Đánh giá đặc điểm sinh trưởng và phát triển của một số giống đậu xanh tại trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên vụ thu đông năm 2014 (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

HOÀNG M DUYÊN
tài:
NG VÀ PHÁT TRI N C A
M TS

GI

U XANH T

I H C NÔNG LÂM THÁI

NGUYÊN V

KHÓA LU N T T NGHI
H

o

: Chính quy

Chuyên nghành

: Tr ng tr t

L p

: K43

Khoa

: Nông h c

Khóa h c

: 2011 -2015

Gi

IH C

ng d n: ThS.

TT - N02

Nguyên


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

HOÀNG M DUYÊN
tài:
NG VÀ PHÁT TRI N C A
M TS

GI

U XANH T

I H C NÔNG LÂM THÁI

NGUYÊN V

KHÓA LU N T T NGHI
H

o

: Chính quy

Chuyên nghành

: Tr ng tr t

L p

: K43

Khoa

: Nông h c

Khóa h c

: 2011 -2015

Gi

IH C

ng d n: ThS.

TT - N02

Nguyên


i

Trong xu t quá trình h c t p c a m i sinh viên
t p t t nghi p là th i gian không th thi

c.

u ki n v n d ng nh ng ki n th
vào trong th c ti

ng th

ki n th

i H c, th c
m i sinh

c

c trên lý thuy t v n d ng

i gian sinh viên c ng c l i nh ng
ng tr thành m

c góp ph n vào s ngi p phát tri n nông thôn nói riêng và n n kinh t c a
c ta nói chung.
Xu t phát t nguy n v ng c a b n thân, s
ch nhi m khoa Nông H
Thái Nguyên v

ng ý c

n hành th c t p t

ng và Ban
i H c Nông Lâm

tài là:
ng và phát tri n c a m t s gi

ng

T
bi t là s

u xanh t i

i H c Nông Lâm Thái Nguyên v thu
tài nghiên c u này, tôi xin chân thành c

u

i H c Nông Lâm Thái Nguyên, Các th y cô giáo trong khoa Nông H

c

ng d n t n tình c a cô giáo:
Do kh

Nguyên.
nh

tài t t nghi p này ch c ch n s

không tránh kh i nh ng thi u sót. Vì v y, tôi r t mong s góp ý c a các th y, cô
giáo và các b

b

và hoàn thi

Tôi xin chân thành c
Thái
Sinh viên

Hoàng M Duyên


ii

DANH M C CÁC B NG

B ng 2.1. Thành ph n axit amin trong b

u xanh và tiêu chu n c a

FAO/WHO .............................................................................................................5
B ng 2.2. B ng di n bi n th i ti t khí h u v

t i Thái

Nguyên ...................................................................................................................9
B ng 2.3. Tình hình s n xu

gi

n trong

2000 2011..........................................................................................................21
B ng 2.4. T

a Th gi i v di n tích,

t và s

n 2000-2011 .......................................22

B ng 2.5. Di n tích gieo tr

u xanh c a m t s

c trên Th gi

..............................................................................................................................23
B ng 2.6. Di

t, s

u các lo i c a Vi t Nam

n

2007 - 2011...........................................................................................................24
B ng 2.7. Tình hình s n xu
g

u xanh c a t nh Thái Nguyên trong nh

.................................................................................................................28

B ng 3.1. Ngu n g c các gi
B

u xanh thí nghi m v
ng c a các gi

B ng 4.2. Chi u cao cây c a các gi
B ng 4.3. M t s
B

....29

u xanh .............................35

u xanh qua các th i k

m hình thái c a các gi

ng ...38

u xanh.............................39

m hình thái c a qu , s phân cành c a m t s gi

u

xanh ......................................................................................................... 40
B ng 4.5. Ch s di n tích lá c a m t s gi
B ng 4.6. Kh
ng c a các gi

u xanh ....................................41

t khô c a thân, lá qua m t s

n sinh

u xanh.............................................................................42

B ng 4.7. Ti

t và các y u t c u thành

t c a gi

u

xanh ......................................................................................................................43
B ng 4.8. So sánh x p h

t th c thu c a các gi

u xanh thí

nghi m..................................................................................................................44
B ng 4.9. M
B ng 4.10. Kh

nhi m sâu h i c a các gi
c a các gi

u xanh thí nghi m ........................45
u xanh .....................................46


iii

CÁC C M T

VI T T T

AVRDC

:

Trung tâm Nghiên c u Rau màu Châu Á

BNNPTNT

:

B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn

:

i ch ng

FAO

:

T ch c Nông nghi

IPBGH

:

IRRI

:

Vi n Nghiên c u lúa qu c t

NSLT

:

t lý thuy t

NSTT

:

t th c thu

P1000 h t

:

Kh

QCVN

:

Quy chu n Vi t Nam

TT

:

Th t

WHO

:

T ch c Y T Th gi i

c Th gi i

n qu c t tài nguyên cây tr ng

ng 1000 h t


iv

M CL C
Ph n 1. M

U .................................................................................................1

tv

........................................................................................................1

1.2. M c tiêu nghiên c u........................................................................................2
tài............................................................................................3
c t p và nghiên c u khoa h c.............................................3
c ti n s n xu t.......................................................................3
Ph n 2. T NG QUAN TÀI LI U ......................................................................4

khoa h c và th c ti n c

tài............................................................4

2.2. Vai trò c

is

2.2.1. Giá tr

ng c

2.2.2. Vai trò c
2.3. Yêu c u v

i .......................................4

u xanh ...........................................................4

u xanh trong h th ng cây tr ng nông nghi p ................6
u ki n ngo i c nh c

2.3.1. Yêu c u v nhi

u xanh........................................8

......................................................................................8

2.3.2. Yêu c u v ánh sáng.....................................................................................8
2.3.3. Yêu c u v

2.3.4. Yêu c u v

c...........................................................................................9
t và các ch

2.4. Nghiên c

ng......................................................10
u gi ng

2.5. Tình hình nghiên c

u xanh trên th gi i và

th c v t h c........11
Vi t Nam .......................13

2.5.1. Tình hình nghiên c

u xanh trên th gi i .............................................13

2.5.2. Tình hình nghiên c

u xanh

2.6. Tình hình s n xu

Vi t Nam..............................................15

u xanh trên th gi i và Vi t Nam ...................................20

2.6.1. Tình hình s n xu

u xanh trên Th gi i ................................................20

2.6.2. Tình hình s n xu

u xanh

2.6.3. Tình hình s n xu

u xanh t i Thái Nguyên ...........................................27

Vi t Nam ..................................................24

ng và ph m vi nghiên c u.................................................................29


v

m và th i gian nghiên c u .................................................................29
3.3. N i dung nghiên c u .....................................................................................30
u và các ch tiêu theo dõi.........................................30
trí thí nghi m..................................................................30
3.4.2. Quy trình k thu t áp d ng cho thí nghi m ...............................................30
3.4.3. Các ch tiêu nghiên c

.....................................31

lý s li u.............................................................................34

Ph n 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ..................................35
ng c
4.2. Chi u cao cây các gi
4.3. M t s

u xanh.................................................35

u xanh ................................................................37
n c a các gi

u xanh ..........................39

m hình thái v màu s c lá, hoa qu , h t c a các gi
m hình thái c a qu , s phân cành c
4.4. Ch s di n tích lá c a m t s gi
4.5. Kh

u xanh .........39

u xanh....................40

u xanh .............................................41

t khô qua m t s

ng c

u

xanh ......................................................................................................................42

4.6. Ti

t và các y u t c

4.7. Tình hình sâu b nh h i c a các gi
PH N 5. K T LU

u xanh...............42
u xanh ...........................................45

NGH ................................................................47

5.1. K t lu n .........................................................................................................47
ngh ..........................................................................................................48
TÀI LI U THAM KH O .................................................................................49

PH L C


1

1.1.
(Vigna radiata L.),

Phaseolus aureus Roxb) là
Leguminoceae
3 - 80

SCL

.
dinh

xanh có

protein (21 - 24%), lipid (1 - 4%),
các

khác và các sinh

nhóm B. Giá

7 - 8 kg giá) còn
thay

sinh

rau

và
dinh
xanh là

cho
nông

(giá

xanh (1 kg

có

khác nên có giá

cao nên

quen

có
còn

dùng làm

sung cho gia súc.
dùng

bánh mì ...

(57 - 58%), 4 - 5%

rau, giá

làm

(chè, xôi, cháo, bánh

ng

B và các sinh

và các mùa

dàng. Protein trong

dinh

rãi trong nhân dân

, bánh tét, bún tàu

làm

bánh, rau

Mai Hoa, 2007) [6]

V canh tác h

u xanh có nhi

khác là do có chu k

so v i các cây tr ng

ng ng n

i tránh né thiên

tai do th i ti t, có th luân canh, giúp gi m s lây lan các lo i d ch h i cây
tr ng; là cây h

u nên có kh

i t o và làm t

t, gi m thi u vi c

i nhi u lo i cây tr ng khác, góp ph n b o v môi
ng b n v ng. K thu

n, d

, tr ng xen,

tr ng g i v i nhi u lo i cây tr ng khác, là cây tr ng c n nên ít yêu c
i so v i s n xu

c.

c


2

Hi n nay, h
Philippin,

u xanh tiêu th r t m nh

, Thái Lan...và nh t là n

i v i khu v c Duyên H i

Nam Trung B , di
tích s n xu

ng 10.000 ha. M c dù, di n
u xanh

các t nh Duyên H i mi n Trung và Tây Nguyên

không th so sánh v i cây l
th c ph

i hi u qu kinh t

u xanh bình quân toàn

t kho ng 12 - 13 t /ha. Do nhi u công d ng và d s d

u

c tr ng r ng rãi trong nhân dân.
Vi

c tr ng t r

trong c

i và có m t kh

c. Vi c t p trung s n xu

nhi

c v n còn là t p quán c a

u xanh v n b xem là cây tr ng ph t n d
c tr ng

gi

tx

u ki

m b o,

c s d ng ch y u là gi
c ch n l

t th p.
c nhu c u s n xu t và xu t kh u, l a ch n nh ng

gi

t cao,
ng ng n, thích nghi v

là v

nh, ch

ng t t, chín t p trung, th i

u ki n ngo i c

các nhà khoa h c r t quan tâm mà còn là v n

ng
chung c a xã h i

c nông nghi p.
Xu t phát t

n hành nghiên c
ng và phát tri n c a m t s gi

u xanh t

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên v
1.2.
Tìm ra nh ng gi
ng ch u sâu b
gi i thi u s n xu t.

t cao, ph m ch t t t, có kh
ng t t, phù h p v

u ki n sinh thái c a


3

1.3.
1.3.1.

ác
.

nghiên

tài là

các
và thích

thích
sinh thái

quan
cho

vùng Thái Nguyên.

góp

xác

cao


4

n2

2.1.
Trong s n xu t nông nghi p, gi

duy trì và phát tri n s n

xu t. Gi ng là m t trong nh ng y u t

u, có vai trò h t s c quan tr ng

trong vi

t và s

c gi ng t t phù h p v

ng cây tr

u ki n sinh thái c a vùng

s n xu t trên di n r ng các gi ng m i c
s n xu

ch n

có th

c kh o nghi

, khách quan kh

gi ng v

a

ng phát tri n, kh

ch ng ch u v i nh

u ki n b t l i khác.

Trong quá trình so sánh gi ng s lo
mv

c các gi ng có nh ng y u

c tính nông sinh h

cao, ch

ng quá dài, cây quá

kém và d nhi m sâu b

ki u hình s lo i b

c nh

t th

c tính không mong mu

k t qu tin c y c n ph i th c hi n thí nghi m
g ch ng ch

m hình thái,
a các gi

l a ch n gi ng phù h p v

có

nhi u th i v .

Các k t qu nghiên c u v th
kh

n l a theo

u xanh làm thí nghi m là

u ki n sinh thái c a vùng.

Theo Khatik K.L., Vaishnava C.S.; Lokesh Grupta (2007) [28

xanh là cây tr ng có giá tr

u

ng cao, trong 100g b

tách v có 24g protein; 1,3g lipid; 59,7g hydratcarbon; 3,5g khoáng; 123mg
Ca; 326mg P; 7,3g Fe;94mg caroten; 0,47mg B1; 0,39mg B2 và 334 kcalo.
P

u xanh ch

h p v i tiêu chu
Y T Th Gi

các axit amin không thay th
ng dành cho tr em do t ch c Nông -

i trùng


5

:% protein)
Thành ph n
axit amin
Isoleicine

3,5

Th c ph m tiêu chu n
FAO/WHO - 2007
3,6

Leucine

5,9

7,3

Lycine

6,1

6,4

Methiomin + Cystin

2,0

3,5

Phenyalnin + Tyrosine

6,7

7,3

Threonin

2,1

4,2

Tryptophan

1,8

1,0

Valine

4,1

5,0

B

u xanh

Ngu n:
H

u

c ch bi n thành nhi u s n ph

ng, làm bánh, n

xôi, làm th c ph

Lài và CTV, 1993) [7]. S n ph
và pro

i ta có th pha tr n b

ho c protein c
c

c s n xu t ra t

nâng cao ch

ch

H

. Có s pha tr n này là do
c b sung b ng S có trong axit amin
c b sung b ng

u xanh. S b

n dinh
p v i s c kh e

ng H ng D t, 2006) [4].
u xanh còn là nguyên li u c a ngành công nghi p ch bi n th c

ph m, ch bi n thành bánh k

ch

u xanh
m b o cung

ng c a s n ph
is d

u xanh ch y u là b t
cv ib

c l i s thi u h
lycine c

u

ng c

ng cho nhu c

thi u h t nguyên t

ib t

cs

u xanh H
m làm t

i

u xanh)


6

có ch a nhi u sinh t E và các sinh t khác có giá tr cao nên có th thay th
m t s lo

ng trong mùa v thi u rau. Lá non c a ng

u

xanh có th làm rau, mu
n nh làm b t d tr th

Ph

Thi u, 1999) [18].
u xanh không ch là th

c

s d ng làm thu c ch a b
Tu

c th n di

B n th

a Lý Th i Trân có ch rõ: V h

xanh có v ng t, tính nhi
Dùng n

u

c có tác d ng gi i nhi t, gi
b , gi i nhi

v kim lo i. H

c, gi i các ch

c.

ng, ch a phù

u xanh qu y v

c cho b nh nhân trúng ph i thu c có ch

u

c c a thu c

ch a b
i hàm, nh c nh i. B

(

a danh y

c u ng ch a

c, ng

p

ng H ng D t, 2006) [4].
u xanh không ch có giá tr

iv

is

i mà còn

có giá tr vô cùng quan tr ng trong h th ng canh tác sinh h
c

nh ni

vigna c ng sinh

n thành d

m cung c p cho cây nh vi khu n Rhiro

b r .

Theo Poehlman J.M. (1991) [32

mc

nh

c ph thu c

30 - 60kg N/ha. Nghiên c u c a Whistler và
Hymowitz (1979) cho k t qu 30kg N/ha, trong khi Aboola và Fayemi (1972)
[23] thì d a trên thí nghi m trong ch
Nghiên c u c a nhi u tác gi cho r
ng 58 -

ng này là 63kg N/ha.
u xanh c

c dao
it S., and Beech

D.F., 1973) [27]; (Lawn, R.J and C.S. Ahn, 1985) [31]. Do v
tr

u xanh thì thành ph n lý, hóa tín
vi sinh v t h

tr ng v sau, nh

t sau khi

c c i thi n rõ r t nh

ng

ng r t có l i cho các cây

i v i các lo i cây tr ng có nhu c u cao v

m d tiêu.


7

u xanh là cây tr ng có th
nhi u lo

ng ng n, thích ng v i

t và ki u khí h
tr

cây tr

u xanh có th tr ng nhi u v

nh) nên có th

u công th c luân canh

ng thu n, tr ng xen, tr ng g i góp ph n nâng cao giá tr s

d

t

ng H ng D t, 2006) [4]. Trong h th ng g i v

tr ng ch y u v i vai trò cây tr ng ph . S d

c

u xanh trong h th ng g i

v mang l i nh ng l
- Di

c t n d ng tri

gi

ng c a

cây tr ng chính (Bohuah A.R., Hazarica B.D và Paul A.M.,1984) [25];
- Nhu c u s d

c phân b

Bohuah

A.R., Hazarica B.D và Paul A.M.,1984) [25];

-T

c kh

ng s n ph m h

-

u xanh giàu Protein;

c c i thi n và cây tr ng

t

er A.R. và Prine G.M., 1986) [33].
u xanh có th tr ng xen v i s n, mía, ngô, l
Tr

u xanh xen s n cho thu nh p g p 2,88 l

tb m

trong quá trình canh tác gi m 26,29% so v i tr ng s n thu n (Nguy n Thanh
]. Tr

u xanh v
u xanh có th

suy gi

u tri u, b c

t 0,7 - 1,0 t n/ha mà không làm

t cây tr ng chính (S. Shanmugasundaran, G. Singh và H.S.

Sekhon, 2004) [34].
u luân canh, xen canh v a có tác d ng c i t o
t v a có hi u qu kinh t

pv

ng s d

t hi n

ng ph i có c h t l n màu xanh bóng m
c u xu t kh u

i v i nh

c yêu
t có kh

c áp d ng công th c luân canh lúa v
xanh s cho hi u qu t
ng (Nguy

p và gi i quy
[3].

u

c làm cho


8

2.3. Y
2
u xanh có ngu n g c t nhi
nhi

m cm

25°C

i và á nhi

i nên yêu c u có

ng và phát tri n. Nhi

bình quân 23-

1300 - 1500 mm là r t thu n l i cho s

tri n c

u xanh. Các y u t khí h u có

ng, phát

ng nhi

u

xanh là nhi
Theo Poehlman J.M. (1991) [32] thì nhi
c là t 30 - 40°C. N u nhi
ng kém. N u nhi

u xanh m c

ch 18°C thì s m c ch m, y u và sau cùng
14°C thì cây s không m c và m i quá trình

i ch t s không x y ra (Raison và Chapman, 1978). Nhi
tr lên thì h t gi ng m i n y m

t 15°C

c thu n l

u

xanh khi th i ti t còn l nh (< 15°C)
u ki n nhi
thân, lá và hoa. Cho nên

t 22 - 30°C
phía B c v

u xanh s phát tri n t t r ,
u xanh hè nh có nhi

cao, có

ng, phát tri n m nh, ra nhi u cành, hoa, qu
trong v xuân d n
(Ph

xuân và v thu

u, 1999) [18].

2
ánh sáng thì lá s d y, có màu xanh
m, hoa, qu nhi

t cao. Cho nên khi b trí cây

xen v i các cây tr ng khác c n b trí th

u xanh
u xanh

ra hoa, k t qu , thân, lá phát tri n m

lá c a cây tr ng chính che

l p m t ánh sáng.
dài chi

ng nhi

n vi c ra hoa c a cây

u xanh. Trong m t thí nghi m chi u sáng nhân t o t 12-16 gi /ngày cho
1273 m u gi

u xanh t
ng, 10% n hoa ch

sáng 16 gi , còn l i 8% không có bi u hi n rõ r t.

y: ch có 47% gi ng là n
c chi u


9

Hi u su t quang h p c

ts
t gi m. S n ph m c a quang h p là

k t qu t ng h p c a di
tc
su

ng b c x m t tr

u xanh v

mà

xuân và v

u xanh c a các t

c m t ph

do nhi u ánh sáng so v i các t nh phía B c. Các gi ng có b lá màu xanh
m, di n tích lá l n, cu ng ng n, không che l p nhau, c ng cây, không b
và các b nh h

t cao.

2
Do có b r kém phát tri n nên kh

u úng và h n c

u

c.
u xanh m c t t nh t là t 70 m xu

t s gi m. Có 2 th i k không th thi u m là khi

m

u qu . Th

mc

t c n ph i t 80 - 90%.

th i k cây con, n u g p h n, cây và cành phát tri n kém, lá bé, ít lá
và sau này hoa qu

cl in ug

m cao quá r r t d b th i, lá

vàng và r ng, n u ng p úng nhi u cây ch t hàng lo
c n chú ý ch ng h n và ch ng úng k p th i m

u xanh r t

mb

t cao (Ph m

u, 1999) [18].

Tháng
Tháng 8

(0C)
28,3

(%)
85

Tháng 9

28,4

Tháng 10

(mm)
329,5

151

82

150,3

167

25,9

78

46,5

171

Tháng 11

22,1

82

58,5

93

Tháng 12

16,5

70

12,2

106

Ngu n: Trung tâm d

ng th

nh Thái Nguyên


10

phân b
th

i Thái Nguyên trong

u xanh có th

tháng trong v

ng phát tri n thu n l

u có

tháng 8

2014 cho

i cao, khi tr ng vào

t 85% thích h

u xanh phát tri n.

2
m kh
khi tr

ng h n và úng c a b r

u xanh nên ch n lo

kh

u xanh nên

t có thành ph

i nh , có

c t t.

ng tr ng ngô, khoai

lang có th tr

t th t

nh

t nâu xám

B

i, lo

i x p nh , gi

c

pH t 5,5 - 7,6 là phù h p. Tránh tr ng vào các lo

úng và l i khó

mi n

t th t n ng, th p, d b

c, nh t là v hè, còn v xuân và v

t nhi u cát, d b h n.
Yêu c u các ch
m t s cây h

ng c

u khác là c

n gi

các nguyên t N, P, K, Ca, Mg, Mo, Bo,
nc

m, nh t là nh

t x u, v

t s n.

m là y u t chính c a s
mm

t. Cây c

c

ng nhanh, ra nhi u thân lá, lá có màu xanh

m. Thi u
vàng nh

ng

m do vi khu n n t s n cung c p không

cho cây, chú ý nhi
cung c

c bón b sung m

ng kém, thân cành bé nh , lá bé, ít lá, lá màu
m còn có tác d ng thúc

y ho t

ng c a vi khu n Rhizobium,

s m t o thành n t s n.
m, là y u t

ng, y u t t o ra protein, t ng

h p ATP, m , các enzym và nhi u thành ph n khác. Nó tham gia tr c ti p
vào các ho

ng sinh lý c a cây. Khi thi u lân thì cây l n ch m, b r phát

tri n kém, lá có màu xanh t i, các cành lá úa vàng và khô gi
t qu kém và chín mu n.

u


11

Kali (K) giúp cho quá trình quang h p, s ho

ng c a các enzym,

ng tinh b t trong h

ng

c b nh và ch
Canxi (Ca) là chìa khóa trong s

ng c

vai trò quan tr ng trong vi c t
Magiê (Mg)

u ch

t nguyên t quan tr

t

pH và c i t

t.

cây t o di p l c và có

vai trò r t quan tr ng trong vi
làm suy gi

u xanh, nó gi

u xanh. Thi u Mg có th

u xanh

n 14%.

nh (S) tham gia vào vi c c u t o lá và aminoacit ch y u trong
h t, là y u t c u thành quan tr ng c a ph n l n các protit. Cây h
c

c bi t quan tr ng v

u có nhu

nh. Các nguyên t

ng (Cu) tham gia vào thành ph n c a di p l c, Mo giúp cho n t s n hình
thành s

y quá trình c

hoa, t o qu

m. Mn và B giúp cho quá trình ra

u, 1999) [18].

2.4.
+R
B r

u xanh ch y u g m r chính và các r ph . R

sâu 20 có th

u ki

p, t ng canh tác dày r chính

- 100cm. R ph

ng g m 30 - 40 cái, dài 20 -

25cm phân b ch y u

t

hút v i nhi m v tr c ti p h p th
gi a r chính và r ph ho c trên r ph
s n không nhi u, trung bình 20 (

c gi a các n t s n bi
ng 4 - 5mm. S

rên r ph xu t hi n nhi u lông
ng t

m giao nhau

ng có nhi u n t s n, s

l n t s n h u hi u khá cao
ng khá l

ng dao

ng n t s n l n là bi u hi n kh

m

nâng cao hi u qu khai thác c a b r c
pháp nh

ng n t

y s phát tri n c a n t s n c v s

ng các bi n
ng và ch

ng.


12

+ Thân, cành
u xanh thu c d ng thân th

ng có d ng

ng th ng ho

c vào ki u gen.

Tuy nhiên các gi ng hoang d i có th có d ng bò lan trên m
, Mi

t(

ng g p

n).

Xét v

u xanh có th có 3 d

ng:

ng h u h n.
ng vô h n.
ng bán vô h n.
ng h u h n có v trí quan tr ng trong công tác g ng
cây tr ng hi n nay.
ng kính thân c
cao cây bi

u xanh trung bình t 5 -

ng khá l n tùy thu c vào gi ng, v mùa và kh

canh, ph m vi bi

ng có th t 25 - 125cm (Lawn R.J và cs, 1970) [31].
c chia thành 7 -

phát sinh cành c p m
S cành

u

tg nm

t phía trên là v

ng d

t

hình thành các chùm qu .

ng t 2 - 3 cành, tuy nhiên có nhi

n 9 - 10 cành tùy gi

ng

ng h p s

u ki

+ Lá
khác, h

c thì r và

lá m m su t hi n. Sau khi lá m m xu t hi n 3 - 5 ngày hai lá l n (lá sò) hình
thành m
xu t hi

i nhau ngay trên m

t. Kho ng m t tu n sau lá kép (3 lá chét

u xanh ngoài m c trên thân v i s

ng trung bình 7 - 8

lá, còn m c khá nhi u trên các cành c p m t. Di n tích c a các phi
d nt

n các lá n m trong vùng gi a thân r i gi m d n

phía trên. Chi u dài phi
u ki n ngo i c

ng dao

các lá

ng l n và ph thu c vào ki u gen
ng t 10 - 12cm, r ng 7 - 8cm. Lá


13

chét có th có nh ng hình d ng khác nhau t

i

dày phi n lá ph thu c vào gi
thân chính trung bình có 7 -

u ki

lá trên

ôi khi có 9 lá trên thân.

+ Hoa
u xanh thu c lo
hoa. Chùm chính m

ng tính m c thành t ng chùm trên tr c
nh thân, các chùm ph m

t 4, 5, 6. M i

chùm dài 2 - 10cm khi m i hình thành hoa có d

m, màu xanh

hay tím, khi n chuy n thành màu vàng. M i hoa có 9 nh

c và 1 nh y cái.

+ Qu
Qu
Qu

u xanh có th hình thành t phía trên hay bên trong các vòm lá.
ng có d ng thuôn dài 8 - 14cm. Thi t di n ngang qu có hình tròn

hay d t v

ng kính 4 - 6mm. Màu s c qu khi chín có th
ng. Ph n v qu ti p giáp v i h

nhi

ng chia thành

ng v i s h t trên qu . M i cây trung bình có 8 - 35

q a tùy gi ng, mùa v

u ki

(Lawn R.J và cs, 1970) [31].

+H t
H

ng có d ng hình tròn, tr , tr ng, elip. Tr ng

ng nghìn h t có th

ng t 15 -

gi ng. M

m, nâu, xanh nh t, h n h p là các

màu chính c a v h
ch

y u ph thu c vào

u xanh. Tuy nhiên màu h

i

ng h t. M i qu có th cho 8 - 17 h t (Lawn R.J và cs, 1970) [31].

2.5. Tình hình

u

2.5
u xanh có ngu n g c phát sinh t
Trung tâm nghiên c u nông nghi
Trung tâm nghiên c u Nông nghi p Nhi

c nhi u Vi n,
u phát tri
i (Nh t B n), Trung tâm Nghiên

c u Chinat (Thái lan), Trung tâm nghiên c u Rau màu Châu Á (AVRDC) và
Vi n Nghiên c u cây tr ng c n


14

T i Trung tâm nghiên c u Rau màu Châu Á (AVRDC) có t

ng

u xanh r t phong phú (có kho ng 5.108 m u). B nông nghi p Hoa K
th

3.494 m

m u. Ph n l n ngu

i h c Dunjab công b có kho ng 3.000
u xanh c

th gi i và

c thu th p t

c trên

y u (APO, 1982), [24].

K t qu nghiên c

t

trong th i gian g

c th c hi n b i s h p tác gi a các Trung tâm

nghiên c u Nông nghi p Nhi

i (Nh t B n), Trung tâm nghiên c u cây

tr ng Chinat (Thái Lan), Vi n Tài nguyên Cây tr ng qu c gia Nh t B n và
u này có 497 m
cho vi

us

c s d ng

ng, 651 m u cho vi

và 590 m u cho vi

mh t

ng protein. H u h t các m u gi ng này

c cung c p b i các ngân hàng gen c

i h c

Tokyo (Nh t B n) và Vi n Tài nguyên Cây tr ng qu c gia Nh t B n.
Philipines, nghiên c u v

c tri n khai t nh ng

n nghiên c u lúa qu c t

u xây

d ng th i v gieo tr

c) cho vùng

chuyên canh lúa nh m phá v th
qu c a Vi

t s k t lu n sau:

- C n xây d

u luân canh h p lý gi a cây lúa v

- Các cây h

u (ch y u

thành cây tr
gi ng thích h

c canh c a cây này trong vùng. Các k t

tr

c ho c cây tr ng sau v

n ph i có các b

i v i các mùa v này. T

Vi

.

c m t gi

y,
t cao thích h p v i v

hè là gi ng Green Taiwan (K.L.M Kim S.C., 1984) [29].
Nghiên c u v
(1982) [30] nh

m nông sinh h c c
iv

u xanh ph

u xanh, Lantican R.M.
n s c s ng cây


15

c ti p ch
m

t, ngoài ra th i k cây con còn có

n và ch t v i s qu /cây, s h t/qu , s cành/cây, tr ng
ng h

còn cho r ng ch s di n tích lá và tr
t ch t v

ng ch

u xanh tr ng v sau lúa (Lantican R.M.,

1982) [30].
c tr ng nhi u vào v hè, v
Các gi

c ch n có lo

ng trung bình, cây kh e, m p, phát

tri n nhanh ch ng ch u t t v
cao,

.

u ki

t

nh.
c tr

u xanh l n

c xu t kh u

u xanh l n nh t trên th gi i. Th i v gieo tr
nhau tùy theo vùng sinh thái, vùng B
y

u xanh

Thái Lan khác

c tr ng 3 - 4 v
s

u

u xanh t
mùa khô). Mùa v

u xanh

u xanh g

c (Chi

n gi a
ih n

vùng ch

i

c, Thái Lan) (Chang Soon Ahn, 1985) [26].

2.5
u xanh là cây tr ng ng n ngày thích h p cho vi c luân canh và c i t o
t. Tuy nhiên trong s n xu t hi n nay v n còn thi u b gi
kh

t và

sát các t

nh qua các mùa v

o

ch n l c ra các dòng gi ng t t là r t c n thi t.

Trong nh

n xu

v i quy mô khá l
gieo tr

t cao,

Vi

n

y u nh
th

trong tình tr ng qu

n tích
ng t s n xu

yv

thâm

t m r ng quy mô c a nó c v th
t ra. Tác gi Nguy n Ti n M nh và cs (1995) [10

u

c
ng

nh s n xu t


16

u

nói chung và cây

u xanh nói riêng ngày càng có v trí quan tr ng

trong quá trình chuy

u cây tr

y m nh s n xu t hàng hóa

c ta. So v i m t s cây tr
hi u qu

u ki

t

tiêu th
ph c v công tác ch n gi

u xanh cho v xuân

B c, Nguy n Th Út và cs (1986) [20
493 m

c thu th

n hành kh o sát t p

u

i dài v i s dao

ng t 87 - 107 ngày, s qu

ng t 12 - 39 qu /cây, kh

h t 23,4 - 50,0 gam. Tác gi Lê Kh
kh

m

c v i k t qu

ki n v xuân các m u gi ng có th

c 108 m u gi

các t nh phía

ng (1990) [19

u xanh v

phân cành, kh

ng 1000

m hình thái c a lá, qu , h t,

ng ch u sâu b nh h i, th

và ti

ng

c nh

xanh phù h p v i v

a ch

u
c 4 dòng lai có

tri n v ng là T135, V123, T17, T18.
K t qu nghiên c u và phát tri

gia

n 2001 - 2005 c a tác

gi Tr

tm u

gi

u gi

c9m u

gi

t t 18 - 22 t /ha, th

xanh Qu ng B

u xanh m H

ng 70 -

u

c bi t là các gi ng Chainat 72, Chainat 36 có
ngu n g c t Thái Lan có th s d ng tr c ti

nghiên c u hoàn thi n các

bi n pháp k thu t canh tác phù h p và m r ng s n xu t.
K t qu nghiên c u ch n l c gi
] cho th y gi
n i thu c d

u m thích nghi v i th hi

Gi ng NTB01 có th i gian sinh

u xanh NTB01 c a tác gi T
u xanh NTB01 là gi ng nh p
i tiêu dùng trong c

ng 78 ngày trong v

ngày trong v hè thu, thu c gi ng ng

c.

uân và 72
i gian sinh


17

ng so v
v

i ch

t cao bi

ng t 17,3 - 23,6 t /ha tu th i

m s n xu t.
Nghiên c u v

u xanh c a Vi n Khoa h c Nông nghi p Mi n Nam t

nh

n hành thu th p và kh o sát t

gi ng qua các v

u

ông. T nh

t

c, Trung tâm Trâu s

ng c

ch n và gi i thi u nh ng gi ng tri n v
ki

n

t cao và thích ng v

(Lê Xuân

u

5].

V i t m quan tr ng c a các cây h

u trong s n xu t nông nghi p

c

c, t nhi

c

ng nhu c u s n xu
nghiên c u và

- 1994

u gi ng nh p n i và thu th p

c ti n hành

nghiên c u (Vi

ng, Tr m, Tr i,...) v i s

t m u gi ng. K t qu nghiên c
gi ng có tri n v

n ch

c áp d ng ngoài s n xu

cm ts
c công nh n

gi ng Qu c gia (Nguy n Th Côn và cs, 1994) [2].

Nghiên c u m t s
có tri n v

m sinh lý, sinh hoá c a m t s gi
hoàn thi n quy trình k thu

su t cao t i Ngh An, tác gi Phan Th Thanh (2004) [17
s di n tích lá, s qu /cây, s h t/qu và kh
quan tr ng quy

ng 1.000 h t là nh ng y u t

hu n ch t v

ng là r = 0,937 và r = 0,569). Hai gi

u xanh (h s
u xanh KP11 và KP1 có tri n

t cao (28,0 - 30,0 t /ha) và ch

b nh khá và phù h p v
G
t p

c: Ch

c bi t 2 y u t : S qu /cây và kh i

ng 1.000 h

v

u xanh

ng t t, ch ng ch u v i sâu

u ki n sinh thái B c Trung b .
u và Phát tri

pn ic

c gi

nl ct
11. Gi ng

u xanh

c B Nông nghi p và PTNT công nh n gi ng cho s n xu t th tháng


18

c s Nguy

Th ng ch nhi

Nguy n Ng c Qu t và cs (2008) [15] thì c n nghiên c u b sung thêm v tính
thích ng c a các dòng, gi

s cho vi

u xanh trên nhi u ti

ngh công nh n gi ng ti n b k thu

khuy

i dân s n xu

ng

u xanh gi ng

ng b ng sông

H ng và ng d ng công th c phân bón cho 1 ha là: 8 t n phân chu ng +
400kg vôi b t + 60 kg N + 90 kg P2O5 + 60 kg K2O và tr ng

m

15

cây/m2.
Khi nghiên c u v th i v

c u luân canh c

hè, Nguy n Th Côn và cs (1994) [2
xanh trong v hè

t lu n r ng: Th i v gieo tr

n 10/6 và nên áp

công th c luân canh sau:
- Luân canh 3 v

-

u xanh -

- Luân canh 4 v

-

u xanh - Lúa mùa mu n - Khoai tây.

K t qu nghiên c u ch n t o
Kh

u

ng b ng và Trung du B c b thích h p là t trung tu n

n h tu n tháng 6. Th i v t t nh t là t
d ng

u xanh trong v

ng (2000) [19] cho th y

hè và v t

t bãi).

m t s t nh phía B c Vi t Nam c a Lê
u xanh tr ng

c3v

xuân, v

u xanh KP11 là gi ng tính thích ng r ng tr ng

cc 3v

c

nhi u vùng sinh thái, t Qu ng Bình

n các t nh phía B c. Trong v thu ông chi u cao cây lúc ra hoa, s
cành/cây lúc thu ho ch, tích lu ch t khô, s qu /cây, s h t/qu và kh i
ng 1.000 h t

n ch t v

th s d ng m

t kinh t , vì v y có

ng công tác ch n t o gi

u

xanh cho v
Theo Phan Th Thanh (2004) [17] khi nghiên c u v th i v gieo tr ng
u xanh cho các t nh B c Trung b
t cao > 20t /ha c

u xanh

u
m

20 - 30 cây/m2,

th i v gieo tr ng thích h p trong v hè t 25/6 - 5/7 và s d ng phân bón