

ch a b nh tim m

ng bào thi u s

c bi t là cây

ng dùng c cây dong ri

ch a

t ng c, suy tim, suy m ch vành.
Cây dong ri ng (Canna edulis Ker) cây thân th o, h dong ri ng
(Cannaceae) có ngu n g c t Nam M . Trên th gi i dong ri ng có khá
nhi u giá tr s d

t cung c

lá làm th

n non có th làm rau

nhân bánh, h t già có th
ri

u th k 19.

Dong ri
r ng tr
kh
c

c dùng làm

trang s c, (Pulmass, 1985). Cây dong

c tr ng

ng phát tri n m nh, có kh
c trên nhi u lo

ng ch u t t v

t k c cá
u ki n b t thu

t t 45 - 60 t

ng
ng, có

c bi t là ch u h

t

ng tinh b t t 13,36 - 16,4%

(Nguy n Thi
dong ri

i, thân

ng tinh b t cao nên c
ch bi n tinh b

c bi t là

2

cs d

làm mi

thân lá dong ri

nt nd

nuôi phát tri

ánh giá c

i dân dong ri ng d tr ng, ít t n công

ng dong ri ng có hi u qu kinh t cao. M t ha tr ng dong
ri ng cho doanh thu 80 - 100 tri u, tr

ng 20 - 25 tri

dân có th lãi trung bình kho ng 60 - 80 tri

i

ng/ha (thu t c ). Tr ng dong

ri ng trên di n tích l n ho c ch bi n thành tinh b t có th lãi nhi
Cây dong ri

d tr ng và thích h p v

u ki n khí h u vùng mi n

uh

c

núi phía B c hi
phát tri n. M t khác, do s loài có giá tr
ri

c tr ng hi n nay ch y

ho

c li u r

n các lo i dong

làm nguyên li u cho ch bi n th c ph m

y, vi c ch n l c và phát tri n các loài dong ri

a

ti

c li u là r t c n thi t hi n nay.

Cây dong ri ng là cây có giá tr kinh t cao, có th tr ng trên nhi u lo i

t khác nhau mà v

ng bào

nhi u cùng quan tâm phát tri n, nh t là

mi

cây chi

nhi

c cho s phát tri n kinh t

su t c a dong ri ng

t lo i

c ta còn th p, do th c hi n m t s bi n pháp k

thu

ng b

iv

kho ng cách không h p lý.
t, ch

ng và hi u qu s n xu t dong ri ng,

vi c nghiên c u chuy n giao khoa h c k thu t và công ngh m
các bi n pháp k thu t canh tác (m
ri ng nh m nân

t, ch

nâng cao thu nh

i dân là v

Xu t phát t
u
tri n c a cây dong ri

tr ng, th i v ) vào s n xu t dong
ng dong ri ng, t

c làm,

c n thi t.

th c ti n trên, chúng tôi ti n hành th c hi
ng c a m

ng,

tr

n kh

tr ng b ng h t t i Thái Nguyên .

tài:
ng phát


3

1.2.1. M

tài
cm
t cao, ch

1.2.2. Yêu c u c

tr ng thích h p cho cây dong ri

ng t t phù h

cho

u ki n sinh thái c a t nh Thái Nguyên

tài

ri

nh h i và kh

c a gi ng dong

tr ng b ng h t t i Thái Nguyên.
-

ri

ut c

t c a gi ng dong

tr ng b ng h t t i Thái Nguyên.
-

c t p và nghiên c u khoa h c:
i v i h c t p: Trong quá trình th c hi

c ki n th

tài giúp sinh viên c ng

ng th i bi t v n d ng nh ng ki n th

t , rèn luy n k

c vào th c
m trong s n xu t, t o

lòng yêu ngh nghi p cho sinh viên
i v i nghiên c u khoa h c: Giúp sinh viên ti p c n v i công tác
nghiên c u khoa h c, n

ti n hành nghiên c u m

khoa h

tài

p s li u và trình bày m t báo cáo khoa h c.
ng th i t o cho mình tác phong làm vi c
n, nghiêm túc, sáng t

-

c nh ng kinh nghi m th c t .

c ti n s n xu t:
khuy n cáo k thu t cho nhân dân l a ch n m

h
nh

t cao, ch

ng t t nh

tr ng phù

ng s n xu

i trà

ng nhu c u s n xu t c a t nh Thái Nguyên nói riêng và các t nh

trung du mi n núi phía B c nói chung.


4

khoa h c
M

và kho ng cách gieo tr ng là hai y u t
t dong ri ng. Gi i quy t t t v

quan h gi

v m

ng nhi

n

t c gi i quy t t t m i

ng và phát tri n c a các cá th nh m khai thác t t nh t

kho ng không gian và m

t nh

cs

ng cao nh

v di n tích.
M i m t lo i cây tr ng yêu c u m t m
tr ng thích h p s giúp cho cây s d ng t

tr ng nh

nh. M

u ki n c

ng ru ng

ng phát tri n t t, kh
t và ch

u qu kinh t . Khi tr ng

m

càng

t không cung c

nhu

cao m

c nh tranh di n ra càng quy

c

ng cây s phát tri n kém, c s nh . Trong kho ng không gian

h

có th l

c ánh sáng cây ph i phát tri n chi u cao cây t

v y s làm cho cây y u, kh
kém. Tr ng

m

ng ch u v

u ki n ngo i c nh

th p cây không ph i c

ng phát tri n t t, cho c
Vì v y vi c nghiên c

d ng quy trình k thu t và m

ng nên sinh
t qu n th gi m.

nh m

tr ng phù h p góp ph n xây
nâng cao hi u qu kinh t

i s n xu t.
th c ti n
Hi n nay,

h u h t các t nh mi n núi phía B c nói chung và t nh Thái

Nguyên nói riêng, di

t b hoang còn r t nhi u, t p trung ch y u


5

nh ng vùng không ch

i th p, ho c

nh ng vùng này tr ng

m t s lo i cây có giá tr kinh t th p.

2.2.1. Ngu n g c
Dong ri ng có ngu n g c

Peru, Nam M

c ch bi n l y b

c, th c ph n là chính (Mai Th ch Hoành và cs, 2011) [3]. Hi n
c 7 loài dong ri ng ngu n g c phát sinh

Nam

M và Trung Qu
- Canna discolor
- C. Flauca

Tây n nhi

i,

Tây n và Mêhico,

- C. flaccida

Nam M ,

- C. edulis

châu M nhi

i,

- C. Indica

châu M nhi

i,

- C.libata

Braxin,

- C.humilis

Trung Qu c.

Ngày nay dong ri
khí h u nhi

c tr ng r ng rãi

nhi

c trên th gi i có

i và á nhi

truy n ngu n gen dong ri ng, ngoài ra dong ri

ng di
c tr ng nhi u

các

c châu Á, châu Phi, châu Úc.
2.2.2. Phân lo i
- Tên khoa h c: Canna edulis Ker
- Dong ri ng thu c h chu i hoa Cannaceae
- B : Scitaminales
S

ng nhi m s c th là 9, có 2 d ng nh b i 2n = 2X = 18 và tam b i

2n = 2X = 27


6

2.2.3. Phân b và các gi ng dong ri ng
Trên th gi i dong ri

c tr ng

it

vùng Nam M , châu Phi, và m t s
dong ri

c

i châu Á,

c tr ng t i Thái Lan, Indonesia, Nam Trung Qu

Loan (Hermann và Cs, 2007) [18].
m th c v t h c cây dong ri ng
Thân:Thân c a cây dong ri ng g m 2 lo i là thân khí sinh và thân c .
Thân khí sinh trung bình cao t

n 1,5 m có nh ng gi ng có th cao trên

. Thân g m nh ng lóng kéo dài, gi
c tính t

t;

t ti p ph n c . Gi i ph u thân khí sinh cho th y bên

c c u t o b i l p bi u bì g m nh ng t bào d
nh

p thành nh ng bó tròn có tác d ng ch

i bi u bì có
cho cây, ti p

n là nh ng bó libe và m ch g và trong cùng là nhu mô.
C : C cây dong ri ng hình thành t thân r phình to, nh ng c to có
th

t chi u dài 60 cm. Thân r phân thành nhi u nhánh và ch a nhi u tinh

b t, thân r n

t; Thân r g m nhi

t, m

t có m t lá v y, lúc

m i ra lá v y có hình chóp nh n d n d n to ra s b rách và tiêu d n; Trên m i
t c a thân c có nhi u m m có th phát tri n thành nhánh, nhánh có th
phân chia thành các nhánh c
tr

n màu tía h

thu c vào gi ng

n c p 3. V c a thân có th có màu
c c bi

ng khá l n ph

u ki

Gi i ph u thân r cho th y phía ngoài cùng c a c là bi u bì g m
nh ng t bào d t, ti p là nhu mô bên trong có nh

ng

bó m ch d n libe và g , ti p là l p t bào nhu mô ch a ít m t s h t tinh b t,
vào trong n a là l p tr bì r t rõ và trong cùng là nhu mô ch a nhi u h t tinh
b t. So v i thân khí sinh thân r


7

t cây dong ri ng r t cao. N u tr ng
dong ri ng có th

t t t, m t khóm

c 15 - 20 kg c . Tr ng thâm canh trên di n tích l n

dong ri

t 50 - 60 t n/ha.

Lá: Lá dong ri ng g m phi n lá và cu ng lá v i b lá

phía g c, lá c a

cây dong ri ng thuôn dài, m t trên c a lá có màu xanh ho c xanh l c xen tím,
m

i màu xanh ho c màu tím. Lá dài kho ng 35 - 60 cm và có chi u r ng

22 - 25 cm; Mép lá nguyên, xung quanh mép lá có vi n m

ng m ng m u tím

ho c màu tr ng trong; Phi n lá có gân gi a to, gân ph song song, có màu
xanh ho

; Cu ng lá d ng b ôm l y thân có chi u dài kho ng 8 - 15 cm.

R : B r cây dong ri ng thu c lo i r chùm, r t phát tri n; R m c t
t c a thân c , t l p t bào tr bì

t thân c phát tri n ra thành r . R

c a cây dong ri ng phát tri n liên t c phân thành r c p 1, c p 2 và c p 3 (tùy
thu c vào gi ng). Do c phát tri n theo chi u ngang nên r ch

t

kho ng 20 - 30 cm.
Hoa: Hoa dong ri ng x p thành c m, c m hoa d ng chùm, Hoa m c
ng

u. C

c bao

b im

i. Chùm hoa thi t di n hình tam giác, có t 6

-

i cùng và trên cùng có 1 hoa.

t, m
C u t o hoa g

cu n theo chi u dài. Hoa có 5 nh

i nhau, 3 cánh hoa dài thon
c, ngoài có 3 nh thì 2 nh bi n thành b n

hình cánh hoa, 1 nh bi n thành cánh môi cu n l
nh
n a còn l
màu cánh bi

c. Vòng trong có 2

thì ch còn v t, nh kia thì m t n a cánh mang 1 bao ph n,
n thành hình cánh. T t c các nh
ng t

n

u có màu s c s c s ,
. B u hoa có 3 ô,

m i ô có t 6 - 8 noãn, phía trên b u có tuy n ti t mùi. Th i gian t n
hoa t 3 - 5 ngày, hoa n theo th t t th
n vào bu i sáng, m i hoa n t 1 - 2 ngày.

nn

n cao, t trong ra ngoài; Hoa


8

Qu : Qu c a cây dong ri ng thu c d ng q a nang, hình tr

c,

c kho ng 3 cm, trên qu nang có nhi u dai m m.
H t: H t c a cây dong ri
mm. Kh

ng kính 3,5 - 5

ng 1000 h t kho ng 12 - 13 g.

2.2.5. Yêu c u sinh thái c a cây dong ri ng
: Cây dong ri ng thích h p t 25-30o

Yêu c u v nhi
m áp dong ri

u ki n

ng phát tri n kh

y

nhanh quá trình hình thành thân c , th i ti

y nhanh quá

trình v n chuy n tinh b t t thân lá xu ng c và dong ri ng ch u l nh khá nên
có kh

ng

cao trên 2.500 m so v i m

c bi n.

Yêu c u ánh sáng: Dong ri ng không c n nhi u ánh sáng, nên có th tr ng
m n ng. Ngày dài có nh
ng l

n vi c hình thành c

m

u ki n ngày ng

ánh sáng

y s hình thành phát tri n c , trong khi ngày dài l

ys

phát tri n thân lá.
Yêu c

t tr ng: Dong ri ng là cây có yêu c u v

so v i cây tr ng khác, nên có th tr ng trên nhi u lo
nhiên tr

t cát pha, nhi

t không kh t khe
t khác nhau. Tuy

m là t t nh

cao. Dong ri ng là lo i cây ch u úng kém do v

t

t tr ng dong ri ng ph i là

c làm cho b r hô h p kém có th d

n

th i c .
Yêu c

c: Dong ri

d c trên 15o, ít
n u b ng

m ch u h n t t, có th b trí trên
ng không ch

c ng p úng,

ng b vàng lá, th i c . Vùng tr ng dong ri ng

vùng

p 900 - 1200 mm.
Ch
các nguyên t

ng

khác, dong ri ng yêu c u có


9

kh

ng c . Cây dong ri ng yêu c

Nh

tt

ch

t cao.

t quá c n c i c n bón thêm phân h

t có ý

t c c a cây dong ri ng.

2.3.1. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng trên Th gi i
Trên th gi i dong ri

c tr ng

it

c

vùng nam M , châu Phi, châu Á và m t s

n

tích dong ri ng trên th gi i kho

t

30 t n/ha. Châu Phi là châu l c có di n tích tr ng dong ri ng l n nh t th gi i.

T i châu Á, dong ri
Qu

c tr ng t i Thái Lan, Indonesia, nam Trung

(Hermann và Cs, 2007) [18]. Trung Qu

c có

di n tích dong ri ng l n nh t châu Á.
2.3.2. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng t i Vi t Nam
Hi

li u th ng kê chính th c v tình hình s n xu t

dong ri ng t i Vi t Nam, tuy nhiên m t s nghiên c
di n tích dong ri

c ta nh

ng 30.000 ha

v i các gi ng dong ri ng l y c và dong ri ng c
c

c, t

c

c tr ng ph bi n kh p

ng b

Giang, Tuyên Quang, B c K
450.000 t n c
ri

t qu

c tr ng ch y

m ts

t
u tra th c t cho th
tc nc

tt nd
i dong ri

vùng s n xu t trên di n tích l n t p trung (150 -

c tr ng thành
m)
ng Tín,

Ba Vì (Hà N i).

c ta, s n xu t dong ri ng ch y

làm nguyên li u s n xu t mi n dong (Nguy n Kh c Qu
H , 1995) [8].

ch bi n tinh b t,


10

Tuy nhiên, các quy trình ch bi n mi n dong
mang tính th

m b o ch

d ng tinh b
bi n v i kh

c ta hi n nay v n

ng và ch có m t s ít nhà máy s

s n xu t mi

n. Dong ri ng hi

c ch

ng l n ch y u t i m t s làng ngh t i Qu

Ba Vì (Hà N i), Tr

c,

ng Nai), Yên M

Hi n nay nhu c u s d ng mi

n nguyên

li u cho ch bi n l

c ta v n ph i nh p hàng ngàn

t n tinh b t dong m t t nh Vân Nam, Trung Qu c.
Cây dong ri ng hi
vi

t vai trò quan tr ng trong

m nghèo, gi i quy t vi

mi n núi. Là cây tr
nh

ng

p cho nông dân t i m t s

t khô h

t d c, khí h u l

nông thôn
c thù

c K n, M

Hòa Bình.... C th
* S n xu t dong ri ng t i B c K n:
B c K n có di n tích tr ng dong ri
là 2940 ha t p trung
N

các huy n Na Rì, Ba B , Ch
ho

uc at

th c t
s

n tích tr ng

di n tích so v i ch
t g n 175000 t n

u,

t ra áp l c r t l n trong công tác tiêu th dong

ri

t om

n, B ch Thông, Pác

nh B c K
u ki n thu n l i nh

o các c p, các ngành

khuy n khích các t ch c, cá nhân m

doanh nghiêp, h p tác xã, thành l p, xây d

ch bi n tinh b t, t ch c

nh ng chuy n tham quan h c h i kinh nghi m, k thu t t
có kinh nghi m v s n xu t, ch bi n dong ri ng.
mà t nh xây d ng k ho ch kho
bi n c

n tích tr ng

phù h p v i công su t ch

s n xu t, ch bi n dong ri ng (
n tích tr ng mà t nh xây d ng k ho ch kho

o, 2014) [10].

11

th c t toàn t nh ch tr
v

t 47% so v i k ho ch, b ng 1/2 so

y giá dong ri ng và b
Hi n nay, s

s n xu t dong ri ng t

a bàn t nh là khá l n, trên

và có th tiêu th cho kho ng 1700 ha. Tuy nhiên, v i 800 ha dong
ri ng tr

cc

c thi u nguyên li

s n xu t. Vì v y vi c quy ho

ng trong vi c phát tri n dong ri ng

n c a chính quy

t quan tr

k ho ch tr ng dong ri ng c a toàn t nh là 1000 ha (Ph m Thúy, 2015) [11].

T i xã Nà T u, huy

n Biên cây dong ri

n

c a nông dân Nà T u v i di n tích hi n có trên 500 ha. Kho ng 3 l

n tích và s

ng cây dong ri ng

l n so v i nh
nh

xã Nà T

p 10

c. Bán c dong ri
n so v i các cây tr ng khác nên bà con r t hào h ng (Thanh

Tâm, 2014) [9].
* S n xu t dong ri ng t i huy

c, t nh Hòa Bình
c, t nh Hòa Bình, cây dong ri

càng m r ng thêm di n tích, tr thành m t trong 3 lo
nh

m nghèo

dong ri ng

vùng cao. Kho ng 3 -

ng c thu ho

tr ng kho

c tiêu th
h

t t 35 - 40 t n/ha, s

t

11000 t n. T hi u qu kinh t mà cây dong ri ng mang l i ta th y cây tr ng
c s tr thành cây tr ng quan tr

u kinh t

h u kh p

a bàn m t s t nh (Tr nh Thanh Hòa, 2013) [2].
* S n xu t dong ri ng t i huy
Th c hi

tr v n phát tri n s n xu t xây d ng nông

thôn m i, huy

a ch n các mô hình cây tr ng, v t nuôi trong

quy ho ch phát tri n kinh t c a huy n, phù h p v

u c a t ng


12

u ra

ng cây dong ri n

l i hi u qu thi t th
di

ng mô hình này v i

p 5 l n di n tích tr
ng mô hình t ngu n v n h tr

s n xu
hi n v

ng nông thôn m
u tiên tr

ng ng th c

c 3,2 ha v i 58 h dân tham gia d án. Cây tr ng

phù h

ng, phát tri n t

thu ho

ts

ng 100 t n/ha. Giá tr kinh t

t g n 120 tri

ng/ha.

Tính trên cùng di n tích, l i nhu n t cây dong ri ng cao g p 2 - 3 l n so v i
tr ng ngô, s n. S n ph

ch bi n dong ri ng do Vi n Nghiên

c u phát tri n nông thôn mi

n t i xã Tràng

Phái thu mua. Ngoài ra, thân cây còn t n d ng làm th
bón h

t hi u qu .
T hi u qu v thu ho

p t c tuyên

truy n, nhân r ng mô hình tr ng cây dong ri

c

nhân r ng t i hai xã Tràng Phái và Xuân Mai. T ng di n tích tr ng cây dong
ri

i xã Tràng Phái

m r ng di n tích 11,5 ha, xã Xuân Mai 6 ha (
* S n xu t dong ri ng t

.
ng, Lai Châu

n tích tr ng cây dong ri ng l n nh t huy n Tam
ng. V dong ri

t

100% k ho

i gi ng dong ri ng

ch y u DR1, t p trung nhi u nh t

P

t

các b

t bình quân t 58 - 60 t

kho ng 2 t n/ha.
Theo th ng kê, hi
dong ri ng, ngay t gi

ch bi n tinh b t


13

vào ho

ng, ti n hành thu mua c dong ch

Tr ng

To n - Y n Thanh, 2014) [12].
2.4. Các k t qu nghiên c u v cây dong ri ng trên Th

i iv

Vi t Nam

2.4.1. Các k t qu nghiên c u v cây dong ri ng trên th gi i
Cây dong ri ng có tên khoa h c là Canna edulis Ker thu c nhóm cây
nông nghi p có ngu n g c phát sinh
tr ng r ng rãi

c nhi

Nam M . Ngày nay dong ri

i và á nhi

c

i trên th gi i. Nam M là

ng c a dong ri
nh

ng và s d ng dong ri ng nhi u nh t (Cecil, 1992; Hermann,

1999). Dong ri

c g i b ng m t s

Arrowroot, Canna Indica (L.), Canna Edulis (Kerr- Gawl) (Cecil,1992) [17].
Trên th gi i dong ri

c tr ng

it

vùng Nam M , châu Phi, và m t s
dong ri

c
i châu Á,

c tr ng t i Thái Lan, Indonesia, Nam Trung Qu

Loan (Hermann và Cs, 2007) [18]. M c dù v

li u th ng

kê chính xác v di n tích lo i cây tr ng này.
Nghiên c u v dong ri ng

c còn nhi u h n ch . Theo

[18] cây dong ri ng là loài cây tri n v ng cho h
th ng nông lâm k t h p vì nó có nh
tr

u bóng râm,

c nh

c, th i ti t l nh. C dong ri ng

có nhi u công d ng: lu
nên có th làm ngu n th

t, n
t t t cho tr nh

có th dùng làm h t trân châu, mi
và th
dong ri

u. B t dong ri ng d tiêu hoá
i m. B t dong ri ng
i, k o

i v i mi n núi, nh
mb

dong ri ng có s i màu tr ng, có th

c. Trong thân cây
cs d

ch bi n thành s i d t


14

thành các lo i bao bì nh . C dong ri ng có th dùng làm th
tuy nhiên c c

c vào m

Nh ng vùng có truy n th ng tr ng dong ri ng ch bi n thành b t thì bã
có th

n

u, n

u xong có th

u (hèm) ph c v

i. Bã th i c a ch bi n tinh b
tr ng và làm giá th tr ng n
b

làm phân bón cho cây

Ngoài ra, hoa dong ri ng có màu s c s c s ,

s d ng dong ri ng làm cây c
Ecuador, dong ri

trên m

c bi

c tr ng t

n nhà.

t cát pha,

cao 2340 m

bình quân 15-170 C. Trong 6

u ki n nhi

i ta tr ng xen v i khoai tây, sau 12 tháng thu ho
su t c trung bình 56 t n/ha, ch s thu ho ch 56+8%.
Nghiên c

á 26 m u gi ng dong ri ng t ngân hàng gen dong

ri ng qu c t c a CIP t
nhi

12-27oC v i m

i
2cây/m2, trên n

t cát pha, không bón phân,

c k t qu r t thú v
t

ng tinh b t trong c

tc

t 4-

ng hòa tan trong c
Nghiên c u h s

t 12-31% qui v ch t
-

Brix.

a các ch tiêu kinh t cho th y có s

n cao gi a hàm

ng ch t khô c a c v

ng tinh b t trong c
quan ngh ch v

ng
ch

ng ch t khô trong c r = -0,57.

Phân tích các ch
khoa h c cho bi
m

t t 17-96

t tr ng và trong cây, các nhà
c 1t n c

-130 kg tinh b t khô

20.000 cây/ ha, cây dong ri ng c n 0,54 kg N; 0,53 kg P; 3,11 kgK;

2,47 kg Mg và 0,37 kg Ca. Dong ri ng là cây s d ng r t hi u qu ngu n N
t.


15

Nhóm tác gi trong công b c

t lu n, m

tinh b t trong c dong ri ng th
t tinh b

t c r t cao nên v n có

t 2,8-14,3 t n/ha và ch s thu ho ch cao nên dong ri ng
p c a nông dân nghèo

n nay, t
nghiên c u.

ng

các vùng cao nhi t

i. Tuy nhiên

c có tr ng dong ri ng thì nó v

c quan tâm

châu Á, Trung Qu c và Vi t Nam là nh

c tr ng và s

d ng dong ri ng hi u qu nh t (Hermann và Cs, 2007) [18].
Hi n nay trên th gi i ch n t o gi ng dong ri ng ch y u ch n l c t
ngu n gen hoang d

n hành c i ti n ngu
ts

ch n l c gi ng m i.

u ch n gi ng dong ri ng b ng

ch th phân t .
2.4.2. Các k t qu nghiên c u v cây dong ri ng

Vi t Nam

Dong ri ng Canna edulis Ker là cây thân th o, h

Cannaceae. D a vào tính ch t c , thân lá và hoa dong ri
lo i: Cây chu i hoa (Canna indica

chu i hoa
c chia ra 3

Canna sp), cây dong

ri ng (Canna edulis Ker). Dong ri ng có tên nhi
khoai chu i, khoai lào, dong tây, c
Dong ri

c nh p vào Vi

ng, c

c.

u th k

ng th dong ri ng

i
d ng l i vì th i

t cách ch bi n tinh b t dong ri ng (Lý Ban, 1963) [1]. T
n 1965 m t s nghiên c u v nông h c v i cây dong ri

c

th c hi n t i Vi n khoa h c k thu t nông nghi p (INSA) nh m m
r ng di n tích dong ri ng,tuy nhiên v

tr ng dong ri ng v

c

quan tâm vì thi u công ngh ch bi n và tiêu th th p. T
c u s n xu t mi n t b t dong ri
i dân t phát m r ng.

n tích lo i cây này


16

Nghiên c u v dong ri ng
nh

a th k

t

is mt

c. Tuy nhiên v

nghiên c u v dong ri ng

c quan tâm, m c dù di n tích dong ri

c tr ng

c

n 1990 là kho ng 30.000 ha. Nh

ng dong

ri ng v i di n tích l n là Hoà Bình, ngo i thành Hà N
cK

ng Nai.

Theo m t s tài li u, vì trong thân lá dong ri ng có m
ch

ng d tr

ng khá cao (ép 7 cây khoai ri ng cho 1
ng chi

ng ch u h n t

n.

Dong ri ng có s c s ng r t m nh, có kh
ngo i c nh, có s c ch

u ki n

t t v i sâu b nh. Cây không có nhu c u nhi u v

ánh sáng nên có th
có kh

m n ng. Cây dong ri ng

ng ch u t t nhi

lang, s n không tr
c

th p, có th tr ng

nh

a, dong ri ng còn là cây tr ng d tính, yêu

t không nghiêm kh c nên có th tr ng trên nhi u lo
n núi d c trên 150

su t c cao. N u tr ng

t khác nhau

n nhà và bãi cao ven sông v
t t t, m t khóm có th

c 15-20 kg.

Tr ng trên di n tích l n dong ri ng có th
c /ha n u thâm canh. V i nh

t t i 45-60 t n

m này, dong ri

lo i m t hàng có nhi u tri n v ng phát tri n

thành m t

vùng mi

phát tri n cây dong ri ng trên m t ph m vi r ng l n

c ta, có th
nhi

ngu n v t li u cho s n xu t ngành hàng mi n, tinh b t và các s n ph m khác
(Nguy n Ng c Hu
Dong ri ng có nhi

L c, 2005) [4].
c tính sinh h

c h t tinh b t

l n nh t trong nhóm cây có c , t i 150 micron (tinh b t s n là 35 micron).
u này giúp cho vi c tách chi t tinh b t dong ri ng d

s cây có c

ng amiloza trong tinh b t dong ri

im t
tt


17

38% - 41%, g n b

ng amiloza trong tinh b

(Lê Ng c Tú và cs., 1994) [16]
mi

(46% - 54%)

u này làm cho s i mi n dong ri ng dai và

xanh, trong khi giá thành mi n dong ch b ng m t n a

so v i mi

i th canh tranh c a mi n dong so v i mi n

u xanh. Dong ri ng ch bi n thành b t lãi g p 2-3 l n tr

u

ki n
Dong ri

t vai trò quan tr ng trong vi

gi m nghèo, gi i quy t vi
Trong nh

ng

nông thôn mi n núi.

n xu t dong ri ng và các s n ph m ch bi

hút nhi

ng c a nông dân, th th công, góp ph n t o vi c

làm cho nhi

ng th

vi c nâng cao ngu

i s n xu t.

Dong ri

t ph n quan tr ng trong

p cho nông dân t i m t s vùng sinh thái
t khô h

i núi c a Hu

t d c, khí

h ul
g

ch n l c, ph c tráng gi

thu t canh tác phù h p, các gi ng dong ri ng có ti

và ch

suy gi m. Bên c

ng cao

u cây tr ng làm

cho di n tích tr ng dong ri

ng gi m khi n cho ngu n cung

c p nguyên li u ngày càng b c n ki t trong khi nhu c u tiêu dùng các s n
ph m c a nó v n không ng

Vi

gi i.

T i Vi t Nam trong nh
gi nghiên c u v

c m t s tác

m th c v t h c, gi i ph u lá và m t s bi n pháp k

thu t tr ng (Bùi Công Tr ng, Nguy n H u Bình, 1963 [15]; T nghiên c u
cây có c ., 1969) [13]. Theo Mai Th ch Hoành (2003) [3],
tr ng 3 nhóm gi
t n/ha, b

t chi m 27% c

, n u thâm canh t

ng
t 40

ng 8,5 - 10 tháng;


18

t

t 40-42 t n/ha n u thâm canh t t, b

t 25 - 27% c

t chi m

ng 9-12 tháng; Nhóm Vi t-

su

t trên di n tích nh thâm canh có th t i 60 t n/ha, b

c

ng 7,5 tháng.
Nh

t chi m 23%

993-1994, Trung tâm Nghiên c u khoai tây rau, nay là

Trung tâm Nghiên c u và phát tri n cây có c v i s h p tác tài tr c a Trung
tâm Nghiên c u và phát tri n qu c t

u thu th p

ngu n gen dong ri ng t i nhi u vùng sinh thái trong c
th p có quy mô l n nh t và r ng nh t t

c thu

n nay. Hi n t i Ngân hàng

gen cây tr ng qu c gia có 71 m u gi ng dong ri ng g m c
nh p n i t CIP, tuy nhiên v
ki n kinh phí h n h p ch

u qu
cho ho

u

ng b o qu

u (Nguy n Th Ng c Hu và Cs, 2006) [5].
Hi n nay t i Ngân hàng gen cây tr ng qu c gia có 71 m u gi ng dong
ri ng g m c

p n i t CIP, tuy nhiên v

qu

u ki n kinh phí h n h p ch

qu

u
cho ho

ng b o

u (Nguy n Th Ng c Hu và Cs, 2006) [5].
V k thu t tr ng dong ri

t cao, S Nông nghi p và

Phát tri n nông thôn t nh B c K n khuy n cáo: th i v tr ng dong ri ng t
ch, t t nh t là tháng 2. M

t 1,6 - 2,5 v n

cây, hàng cách hàng 0,8 - 1 m, cây cách cây 0,5 - 0,6 m. Phân bón: 15 - 25 t n
phân h

-

m + 500 - 650 kg lân + 200 kg kali. Phân h u
c khi tr

m bón 3 l

c tr ng, sau

tr ng 1 và 4 - 5 tháng), kali bón 2 l n (sau tr ng 1 và 4 - 5 tháng). Làm c và
vun g c 3 l n (sau m c 1, 2 và 4 - 5 tháng). Thu ho ch sau tr ng 10-11 tháng,
n u thu s m c non gi
có th ra m m m i làm gi

ng tinh b t, n u thu mu n cây
ng tinh b t.