Tình hình mắc bệnh viêm tử cung trên đàn lợn nái ngoại nuôi tại trại lợn Bình Minh huyện Mỹ Đức Hà Nội và phác đồ điều trị. (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

NG TÚ QUYÊN

tài:

"TÌNH HÌNH M C B NH VIÊM T

N

NÁI NGO I NUÔI T I TR I L N BÌNH MINH, HUY N M
C, HÀ N

U TR "

KHÓA LU N T T NGHI
H

o

Chuyên ngành
Khoa

IH C

: Chính quy
: Thú y
Thú y

Khóa h c

: 2011 - 2015

T


i

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

NG TÚ QUYÊN

tài:
"TÌNH HÌNH M C B NH VIÊM T

N NÁI

NGO I NUÔI T I TR I L N BÌNH MINH, HUY N M

C, HÀ

N

U TR "

KHÓA LU N T T NGHI
H

o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Thú y

Khoa

Thú y

Khóa h c
Gi

: 2011 2015
ng d n

: TS. Phan Th H ng Phúc

5


ii

Trong su t th i gian nghiên c
em

hoàn thành khóa lu n c a mình,

c s ch b o t n tình c

t

ng d n, s

c a

i h c Nông Lâm Thái Nguyên

i

n gia công c a công ty C Ph n Charoen Pokphand Vi t Nam.
Em

c s c ng tác nhi t tình c a các b

,c

ng nghi p, s giúp

ng viên c
Nhân d p này em

c bày t lòng bi

PHAN TH H NG PHÚC

c t i cô giáo TS.

t t n tình và tr c ti

ng d n em th c

hi n thành công khóa lu n này.
Em xin c

ih

u ki n

thu n l i và cho phép em th c hi n khóa lu n này.
Em xin bày t lòng c

i Công ty C ph n C

Charoen Pokphand Vi t Nam, ch trang tr i cùng toàn th anh ch em công
nhân trong trang tr i c

n S Bình v s h

m, theo dõi các ch tiêu và thu th p s li

cho khóa

lu n này.
Em x
b

c bày t lòng bi

ng nghi

ct

i thân cùng

ng viên em trong su t th i gian hoàn thành

khóa lu n.
Em xin c

tc !
Thái Nguyên, ngày 24 tháng 12
Sinh viên


iii

M CL C
Ph n 1 M

U........................................................................................................1

tv

............................................................................................................1

1.2. M

tài ..............................................................................................1

1.3. M c tiêu c

tài ...............................................................................................1
tài.................................................................................................1
c ..............................................................................................1
c ti n...............................................................................................2

PH N 2 T NG QUAN NGHIÊN C U ..................................................................3
khoa h c.....................................................................................................3
2.1.1. C u t o gi i ph

c cái................................................3

m sinh lý sinh d c c a l n nái ..............................................................6
2.1.3. Sinh lý lâm sàng................................................................................................8
2.1.4. Quá trình viêm t cung .....................................................................................9
2.1.5. Các b

ng g p v viêm t cung ...........................................................11

2.1.6. M t s nguyên nhân gây viêm t cung...........................................................14
2.1.7. M t s b nh khác

ng sinh d c c a l n nái ............................................16

2.1.8. Bi n pháp phòng và tr b nh viêm t cung.....................................................18
2.1.9. Hi u bi t v m t s lo i thu

2.2. Tình hình nghiên c

u tr b nh viêm t cung l n....................20
c........................................................23

2.2.1. Tình hình nghiên c

c....................................................................23

2.2.2. Tình hình nghiên c

c...................................................................25

PH N 3

NG, N

U.......27

ng và ph m vi nghiên c u .....................................................................27
m và th i gian ti n hành .........................................................................27
3.3. N i dung nghiên c u..........................................................................................27
u và ch tiêu theo dõi....................................................27


iv

3.4.1. Các ch tiêu theo dõi........................................................................................27
u ................................................................................27
u tr .......................................................................................29

lý s li u...............................................................................30
trí thí ngi m..........................................................................31
PH N 4 K T QU VÀ TH O LU N..................................................................32
4.1. K t qu công tác ph c v s n su t.....................................................................32
4.1.1. Công tác phòng b nh ......................................................................................32
4.1.2. K t qu công tác ch

u tr b nh ..................................................37

4.1.3. Công tác khác..................................................................................................39
4.2. K t qu nghiên c u ............................................................................................41
l
4.2.3. T l

...........................................41

nhi m b nh viêm t cung theo l

4.2.4. T l nhi m b nh viêm t cung theo tháng
4.2.5. T l

...............................43
...................................45

nhi m b nh viêm t cung theo gi ng l n.........................46

4.2.6. K t qu

u tr b nh viêm t

u tr ...............................48

4.2.7. K t qu

u tr b nh viêm t cung và kh

n c a l n nái sau khi

kh i b nh...................................................................................................................50
4.2.8. M t s ch tiêu sinh lý sinh s n c a l
Ph n 5 K T LU N, T N T

u tr ..................................51

NGH .......................................................53

5.1. K t lu n ..............................................................................................................53
5.2. T n t i ................................................................................................................53
ngh ...............................................................................................................54
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 55


v

DANH M C B NG
B

b trí thí nghi m .............................................................................31

B ng 4.1. L ch sát trùng tr i l n nái..........................................................................33

B ng 4.2. L ch phòng b nh b ng v

l n t i tr i l n CP ......................35

B ng 4.3. L ch phòng b nh b ng thu

n t i tr i l n CP.........................36

B ng 4.4. K t qu công tác ph c v s n xu t...........................................................40
B

................................41

B ng 4.6. T l viêm t cung
B ng 4.7. T l

m .......................................42

nhi m b nh viêm t cung theo l

........................43

B ng 4.8. T l nhi m b nh viêm t cung theo tháng..............................................45
B ng 4.9. T l

nhi m b nh viêm t cung theo gi ng l n ..................47

B ng 4.10. K t qu

u tr b nh viêm t cung l n..................................................49

B ng 4.11. K t qu

u tr b nh viêm t cung và kh

n c a l n nái sau

khi kh i b nh.............................................................................................................50
B ng 4.12. M t s ch tiêu sinh lý sinh s n c a l

u tr .........................51


vi

DANH M C BI

Bi

4.1. T l viêm t cung

....................................42

Bi

4.2. T l

Bi

4.3. T l nhi m b nh viêm t cung theo tháng..........................................46

Bi

4.4. T l

nhi m b nh viêm t cung theo l

....................44

nhi m b nh viêm t cung theo gi ng l n ..............48


vii

Cs
Nxb
P
STT
TT


1

Ph n 1
M
1.

U

tv

n là ngh truy n th ng, th t l n chi m 70% t ng các lo i

th

il

nhiên d ch b nh di n bi n ngày càng ph c t p và vi
nh viêm t cung
B nh viêm t cung
sinh,

ng r t l

l n nái sinh s n sau khi sinh.

l n nái gây t
n kh

có s a s còi c

ng sinh d c sau khi
n, làm m t s a, l n con không

ng, l n con ch m phát tri n. L n nái ch m

ng d c tr l i, không th thai, có th d
s n

u tr

n vô sinh, m t kh

l n nái.
Nh m h n ch b t thi t h i do b nh viêm t

n

nái sinh s n nuôi t i tr i l n Bình Minh,
Hà N i, chúng em ti n hành nghiên c
t cung trên

tài:

c,

c b nh viêm

n nái ngo i nuôi t i tr i l n Bình Minh, huy n M

c, Hà N i và

u tr

1.2. M

tài
l m c b nh viêm t cung

-

, huy n M

ánh giá hi u qu

1.3. M c tiêu c

l n nái.

u tr b nh.

tài

-

nh nh ng bi u hi n lâm sàng c a b nh.

-

nh hi u l

an toàn c

u tr b nh.

tài
c
sinh s n c a l n m .

cs

ng c a b nh viêm t

n kh


2

- Hi

b

áp d ng vào

th c ti n s n xu t.
c ti n
- H c h i kinh nghi m, ki n th

t cách h

b sung

thêm ki n th c cho mình.
- V n d ng ki n th

c vào công tác s n xu t và phòng tr b nh


3

PH N 2

T NG QUAN NGHIÊN C U
khoa h c
2.1.1. C u t o gi i ph u, sinh lý
Quá trình ho

c cái

ng sinh lý c

n, giúp gia súc trong ho

c là r t quan tr ng và

ng sinh s n nh m duy trì nòi gi ng. C u t o

g m b ph n sinh d c bên ngoài và b ph n sinh d c bên trong.
B ph n sinh d c bên ngoài là b ph n sinh d c có th nhìn th y, s
th

c. Bao g m: âm môn, âm v t và ti

ph n sinh

d c bên trong không nhìn th

i

ta có th quan sát, ho c s th y bao g
bu ng tr ng. M i b ph

o, t cung, ng d n tr ng,

m nhi m m t ch

gi m t vai trò quan tr ng khác nhau.
* Âm môn (vulva):
Âm môn hay còn g i là âm h , n

i h u môn. Bên ngoài có hai

môi, b trên c a hai môi có s c t , nhi u tuy n ti t ch t nh n màu tr ng và
tuy n ti t m hôi.
* Âm v t (clitoris):
Âm v t c

c c u t o gi

tc

c

c thu nh l i, bên trong có các th h ng. Trên âm v t có các n p da t o ra
gi a âm v t g p xu

i là ch t

u mút các dây

th n kinh.
* Ti

Ti n

:
i h n gi

o. Trong ti

o. Màng trinh là các s
m c g p l i t o thành m t n p. Ti
ng quay v âm v t.

i do hai l p niêm

t s tuy n x p theo hàng chéo,


4

o (vagina):
o là m t

c là c t cung, phía sau là ti
c c u t o b i ba l p:

L p liên k t bên ngoài.
L
v

t
cung.

L p niêm m c: trên b m t có nhi u t

ng bì g p n p d c.

o còn là b ph n th

và là

ng th i các ch t d ch t trong t cung.
Theo Tr n Ti

,

o c a l n dài 10 - 12cm.

* T cung (uterus):
T cung c a l n có hai s ng, m t thân và m t c t cung.
C t cung: là ph n ngoài c a t cung, c t cung c a l n dài và tròn,
không g p n p hoa n mà là nh ng c t th t dài xen k
dàng cho vi c th tinh nhân t

ng th

c v i nhau
gây s y thai.

ng Quang Nam và cs, (2002) [13]).
Theo Tr n Ti

, (2002) [4] thì c t cung l n dài 10 - 18cm. Thân

t cung: thân t cung l n ng

dài kho ng 3 - 5cm n i gi a s ng t cung

và c t cung. Niêm m c thân và s ng t cung là nh ng n p g
theo chi u d c. S ng t cung: s ng t cung c a l n ngo
non dài 0,5 - 1m.

l n thai làm t

t

u hai s ng t cung.

* ng d n tr ng:
ng d n tr ng (vòi fallop) n m

màng treo bu ng tr ng. Ch

c a ng d n tr ng là v n chuy n tr ng và tinh trùng theo chi
C u t o ng d n tr

p v i ch

c nhau.
u ng d n

tr ng thông v i xoang b ng, g n sát bu ng tr ng có loa kèn là m t màng

m ng t o thành m t tán r

u ôm l y tr ng. Tr

cv n


5

chuy n qua l p nh

n lòng ng d n tr

y ra quá trình th tinh

và phân chia c a phôi. Th i gian t bào tr ng di chuy n trong ng d n tr ng
t 3-

ng di hành, t bào tr ng có th

l

n khác

nhau do nh ng ch h p c a ng d n tr ng.
Có th chia ng d n tr ng thành b
n ph u, ph ng c a ng d n tr

n ch

m,

n co c a ng d n tr ng.

* Bu ng tr ng:
Bu ng tr ng l n dài 1,5 - 2,5cm, kh

ng kho ng 3 -

ng

Quang Nam và cs, (2002) [13]).
C ut

c bao b c b i m t l p màng b ng t ch c liên

k t s i, bên trong bu ng tr ng chia làm hai mi n. Mi n v và mi n t

u

c c u t o b ng t ch c liên k t s i x p và t o cho bu ng tr ng m t l p
m (Stromaovaris).

mi n t y có tác d ng v sinh d c vì

y ra quá

trình tr ng chín và r ng tr ng. Trên bu ng tr ng c a m t l n cái 10 ngày tu i
ng 60.000 tr ng non. Theo th i gian, bu ng tr ng này phát tri n
n khác nhau. T ng ngoài là nh ng no

p phân b

u, t ng trong là nh ng noãn bào th c

ng, khi

noãn bào chín s n i lên b m t bu ng tr ng.
p có tr ng

gi a, xung quanh là noãn bào, noãn bào lúc

u có hình d t sau có hình tr . Noãn bào th c
hình thành xoang noãn bào ép tr ng v m t phía, khi noãn bào chín là quá
i lên trên b m t bu ng tr ng,
nm

n nh

kèn r

ng tr
Theo

ng th

nh s v ra, t bào tr ng theo d ch noãn bào vào loa
s hình thành th vàng.
2005) [14], th vàng ti t ra progesteron, kh i
ngày th

6

i

n ngày th 15, s thoái hóa th vàng b

- 18 và s chuy n thành th b ch n u tr

u t ngày th 17

c th tinh.

m sinh lý sinh d c c a l n nái
* S thành th c v tính:
Thành th c v tính là tu i con v t có ph n x sinh d c và có kh
sinh s n. So v i thành th c th vóc, s hình thành v tính
và l
d

ng s
u tiên, mà ph i cho l n

v th vóc và s

ng b qua chu k
chu k

c

n toàn di n

c nh n bi t b ng s bi

c và s bi

i c a th

i v th

u

Cùng v i s bi u hi n sinh d c bên ngoài,

i b ph n ngoài

u tiên hai mép âm môn

và có d ch ch y ra, sau chuy

s bi

ng

m nhi m vai trò làm m .

S thành th c v

là s bi

gia súc nói chung

th

ng

n sau chuy

n mê ì.

bên trong bu ng tr

i, các noãn bào n i trên b m t tr ng và chín, niêm m c t cung
t cung m d n kèm theo ti t d ch.
Tu

ph i gi ng l

u tiên c a nái h u b trung bình là 4 - 5 tháng tu
u thích h p là 7 - 8 tháng tu i và tu

i

l

u là 11 - 12

Khi gia súc thành th c v tính, nh ng bi u hi n tính d

c bi u hi n

tháng tu i.
* Chu k tính:

ra liên t c có tính chu k , nó ch m d
t quá trình sinh lý ph c t
c không có bào thai và không có hi

già y u.
phát tri n hoàn
ng b nh lý thì

bên trong bu ng tr ng các noãn bào phát tri n, chín và n i c m lên b m t
bu ng tr ng. Khi noãn bào v , tr ng r ng g i là s r ng tr ng, m i l n r ng


7

tr ng con v t có nh ng bi u hi n tính d c ra bên ngoài g
tr ng r ng có tính chu k
S

ng d

.

ng r ng có tính chu kì:
n yên ti

ng d c. Do

is

u khi n c a th n kinh trung

ng lên bu ng tr ng làm các noãn bao phát

tri

n t l LH/FSH là 3:1 thì khi
ng tr ng, hình thành th vàng. Th vàng t n t

n khi g

c th thai, nó ch t n t i t 3 - 15 ngày n u tr

n u
c th

i tác d ng c a PGF2 làm co m ch máu ngo i vi
nuôi th vàng, lúc này th

c cung c p ch t

ng và b tiêu h y trong vòng 24h gi , k t qu
progesteron gi

c gi i phóng làm tr ng phát tri n

và chín, xu t hi n chu k
M t chu k

ng

ng d c ti p theo.

ng d

c tính t l n th i tr

n l n th i tr ng sau.

Các loài gia súc khác nhau thì th i gian hình thành chu k là khác nhau.
gian hình thành m t chu k trung bình là 21 ngày bi

ng trong ph m vi t 18 -

25 ngày. Khi ti n hành ph i gi ng l n có ch a thì l
gian có ch a c a l n là 114 ngày, th

l n th i

ng d c l i. Th i

ng d c tr l i là 7 ngày sau cai s a,

ng t 5 - 12 ngày (Paul Hughes (1996) [27]).
* Kho ng cách gi a các l
Kho ng cách gi a các l

:
là ch tiêu quan tr

sinh s n c

tr ng bao g m nhi u tính tr ng t o nên

bao g m th i gian có ch a, th i gian nuôi con, th i gian cai s
l a sau, do v y kho ng cách l

n th thai

n s con cai s

Nhi u công trình nghiên c u cho th y th i gian mang thai c a l n nái dao
, t 113 rút ng n kho ng cách các l

u t ít bi
ta ch có th

gian bú s a c a l n con b ng cách cai s a s m

i.
ng rút ng n th i

l n con. Nhi u công trình


8

nghiên c u cho th y r

rút ng n th

k t qu cao thì ph

n ph i gi ng l i có

ng t

l

c bi t ph i cai s a s m cho

con cai s

ph i t p cho l
th

rút ng n th i gian cai s a,

m t 5 ngày tu

n khi l n con có th s ng b ng

c cung c p, không c n s a m .
Hi

p trung, th i gian cai s a

ngày, sau cai s a 5 - 6 ngày nái m
các l

c ph i gi ng l

trung bình là 140 ngày, m

l n con là 21
y kho ng cách

ó th s n xu

c 2,5 l a.

2.1.3. Sinh lý lâm sàng
* Thân nhi t:
Nhi
h c

thân th g i t t là thân nhi t, là m t h ng s h
ng v t c

ng v

u ki

nh sinh

i.

ng nhau, thân nhi t c a gia súc non bao gi
tc

c. Trong m

ng thành và gia súc già:
t th p nh t lúc sáng s m (1 -5h sáng), cao

nh t vào bu i chi u (16h - 18h) (H

]).

Theo Mekay.W.M. (1975) [26] thân nhi t c a l

u ki n sinh

0

ng trong kho ng 38,5 - 39,5 C.
* S t:
S t là ph n

i v i các tác nhân gây b

m ch y u là thân nhi
Quá trình ch y
nh ng ch

c

ng.

ng c a vi sinh v t gây b

c t và

c hình thành trong quá trình sinh b nh. Nh ng ch t

y u là protein hay s n ph m c a nó (H
[12]). M t s kích t
u có th gây s t.

(1997)
c mu i, Glucoza


9

* T n s hô h p:
T n s hô h p là s l n th trên phút, nó ph thu
i ch t, tu i, t
nên t n s hô h
v

i ch t m nh
ng v t nh

n s hô h

ng v t có th vóc l n. Ngoài ra tr ng thái sinh lý, v

ng, nhi

n nh p th . T n s hô h

ng dao

ng trong kho ng 8 - 18 l n/phút.
2.1.4. Quá trình viêm t cung
Viêm là ph n ng toàn thân ch ng l i các tác nhân gây b
bi u hi n

c c b , quá trình viêm x y ra nhi

n khác nhau, m i

n có nh ng bi u hi n khác nhau. T i
hi

ng

ng x y ra các bi u

t tích c c, viêm là ph n ng nh m n
nh các h ng s n

ch ng l i các tác nhân

gây b nh.
Theo H

au khi quan sát hi

ng và nu t các d v t c a b ch c
tâm c a ph n ng viêm là s ho

ng di
ng, trung

ng c a nh ng t bào thoát m ch và

ch ng l i các v t kích thích viêm mà ông g i là hi

ng th c bào

(phagocytosis).
Viêm gây t

ch qu n, t ch c liên k t và h th n kinh

i v i tính ph n ng c

.

u An và cs, (1990) [1], thì viêm là m t ph n ng c
th mà n n t ng c a nó là ph n ng c a t bào. Ph n ng này hình thành và
phát tri n trong quá trình ti n hóa c a sinh v t.
Theo Nguy n H u Nam (2005) [14], viêm là ph n
ch ng l i m i kích thích có h i cho

, th hi n

ng toàn thân

c c b mô bào.


10

* H u qu c a ph n ng tu n hoàn và t bào trong viêm:
Ph n ng tu n hoàn và ph n ng t

i

lo n ch y u sau:
* R i lo n chuy n hóa:
T i

nh, nhu c u

r i lo n tu n hoàn nên kh

, gây r i lo n chuy n
axit, xeton, lipit,

polypeptit, và các axit amin t i
*T

viêm.

mô bào:

Các t bào b t

i

viêm gi i phóng các enzym càng làm tr m

tr ng thêm quá trình h y ho i mô bào và phân h y các ch t t i

viêm, chúng

t o ra các ch t trung gian có ho t tính sinh h c cao và h th p PH t i

viêm.

* D ch r viêm:
D ch r

c hình thành do t

qu n t i

c th

c th m th

m thành m ch là các y u

t quan tr ng nh t và các protein b

*

ch
c ngo i

mô bào:

Theo Ph m Kh c Hi u và cs, (1997) [7], hi

s

ng, các t bào này có th t máu t i ho c các t bào t i ch sinh s n và
phát tri

u ch y

ch c u

n c a các lo i t bào ph thu c
vào m

t

a

ng ph n ng c

.

* Các t bào viêm:

Các t

c g i chung là các t bào viêm,

bao g m b ch c
b ch c

ch c u ái toan, b ch c u ái ki m,
n.


11

2.1.5. Các b

ng g p v viêm t cung

2.1.5.1. Viêm c t cung (Cervitis)
Theo Phùng Th Vân (2004) [19], c t cung l n có nh ng u th t xen k
khép l i v i nhau theo l

c.

Theo Tr n Ti

, (2002) [4], cho bi t, c t cung l n dài 10

- 18cm, tròn không có n p g p nên d th tinh nhân t
C t

hé m

Theo Tr n Ti

ng d c và m

.

, (2002) [4], b nh viêm c t cung

gia súc

ng là h u qu c a nh ng sai sót v k thu t th tinh nhân t o, do thao tác
nh

ng h

khó ph i can thi p b ng tay hay d ng c

c c t cung b xây sát. Ngoài ra, viêm c t cung
còn do k phát t

o, viêm t cung

H u qu c a viêm c t cung làm c t cung b t
niêm d

ng d c

c. Khi ta dùng m v

o th y c t cung m

ng kính t 1 - 2cm th y niêm m c xung huy t ho c

phù rõ, cá bi t có v t loét dính m (Nguy

(2003) [17]).

2.1.5.2. Viêm t cung
Theo Bane.A. (1986) [23]; Nguy

Thanh (2003) [17]; Yao - Ac

(1989) [29] t cung là b ph n quan tr ng c
mb om
u

ng tr c ti
Theo Tr n Ti

u ki
n kh

thai phát tri n. M i quá trình b nh lý

t cung

n.
, (2002) [4], viêm t cung chia làm 3 th :

viêm n i m c t

c t cung.

*Viêm n i m c t cung (Endomestritis)
Theo Black W.G. (2003) [24]; Debois C.H.W. (1989) [25]; Phùng Th
Vân, (2004) [19], viêm n i m c t cung là viêm l p niêm m c t
m t trong nh ng nguyên nhân ch y u làm suy gi m kh

nc a


12

gia súc cái.Viêm n i m c t cung ph bi n và chi m t l cao nh t trong các
th viêm t cung.
, nh t là trong nh

ng h

khó ph i can thi p b ng tay ho c d ng c , niêm m c t cung b xây sát, t n
Streptococcus, Staphylococcus, E.coli, Salmonella,
Brucella, roi trùng xâm nh p và phát tri n gây viêm n i m c t

cung

(Sttergren I. (2006) [28]).
M t khác, m t s b nh truy n nhi

y thai truy n nhi m, phó

ng gây ra viêm n i m c t

vào tính

ch t, tr ng thái c a quá trình b nh lý, viêm n i m c t cung có th chia ra làm
hai lo i:
+ Viêm n i m c t cung th cata c p tính có m .
+ Viêm n i m c t cung có màng gi .
- Viêm n i m c t cung cata c p tính có m (Endomestritis puerperalis
Catarhalis purulenta acuta):
B nh này xu t hi n trên t t c các loài gia súc, g p nhi u
l

, niêm m c c t

bò, trâu và

ob t

nhi m khu n, nh t là khi gia súc b

khó ph i can thi p.

Khi b b nh, gia súc có bi u hi n m t s tri u ch ng ch y u: thân nhi t
ng gi

ng s a gi m. Con v t có tr

n, t v

n nh
c th i ra ngoài h n

d ch, niêm d ch l n v i d ch viêm, m , l n còn nh ng m nh t ch c ch
Khi con v t n m, d ch viêm th i ra ngoài càng nhi
âm môn, g
thành t

u d ch viêm, có khi nó khô l i hình
y, màu tr ng xám. Ki

viêm th i ra nhi u. C t
m

o, niêm d ch và d ch

m và có m ch y qua c t cung. Niêm

ng.
Ki m tra qua tr c tràng có th phát hi

c m t hay c hai s ng t

ng t cung không cân x ng nhau. Thành t cung dày và


13

m

ng. Khi kích thích nh lên s ng t cung thì m

co nh l i c a chúng y u

ph n ng

ng h p trong t cung tích l i nhi u d ch viêm,

nhi u m thì có th phát hi

c tr ng thái chuy

ng sóng.

- Viêm n i m c t cung màng gi :
Th viêm này, niêm m c t

ng b ho i t . Nh ng v t

a t cung và chuy n thành ho i t .
ng h p này, con v t xu t hi n tri u ch ng toàn thân rõ: thân
nhi

ng s a gi m, có khi hoàn toàn m t s a. Con

v t bi u hi n tr

n, luôn r

quan sinh d c luôn th i ra ngoài h n d ch: d ch viêm, máu, m , l n còn
nh ng m nh t ch c ho i t , niêm d ch (
*

và cs, (2003) [9]).

cung (Myometritis puerperalis)

Theo Sttergren I. (2006) [28]

ng k phát t viêm

n i m c t cung th màng gi . Niêm m c t cung b th m d ch th m su t, vi
khu n xâm nh p và phát tri n sâu vào t cung làm niêm m c b phân gi i, th i
r a gây t

ch qu n và lâm ba qu n. T

m t ít l

c t cung b ho i t

ng h p này có th d

n hi n

ng nhi m trùng toàn thân, huy t nhi m trùng ho c huy t nhi m m , có khi
vì l

c t cung b phân gi i, b ho i t mà t cung b

th ng hay ho i t t

n

, (2002) [16]).

th viêm này, gia súc bi u hi n tri u ch ng toàn thân rõ: thân nhi t
lên cao, m t m i,

ng gi m, s

ng s a gi m hay m t h n. Gia

súc bi u hi n tr

n, r n liên t c. T

th i ra ngoài h n d

nâu l n còn m và nh ng m nh t ch c th i

r a nên có mùi tanh, th i. Ki
m , h n d ch càng ch y ra ngoài nhi
c tràng thì t
nh

c luôn

o b ng m v t th y c t cung
nx

a con v t càng rõ
ng, hai s ng t cung to

u nhau, thành t cung dày và c ng. Khi kích thích lên t cung,


14

con v t r t m n c

nm

n d ch b n trong t cung

càng th i ra nhi u. Th

ng

n quá trình th thai và sinh

l n sau.
*

c t cung (Perimetritis puerperalis)

Theo

[19],

phát t th

cung. B

ng

thân xu t hi n nh ng tri u ch
u, l

ng k

th c p tính, c c b , toàn

n hình và n ng.
c t cung có màu h ng, sau chuy

s m, m

bào b phân h y và bong ra, d ch th m

xu t r ra làm cho l
viêm có m , l
quanh d
u o

ct

cb

c

ng h p viêm n ng, nh t là th

m t s vùng có th dính v i các t ch c xung

n viêm phúc m c, thân nhi
i ti u ti

bi u hi n tr

ch nhanh. Con v t

ng kém ho c b

t luôn luôn

n, khó ch

n liên t c. T âm

h th i ra ngoài r t nhi u h n d ch l n m và t ch c ho i t , có mùi th i
kh m. Ki m tra qua tr c tràng th y thành t cung d y c ng, hai s ng t cung
m

i, khi kích thích con v t bi u hi

m

ng h p m t s vùng c

xung quanh thì có th phát hi

c tr

n càng rõ và càng r n
i các b ph n
i v v trí và hình dáng

c a t cung, có khi không tìm th y m t ho c c hai bu ng tr ng.
Theo Ph m S

và cs, (2011) [10], th viêm này th

ng d

nk

phát b nh viêm phúc m c, b i huy t, huy t nhi m m .
2.1.6. M t s nguyên nhân gây viêm t cung
Theo Nguy n H

c (1982) [14], l n nái sinh s

u mang khu n

nh, ch khi c t cung m , ch t ti t d ch t
l it

u ki n cho vi khu n phát tri n.

15

Theo Nguy

và cs, (2004) [11], trong quá trình có thai, l n

ng nhi u ch
truy n nhi

ng, ít v

ng ho c b nhi m m t s b nh

nh xo n khu n, s y thai truy n nhi m và m t s b nh

nhi m khu

l n nái y u d

n s y thai, thai ch

và viêm t cung. Ngoài ra còn m t s nguyên nhân sau:
* Thi u sót v

ng và qu n lý:

Kh u ph
n

a hay thi u P

c, trong th i k mang thai có

n viêm t cung.

Nái m s d ng quá nhi u tinh b

, gây viêm t cung do

xây sát.
c l i thi u ch

ng nái m s b

m y u, s

kháng

gi m không ch ng l i m m b nh xâm nh p gây viêm t cung.
Khoáng ch t, vitamin

n viêm t cung. Thi u Vitamin A

c, sót nhau.
n lý v sinh:
V sinh chu ng tr i kém, v sinh b ph n sinh d c l
không t t, khu v c chu ng tr i có m m b nh. Do quá trình can thi p khi l n
, th thu

, thao tác và d ng c

thu t làm t

niêm m c. Do tinh d ch b nhi m khu n và d ng c th tinh không vô trùng
n gây viêm nhi m vào b ph n sinh d c c a l n cái. Do l n
c b viêm ni u qu

t khi nh y tr c ti p s truy n sang l n cái.
n lý, v sinh là khâu r t quan tr ng. V sinh trang tr i,
l

ng th i qu n lý t

làm

gi m t l viêm.
* Ti u khí h u chu ng nuôi:
Th i ti t khí h u quá nóng ho c quá l nh trong th

d

làm cho l n nái b viêm t cung. Vì v y chúng ta ph i t o ti u khí h u
phù h

iv il

làm h n ch viêm t cung.

16

* Tu i, l

, tình tr ng s c kh e:

càng nhi u l a thì t l m c viêm t
n

i nh ng nái l

s b nh, s c r

u. Nái già do s c kh e kém, hay k phát m t

y u, th

khó d d

n viêm t cung.

ng xâm nhi m c a m m b nh:
M m b nh có m t trong ru t, truy n qua niêm m
nh p vào t cung.
Xâm nh p có th t ngoài vào do vi khu n hi n di

c ti u.

B nh nhi m trùng mãn tính c a th

ng ni

o

nh.
H uh
t

ng h p viêm t

u có s hi n di n c a vi sinh v t

ng xuyên có m t trong chu ng l n. L i d ng lúc sinh s n, t

t

o

a nhi u s n d ch, vi trùng xâm nh p gây viêm t cung.

2.1.7. M t s b nh khác

ng sinh d c c a l n nái

2.1.7.1. Viêm âm môn, ti

o
n (1985) [19], nguyên nhân chính c a viêm âm môn

ti

o

l n là nh ng sai sót k thu

khó, ph i can thi p b ng tay hay d ng c không phù h
trùng, gây t
thu

c âm môn, ti

u tr b nh

t

o, âm môn, ti

o ho c s d ng các

o kích thích quá m nh làm niêm m c âm
viêm.

Theo Tr n Ti
m c âm môn, ti
can thi

m b o vô

[4],

, niêm

o b xây sát, t

o thai hay do

ng h
ng c

thao tác k thu t
không vô trùng gây t

d c bên ngoài. Ngoài ra, b nh có th k phát t hi
r a trong t cung ho c t b nh sát nhau.

ph n sinh
ng s y thai, thai th i


17

u niêm m c b ph n b viêm xung huy t nh , có nhi u d ch th m
xu t. Ki

o b ng m v t, con v t không có ph n x

tri u ch ng toàn thân. Con v t r n v

t. Nhi u d ch viêm l n t ch c

ho i t màu tr ng ch y ra ngoài.
Viêm âm môn, ti

o mãn tính, niêm m c tr nên khô

c ng, màu s c nh t nh t, trên b m t niêm m c có ch tr
Khi ki

o, con v

o

u.

n. Nh ng con viêm mãn tính thì

ng s a gi m. Gia súc luôn r n, khi r n t

c

th i ra ngoài h n d ch r viêm g m m l n m nh t ch c ho i t màu vàng
nâu, mùi tanh, dính vào g
Viêm màng gi trên niêm m

c ph m t màng m ng, t ch c ho i

t màu tr ng, nâu ho

i l p màng có nh ng v t loét n m

r i rác hay t p trung l i thành t

n trên niêm m c. Con v

rõ r t, khi ki

o, con v

n

n, d ch r viêm, máu, m

l n t ch c ho i t màu vàng nâu, mùi tanh th i ch y ra. Viêm màng gi r t
d d n t i nhi m trùng huy t. H u qu là do t bào c
niêm m

os

ob h p

n

quá trình ph i gi ng và sinh s n l n sau.
2.1.7.2. Viêm bu ng tr ng
Viêm bu ng tr ng

gia súc ch y u là do viêm t cung, viêm ng d n

tr ng, viêm phúc m c. N u viêm c hai bu ng tr ng

th c p tính thì gia súc

m t h n chu k sinh d c, bu ng tr

m

và m t ngoài nh n bóng, không có noãn bào và th vàng.
Vtrekaxova A.V. (1985) [21], cho bi t, n u viêm bu ng tr ng mãn tính,
bu ng tr

t, r n, m t ngoài có nhi u ch l i lõm khác nhau.

N u bu ng tr ng b viêm kéo dài, t bào tr ng b thoái hóa, các t ch c liên
k tb

hai bu ng tr ng b

ng, con v t m t kh

n