Đánh giá hiện trạng sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật trong nông nghiệp tại xã Vô Tranh huyện Phú Lương tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
---------------------

NGUY
tài:

KHÓA LU N T T NGHI

H

o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành : Khoa h

ng

Khoa

:

Khóa h c

: 2011 - 2015

Thái Nguyên - 2015

ng


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
---------------------

NGUY
tài:

KHÓA LU N T T NGHI

H

o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Khoa h

ng

Khoa

:

Khóa h c

: 2011 - 2015

ng

Gi

ng d n : TS. Nguy n Chí Hi u

Khoa M

ng -

Thái Nguyên - 2015

i h c Nông Lâm


i

Th c t p t t nghi p là m

n c n thi t và h t s c quan tr ng c a

m

sinh viên ti p c n v i th c t , nh m c ng c

và v n d ng nh ng ki n th c mà mìn

nh t trí c a ban giám hi

cs
ng, ban ch nhi

ng,

iH
"

tài:
n tr ng s

Tranh, huy

d ng HCBVTV trong nông nghi p t i xã Vô

, t nh Thái Nguyên "

hoàn thành t t khóa lu n t t nghi p em xin bày t lòng bi
s

n ban ch nhi

ng, toàn th các th y cô giáo trong khoa,

c bi t là th y giáo T.S. Nguy n Chí Hi
em trong su t quá trình th c hi
Em xin c
u ki

Cu

ng d n ch b o và
tài.

hi
em hoàn thành t

c t i u ban xã Vô Tranh
tài.

cg

và t o ni m tin cho em trong quá trình h c t p, nghiên c
th i gian th c hi

tài nh ng l i c

t.

Em xin chân thành c
Sinh viên th c hi n

Nguy


ii

Trang

B ng 2.1.

B ng phân lo

c c a thu c tr d ch h i theo quy

nh c a T ch c Y t th gi i (WHO).......................................6
B ng 2.2.

B ng phân lo

c c a thu c tr

d ch h i theo

WHO ...........................................................................................7
B ng 2.3.

B ng phân lo
hi

c thu c BVTV

ng v

B ng 4.1:

Các lo

B ng 4.2.

K t qu

Vi t Nam và các

c c n ghi trên nhãn theo WHO ...................7
i dân s d ng............................29

u tra, ph ng v

i dân v vi c hi u bi

thu t khi phun HCBVTV và s d

b oh

ng

khi phun HCBVTV. ..................................................................31
B ng 4.3.

K t qu

u tra, ph ng v

i dân v cách pha và th i

m s d ng HCBVTV............................................................33
B ng 4.4.

K t qu

u tra, ph ng v

i dân v ngu n g c thông

tin HCBVTV s d ng ...............................................................35
B ng 4.5.

K t qu

u tra, ph ng v

và cách s
B ng 4.6.

K t qu

i dân v cách x lý bao bì

ng thu

a sau khi s d ng......36

u tra, ph ng v

i dân v nguyên nhân c a

vi c v t bao bì HCBVTV b a bãi ............................................38
B ng 4.7.

K t qu

u tra, ph ng v

gia các ho

ng d n s

i dân v m
d ng HCBVTV

tham
a

......................................................................................39
B ng 4.8.

K t qu ph ng v
và m t s b

B ng 4.9.

K t qu

i dân v các tri u ch
ng g p khi s d ng HCBVTV. ................42

u tra, ph ng v

i dân v hi n tr ng môi

c khu v c nghiên c u. ..................................44
B ng 4.10.

K t qu

u tra, ph ng v

i dân v hi n tr ng h

ng ru ng .................................................................45


iii

Trang

Hình 2.1.

ng c a thu
m

ng

a thu c ........................................................................16

Hình 4.1.

B

hành chính huy

......................................24

Hình 4.2.

Bi

v ch n th i ti

ng gió khi phun HCBVTV. ...31

Hình 4.3.

Bi

v viêc s d ng b o h

Hình 4.4

.Bi

v cách pha HCBVTV. ...............................................33

Hình 4.5.

Bi

v th

Hình 4.6.

bi

v ngu n g c HCBVTV s d ng.................................35

Hình 4.7.

Bi

v cách s lý bao bì HCBVTV sau khi s d ng. ........36

Hinh 4.8.

Bi

v cách s

Hình 4.9.

Bi

v nguyên nhân v t bao bì HCBVTV b a bãi............38

Hình 4.10.

Bi

v công tác qu n lý HCBVTV

Hình 4.11.

Bi

Hình 4.12.

Bi

v hi n tr

Hình 4.13.

Bi

v hi n tr ng h

Hình 4.14.

Mô hình c

Hình 4.15.

B ch

Hình 4.16.

Quy trình x lý thu c BVTV....................................................52

ng.................................32

m s d ng HCBVTV. .................................34

ng thu

a ..............................37
.............40

t khu v c nghiên c u. ...........................44
c....................................45
ng ru ng. ........................46

ng s d ng an toàn HCBVTV .......................50
ng ru ng ..............................51


iv

BNNPTNT
BVMT
BVMT
BVTV
HCBVTV
HST
STT
TT
UBND
WHO

The World Health organization

(T ch c Y T th gi i)


v

L IC

.................................................................................................... i

DANH M C B NG......................................................................................... ii
DANH M C HÌNH .........................................................................................iii
DANH M C CÁC T

VI T T T.................................................................. iv

M C L C......................................................................................................... v
PH N 1: M

U........................................................................................... 1

1.1. Tính c p thi t c
1.2. M

tài ............................................................................. 1
u.................................................................................. 2

1.3. M c tiêu nghiên c u................................................................................... 2
tài....................................................................................... 2
PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 4
khoa h c........................................................................................... 4

lý lu n ........................................................................................... 4
pháp lý .......................................................................................... 5
2.2. Gi i thi u chung v HCBVTV .................................................................. 6
2.2.1. Phân lo

c c a HCBVTV.............................................................. 6

2.2.2. Nh ng h qu c a thu c BVTV gây ra cho sinh qu n ........................... 7
2.2.3.M t s

mc

2.3. Nh ng v

d ng HCBVTV ........................................ 8

chung v HCBVTV ............................................................ 9

2.3.1. Công tác qu n lý và s d ng HCBVTV trên th gi i............................. 9
2.3.2. Công tác qu n lý và s d ng HCBVTV t i Vi t Nam .......................... 14
ng c a HCBVTV t

ng và h sinh thái .......................... 16

2.4.1.

ng c a HCBVTV t

2.4.2.

ng c a HCBVTV t i

2.4.3.

ng c a HCBVTV t
ng c

t và vi sinh v

t............................. 17
c ................................... 17

ng không khí ........................... 17

n cây tr ng ................................................. 18


vi

2.4.5.

ng c

2.4.6.

iv

ng c

2.4.7.

iv

ng c a HCBVTV t

Ph N 3:

ng v t máu nóng ......... 18
ng v t s ng trên c

c......20

ch .............................................. 20

NG, N

U 21

ng, ph m vi nghiên c u ............................................................... 21
ng nghiên c u............................................................................ 21
3.1.2. Ph m vi nghiên c u............................................................................... 21
m và th i gian nghiên c u ............................................................ 21
m nghiên c u ............................................................................. 21
3.2.2. Th i gian nghiên c u ............................................................................ 21
3.3. N i dung nghiên c u................................................................................ 21
u.......................................................................... 22
th a............................................................................. 22
p tài li u, s li u th c p và t ng h
o sát th

... 22

a ............................................................. 22

u tra ph ng v n .......................................................... 22
hân tích và t ng h p s li u.......................................... 22
............................................................................. 23
PH N 4; K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N .............................. 24
u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a xã Vô Tranh .............................. 24
u ki n t nhiên, tài nguyên thiên nhiên ........................................... 24
u ki n kinh t - xã h i....................................................................... 27
n tr ng s d ng HCBVTV và công tác qu
i dân trong vi c s HCBVTV t i xã Vô Tranh, Huy

ng d n
, T nh

Thái Nguyên.................................................................................................... 28
4.2.1 Tình hình s d
4.2.2. Hi n tr ng s d

....... 28
..................... 29


vii

ng d

i dân trong vi c s d ng

HCBVTV ........................................................................................................ 39
ng c
c
4.3.1.

n s c kh e c

ng

ng ........................................................................ 41
ng c a HCBVTV t i s c kh
ng c a HCBVTV t

i dân............................... 41
ng ................................. 43

xu t m t s gi i pháp nh m nâng cao hi u bi

i dân, nâng

cao hi u qu công tác qu n lý và s d ng HCBVTV ..................................... 46
4.4.1. Gi i pháp qu n lý .................................................................................. 47
4.4.2. Gi i pháp v tuyên truy n, giáo d c c

ng.................................... 47

4.4.3. Gi i pháp v k thu t ............................................................................ 48
4.5. M t s gi i pháp x lý ô nhi

ng do HCBVTV gây ra........... 50

4.5.1. Gi i pháp thu gom, v n chuy n và x lý bao bì ch a HCBVTV ......... 50
4.5.2. Gi i pháp k thu t - công ngh x
PH N 5: K T LU

ng ô nhi m HCBVTV.... 51

NGH ............................................................. 53

5.1. K t lu n .................................................................................................... 53
ngh ..................................................................................................... 54
TÀI LI U THAM KH O............................................................................... 55


1

1
1.1
c ta là m

c ph n l

kho ng 70%, di

ng b ng canh tác nông nghi p chi m

t nông nghi

có trên 4 tri

n th

m hi n nay là 9 tri

t tr

c nhu c

bùng n dân s , cùng v

c

hóa và công nghi p hóa ngày càng m nh,

i ch còn m t cách duy nh
V

u ki n khí h u nhi

ng cây tr ng [4].

i nóng và

c ta thu n l i cho s phát tri n

c a cây tr ng nông nghi

t thu n l i cho s phát sinh, phát tri n c a

sâu b nh, c d i gây h i mùa màng. Do v y vi c s d ng hóa ch t b o v th c v t
phòng tr sâu h i, d ch b nh b o v mùa màng, gi v ng an ninh
c qu c gia v n là m t bi n pháp quan tr ng và ch y u. Cùng v i phân
bón hóa h c, HCBVTV là y u t r t quan tr

b

c

qu c gia. Các hóa ch t thu c b o v th c v t, thu c tr

c s d ng r ng

rãi

c ta t

u nh

n nay, HCBVTV v n g n li n v i

ti n b s n xu t công nghi p, quy mô, s
i thu

ng, ch ng lo

d ng

c ta. Ngoài m t tích c c c a

HCBVTV là tiêu di t các sinh v t gây h i cây tr ng, b o v s n xu t, thu c tr sâu
còn gây nhi u h u qu nghiêm tr
tiêu di t sâu b

qu n th sinh v

ch), tiêu di

i chim chóc, ph n t n

a thu c b o v th c v t trên các s n ph m nông nghi
m t, ng
ng,

t, di chuy
ng t i s c kh

ng ru ng,

cb

c ng m, phát tán theo gió gây ô nhi m môi
i.

Vi c l m d ng và thói quen thi u khoa h c trong b o qu n và s d ng HCBVTV
c

ng r t l
c hi

phòng ng

ng. Nhi u nhà nông do thi u hi u bi t
ab

d ng HCBVTV theo ki u

nh k v a t n kém l i tiêu di t nhi u loài có ích, gây kháng thu c v i sâu

b nh, càng làm cho sâu b nh h i phát tri n thành d

c s d ng


2

ô nhi

ng trong s n xu t nông nghi p

c các nhà khoa h c, nhà b o v

ng (BVMT) quan tâm. Tuy nhiên,

th c tr ng này ngày càng tr m tr

nn

u các bi n

pháp và ch tài c th .
Vì v
c các bi n pháp kh c ph c tình tr ng l m d ng
HCBVTV hi n nay thì vi c tìm hi u hi n tr ng và s hi u bi t c
i dân v
vi c s d ng HCBVTV trong s n xu t nông nghi p t i xã Vô Tranh nói riêng và
Vi t Nam nói chung là r t quan tr ng.
Xu t phát t v
Hi u

cs

n hành th c hi

tài "

nông nghi p t i xã Vô Tranh, huy

ng ý c a Ban giám hi
ih c
is
ng d n c a TS.Nguy n Chí
n tr ng s d ng HCBVTV trong
, t nh Thái Nguyên ".

1.2
Vô Tranh, huy

n tr ng s d ng HCBVTV trong s n xu t nông nghi p t i xã
, t nh Thái Nguyên.

1.3
-

n tr ng s d ng HCBVTV c

i dân t i khu v c nghiên

c u.
v bao bì HCBVTV và ô nhi
ng do
HCBVTV t
i khu v c nghiên c u.
xu t ra các bi n pháp nh m gi m thi u ô nhi m do
HCBVTV, nâng cao ý th
u qu công tác qu n
lý HCBVTV t
1.4
c t p và nghiên c u khoa h c:
+ C ng c ki n th
n th c chuyên ngành, t
u ki n
t
ph c v cho công tác BVMT sau này.
+T
cho nh
ng nghiên c u khoa h c m i.
trong th c ti n:
c hi n tr ng s d ng HCBVTV t i xã Vô Tranh, huy n Phú
, t nh Thái Nguyên.

c nh n th c c
i dân khi s d ng HCBVTV trong
s n xu t nông nghi p.


3

ng c a HCBVTV
h sinh thái (HST).
+T

xu

i v i s c kh e c

i và

c các bi n pháp qu n lý và s d ng HCBVTV m t

cách phù h p.
+ Nâng cao nh n th c, tuyên truy n và giáo d c v b o v

ng cho


4

2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1

2.1.1
M t s khái ni m và thu t ng liên quan
- Khái ni m v

ng

ng: Bao g m các y u t t nhiên và v t ch t nhân t o bao quanh
i, có

ng t

i s ng, s n xu t, s t n t i, phát tri n c

i

và sinh v t [7].
- Khái ni m HCBVTV: Là danh t

ch m t ch t ho c m t h p ch t

b t k có tác d ng d phòng, tiêu di t ho c ki m soát các sinh v t gây h i k c các
Vector gây b

ng v t, các lo

ng v t có h i

trong quá trình s n xu t, ch bi n, d tr , xu t kh u, ti p th
trong nông nghi p, s n ph m c a g , th

c, s n ph m

c phòng ch ng các lo i côn

trùng, ký sinh trùng [8].
- Khái ni m v ch
Ch

c

c: Là nh ng ch t khi xâm nh
gây bi

sinh v t m

i sâu s c v c u trúc hay ch

phá hu nghiêm tr ng nh ng ch

ng nh
sinh v t,

, làm cho sinh v t b ng

c

ho c b ch t [5].
- Khái ni m v

c tính

c tính: Là kh
ng nh

c c a m t ch

nh c a ch

5]. Theo t

c c a m t ch

iv

c c p tính: ch
LD50 (letal dosis 50), bi u th

50) bi u th

c, hay
ng ch

sinh v t

n Bách khoa Vi

sinh v

m t

c tính là

c chia ra các d ng:

c xâm nh

gây nhi

ng ch

i v i 1 kg tr

th gây ch t 50% cá th v t thí nghi
v

iv

c t c thì, kí hi u
có

ng là chu t ho c th ). N u ch

cl n

c kí hi u LC50 (letal concentration

c (mg) trong 1m3 không khí ho

50% cá th thí nghi m. LD50 và LC50 càng th p ch ng t

c có th gây ch t
c c p tính càng cao.


5

cm

ng di n): ch kh

th , kh

t bi
ng

ng: Là s bi

h p v i tiêu chu

i c a các thành ph

ng, gây

- Lu t B o v

ct

c quái thai, d d ng.

- Khái ni m ô nhi

Ô nhi

ch

ng x

ng c

ng không phù
i, sinh v t [7].

c c ng hoà xã h i ch

t Nam s

29/2005/L- CTN ngày 29/11/2005.
- Ngh

nh s 114/2013

nh x ph t vi ph m

-CP ngày 3/10/2013

c gi ng cây tr ng, b o v và ki m d ch th c v
- Quy
m ts

-BNN c a B NN&PTNT v vi c s

uc

nh v Qu n lý thu c b o v th c v t ban hành theo Quy t
-BNN ngày 02/10/2006 c a B

- Quy

i, b sung

nh s

ng B NN&PTNT.

-UBND t nh Thái Nguyên ngày 09 tháng 03
nh qu

c v thu

a bàn

t nh Thái Nguyên c a UBND t
- Quy

nh s

-TTg ngày 10/8/2006 c a Th

phê duy t k ho ch qu c gia th c hi
h

ng Chính ph

c Stockholm v các ch t ô nhi m

y.
- Quy

nh s

-BNN ngày 02/10/2006 v vi c Ban hành v quy

nh v qu n lý thu c b o v th c v t.
-

03/2015/TT-BNNPTNT Danh m c thu c b o v th c v

phép s d ng, h n ch s d ng, c m s d ng
-

c

Vi t Nam.

12/2011/TT-

nh v qu n lý

ch t th i nguy h i.
v vi

38/2010/TT-BNNPTNT ngày 28/06/2010 c a B NN&PTNT
nh v qu n lý thu c b o v th c v
ng d

-

s 1538/BVTV-QLT

38/2010/TT-BNNPTNT.

55/2014/TT-BNNPTNT ngày 31/12/1014 c a Bôk nông nghi p và

phát tri n nông thôn v

ng dân tri n khai m t s ho

m c tiêu qu c qia v xây d ng nông thôn m

ng b o v
n 2010

ng trong


6

Ch ng lo i HCBVTV

d ng

Vi t Nam r

nh t v n là h p ch t lân h

ng. Hi n nay, nhi u

ct

n II và III, sau

là các nhóm carbamat và pyrethroid [4].
Theo báo cáo c a B

c tiêu th HCBVTV trong

c kho ng 1,5 tri u t n, không k m t s

ng không nh

ng biên gi i mà chính quy n không th ki
21/2013/TT-BNNPTNT

c nh p c ng l u
c. Theo

c a B Nông nghi p và phát

tri n nông thôn thì danh m c thu c b o v th c v

c phép s d ng có

1.643 ho t ch t, danh m c thu c BVTV h n ch s d ng có 12 ho t ch t, danh m c
thu c BVTV c m s d ng có 29 ho t ch t khác nhau [10].
2.2.1.

HCBVTV
Các nhà s n xu t HCBVTV
c bi u th

c tính c a t ng lo

i d ng LD50 (Lethal Dose 50) và tính b

th . Các lo i HCBVTV

c chia m

B ng 2.1. B ng phân lo

c c a thu c tr d ch h i

nh c a T ch c Y t th gi i (WHO)
Tr s LD50 c a thu c (mg/kg)
D ng l ng
D ng r n
Qua mi ng
Qua da
Qua mi ng
Qua da
R

c

c
20-200
40-400
5-50
10-100
c trung bình
200-2000
400-4000
50-500
100-1000
c
> 2000
> 4000
> 500
> 1000
(Ngu n: Nguy n Tr n Oánh và cs, giáo trình s d ng thu c BVTV, 2007)[5]

LD50. Li u ch

c c n thi t gi t ch t 50% chu t th c nghi m, giá tr LD50

càng nh , ch ng t ch
- Li u 5mg/kg th tr
- Li u 5-50mg/kg th tr
- Li u 50-500mg/kg th tr

nh.

t s gi t u ng hay nh m t.
t thìa cà phê.


7

B ng 2.2. B ng phân lo

c c a thu c tr d ch h i theo WHO
c

Nguy hi m (I)
LD50 qua
mi ng(mg/kg)
LD50 qua da
(mg/kg)
LD50 qua hô h p
(mg/l)

ng (II)

C nh báo(IV)

< 50

50-500

500-5.000

> 5.000

< 200

200-2.000

2.000-20.000

> 20.000

<2

0,2-2

2-20

> 20

c màng s ng
m t và gây ng a
niêm m c 7ngày

Gây ng a niêm
m c

Không gây ng a
niêm m c

Gây h i niêm m
c
Ph n ng niêm

màng, s ng m t kéo dài
m cm t
> 7 ngày
Ph n ng da

C nh báo(III)

M n ng a da kéo dài

M n ng a nh 72 Ph n ng nh 72
gi
gi

M n ng a 72 gi

(Ngu n: Nguy n Tr n Oánh và cs, giáo trình s d ng thu c BVTV, 2007)[5]
B ng 2.3. B ng phân lo

c thu c BVTV

Vi t Nam và các hi

ng v

c c n ghi trên nhãn theo WHO
Nhóm
c

Ch

Nhóm
cI

R

Nhóm
c II
Nhóm
c III

V ch
màu

trong hình thoi
vuông tr ng
Ch th p chéo trong
c cao
Vàng
hình thoi vuông tr ng
ng chéo không
Xanh
Nguy
li n nét trong hình thoi
c
hi m
vuông tr ng
bi n
Xanh
C n th n
Không bi

ng
lá cây

LD50 i v i chu t (mg/kg)
Qua mi ng
Qua da
Th r n Th l ng Th r n Th l ng

c

> 50 500

> 2002.000

> 100 1.000

> 4004.000

500 2.000

>2.000 3.000

> 1.000

> 4.000

> 2.000

> 3.000

> 1.000

> 4.000

(Ngu n: Nguy n Tr n Oánh và cs, giáo trình s d ng thu c BVTV, 2007)[5]

Chúng ta không th ph nh n s c n thi t c a HCBVTV trong s n xu t nông
nghi p c
s d

c trên th gi
mang l i l i ích thi t th

i s n xu

u rõ, HCBVTV n u


8

- Tiêu di t d ch h i nhanh, tri
- Ch

và ch c ch n.

c d ch h i, nh t là nh

thành d

a nghiêm tr

không th

n n i.

ng h p d ch h i phát sinh
t cây tr ng mà các bi n pháp khác

- Trong m t th i gian r t ng n có th s d ng trên di n tích r ng v i các
n r i thu c tiên ti n nh t.
- Mang l i hi u qu kinh t cao, b o v

t, giá tr th

c a nông s n.

m c a bi n pháp dùng thu c hóa h c trong BVTV
Bên c nh nh ng giá tr l

không nh

qu mà HCBVTV gây ra, có th k
- Gây ô nhi
ng x

ng h u qu
c b u khí quy n,

ng thu c t
n ho

n nh ng h u

n m i sinh v t.

ng trong nông s n, th c ph

ng s ng c

c, gây nh

ng v t khác.

- Hình thành nên tính kháng thu c c a d ch h i, ho c phát sinh nh ng loài
d ch h i m

[5].

- Nghiêm c m s d ng các lo i thu c BVTV trong danh m c thu c BVTV c m
s d ng

Vi t Nam, các lo i thu c không rõ ngu n g c, xu t x ; các lo i thu c không

có nhãn ho c có nhãn ch ghi b ng ti
- S d ng thu

c ngoài.
ng d

- S d ng thu c BVTV ph

ng và n

c ghi trên nhãn thu c.

m b o nguyên t
i tuân th th i gian c

c ghi trên nhãn.
-V

i tr c ti p s d ng thu c c n tuân th m t s nguyên t c sau:

+ Ph

các thông tin v

+ C n có trang b b o h

c tính, tác d ng, tác h i c a thu c
u trang, gang tay, qu n áo, kính...

khi pha ch và phun thu c. Sau khi phun ph i thay qu n áo và gi t s ch.
+ Không s d ng tr em và ph n có thai vào b t k công vi c gì có liên
n thu c BVTV.


9

+ Vùng phun thu

i ho c gia súc lui t i trong th i gian t 3

5 ngày sau khi phun thu c
c, nói chuy
thu c vào m

c. Không dùng

gh , r p, chí, mu i...
c chi

thu c ti p xúc v i t t c các b ph n

-Cách b o qu n HCBVTV
+ Tùy theo t ng d ng mà có cách b o qu n thích h
trong th

gi

c ch

ng t t

ng v t và môi sinh.

+ Các thu

uc

c, h t, b t r i c n chú ý v

n nhi

, trong khi các thu c d ng b t hòa

. Nên có nh ng k riêng cho t ng lo

thu c trên sàn nhà.

Th c tr ng s d ng HCBVTV trên th gi i:
c th k XX, theo m t s tri t gia c

i cho bi t thì vi c s d ng

c dùng lá cây d i xu ng ch n
t. Tài li u c a Hassall mô t vi c s d ng các ch
lo

tiêu di t các

th i Hy L p c

t s d ng các loài

nh trong tro núi l

tr sâu b nh [6], [24]. Gi a th k XVI

i Trung Qu
thu

tránh côn

t dùng các ch t th

t xu t t cây

b o v cây tr ng [17]. Cu i th k

c s d ng

n pháp hoá h c lúc này v

trong s n

r ng rãi n
xu t nông nghi p.
T

u th k

i vai

trò c a bi n pháp hoá h c trong s n xu t nông nghi p. Thu c tr n m thu ngân
h

p theo là các thu c tr n
c Zeidler tìm ra t i Thu S

lo

1942 [40], clo h

nh r i
5]. Hàng

p ch t ph t pho h
-1950); các hoá ch t lân h

t cacbamat


10

(1945-1950). Hoá ch t tr c xu t hi n mu
l

c phát hi n

t cu i nh

t di t c carbamat

Anh. Bi n pháp hoá h c b 6 khai thác

m ct

ng h u qu x u c a HCBVTV gây

i và

c phát hi n [5].
T

-1980, vi c l m d

x

l i nh ng h u qu r t

ng và s c kho c

ng s hãi, không

dám dùng HCBVTV xu t hi n; th

i cho r ng c n lo i b không dùng

HCBVTV trong s n xu t nông nghi p.

u này các nhà khoa h

u các lo i HCBVTV m

iv

i. Nhi u HCBVTV m

u

ng và s c kho

t tr c m i; các HCBVTV

nhóm perethroid t ng h p; các HCBVTV b nh có ngu n g c sinh h
sinh h c, các ch

u ti

ng côn trùng và cây tr

ng HCBVTV

c dùng trên th gi i không nh ng không gi m mà còn liên t
T nh

n nay, v

ng

5].

b ov

vai trò c a bi n pháp hoá h c v

c th a nh

ng s

t

d n [5], do hi u bi t t

ng qua l i c a côn trùng và cây tr ng, các lo i

c phát tri n lên m t t m cao m

t chi

m i v công th c hoá h

c

d ng. Nhi u lo i hoá ch t m i,

u HCBVTV sinh h c có hi u qu cao v i d ch h
v

i [5]. S phát tri n m

nhi

i gi m b t nguy

c HCBVTV [14].
S

ng HCBVTV th gi

gi i s n

xu t ra g n 400 nghìn t n, th p niên 90 c a th k XX s n xu
m

24

n nay th gi i s n xu t kho ng 4,4 tri u t

HCBVTV [12], [29]. Nh ng qu c gia có s
s d

ut n
i 2.537 lo i

ng, kim ng ch xu t nh p kh u và

u th gi i là Trung Qu c và Hoa K .
T i Trung Qu

ng t ch v HCBVTV, Chính ph Trung Qu c
p HCBVTV. Chính vì v y ngành công

nghi p s n xu t HCBVTV phát tri n m nh, hi n t

n xu t


11

l n, nh [16]. S

ng HCBVTV c a Trung Qu

t 1731 nghìn t

t 1902 nghìn t n. Trung Qu c là nhà s n xu t

l n nh t trong ngành công nghi p HCBVTV toàn c
Qu

t qua Hoa K . Trung Qu

u tiên Trung

u th gi i v s n xu t, s

c xu t kh

u th gi i.

Theo T ng c c H i quan Trung Qu c t
485 nghìn t n v i kim ng
T i Hoa K , t

ng xu t kh

USD [16].
n 1986 nhu c

r t m nh, di n tích cây tr

i v i HCBVTV c

c phun HCBVTV và ch t di t c

19],

75 % di n tích canh tác nông nghi p c a Hoa K
[16]. S HCBVTV nông dân s d
K s

d ng

d ng HCBVTV

353 tri u lên 475 tri u Pound.

Hoa

c chi ph i b i kho ng 28 công ty l n [19]. Hoa K là

m t qu c gia xu t kh u HCBVTV l
ng

2008 xu t kh u 115 nghìn t n kim

USD [16].
u th gi i v s

ng, kim ng ch xu t nh p

kh u và s d ng HCBVTV, ngoài ra m t s

c s d ng nhi

Nh t B

u tiêu th các nhóm hoá ch t tu

y, m

thu

phát tri

m canh tác c a t

c [5].
i trong ngành công nghi p

HCBVTV th gi i là nh ng hoá ch
th

c lo i ra kh i

ng v

s c kho c

ch

iv

ng và

ng [23].

Ki n th

, th c hành c

i ti p xúc HCBVTV

* Trên th gi i
- T i Hoa K theo nghiên c u c a Alicia L. Salvatore và CS (2008) t i
Monterey - California cho th y 60 % s

ch

k thông tin ho

o v làm th

vì v y ch

i s d ng HCBVTV m
ng 10 % s

r a tay sau khi phun hoá ch t [18].

nh

t b ov
i không s d

cb t

c HCBVTV. Chính
qu

có 43


12

- T i Trung Qu

c s d ng r

nhiên, vi c s d ng m t s
nghiêm tr

b o v cây tr ng. Tuy

c tính cao và lu k

n ô nhi m

ng. Nghiên c u KAP c a Hong Zhang và Yonglong Lu

v m

n HCBVTV trong khu v c phía b c Trung Qu c cho th y: h u

h

i dùng HCBVTV không s d

các bi n pháp phòng ng a. Tác gi

n ngh Chính ph là c n thi t có bi n pháp can thi p thích h
nh ng r i ro s c kh e c
c

ng và các m i nguy hi

ng d

qu n lý
y m nh cung

o cho nông dân v

d ng

HCBVTV [20].
- T i Pakistan theo nghiên c u c a Dilshad Ahmed Khan và CS (2009) t i
khu v c tr ng thu c lá h u h t các nông dân không s d

n b o v cá

nhân nào khi ti p xúc v i HCBVTV. Ch có m t s ít s d ng giày dép (31 %), m t
n

ay (9 %) trong khi phun HCBVTV . Theo Muhammad Aslam

(2009) ch có 14,6 %
nhân, th

i tr l i t t ki n th c s d

ki n th c c

n b o v cá

ch

hành có 22,1 % không 2 bao gi s d

t yêu c u. Th c
n b o v cá nhân t i th

m

phun HCBVTV, không s d ng ng 58,6 %, không s d ng qu n áo b o h 57,0 %,
không s d

d ng m t n 59,9 %, không s d
o h 64,6 % [21].

- T i Ethiopia nghiên c u c a Y. Mekonnen và T. Agonafir (2002) có 67,4 %
không hi u các thông

ng HCBVTV; 79,4 % v

ng, hút

thu c lá khi làm vi c v i HCBVTV; 29,4 % c t gi HCBVTV g n th
th nh tho ng m i t m sau khi phun; v n còn 2,9 % không thay qu n áo sau phun
nông dân (64 %) c t gi HCBVTV khô
gi HCBVTV

p [25].

- T i Campuchia theo báo cáo c a Qu
bi n r ng rãi trong nông nghi
c m. Nh

ng, s d ng HCBVTV ph

nl

ch
t

t v nh ng r i ro c

mù ch do
ng HCBVTV [22].

13

* Các lo i hoá ch t b o v th c v t thông d ng
d ng hi n nay trên th gi i có t i hàng nghin ch ph m,
do v

i ta ph i phân chia ra nhi u lo i, theo nhi u cách khác nhau tu vào s

ng sâu b nh, c u trúc hoá h c và h p ch
th

c s d ng ho c m

ng nguy h i cho s

và hình

i. Có r t nhi u tác gi
th ng phân lo i khác nhau và ng d ng

trong m t th i gian dài. Phân lo i Gunn và Stevens(1976) theo ch
ch t hoá h

c nhi u tác gi và nhi

n

c trên th gi i ng d ng. T i b ng

phân lo i này, các tác gi chia HCBVTV ra m t s
+Hoá ch t b o v th c v t
- Các hoá ch

t nôctine, pyrethin

- Botanical ( chi t xu t t th c v t): D u hydrocarbon
-Các ch t h

p ch t ph t pho h

- Vi khu n: Bacillus thuringiensis
- Các ch t di t sâu b nh khác
- Ch t sát khu n hoá h c: Apholate, metepa, tepa
- Pheromones (ch t h p d n sinh h c và ure t ng h p): Juvennoids (lo i
Hoocmon iuvenile và hoocmon ph ng theo)
- Thu c tr r p
- N i ti t t c a sâu b nh và các n i ti t t ph

u ch nh s phát

tri n c a sâu b nh).
+Hoá ch

c hi u di t ký sinh v t (h p ch t dinitro và các ch t khác)

- Không di t n m
- Di t n m Hoá ch t phòng ng a n m
-H

t di t n m qua r Các ch

- Kh

t

-

t giun tròn

- Lo i di t giun tròn không b ng hun khói Di t c (Carbamates)


14

-H
+Các ch t làm r ng lá, ch t cây
+Các ch

u hoà s phát tri n c a cây

-

y s phát tri n (ch t kích thích và lo i kích thích th c v t)

- Ch t c ch

ng ( c ch ng n h n)

- Kích thích

i và làm gi m n y ch i bên

- Gieo tr ng cây qu , làm qu chín, n hoa và kích thích sinh nh a
- Làm r ng qu 16 Hoá ch t di t chu t
- Các ch

t chu t)

- Các ch t ch
- Các lo i khác
+ Hoá ch t di t c, sên
-

c

-

t
n pháp hoá h c h

s n xu t nông nghi

trí trong

p t hoá b o v th c v t c a Vi n

Kh o c u tr ng tr

us

c B o v th c v

i c a ngành Hoá BVTV

Vi t Nam [15].

c thành l p, là m

thu c B

c dùng l

mi n B c t

c

u trong s n xu t nông nghi p

-1957), mi

cs

d ng t
n t 1957-1975, th i k bao c p vi c nh p kh u qu n lý và phân ph i
c th c hi

ng HCBVTV dùng không nhi u v

20 ch ng lo i ch y u là thu c tr sâu và thu c tr b nh [5].

Th i k 1976-1980 m
1986-1990 trung bình m
h

c s d ng 1.600 t n HCBVTV. Th i k
d ng 1400 t
p ch t carbamat còn l i là h p ch t thu ngân,

n là các hoá ch t t

c cao [3].


15

nt

n nay, k t

im

n. N n kinh t th
lo

c cung ng k p th i

ng

ng ngu n hàng phong phú, nhi u ch ng

u ki n l a ch n HCBVTV, giá c khá

có l i cho nông dân.

nh

t tr sâu chi m 83,3%; hoá ch t tr n m 9,5%; hoá

ch t di t c 4,1%; nh ng lo i khác 3,1%

l là hoá ch t tr sâu chi m

37,9%; hoá ch t tr n m 21,12%; hoá ch t di t c 13,77%; hoá ch t di t côn trùng 23,46%
và nh ng lo

ng HCBVTV tiêu th

nh p kh

n, kim ng ch

nh [16]. Theo s li u c a T ng c c Th ng kê, kim ng ch

nh p kh u HCBVTV và nguyên li u

i

cùng k

i cùng k

Ngu

c nh p kh u v

y u t : Trung Qu c

(200.262.568 USD), Singapore (91.116.287 USD),
Nh t B n (19.412.585 USD). Hi n nay s

(42.219.807 USD), k ti p là

ng và ch ng lo i HCBVTV s d ng

i cao so v i khu v c [12

c

Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn

cho phép 886 ho t ch

c phép s d ng t i Vi t Nam [17].

Th c tr ng s d ng HCBVTV, theo s li u ki m tra t
s h vi ph m là 35-

-2009, t l

m b o th i gian cách ly là 2,0và li

ng là 10,24-14,34%; s d ng thu c c m là

0,19-0,0%; thu c ngoài danh m c là 2,17- 0,52%. Theo s li u C c BVTV trong
n 1981-

-2011) s

d

n; s lo i thu

kh

n. S

d

ng ho t ch

cs
n và giá tr thu c nh p

d ng

Vi t Nam g n 1.000 lo i,

c trong khu v

n 600 lo i [14].

Vi t Nam h th

n pháp quy v qu

y

. Pháp l nh v B o v và Ki m d ch th c v t c a

ng v Qu c h i

công b vào tháng 08/2001. Kèm theo là h th
Pháp l

ng d n th c hi n các
-CP v

-

nh x ph

d ch th c v t c a Chính ph . Các thông

u l b o v th c v t, ngh
c b o v và ki m

a B NN & PTNN, B Y t

qu n

16

lý và s d ng HCBVTV, v qu

cm

t nhi

n quy

nh vi c s n xu t, kinh doanh, nh p kh u HCBVTV tuy nhiên th c t công tác qu n
lý còn r t nhi u b t c p. Qua công tác thanh tra, ki
phát hi n vi c buôn bán, s

d ng HCBVTV c m, HCBVTV ngoài danh m c,

HCBVTV gi , HCBVTV kém ch

ng, HCBVTV quá h n s d ng. Tình tr ng

thông tin, qu ng cáo, ghi nhãn HCBVTV

nh v n t n t i.

ng công tác qu n lý HCBVTV t

p kh u, s n xu t

kinh doanh và s d ng, ngày 3-6-2009, B NN-PTNT v a ra Ch th s 1504/CTBNN-BVTV, v vi

ng qu

và s d

p kh u, s n xu t kinh doanh

c bi t là thu

NN-PTNT yêu c u các
p s n xu t, kinh doanh thu c

BVTV tri n khai th c hi n.
Trong quá trình s n xu t, v n chuy n, b o qu n và s d ng, thu
tá

ng b ng nhi

:
Không khí

Th c v t

Thu c b o v
th c v t

t

Th c ph m
c

ng v t

i

(Nguy n Tr n Oánh và cs, 2007)[5]
ng c a thu
m

ng
a thu c