Nghiên cứu khả năng sinh trưởng, phát triển của một số tổ hợp ngô lai trong vụ thu Đông 2014 tại Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

NGUY

NG

tài:

NGHIÊN C U KH
PHÁT TRI N C A M T S

NG,
T

TRONG V

H P NGÔ LAI
I THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI

H

o

: Chính quy

Chuyên ngành

: Tr ng tr t

Khoa

: Nông h c

Khóa h c

: 2011 - 2015

THÁI NGUYÊN - 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

NGUY

NG

tài:

NGHIÊN C U KH

NG,

PHÁT TRI N C A M T S

T

TRONG V

H P NGÔ LAI
I THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI
H

o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Tr ng tr t

L p

: K43 - TT - N01

Khoa

: Nông h c

Khóa h c

: 2011 - 2015

Gi

ng d n : TS. Tr n Minh Quân

THÁI NGUYÊN - 2015


i
L IC
Th c t p t t nghi p là quá trình r t quan tr ng giúp cho m i sinh viên
hoàn thi n ki n th c, h c h i kinh nghi
thêm ki n th c và k

c, trau d i

c t vào trong công vi c nh

c

yêu c u c a th c ti n, nhu c u nhân l c ngày càng cao c a xã h i.
Xu t phát t nguy n v ng c a b
ch nhi m khoa Nông h c hành nghiên c

c s nh t trí c a Ban

i h c Nông Lâm Thái Nguyên, tôi ti n

tài: "Nghiên c u kh

ng, phát tri n c a
i Thái Nguyên", sau m t

m t s t h p ngô lai trong v thu
th i gian làm vi c nghiêm túc và hi u qu

n nay khóa lu n c

hoàn thành.
c k t qu
n các th
h ct

lòng bi
n tình gi ng d

tôi trong su t quá trình

c bi t là s ch b o nhi t tình c a th y giáo TS. Tr n Minh Quân,
i tr c ti

ng d n tôi hoàn thành khóa lu

trân thành c

nh và b n bè, nh

ng h tôi trong su t quá trình th c hi

h n ch

ng th
i luôn h tr

và

tài.

Do th i gian có h n, kinh nghi

nh

c

chuyên môn còn nhi u

tài c a tôi không tránh kh i nh ng thi u sót. Tôi kính mong
cs

tài c a tôi có th

ng góp ý ki n c a các th y cô giáo và các b
c hoàn thi

Tôi xin chân thành c

!
Thái Nguyên, tháng 5 n

2015

Sinh viên

Nguy

ng


ii
DANH M C CÁC B NG

B ng 2.1. Tình hình s n xu t ngô trên th gi
B ng 2.2. Tình hình s n xu t ngô

n 2003-2013 .............. 6

m t s châu l

B ng 2.3. Tình hình s n xu t ngô c a m t s
B ng 2.4. D

......................... 8

u ngô trên th gi

........................... 10

B ng 2.5. Tình s n xu t ngô c a Vi
B ng 2.6. Di
c a Vi

t và s

n 2003 - 2013................ 14
ng ngô

các vùng tr ng ngô chính

.................................................................................. 16

B ng 2.7. Tình hình s n xu t ngô

n 2003-2013........ 18

B ng 3.1. Các t h p ngô tham gia thí nghi
B

i ch ng......................... 22

ng, phát tri n c a các T h p lai tham gia

thí nghi m v

i Thái Nguyên ............................................. 31

B ng 4.2. Chi u cao cây và chi
v

....................... 7

p c a các T h p lai .............. 34

i Thái Nguyên ............................................................... 34

B ng 4.3. S lá trên cây và ch s di n tích lá c a các T h p lai.................. 36
v

i Thái Nguyên ............................................................... 36

B ng 4.4. T
v
B ng 4.5 T

ng chi u cao cây c a các T h p lai.................... 38
i Thái Nguyên ............................................................... 38
ra lá c a các T h p lai v

........................ 40

t i Thái Nguyên............................................................................................... 40
B ng 4.6: Tr ng thái cây, tr ng thái b

bao b p ..................................... 41

B ng 4.7. T l nhi m sâu b nh c a các T h p lai ........................................ 43
B

ng kính g c và s r chân ki ng c a các THL ........................ 46

B ng 4.9. Các y u t c u

t c a các T h p lai........................ 50

v

i Thái Nguyên ............................................................... 50

B

t lí thuy

t th c thu c a các T h p lai v

i Thái Nguyên .................................................................... 51


iii
DANH M C CÁC T

VI T T T

CIMMYT :

Trung tâm c i t o gi ng ngô và lúa mì th gi i

CSDTL

:

Ch s di n tích lá

CV

:

H s bi

:

ng

i ch ng

G - CSL

:

Gie

n chín sinh lý

G - PR

:

n phun râu

G - TC

:

n tr c

G - TP

:

n tung ph n

KL

:

Kh

LSD

:

Sai khác nh nh

M1000 h t

:

Kh

NSLT

:

t lý thuy t

NSTT

:

t th c thu

P

:

Xác xu t

THL

:

T h p lai

TP - PR

:

Tung ph

TPTD

:

Th ph n t do

Ve

:

Th i kì n y m m

Vt

:

Th i kì tr c

ng

ng nghìn h t

n phun râu


iv
M CL C
Ph n 1. M

U ............................................................................................ 1

1.1. Tính c p thi t c
1.2. M

1.2.1. M

tài ............................................................................. 1
uc

tài...................................................................... 3

.................................................................................................. 3

1.2.2. Yêu c u.................................................................................................... 3
c và th c ti n c

tài ................................................... 4

c .................................................................................... 4
c t p.............................................................................. 4
Ph n 2. T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 5
khoa h c c

tài .......................................................................... 5

2.2. Tình hình s n xu t, tiêu th và nghiên c u ngô trên th gi i .................... 6
2.2.1. Tình hình s n xu t ngô trên th gi i. ...................................................... 6
2.2.2. Tình hình tiêu th ngô trên th gi i ........................................................ 9
2.2.3. Tình hình nghiên c u ngô trên th gi i................................................. 10
2.3. Tình hình s n xu t và nghiên c u t i Vi t Nam ...................................... 13
2.4. Tình hình s n xu t ngô t i Thái Nguyên.................................................. 17
2.5. Các lo i gi ng ngô ................................................................................... 19
2.5.1. Gi ng ngô th ph n t do (TPTD - open pollinated variety) ............... 19
2.5.2. Gi ng ngô lai (Maize Hybrid)............................................................... 20

Ph n 3. N

NGHIÊN C U...................... 22

3.1. V t li u nghiên c u .................................................................................. 22
m và th i gian nghiên c u ............................................................ 22
m nghiên c u ............................................................................. 22
3.2.2. Th i gian nghiên c u ............................................................................ 23
3.3. Quy trình tr ng tr t áp d ng trong thí nghi m......................................... 23


v
3.4. N i dung nghiên c u................................................................................ 24
u.......................................................................... 24
trí thí nghi m.............................................................. 24
3.5.2. Các ch

................................................... 25

3.6. X lý s li u ............................................................................................. 30
Ph n 4. K T QU VÀ TH O LU N......................................................... 31
4.1.

ng, phát tri n c a các t h p lai.......................... 31
nt

n tr c .................................................................. 31

n tung ph n, phun râu .............................................................. 32
4.1.3. Th

ng............................................................................ 33
m hình thái, sinh lý c a các t h p tham gia thí nghi m............. 34

4.2.1. Chi u cao cây ........................................................................................ 34
4.2.2. Chi

p............................................................................... 35

4.2.3. S lá trên cây......................................................................................... 35
4.2.4. Ch s di n tích lá (LAI) ....................................................................... 36
ng chi u cao cây ....................................................... 37
4.4. T

ra lá c a các t h p lai thí nghi m ............................................... 39

4.5. Tr ng thái cây, tr ng thái b

bao b p ........................................... 41

4.5.1. Tr ng thái cây........................................................................................ 42
4.5.2. Tr ng thái b p ....................................................................................... 42
bao b p ............................................................................................ 42
4.6. Kh

ng ch u c a các t h p lai thí nghiêm ................................ 43
c thân............................................................................................ 44

4.6.2. B nh th i thân ..................................................................................... 44
4.6.3. B nh g s t............................................................................................. 45

................ 46
4.7. Các y u t c

t c a các THL thí nghi m... 47


vi
4.7.1. S b p trên cây ...................................................................................... 47
4.7.2. Chi u dài b p......................................................................................... 47
ng kính b p.................................................................................... 48
4.7.4. S hàng h t trên b p.............................................................................. 48
4.7.5. S h t trên hàng..................................................................................... 48
4.7.6. Kh

ng 1000 h t ............................................................................. 49
t lý thuy t (T /ha)................................................................... 50
t th c thu (t /ha) ..................................................................... 51

Ph n 5. K T LU

NGH ............................................................. 52

5.1. K t lu n .................................................................................................... 52
ngh ..................................................................................................... 52
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 53


1
Ph n 1
M

1.1. Tính c p thi t c

U

tài

Cây ngô (Zea mays L.) là m

c

t

cao, có giá tr kinh t l n và chi m m t v trí quan tr ng trong th c ti n cu c
s ng c

i. Ngô là ngu n gi i quy

c cho nhi u dân t c

trên th gi i, m c dù ch có 17% t ng s

cs d

ng 1/3 dân s toàn c u.
và m t s
là ngu

c

m ts

n

c bi t là

c kém phá tri n) ngô

ng chính, giúp gi i quy t n

a, là

us

nh giá tr

th

c, ngô còn là ngu n

ng, 70% ch t tinh trong th

gia súc, gia c m là t

ng h p cho

c phát tri n có n

p

d ng 70 - 90% s

, Pháp

90%, M 89%...Cây ngô là th
súc l

chua r t t

c bi t là bò s a.
Ngoài ra, ngô còn là ngu n cung c p nguyên li u quan tr ng cho các nhà

máy s n xu
rãi c

s d ng r ng

c ch ng minh b ng 670 m t hàng khác nhau c a các ngành công

nghi
ho

u c n, tinh b t, d u, glucoza, ch t d

c - th c ph m, công nghi

c và công nghi p nh . Hi n nay

ng s n xu t Ethanol t nguyên li

n m nh và M là

u trong ngành này.
c nh ng thành t

y bên c nh vi c áp d ng các bi n

ng ru ng thì vi
gi ng luôn là nhi m v quan tr

u ch n l c, lai t o
n hi n nay, s n

xu t ngô trên th gi i ch th c s phát tri n khi áp d ng các ti n b
vào s n xu

c gieo tr ng các gi ng ngô lai.

t


2
Vi t Nam là m
ngh

c nông nghi p v

s ng b ng

u cây tr ng

quan tr ng th

c

c. Nhân dân nhi

t B c, Tây B c,
i

Vi

i nhi u d

, b t bánh ngô, xôi

ngô, ngô lu c, b

c s d ng làm th c ph m (ngô

bao t ) và làm nguyên li u phát tri
s n xu t ngô
này ch

-gia c m, tuy nhiên

Vi t Nam phát tri n r t ch m, t
y m nh sau nh

trong s n xu t. T gi

khoa h

t và ch

ng cao không kém gì so

c tiên ti n trên th gi i. Vi n nghiên c
uc

gi ng t

vi c s d ng các gi ng lai
u tiên (LVN10) hi

ng ngô lai t
v i gi ng c

ng c a cây tr ng

nh v c ch n t o gi ng ngô v i nhi u

c s d ng r ng rãi trong s n xu
i h c Nông Lâm
p tác, nghiên c u và tham gia tích c c vào m ng

i kh o nghi m các gi ng m
m

m n m trong m

i h c Nông Lâm Thái Nguyên là
i kh o nghi m gi ng ngô

trong nh

mi n B c,
c vào vi c

nghiên c u, kh o nghi
nh

p tác s n xu t gi ng ngô lai và có
c cho s phát tri n s n xu t nông nghi p nói chung và

phát tri n s n xu t ngô nói riêng.
ng t khi ch n l c, lai t o ra m t t h
c công nh n gi ng chính th c là m
nghiên c u bài b n và công phu, s
nhà khoa h
gi ng v

n khi t h p
ng dài

i vi c

ng gian kh và nghiêm túc c a các

c nghiên c u, kh o nghi m ph n ng c a các
u ki n sinh thái, mùa v khác nhau là vi c mà b t c gi ng

3
cây tr

ph i tr

s n xu

c công nh n gi ng, áp d ng vào

i trà.

Thái Nguyên là m t t nh n m
Vi

u ki

khu v c trung du và mi n núi phía B c
u tiêu bi

i di n cho vùng. Thái

ng s n xu t nông nghi p phát tri
c xem là m t trong nh ng cây tr ng chính góp ph
phát tri n,

is

i dân.

Xu t phát t nh ng yêu c
nghiên c

tài

y s n xu t

th c ti n nêu trên tôi ti n hành

Nghiên c u kh

ng, phát tri n c a m t

s t h p ngô lai trong v thu
1.2. M

uc

tài

1.2.1. M
c kh

ng, phát tri n, kh

các t h p tham gia thí nghi

ch

ng ch u c a

c gi ng thích h p cho v

nh thu c khu v c mi n núi phía B c.
1.2.2. Yêu c u
-

ng, phát tri n c a các t h p ngô lai
u ki n v

14 t i Thái Nguyên.

- Nghiên c

m hình thái và sinh lý c a các t h p lai

thí nghi m.
- Nghiên c u m t s

c tính ch ng ch u c a các t h p ngô lai thí

nghi m (ch ng ch u sâu b
-

nh các y u t c

t c a các t h p

ngô lai tham gia thí nghi m.

Ch

k t lu n v kh
c t h p lai có tri n v

ng c a các t h p lai.

kh o nghi m s n xu t.


4
1.

c và th c ti n c

1.

tài

c
K t lu n c

tài

quan tr

ch

l a ch n ra nh ng gi ng thích h p b
trong s n xu t v

B

c các t h
u gi ng ngô
i khu v c mi n núi phía

c ta.

1.

ct p
Giúp sinh viên c ng c ki n th c th c hành b trí thí nghi

ru

ng

ng.
Giúp sinh viên n

c am

c cách thu th p, x lí s li u, trình bày báo cáo

tài t t nghi p.
Trên c s nh ng ki n th c n

công vi c c

c s là hành trang ph c v cho

ng.


5
Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1.

khoa h c c

tài

Gi ng là y u t quan tr ng quy

t và hi u qu kinh

t trong s n xu t nông nghi p. Chính vì v
nghi p ph i c
tri

n vi c c i t o gi
ng hàng hoá v i s

c u th

phát tri n s n xu t nông
i v i s n xu t ngô, mu n phát

ng cao, quy mô l n nh m ph c v nhu

ng, c n ph i có các bi n pháp h u hi
t th p b ng các gi ng ngô m

bi t là

các gi ng ngô

ng su t cao, ch ng ch u t

các t nh mi n núi s d ng gi ng có kh

c

u h n, ch u rét t t,

t cao v a phát huy hi u qu kinh t c a gi ng v a góp ph
gi

ng bao các dân t c.
Trong nh

tN

t cao, ch

o ra nhi u gi ng ngô lai

ng t t phù h p v i các vùng sinh thái. Các gi ng ngô

lai c a Vi t Nam có kh

ng ch u v

t

i các gi

u ki n ngo i c nh b t thu n
c s n xu t b i các công ty

c ngoài. Tuy nhiên, các gi ng m

n xu t, c

, khách quan kh

a gi ng v
ng phát tri n, kh

ng ch u v i nh

u

ki n b t l i khác.
Trong quá trình kh o nghi m, so sánh gi ng s lo
nh ng y

mv

c tính nông sinh h

dài, cây quá cao, ch
hình s lo i b

c nh

th

kém và d nhi m sâu b
c tính không mong mu

qu tin c y ph i th c hi n thí nghi m

ng quá
n l a theo ki u
có k t

nhi u th i v .

Các k t qu nghiên c v th
ng ch

c các gi ng có

t .... c a các gi ng thí nghi

m hình thái, kh
khoa h c

6
l a ch n gi ng phù h p v

u ki n t

nhiên, kinh t

xã h i c a t nh

Thái Nguyên.
2.2. Tình hình s n xu t, tiêu th và nghiên c u ngô trên th gi i
2.2.1. Tình hình s n xu t ngô trên th gi i.
Ngô là cây tr ng có kh

ng nên phân b kh

trên th gi i, tr i r

n: t

0

i 40 N (l

a châu Úc, Nam

0

n 55 B (b bi
cao 1-

n g n 4.000m so v i m

c bi n (Nguy n

4].
S n xu t ngô trên th gi i phát tri n liên t c t
nh

ng d ng r ng rãi công ngh

n nay,

lai, k thu t nông h c tiên ti n và

nh ng thành t u c a các ngành khoa h
ngh ch bi n và b o qu

u th k

sinh h c, công
tin h

B ng 2.1. Tình hình s n xu t ngô trên th gi
Di n tích

su t

n xu t.
n 2003-2013

S

ng

(tri u ha)

(t /ha)

(tri u t n)

2003

144,67

44,60

645,23

2004

147,47

49,48

729,21

2005

147,53

48,37

713,62

2006

148,96

48,09

706,84

2007

158,31

49,90

789,93

2008

162,87

50,98

830,26

2009

158,84

51,63

820,15

2010

163,82

51,87

849,79

2011

171,78

51,55

885,29

2012

177,00

49,44

875,10

2013

184,19

55,20

1016,73

(Ngu n: S li u th ng kê c a FAO, 2015])


7
S

li u th ng kê c a FAO (2013) [14] cho th

2013 s n xu t ngô trên th gi
T

n 2003-

u t ng v di

t và s

n 2013 di n tích tr

ng.

144,67 tri

184,19 tri

n

44,60 t /ha lên t i 55,20 t /ha
645,23 tri u t

n 1016,73 tri u t

c h t là nh

ng d ng nh ng thành t u m i

57,57%.
K t qu
trong ch n t o gi

ng th i không ng ng c i thi n các bi n pháp k thu t

canh tác. Hi n nay v trí c

c kh

nh

qu c gia trên th gi i. Tuy nhiên do s khác nhau v
h u và k

thu t canh tác nên s n xu t ngô có s

nhi u vùng, nhi u
u ki n t nhiên, khí

khác bi t r t l n gi a

các vùng, các châu l c.
B ng 2.2. Tình hình s n xu t ngô

m t s châu l

Di n tích

Khu v c

su t

S

ng

(tri u ha)

(t /ha)

(tri u t n)

Châu Á

59,39

51,23

304,14

Châu Âu

18,97

61,90

117,45

Châu M

70,70

73,91

522,62

Châu Phi

35,01

20,44

71,61

(Ngu n: S li u th ng kê c a FAO, 2015)

Trên th

gi i, di n tích tr ng ngô trên th gi i t p chung ch y u

châu l c là Châu M

và Châu Á, chi m 70,62% di n tích tr ng ngô c a

toàn th gi i. Châu M là châu l c có di n tích, s
nh t th gi

t cao

t 73,91 t

t trung bình c a th
48,59% s

2

gi i, s

i
t 422,96 tri u t n chi m

ng ngô toàn th gi i. Châu Âu và Châu M t p trung ch y u
c phát tri

khoa h c k thu t cao, có kh

u


8
t trung bình c a th gi i và cao
n.
Châu Á có di n tích tr ng ngô là 59,39 tri
t /ha. S

t 51,23

t 304,14 tri u t n.

Châu

t th

t trung bình c a th gi i.

t

t 20,44 t /ha, b ng 37,02

bình c a th gi i và b

su t trung

t trung bình c a Châu M .

B ng 2.3. Tình hình s n xu t ngô c a m t s

Di n tích

c

t

S

ng

(tri u ha)

(t /ha)

(tri u t n)

M

35,47

99,69

353,69

Trung Qu c

35,26

61,75

217,73

Brazil

15,31

52,58

80,53

9,00

24,51

23,29

Mêxicô

7,09

31,94

22,66

Israel

0,04

225,55

0,11

(Ngu n: S li u th ng kê c a FAO, 2015)
Trên th gi i, c

ng qu c s m t tr ng ngô trên th gi i là M

2012, di n tích tr ng ngô c a M là 35,47 tri
99,69 t /ha và t ng s

t

t 353,69 tri u t n chi m 34,78% s

ngô toàn th gi i. Theo Rinke.E (1979) [17] vi c s
M b

ut

nh

d ng các gi ng ngô lai
n tích ngô c a M

ng các gi
Châu Á, Trung Qu

ng

gi

u trong s n xu t ngô. Di n tích

tr ng ngô c a Trung Qu
ng ngô c a Trung Qu c ch b ng 61,55% s

0,21 tri
ng ngô c a M

n


9
su t ngô c a Trung Qu c th
b

t ngô c a Trung Qu

t 61,75 t /ha,

u t ngô c a M .
t ngô cao nh t trên th gi i là Israel (225,55

t /ha), tuy nhiên di n tích tr ng ngô c

(0,03 tri u ha).

2.2.2. Tình hình tiêu th ngô trên th gi i
Ngô là cây tr ng có vai trò quan tr

i v i t t c các qu c gia trên

th gi i vì góp ph n gi i quy t nhu c
hành tinh và là ngu n th

i trên

l

y nhu c u s

d

a

2

ng ngô tiêu th trên th

c Qu c t

ng th gi i là 86 tri u t

93 tri u t

t ph n xu t phát

t nhu c u c a các nhà s n xu t ethanol và si-rô ngô. Si-

ng

à m t lo i ch t làm ng t có ch

ng calorie

l

c s d ng trong các th c ph m ch bi n s n (Bloomberg, 2012) [13].
Hi n nay nhu c u nhiên li u sinh h

phát tri

c bi t là

c

B c M . Theo s li u m i nh t c a Liên minh nhiên

li u tái t o toàn c u (GRFA), s

ng ethanol th gi
- 2003, M

25,2 tri u t

ch bi

- 2006 dùng 40,6 tri u t n và

i u t n. C c B o v

ng M (EPA) cho bi t

doanh s bán hàng c a ethanol t i M
t 14 t

i 54,3 t lít) (C c xúc ti

m i, 2013)[1].
M ty ut n
nuôi t i các n n kinh t

n tiêu th ngô là do nhu c u v th
m i n

Euromonitor, t ng doanh s m t hàng th
u t n. Theo d báo c a IGC, s

nh. Theo nghiên c u c a
ng c a Trung Qu c d ki n
n kho niên v


10
2010/2011 gi m 22% so v i cùng k niên v
c bi t

c do nhu c u tiêu th

các n n kinh t m i n i

Theo d báo c a Vi n nghiên c
(IRRI, 2003) [3

c th gi i

ng nhu c u ngô th gi i là 852 tri u t n,
c, 69% dùng làm th

dùng làm nguyên li u cho công nghi p.

c phát tri n ch dùng 5%
n t l này là 22%, d

báo nhu c u ngô trên th gi

c trình bày

B ng 2.4. D

b ng 2.4:

u ngô trên th gi

Vùng

i

(tri u t n)

(tri u t n)

586

852

45

295

508

72

136

252

85

Nam Á

14

19

36

C n Sahara - Châu Phi

29

52

79

M La Tinh

75

118

57

Tây và B c Phi

18

28

56

Th gi i
n

(Ngu n: IRRI 2003) [4]
u ngô th gi
c

i nhu
295 tri u t n

n 508 tri u t n t ng 72%, khu v c có nhu c
v

85,2% so v

nh nh t là khu

1997.

2.2.3. Tình hình nghiên c u ngô trên th gi i
Ngô là cây tr
s ng c

nt

t và g n bó ch t ch v i cu c

i b n x châu M

XVIII, khi Columbus mang cây ngô v

n th k
k , loài

im i


11
có nh ng phát hi n khoa h c quan tr ng v cây ngô. Phát hi

u tiên là c a

gi i tính c
ph n chéo

y s th

cây ngô t i Massachusettes.
n xét v gi i tính c a

ngô và cho r ng gió

c hi n quá trình th ph n.
u tiên ti n hành t p giao
th

ngô v i m c

nh n th y r ng vi c tr n l n các loài ngô

t v hi

lai là Charles Darwin vào

các thí nghi m trong nhà kính ông nh n th y nh ng cây
giao ph i phát tri

ph i 20% (Ngô H u Tình, 1997) [8].

Cu i th k

it

t khoa

h c ch không trông ch vào s may r i. Công trình c i t o gi
c Wiliam Janes Beal th c hi n l
khác bi t v

ys

t gi ng lai so v i gi ng b m

t c a con lai

t c a gi ng b m là 25% (Ngô H u Tình, 2009) [11].
Sau khi làm thí nghi m so sánh hai d ng ngô t th và giao ph i,
t lu
ph

u cao cây

d ng ngô giao

i d ng ngô t ph

Miranda, 1986) [15].
V

t

m ph i có các dòng

thu n làm v t li u kh
ng b c

ng t

t o ra các dòng thu n. Ông b

gi a m t s dòng và th y r

t và s c s ng

ph i

u ti
gi

các gi

cross)

n so v i các gi ng ngô khác th
u khoa h c thu t ng

Heterosis

ch

12
lai c a các gi ng lai d h p t , nh ng công trình nghiên c u v ngô
lai c

us b

uc

n t o gi ng ngô

(Hallauer, 1988) [16].
gi

di truy n c

lai ngày nay trên th gi

t n t i nhi u thuy t khác nhau song các thuy t tr i (Bruce, 1910; Collins,
1921; Jones, 1917) và thuy t siêu tr i (East, 1912; Hull, 1945) nh

cs

ng h c a nhi u nhà khoa h c. M c dù có nhi
các nhà khoa h
m

u cho r

m

ch

lai là hi

ng t h p lai có s c s ng

ng và phát tri

g su t và ph m

m c a chúng (Taktajan, 1977) [5].
Qua quá trình nghiên c u các nhà khoa h
ng, phát tri

h hàng l

t th
ng kh

phát tri n k thu t m

u nh n th

p lai gi a hai dòng không
t cao. Vì v

ngô lai có th áp d

u và
c vào s n xu

xu t s d ng h t lai kép trong s n xu
ngo t quan tr ng trong công cu c c i t o gi ng ngô t
phát tri n m nh

M

u

c
u ki n cho cây ngô

c có k thu t tr ng ngô tiên ti

ngô lai

M ch

t
n tích ngô

cM

ng ngô lai.

Trong các nhà khoa h c nghiên c u v
thành tích nh

c c th gi i ghi nh

30 dòng thu n, các dòng thu
m i

phía B

i có nhi u
o và chuy

c s d ng trong các gi
ngô Hoa K ,

i Châu Âu và Trung

Qu c (Ngô H u Tình, 2009) [10]. Ch
th g

thay
i ti n.


13
S phát tri n c a cây ngô ngày càng m nh m , chính vì v
yêu c u c a s n xu
t

i t o gi ng ngô và lúa mì Qu c

c thành l p t

ng Trung tâm

ng, c i thi n và phát tri n kh

ng l n ngu n nguyên li u, v n

gen, các gi ng thí nghi m, cung c p cho kho
thông qua m

ng

c trên th gi i

i kh o nghi m gi ng Qu c t . Các ngu n nguyên li u mà

t o dòng và gi ng lai.
Có th

t cu c cách m

t

c nh y v t v s

th

y tri n v ng trong chi

a n a th k 20,

c, th k 21 ngô s
c s n xu

c và th c ph m (Ngô

H u Tình, 2009) [10].
Có th nói ngô là lo i cây tr

y tri n v ng c

i trong th

k 21. Hi n nay công tác nghiên c u và ch n t o gi ng ngô trên th gi i v n
c chú ý phát tri
mong mu

t o ra nh ng gi ng ngô m i có nh

ng nhu c u ngày càng cao c

m

i.

2.3. Tình hình s n xu t và nghiên c u t i Vi t Nam
c ta ngô là cây tr ng nh p n i và m

ng kho ng

thành m t trong nh ng cây tr ng
quan tr ng trong h th
thích ng r ng v

c c a Vi t Nam. Do có kh
u ki n sinh thái khác nhau, bên c

c ta r t thu n l

ng và phát tri

c m r ng ra s n xu t và kh
nông nghi

Vi

trong vi c gi i quy

i dân Vi t Nam. Tình hình s n xu t ngô
n l ch s phát tri

ngô

c v trí c a mình trong s n xu t
c quan tr ng th hai sau lúa,

ng th i là cây màu s m t, góp ph
th c t i ch

u ki n

c chia thành ba

c ta qua

u. Quá trình phát tri n c a cây


14
n t 1960 -

n này ch y u s d ng các gi ng

i k thu t canh tác l c h
r t th p. Theo th

t ngô

ng ngô

Vi t Nam nh

trên 10 t /ha, v i di
su

t và s

t

u nh

t 11 t /ha và s

n.

n t 1981 - 1992: di
, t 11 t /ha (1980) lên 15 t /ha (1992), bình quân m
d ng các gi ng th ph n t
ch y u là gi ng t ng h p, h n h

t v n còn th p.

B ng 2.5. Tình s n xu t ngô c a Vi
Di n tích

n 2003 - 2013
su t

S

ng

(nghìn ha)

(t /ha)

(nghìn t n)

2003

912,7

34,4

3136,3

2004

991,1

34,6

3430,9

2005

1052,6

36,0

3787,1

2006

1033,1

37,3

3854,6

2007

1096,1

39,3

4303,2

2008

1140,2

40,1

4573,1

2009

1089,2

40,1

4371,7

2010

1125,7

41,1

4625,7

2011

1121,3

43,1

4835,6

2012

1156,6

43,0

4973,6

2013

1172,5

44,3

5193,5

(Ngu n: T ng c c th ng kê, 2015 )[6]


15

nt

n s n xu t ngô

th c s có nh

c ti n nh y v t, g n li n v i vi c không ng ng m r ng

gi ng ngô lai ra s n xu

ng th i c i thi n các bi n pháp k thu t canh tác

i c a gi ng m i. Ngô lai là ngu
m

Vi t Nam

ng l c m i, m t nhân t m i,

ng chi

u và phát tri n ngô

Vi

ib

u tr ng ngô lai v i di n tích th

nghi

t ngô t

15,5 t /ha lên 37,3 t /ha. Vi t Nam có t
trong l ch s ngô lai th gi

phát tri n ngô r t nhanh chóng
c ti

t b c so v i m t s

c

giá cao.
l
3 m t: di

n m nh cây ngô trên c
t, s

ng. Di n tích tr

c m r ng t
tt

34,4 t

i 44,3 t

ng

p 1,6 l n so v

- 2013 t

ng v di

t là 0,9 t

ng là 187,01 nghìn t

ch

c th gi i FAO và Trung

tâm Ngô qu c t

n cây ngô c a

Vi t Nam là m

nh nh t

Qu c, Vi

t qu r
Vi

y ut
khác bi t rõ r t.

n

Châu Á (Trung
.

c tr ng kh p hai mi n Nam - B c, song do
i ti t, khí h

t và s

ng

các vùng có s


16
B ng 2.6. Di

su t và s

ng ngô

các vùng tr ng ngô

chính c a Vi
Di n tích

Vùng

su t

S

ng

(nghìn ha)

(t /ha)

(nghìn t n)

88,3

46,1

406,7

505,8

37,6

1904,2

205,6

43,2

888,9

252,4

51,7

1306,1

80,1

57,6

461,5

40,3

56,1

226,1

ng b ng sông H ng
Trung du và mi n núi phía B c
B c Trung B và Duyên h i Nam
Trung B
Tây Nguyên

ng B ng sông C u Long

(Ngu n T ng c c th ng kê, 2015)[6]
Qua s li u b ng 2.6 cho th y:
c Trung du và mi n núi phía b c là khu v c có di n
tích tr ng ngô l n nh t c

ngô c

c là 505,8 ngàn ha, chi m 43,1 di n tích tr ng

c . Di n tích tr ng ngô

i phân b r

a

hình ph c t p, khí h u kh c nghi t, h
không phân b

t

là 37,6 t /ha th p nh t trong c
ngô l n nh
36,66% s

n là vùng có s
is

ng

ng là 1904,2 nghìn t n, chi m

ng toàn qu c.
là vùng có di n tích tr ng ngô nh

su t cao nh t trong c

b ng 1

t ngô
t ngô c

c. Khu v

khu v c có di n tích tr ng ngô th p nh t c
T nh ng k t qu

vùng này là 57,6 t /ha

ng b ng song C u Long là
c.

c ch ng t v th c a cây ngô trong n n s n

xu t nông nghi p. Tuy v y so v i th gi

t ngô

c ta còn


17
th

tc

n m t cách c th

ng nhu c

p th gi i và bè b

*

n xu t ngô c a Vi t Nam
t ngô c

gi

c ta còn th p so v
t ngô c a Vi

ngô th gi

t th c t th

t ngô trung bình c a th
t 44,3 t /ha, b

t

u so v i ti

n

xu t ngô còn cao, c nh tranh gay g t gi a ngô và các cây tr ng khác.
Khí h u toàn c u

i ph c t

ngày càng n ng n

c bi t là h

t

u sâu b nh h i m i xu t hi n, s n xu t ngô

nhi

ng xói mòn, r
Các gi ng ngô th c s ch u h

t.
u ki n b t thu

x u, chua phèn, kháng sâu b nh, có th

ng ng

t
ng th i cho

t cao và

t và hi u qu kinh t cho

i s n xu t v

c bi t các bi n pháp k thu t canh tác, m c

c c i thi n song v

i c a gi ng m i.

2.4. Tình hình s n xu t ngô t i Thái Nguyên
Cùng v i s phát tri n ngô trong c
nh

c, t nh Thái Nguyên trong

t quan tâm phát tri n s n xu

nhi u k t qu kh quan. Nh có các thành t u khoa h c k thu t m
nông dân ng d ng m nh m vào s n xu t nên di

c
c
t và s n

ng ngô
V

u ki

c at

c t p gây c n tr l n trong vi c s n xu t ngô

a s các huy

canh còn th
c nhu c

v t ch

thâm

u ki n t nhiên ph c t p, h th ng thu l
i cho nên s n xu t nông nghi p nói chung và s n

xu t ngô nói riêng còn nhi u h n ch .