Đánh giá hiệu quả công tác giao rừng cộng đồng trên địa bàn xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình (Khóa luận tốt nghiệp)

L I C M
Trong quá trình th c t p, hoàn thành khóa lu n t t nghi p, ngoài s c
g ng cu b n thân tôi nh n
cs
ng d n, giúp nhi t tình.
c h t, tôi xin chân thành c m
n quý th y cô giáo t i
h c Qu ng Bình t n tình d y b o cho tôi su t th i gian h c t p t i

ng
ng.

i

c bi t, tôi xin
c bày t lòng bi t
sâu s c t i cô giáo
ng d n
Th.s Nguy n Th Qu nh
dành nhi u r t nhi u th i gian và tâm huy t
ng d n nghiên c u và giúp tôi hoàn thành khóa lu n t t nghi p. Tôi xin chân
thành c m
t i Phòng
t o
ng
i h c Qu ng Bình cùng quý th y cô
trong Khoa Nông Lâm
t o r t nhi u
u ki n
tôi h c t p và hoàn
thành t t khóa h c..

Do h n ch v m t th i gian và
u ki n nghiên c u, nên khóa lu n này
c a tôi ch c ch n s không tránh kh i nh ng thi u sót, r t mong nh n
c
nh ng ý ki n
góp chân thành c a các nhà khoa h c, các th y, cô giáo và
các b n ng nghi p báo cáo này
c hoàn thi n
M t l n n a tôi xin chân thành c m

Qu ng Bình, tháng 4

2017

Sinh viên

Hoàng Th Thanh Ngà


M CL C


DANH M C B NG BI U
B ng 2.1. Th ng kê di n tích r ng c

ng theo vùng kinh t - sinh thái

B ng 2.2. K t qu quy ho ch b o v và phát tri n r ng c
giao r ng cho c
ng

t

B ng 2.3. Hình th c qu n lý r ng c
ng c a m t s c
bào dân t
i vùng Mi n núi phía B c

ng

B ng 2.4. Di n tích r ng giao cho c
B ng 2.5. Qu n lý r ng c

ng

m

ng t i Thôn Páng, xã Phú Thanh,

huy n Quan Hóa, Thanh Hóa
B ng 4.1. Ngu n thu nh p c a 30 h
B ng 4.2. Hi n tr ng các lo

ng Tr ch.

tc

B ng 4.3. Các s n ph m t r

ng Tr ch.

i dân l

c trong 12 tháng qua.

B ng 4.4. L ch tu n tra c a ban qu n lý r ng t
B ng 4.5. K t qu giao r ng c

ng

B ng 4.6. Di n tích các lo i r

ng Tr ch.
ng Tr ch.

t r ng giao cho c

ng.

B ng 4.7. K t qu tr ng r ng và khoanh nuôi tái sinh.

DANH M

Bi

, BI

, HÌNH V

2.1: Di n tích r ng toàn qu c phân theo ch th qu n lý

Hình 4.1. V trí khu v c nghiên c u
Hình 4.2. Su i Cà Roòng
Hình 4.3. T
Hình 4.4. R ng c

ng Tr ch
ng B n N u


DANH M C CÁC T

VI T T T

BNN - LN:

B nông nghi p - Lâm nghi p

NN & PTNT:

Nông nghi p và phát tri n nông thôn

BQL:

Ban qu n lý

BV &PTR:

B o v và phát tri n r ng

LNCD:

Lâm nghi p c ng

QHSD:

Quy ho ch s d ng

QLBV:

Qu n lý b o v

QLRCD:

Qu n lý r ng c ng

QD - BNN:

Quy t

UBND:
TNMT:

ng

ng

nh - B nông nghi p

y ban nhân dân
Tài nguyên môi

ng


1.1.

tv

R ng là ngu n tài nguyên quý giá c a t
c, có vai trò quan tr
i
v i cu c s ng c
i: cung c p ngu n g , c
u hòa khí h u, t o ra
oxy
ng th c v t và tàng tr các ngu n gen quý
hi m, b o v
n gió bão, ch
m b o cho s s ng,
b o v s c kh e c
i. Ngoài ra, r ng còn có nhi u tác d ng trong các
v c
phòng h , môi
ng sinh thái và c nh quan.
Tuy nhiên, trong nh ng
c
tài nguyên r ng
c ta
b
suy gi m nghiêm tr ng. Theo Maurand,

1943 di n tích r ng
c ta c
tính kho ng 14 tri u ha, v i t l che ph là 43% n
1976 di n tích gi m
xu ng 11 tri u ha v i t l che ph 34%, n
1985 còn 9,3 tri u ha v i
che ph là 28%,
1995 di n tích ch còn 8 tri u ha v i t l che ph
24,2%. Nguyên nhân chính c a tình tr ng này là do r ng không có ch
th c s d n n tình tr ng khai thác s d ng b a bãi quá m c. Trong nh ng
g n
do k t qu c a các
trình tr ng và b o v r ng nên di n tích r ng
c ta có
lên t 13,4 tri u ha v i che ph 39,5% vào
2009[9].
Nh n th
c s quan tr ng c a r ng, Lu
tb ov
và phát tri n r
n cho qu n lý r ng
c
ng thông qua hình th c giao r ng cho c
c
c xem là m t ch r ng th c s , h
c xác l p
quy n s d
t, s d ng r ng, thi t l p quy n l
ng
l i rõ ràng. Có th th y c

ng tr c ti
ng
vào r ng, n u bi t s d ng ngu n l c d i dào này vào công tác b o v r ng thì
r t có hi u qu .
Th c ti n nh
qua cho th y, chính sách giao r ng c
th c s
cs
c nguy n v ng c
i dân, t o thêm
vi c làm, nâng cao thu nh p và c i thi n cu c s ng c a h , nhi u h nông dân có
thu nh p khá t các ho
ng s n xu t kinh doanh trên r
c giao. Giao
r ng và th c hi
ng l i là nh ng v
quan tr
c xã
h i
ng v
v
xã h i và

1


ng l
có tính lâu dài. Vi c th c hi n chính sách giao r ng và quy
nh
ng l n tr c ti

i s ng c
i dân, ch y u
vùng trung du, mi
t s khu v c thu c các t
L
n Biên và Qu ng Bình.

ó
i dân
c

Qu ng Bình có t ng di n tích r
t r ng khá l n (621.056 ha)
chi m 77% di n tích t
uc
cv
che ph r ng [7]. Ð
b o v t t ngu n tài nguyên r ng, nh
nh các hình th c truy n
thông, t nh Qu
y m nh vi c giao r ng cho c
ng. Tuy nhiên,
i
i s ng c
i dân nh ng khu v
c giao r ng
dân trí th p, kh
d ng ngu
duy trì
o v và phát tri n r

c qu n lý b o
v r ng c a c
ng không d t o l
c mà ph i có th i gian, do v y
vi c h tr
ng xuyên c a chính quy
ng
ki m lâm là r t c n thi t.
Nh n th y vai trò quan tr ng c a r
i s ng c
i dân và
hi u qu kinh t t vi c tr ng r
i, nh
n B
Tr
ng phát tri n di n tích r ng tr ng; chú tr ng giao r ng v
giao v cho h
n lý, s d ng. Toàn huy n B
Tr
t lâm nghi
n tích r ng s n xu t 60.301 ha.
V i nh ng thu n l i v
u ki n t nhiên và th m nh v di
t r ng,
tr ng r
n v ng, nhi u ti
nB
Tr ch[10].
ng Tr ch là xã mi n núi thu c huy n B Tr ch, t p trung ch y u là
r ng phòng h

u ngu n,
ng bào là dân t c thi u s , tr
canh tác
và s n xu t còn nhi u h n ch . Bên c
a
u b t c p, vi c giao r ng c
c th và toàn di
nh tình hình giao khoán
nào. Ngoài
ra, vi c th c hi n chính sách giao r ng và quy
ng l i còn nhi u v
c n nghiên c
u ch nh cho phù h p v i th c ti n. M
u ch
c, nhi u nghiên c u xung quanh v
c t còn nhi u câu h
t ra c
c gi i quy t. Do
v y tôi ti n hành nghiên c
tài:
u qu công tác giao r ng
c
ng Tr ch, huy n B Tr ch, t nh Qu ng

2


1.2. M c
Tìm hi u và phân tích ti n trình th c hi n công tác giao r ng
Tr ch nh m

xu t các gi i pháp nâng cao hi u qu giao r ng c
ng Tr ch.

ng

ng
xã

1.3. Yêu c u
- Thu th p s li

u qu công tác giao r ng c ng

ng.
- Làm rõ các thu n l
còn b t c p trong công tác
giao r
xu t các gi i pháp qu n lý r ng b n v ng.

3


2.1. Tình hình qu n lý r ng c

ng trên th gi i

Khi nói t i phát tri n lâm nghi p hi
i ta bàn nhi u t i lâm
nghi p xã h i hay lâm nghi p c
ng. Cu i nh

án
lâm nghi p xã h i th h
nh và thi t l
n
vi c xây d
ng tr
a, s hi n di n c a cái g i là
m xu t phát cho nh ng d án tr ng l i r ng cho c c ng
ng hay m
i. Tuy nhiên, nhi u d án lâm nghi p t p th
u
p trung vào kh
n các h
th ng qu n lý r ng c
ng [5].
Nhi u ví d v h th ng qu n lý tài nguyên r ng b
a ho
ng t
tìm th y Châu Á, nh ng d ng hình qu n lý r ng
công c
c t ng h p g m: Qu n lý r
y-b
hoá
c tìm th y nhi u
n lý r ng t
ng mi n núi
c qu n lý r ng c truy n Nêpan, các khu r ng c m
g n Mount Merapi c
dãy núi Himachal Pradesh t i n
...; Qu n lý r ng trong m

ng bán khô h n
i ta có th
th y nhi u ki u qu n lý tài nguyên công c ng v r
u qu n lý
t Gauchar Gujurat c a
; Qu n lý r ng g n v i ngu
c thôn b n
ng vùng Ifugao Philipin v i vi
m b o vi c cung c p
c cho
c tr ng cây bên các b
h n ch xói mòn t i nhi u
vùng th p Terai Nêpan; Và cu i cùng là Qu n lý các lùm cây thiêng và các h
, t i nhi u xã h i
theo c truy n v n b o v nh
ng nh g i là nh
có ch
cho các v th n linh và linh h n c
c là các khu
r ng c
i s giám sán c a các tu vi
c coi
n chung c a thôn b n...[3].
Theo tài li u t ng k t c
n hi n nay c a
ngành lâm nghi p trên th gi i là xã h i hóa ngành lâm nghi p là khá ph bi n,
c bi t
n. Vi
t giao r ng cho các t ch
nhân, c

i dân qu
c ti n hành m nh m và
u cho th y nh ng hi u qu rõ r t so v i vi c qu n lý t p trung c a Nhà
hi
u tình hình qu n lý r ng c
ng
4


m t s qu
*

i di
:

Trong nh
th ng qu n lý r
nh m m

o ra m t l
ng này có quy
d ng r ng chung c
hành.

c trách thu
at i
i. T i bang Uttar Pradesh,
ng r
c bi t (van panchayat)
m gi a r ng c

a
ng quy t c gi i quy t các v
s
a trên nh ng lu t l
c chính ph ban

i s h tr c a nh ng nhà tài tr
c, nhi u
chính ph
các bang
u xúc ti n các k ho ch xây d ng lâm
nghi p xã h i thông qua nh ng k ho ch qu n lý tài nguyên r ng công c ng.
Và
tr thành m t trong nh
u tiên th nghi
p xã
h
trong nh
iên m
cho c
ng
ki m soát quá l n ngu n tài nguyên r ng.
p xã h i t p
trung vào vi c thi t l p r ng cho c
ng s d
t
có r ng
gi i phóng nh ng khu r ng hi
i. Tuy nhiên, v i
vi c th nghi m lâm nghi p xã h i khá s

n các cu
t ngày
p và c
n chính
ph ph
t chính sách m i nh n m nh vi c qu n lý r ng cho b o t n
và nhu c u c a c n
ng.
u này d
ns
ic
qu n
lý r ng có s tham gia (
i ti ng nh t trên toàn c u
c bi
n v i h th ng qu n lý r ng d a trên s chia s trách nhi m và l i
ích gi a
c và c
[3].
Vi c s
i hi
o lu
c bi t
quan tr ng. Nó phân c p nh ng quy n h
n vi c th c
thi nh ng k ho ch phát tri n kinh t và công b ng xã h i cho các t ch c
(PRIs), ho c nh ng h
ng làng, nh ng t ch c mà có ch
huy n,
kh i hay thôn.

c qu n lý r
i s d ng g i
i di n cho m t lo t các nhóm xã h i mà ch y u là
nh
i có cu c s ng g n bó v i s n xu t nông nghi p. Các chính sách
lâm nghi p (1998) c ng
h tr nhi u cho s tham gia c a c
ng vào
lâm nghi p t i
[3].
bang Andhra Pradesh,
ch c phi chính ph
th c tham gia vào vi c th c hi n Doanh nghi p Qu n lý r

i thi n

5


c s giao ti p gi a chính ph
nghi p c
ng Andhra Pradesh, xu t hi n khá thu n l i v i s giám sát
c th c hi n b i m t s tr m ki m lâm, t ch c phi chính ph
ng
u các panchayat và hi
ng cá
ng làng [3].
*Nêpan:
ng sai sót trong vi c thi t k các
pc

c
nh ng bài h c t nh
c hi n nh ng c i cách l
c i
thi n hi u qu c a lâm nghi p c
t công c
trong vi c b o t n ngu n tài nguyên r ng và phát tri n nông thôn. Vào nh ng
u xem xét các chính sách v LNCD. M
trình LNCD chính th
c thành l p và các
tb
c giao
cho Panchayats
n c a chính quy n Nêpan, nó có 3
c p huy n, kh i và thôn). Tuy nhiên th c t là Panchayats không ph i là m t
phân c
quy
i di n cho l i ích c a c
ng
ng v n là nhóm b t l i b
c
chuy
ho
ng th
các nhóm s d ng r ng c
ng và
trao cho các nhóm này nh ng quy n l c l
thi t k , qu
ng
l i t r ng c

ng. Các nhóm này có quy mô qu n lý t
hecta r
t r ng không ph thu c vào v trí qu n lý hành chính. Qua nhi u
th nghi m nhóm s d ng r
c xem là có hi u qu nh t. Sau 25
th c hi n qu n lý r ng c
u hecta r ng, chi m 25%
di n tích qu
c giao cho nhóm h qu n lý (Kanel, 2004) [3].
* Campuchia:
Lu

ông nh n quy n s h u t p th c a c
i v i ngu

ng b n

t yêu c
sách ngành Lâm nghi
nh s
tham gia c
c b o t n và qu n lý r ng b n v ng
là m t ph n quan tr ng c a vi c c i cách chính sách. Vi c phân c
t
u ki n h tr
c cho lâm nghi p c
t R ng
các nhà tài tr lâm nghi p ph i làm th
v n hành và cho
phép c

c c p quy n s h u t p th .
M
m nh n trong cách ti p c n là s nh n m nh khi mà D án Nghiên
c u Lâm nghi p c
t s tham gia c
vi c l p k ho ch, vi c b u ra nh
i di
nh. Các làng

6


c b u ra m t u ban qu n lý lâm nghi p c
th o
tho thu n qu
t khi h th ng qu n lý
c tri n khai, u ban qu n lý ph i có trách nhi m tìm ki m nh ng gi i
pháp cho nh ng v
i dân trong vùng d án thi t l p
cho riêng mình h th ng chia s l
c ch
th c hi n d án nghiên c u r ng c
ng c a chính ph
án b t
u thi t l p v i s tham gia c a 3 ngôi làng là Prey Yav, Damnakchoul và
Tbeing Pouk v i t ng di n tích là 922 hecta. C c Lâm nghi
nh có
ng c
ng. T ng c ng, có 19 t nh, thành ph , 76 qu n, huy n,
157 xã, 615 làng ngh tham gia ho

ng lâm nghi p c
ng. Có kho ng
60.000 h
n lý v 180.000 ha r ng v a b xu ng c p [3].
* Philippin:
Qu n lý r ng c
lý r ng Philipin. Nh n th c r
vi c qu n lý r ng, chính ph
th c qu n lý r ng d a vào c

c coi là chi
c chính c a qu n
i dân vùng cao có th
i tác trong
ng chi
c c a mình sang hình
ng. CBFM phát tri n t
n lý
r
p c n ph c h i r
ck th
is
h p nh t c
p xã h i (ISFP) thông qua
n ban
hành, các ch th c a t ng th
c kh
ng b i chính ph
y s tham gia c a
c phát tri n và b o v ngu n tài nguyên r ng.

CBFM nh
y trao quy n cho c
ng, qu n lý r ng b n v ng, lành
m nh và cân b ng sinh thái, và công nh n quy n c
i dân b
iv i
nh ng khu v c t tiên c a h . Quy n s d
c th hi n trong tho thu n
qu n lý r ng d a vào c
ng (CBFMA), mà ph c v
b o lãnh cho
c
ti p c n và qu n lý r
n a (Pulhin 2003) [3].
* Thái lan:
Vào cu i nh
ho ch phát tri n qu c gia c
kêu g i s tham gia c
c qu n lý tài nguyên thiên
nhiên. Chính ph
n m c tiêu qu n lý r ng c a mình t t p
trung s n xu t nh h
n cân b ng gi a b o t n, ph c h i ch
n xu t
bao g m c s phát tri n sinh k
n pháp c
c
n cho c
ng quy n qu n lý và

7


duy trì s d ng tài nguyên b n v ng. Tuy nhiên theo Kaewmahanin và Fisher thì
xu t hi n nhi
t gi a cán b lâm nghi
l i cho n n phá r ng là
cv ic
ng
tìm ra các gi i pháp kh c ph c. C c Lâm nghi
xu t d th o
u tiên v d lu t lâm nghi p c
n l n là m t b quy t c và
án tái tr ng r ng
c a chính ph (Makarabhirom 2000) [3].
C
nghiên c

ng r ng ng p m
minh h a cho kh

ng h p
ac
ng trong lâm nghi p,
c
n vi
n g và ti n hành
tham gia các ho
ng cây. Nh
ng ngay l p t c bao g m

vi c c i thi n sinh k
u ki n c a các h sinh thái r ng ng p m n, ngoài ra
còn là xúc tác cho phong trào qu n lý d a vào c
ng Thái Lan [3].
* Trung qu c:
Trung Qu c r ng ti p t
c qu n lý theo t p th , Trung Qu
mà t p th làm ch
tn
t lâm nghi p c a qu c gia. Theo th ng kê chính
th c c a phòng th ng kê, k t cu i nh
ns h
t lâm nghi p
c gi i h
c ho
p th , t ng di n tích r ng
thu c s h u c
c chi m 41,6% t ng s , còn l i là thu c s h u c
quan t p th , c th là
n, các xã và làng m c. Chi n
c qu n lý r
u tiên trên toàn qu c, là m t chi
c tri n khai t
n nay v n còn ti p t c, là chi
c có quy mô l
cs
tham gia c
n lý và b o v r
ng khu
r

ng d c theo các dòng su
b o v ngu
c, ch ng xói mòn, nh ng khu r ng tr
b o t n ngu
c
sinh ho t và c nh ng khu r ng tr ng ch n gió và cát. T
t ví d ,
vào gi
ng khu r ng c a làng, các h
ng
c qu n lý theo t p th
ng c a ph n
ng
c a nh
i lí
ng c
ng
[3].
* Lào:
T i Lào, vi c chính th c hóa quy n s d
t thông qua LUP / LA
(Land A
c gi i quy t và kh i t o Lào thông qua các H i ngh
Nông nghi p và lâm nghi p qu
b
u quá
trình, 8000 làng m
c l a ch n trên kh
c n m nh ng khu
v

c sông, các khu v c b o v
m liên

8


nh du canh. Nh n m
c trao
t nông nghi p. Trong th p k qua kho ng 5400 làng, b ng kho ng 50%
c a t t c các làng
n thành c
3].
quan t

Khái ni m v Công ty qu n lý r
c tri n khai t
t i SPF Dong Khapo t
c h tr b i các LSFP / SIDA v i
các m c tiêu qu n lý r ng t nhiên d a trên s
ng g b n v ng và lâm s n
ngoài g
c s n xu t c
b ot
ng sinh h c và
nc
c d a trên s
ng
qu n lý r ng gi a c
m t t ch c d a vào làng theo hình th c JFM H
c thành l

t o thu n l i cho s h p tác gi a các làng có liên quan và chính quy
a
c qu
p nhi u l
i dân,
c bi t là kh
nt
a làng, mà k t qu là t
ng l c
m nghèo và b o v r ng t
].

i Ngawi, Java c
ng m t r ng
làng 5 hecta theo sáng ki n c a s Lâm nghi
t r ng không thích h p
cho tr ng tr
c phép thu ho ch g
s d ng t
buôn bán. Vi
gia súc trong r ng b nghiêm c m. Chính ph ph i
qu n lý nh ng khu r ng mà vi c b o v là r t c n thi t và các c
a
qu
ng c
gi
c, r ng s n xu
xu t kh u và cung c p g cho vùng do S lâm nghi p
qu n lý, nh ng khu r ng còn l
].

2.2. Tình hình nghiên c u và th c tr ng c a công tác qu n lý r ng c ng
ng t i Vi t Nam
Hình th c qu n lý r ng c
n t i t lâu i
sau khi Lu
t b o v và phát tri n r
i, c ng
c c ng nh n là m t ch r ng th t s , ngoài nh ng di n tích r ng do
c
ng t qu
c còn giao thêm di n tích r ng cho c ng
ng qu
cho c
ng qu n lý trên toàn qu c là 191.383 hecta r ng chi m 1,4%, trong
ng qu n lý 171.395 hecta r ng t nhiên, chi m 1,7% so v i t ng
di n tích r ng t nhiên c a c
c [15].

9


Bi

2.1: Di n tích r ng toàn qu c phân theo ch th qu n lý

y so v i t ng di n tích r ng theo các ch th qu n lý r ng khác
n lý r ng, doanh nghi
c, h
y ban nhân dân
các c p, thì t l di n tích r ng do c

ng qu n lý th
t nhi u. Trong
c ti n cho th y hi u qu t vi c qu n lý r ng c a c
ng r t cao,
nhi u khu r
cc
ng qu n lý b o v r t t t. Vì v
cc n
quan tâm nhi
n công tác giao và qu n lý r ng c
góp
ph n qu n lý r ng b n v ng.
T i H i th o qu c gia v

n ra Hà N i vào 6/5/2009, Nguy n
a mình v th c tr ng, v
và gi i pháp c a
Vi
ra r
n 31/12/2007 c
c có 10.006
c
n lý và s d ng 2.792.946,3 ha r
t
tr
i núi tr
xây d ng và phát tri n r ng. C
ng qu n lý ch y u là
r ng phòng h
c d ng (71%), r ng s n xu t ch chi m 29%. C

ng qu n
lý và s d
t lâm nghi
i 3 hình th c: Th nh t, r
t
r
c có th m quy n giao cho c
ng qu n lý, s d ng
nh lâu dài v i di
t lâm
nghi p do c
ng qu n lý và s d ng. Th hai, r
t r ng do c
ng
t công nh n và qu
c giao v i di n tích
ba, r
t r ng s d ng vào m
lâm nghi p c a các t ch
cc
ng nh n khoán b o v , khoanh
nuôi và tr ng m i theo h
ng khoán nh n r
i di n tích
32,3% [10].
10


a mình, Nguy
ng s li u

t ng h p v di n tích r ng c
c th ng kê theo các vùng kinh t sinh thái (B ng 2.1).
B ng 2.1. Th ng kê di n tích r ng c

ng theo vùng kinh t - sinh thái
: Ha

Tên vùng

Di
t
lâm nghi p
t i các vùng

Di

t lâm nghi p c a c ng
ng theo ngu n g c hình thành

Giao

giao

Khoán

Toàn qu c

2.792.946,3

1.643.254,1

247.029,5

902.662,7

Tây B c

1.893.300,9

1.263.675,6

45.248,4

584.376,9

760.131,1

319.859,9

181.932,9

258.338,3

B c Trung B

58.541,7

40.489,1

18.052,6

0

Nam Trung B

5.373,3

0

1.124,4

4.612,9

Tây Nguyên

62.422,3

19.229,6

671,2

42.521,5

0

0

0

0

12.813,1

0

0

12.813,1

c

ng B ng Sông
C u Long

(Ngu n:

, 2013 )

i h i th o qu c gia v
i 5/6/ 2009, Lê Th
u
ph i viên D
-B
bày m t s k t qu
u
ho
ng d
m lâm nghi p c
ng. D
m Lâm nghi p c

ng do Qu u thác cho ngành lâm nghi p
(TFF) tài tr v i t ng kinh phí 1.463.000 Euro là m t trong nh
thu
c nhi u c
ng tham gia qu n lý r
c hi n v i ph m vi
r ng trên toàn qu c. D án b
ut
n h t tháng
6/2009, ti n hành trên 10 t nh (b ng 2.2) [15].

11


B ng 2.2. K t qu quy ho ch b o v và phát tri n r ng c
r ng cho c
ng
STT

T nh

1

n Biên

2

S xã
c quy
ho ch

t lâm nghi p
c quy
ho ch (ha)

t giao

S c ng
Di n
ng
tích
c giao r
r ng
giao (ha)

4

30.284,41

8

4.287,5

4

29.263,70

8

2.283,7

3

Cao B ng

5

10.944,10

10

1.006,5

4

L

2

14.914,00

4

551,5

5

Yên Bái

6

19.721,40

8

3.263,3

6

Ngh An

4

29.407,11

3

369,0

7

Qu ng Tr

4

31.583,90

8

1.032,2

8

TT - Hu

4

20.050,20

7

729,8

9

Gia Lai

4

37.883,50

6

1.374,5

2

17.881,10

2

1.900,2

39

241.933,42

64

16.798,1

10

c Nông

C ng 10 t nh

(Ngu n:

, 2012)

Theo báo cáo này thì vi
m mô hình lâm nghi p c
ng t i các
xã tham gia d
c hi n t
ng quy ho ch
b o v và phát tri n r ng có s tham gia c
i dân c a 39 xã tham gia D
án (thu c 18 huy n c a 10 t

c UBND huy n phê duy t v i t ng di n
tích quy ho
t lâm nghi
ki n di n tích r ng
t lâm nghi p s giao cho các c
ng là 20.428,0 ha. D
a
t giao r ng (có s tham gia c a c
c
16.798,1 ha, bàn giao và c m m c gi i ngoài th
a cho 64 c
ng.
* M t s t nh Mi n núi phía B c
Trong nghiên c u v qu n lý r ng c
ng c
ng bào dân t c thi u
s vùng núi phía B c Vi t Nam, Nguy
yt
n Biên,
Hoà Bình có 4 hình th
i ngu n g
r ng c
ng truy n th ng do c
ng t công nh n t
i, r ng c a

12


c c p gi y ch ng nh n quy n s d ng, r ng giao cho nhóm h

thôn b
ng qu n lý, r ng giao cho h
t liên k t cùng qu n lý. Các hình
th
m ts
c t ng h p trong B ng 2.3 [15].
B ng 2.3. Hình th c qu n lý r ng c
ng c a m t s c
dân t c ít ng i vùng Mi n núi phía B c
STT

Hình th c
qu n lý

Ngu n g c
hình thành

Hiên tr ng
và quy mô

ng bào

M
s d ng

B n Hu i Cáy, xã Mùn Chung, huy n Tu n Giáo, t
C
1

C

ng
qu n lý theo
truy n th ng

B n t công
nh n t
i.

R ng t
nhiên, 81 ha

nL

n lý,

n Biên B o v ngu n
c. l y g làm
nhà, các lâm s n
khác tiêu dùng
hàng ngày.

nh Hoà Bình- C

ng

ng
2

Nhóm h gia

Xã h
ng s
d ng r ng.

R ng t
nhiên, r ng
tr ng, 31 ha

Ph
t tr ng,
l y g , tre n a bán
ra th
ng.

(Ngu n: Nguy n Bá Ngãi, 2013)
n Biên nhóm h
c UBND huy
t giao
r ng, có quy
nh kèm theo quy n l
c a nhóm h . Trên th c t ,
nhi
i c qu n lý r ng c a c
n, c a các t ch c trong
b
c hình thành do truy n th
i ho c do D án EU th c hi n.
Các khu r
c xã, huy n ho c t nh th a nh
l

qu n lý lâm nghi p c p huy n ho c t nh, c
a
bàn ch p nh n khi tri n khai các ho
ng t i c
ng. K t qu nghiên c u
B n Hu i Cáy, xã Mùn Chung, huy n Tu n Giáo, t
n Biên - C
ng
ng 2.3) là m t ví d ph n ánh tình hình chung v s tham
gia qu n lý r ng c a c
ng [14].
T i B c K n mô hình c
ng tham gia qu n lý r ng t i 4 thôn B n
c và thôn Khu i Li ng thu c 2 xã L
c a huy n Na Rì v i t ng di n tích là 4.748.528m2
ng ví d
n

13


t lâm nghi
này sau khi giao cho
hình. Trên nh ng di
c
c qu n lý b o v t
c nh ng
hành vi phá r
y, khai thác r ng trái phép. Bên c
ng

c t p hu n xây d
ng k thu t v tr ng r ng
b
n các mô hình nông lâm k t h p,
c i thi
i s ng c
14].
Theo k t qu nghiên c u c a Ph
i các tác gi
03 và k t qu nghiên c
m hi n nay t i t
y
h
,c
ng làng b n và các t trong b n m t s
a
t giao r
c c p s
c quy n
ng l i. K t qu
ra r
it
u th c hi n t t nhi m v
qu n lý, b o v , khai thác, s d ng và phát tri n r ng. Không có bi u hi n nào
cho th y c
ng, nhóm h y u kém trong vi c qu n lý, th m chí r ng còn
c khôi ph c và b o v t
ng c a h
i b n Nà Ngà c a
xã Chiên H c.

V v

xây d

cb ov r
u c a mình v

ra r ng, t
c
khuy n khích l
c qu n lý b o v c a c
c chi c c ho
quan lâm nghi p công nh n. Trong t nh Lai Châu có 1.791 ngôi làng c a 145 xã
c, và t
ng.
Nh
c xây d ng d a theo phong t c và truy n th ng qu n lý và
b ov r
ng th
cs
i và phát tri
ng yêu c u c a giai
n hi n nay. Các mô hình qu
ng minh là có hi u qu
c công
nh
c áp d ng r ng rãi. Các mô hình không ch c ng c vai trò c a c ng
ng trong qu n lý và b o v r ng, mà còn là c ng c vai trò c a c a ph n (ví
d
a bàn t

[14].
Bên c

-Christophe Castellaa, Stanislas Boissaua, Nguyen Hai
uv
ng c a vi
t giao
r ng m t s t nh mi n núi Vi t Nam. Nghiên c
ra quá trình hình
thành vi c giao r ng và
ng c a vi c giao r
n h th ng sinh k nh
n s n xu t nông nghi p và phát tri n kinh t . T
h c cho các can thi
n s phát tri
ng c a các chính sách.
* M t s t nh Tây Nguyên:
Theo B o

ng l i trong qu n lý r ng

14


c
nhiên, t
1.4) [8].

t qu
nghi

n trung bình, giao cho 6 c
B ng 2.4. Di n tích r ng giao cho c

Tên
thôn
Vi Ch
Ring

m
Xã Hi u, huy n Kon
Plong, t nh Kon Tum
Xã Kon Chiêng,
huy n Mang Yang,
t nh Gia Lai
Xã Ea Sol, huy n Ea
H'Leo, t nh Dak Lak

Buôn
Tul

(Thôn
6)
Mê Ra,
Bu

Xã Yang Mao,
huy n Krông Bông,
t nh Dak Lak
Xã Qu ng Tâm,
huy

c, t nh
Dak Nông
n
p, t nh Dak
Nông

T ng di n tích r ng (ha)

c 7.620 ha r ng t
ng thôn buôn 4 t nh (B ng
ng

DT r ng
giao(ha)

m
m r ng

808

R ng lá r
ng xanh núi
cao. Tr ng thái nghèo, trung
bình, giàu

2,594

R ng lá r
ng xanh.
Tr ng thái nghèo, trung bình,

y
R ng kh p non.

1,128

Tr ng thái nghèo, trung bình,
r y

964

R ng lá r
ng xanh.
Tr ng thái nghèo, trung bình,
y

1,016

R ng lá r
ng xanh.
Tr ng thái nghèo, trung bình,
y

1,110

R ng lá r
ng xanh.
Tr ng thái nghèo, trung bình,
y

7,620

(Ngu n:Qu n lý r ng c

ng

Vi t Nam).

t t c 6 thôn buôn này, c
u quy
nh nh n r
th c c
ng thôn buôn. Và t
u, th nghi m qu n lý
r ng c
ng Tây Nguyên cho th
c qu n lý r ng
thích h p v i c
ng dân t c thi u s s ng g n r ng. C
ng l i t
g
i r ng sau khai thác
ng th
c thu nh p cho
i nghèo nh n r ng. T ng thu nh p t khai thác g
i t i 6 thôn

15


ng, tr chi phí khai thác, thu tài nguyên và trích cho
buôn trên là 6.820 tri

UBND xã t
ng l i c a c
ng là 3,250 tri
ng [8].
i pháp xác l
nh, th c t
n

ng l i trong qu n lý r ng
c
i
nh n r
ng l
các khu r
t tiêu chu n r
nh hi
i qu n
lý r ng ph i ch
n ch m i quan tâm qu n lý r ng t nhiên
c
nh quy
ng l i c a ch r ng m t cách công b ng là
d
ng sau giao r
i qu
c ph
ng
r ng mà h
ng, n u b o v
ng t t s

ng l
gia
ng theo tr
ng là m t v
khó
nh và th c t
Vi
u ch tiêu này cho các ki u r
u
ki n l
a, khí h u và tr ng thái r ng khác nhau. Vì v y ti p c
ng l i là m t nguyên t c c
c áp d ng, tuy nhiên c n
n có th v n d ng và c
ng có th ti p c
c.
ra r ng xây d ng mô hình r ng
nh
ng s
nh quy
ng l i, l p k ho ch và giám sát
qu n lý r ng c
ng. M t l a ch n quan tr
ng h p này là l p k
ho ch và th c hi
ng l i g c i d a vào mô hình r ng
nh.
M c tiêu xây d ng mô hình r ng
nh nh
i kh

pc ar
i nhu c u lâm s n c a c
ng
nh
trong m t k k ho
cho vi
nh gi i pháp khai thác,
ch
ng r ng t
ng d n d t r ng v d ng
nh và tính
c kh
pg ,c
i s ng c
ng [8].
Ngoài ngu
ng l i t
ng v g c a r ng và các s n
ph m lâm s n ngoài g t r ng thì trong nghiên c u v
ng l i t
nm
ng l i t các d ch v
ng r ng,
t ti
t o ra thu nh p và khuy
i nh n r ng b o v
và phát tri n r ng; Do v y c n có nhi
phát tri n chính sách v
v c này; T
h p th CO2 trong b o v các khu r ng non, nghèo

ch là v
c n có nghiên c u và chính sách thích h p [9].
* M t s t nh Mi n Trung:
n Biên, t i t
chính th
ng là h
t n t i nhi u hình th c qu n lý r ng t

t lâm nghi p áp d ng
. Tuy nhiên trên th c t thì
c công nh

16


chia s l i ích t
b n. Vi c tri
trong b n t
nh, nh
i v i r ng do c
ch c trong thôn (B ng 1.5) [4].
B ng 2.5. Qu n lý r ng c
STT

Hình
th c
qu n lý

1

C ng
ng
qu n lý

2

Nhóm h
t liên
k t qu n
lý

y u là do dân

ng t i Thôn Páng, xã Phú Thanh, huy n Quan
Hóa, Thanh Hóa

Ngu n g c
hình thành

Hiên tr ng và
quy mô

M

n lý, s
d ng

Giao và h p
R ng t nhiên,
ng khoán

b o v v i khu
giao: 102 ha,
b o t n Pù Hu h
ng khoán:
98 ha

B o v ngu
c,
l y g làm nhà, các
lâm s n khác tiêu
dùng hàng ngày, thu
nh p t khoán b o v

Giao cho
h qu n lý và
s d ng, các
h t liên k t

Tr ng r ng s n xu t
cung c p Lu ng cho
th
ng.

120 ha do 10
nhóm h t liên
k t qu n lý.

(Ngu n: Nguy n Bá Ngãi, 2013)
Theo nghiên c u c
i Ngh An

cho th y t
n lý r ng c
t hi n r t s
c m t s k t qu trong công tác qu n lý b o v r
t ki m
c hi n giao 300 ha r ng t nhiên cho c
ng thôn Th
huy
nh Ngh An. Sau khi nh n r
ch c qu n lý
b ov
i dân khi tham gia qu n lý b o v
c tr công b
n
n hành khai thác và bán ra th
ng, s ti
c ngoài
vi c chia cho các h
n 50 tri
ng, còn l
làm qu
u này, làng Khe Ng u thu c xã Th ch
c giao 276 ha r ng t
qu n lý b o v . C
c m t s t ch c h tr v cây, con gi ng
và ti n m
phát tri n s n xu t. Trong th a thu n c
ng ph i qu n lý b o
v 120 ha r ng lá r
ng xanh và xúc ti n tái sinh trên 50 ha [1].

Theo báo cáo c a Ph m Thanh Lâm, Chi c
ng ki m lâm Qu ng Nam
v k t qu và th c tr ng giao r ng cho c
i các huy n mi n núi
t nh Qu ng Nam cho th y, hi n nay t i Qu ng Nam di n tích r ng do c
ng

17


n lý là 160.540 ha, chi m 24,06%. C
m c th
c ranh gi i, di
t lâm nghi
c giao, r
t
r ng giao cho c
ng ch m i d ng l i trên quy
p gi y ch ng
nh n quy n s d
t, s d ng r ng. Vi
ng l i s n ph m t r
iv i
t ng h
hi
i dân v
cr
th c s là c a mình, nên công tác qu n lý b o v
c k t qu cao. Tình
tr ng khai thác, v n chuy n lâm s n trái phép, phát r ng làm r y trên di n

t
r
ng qu n lý v n di n ra [10].
Theo báo cáo c a Kh ng Trung, s NN & PTNT t nh Qu ng Tr v công
tác giao r ng t
nh
ng t i Qu ng Tr cho th y, t
ng Tr
ch c giao 4.615,2 ha r ng cho c ng
ng và h
o cho 31 c
ng v i di n tích là 4.194,3 ha.
t qu th c hi n giao r ng t
mt i
Huy
a Chi c c ki m lâm Qu ng Tr
huy
ha và huy
ha cho
c
ng qu n lý b o v r
ng r ng giao là r ng phòng h ít xung
y
ng bào dân t
u, Pako. Qua th c hi n
m r ng t nhiên cho c
ng và h
2 huy
c m t s k t qu
n ch

c các v vi ph m tài nguyên r ng,
r
c ph c h i và phát tri n t
ng th i t
ng l c phát tri n kinh
t cho c
ng. Tuy nhiên còn m t s h n ch là nghi p v qu n lý b o v và
phát tri n r ng c a c
c bi t là vi
ng
c ac
ng và h
c quan tâm [12].
V vi c l p k ho ch qu n lý r ng c
ng thì theo Kh ng Trung, v i
s h tr c a d án, 11 c
ng thu c các xã A Vao, Tà Long, Pa Nang,
a Qu ng Tr
c k ho ch qu n lý r ng
c
c UBND xã phê duy t, song vi c th c hi n k ho
c tri n khai. M t th c t là không ch riêng Qu ng Tr mà hi n nay r t
nhi u c
ng các t nh trên c
c ho c là không xây d ng k ho ch qu n
lý r ng sau khi giao, ho c là có k ho
c tri n khai th c hi
có hi u qu .
u nghiên c u v vi c l p k ho ch qu n lý r ng sau khi giao,
ik

tài c a B o Huy v
ng mô hình qu n lý r ng và
t r ng d a vào c
ng dân t c thi u s J Rai và Bahnar t
n hành xây d ng tài li
ng d
p k ho ch qu n lý r ng d a
vào c
ng d n này có h th ng theo ti
i d ng các công
18


c
r

l p k ho ch kinh doanh r ng d a vào c
t giao
u tra và l p k ho ch qu n lý r
c gi i thi u là
n, t
u ki
i dân có kh
c ti n và
t tài li u c th hóa các quy ph m lâm sinh hi n hành cho phù h p v i
u ki n qu n lý r ng c a các c
ng dân t c thi u s [12].

Ngoài ra Chi c c ki
cL

ng tài li
ng d n
qu n lý r ng c
ng. N i dung c a tài li
c
n quá trình xây d ng
quy ch b o v và phát tri n r ng, l p k ho ch qu n lý r ng c
ng, xây
d ng h th ng bi n pháp k thu t lâm sinh phù h p v i r ng c a c
ng.
Trong t
chú ý mô t vai trò c a các bên liên quan.

19


u qu công tác giao r ng c
huy n B Tr ch, t nh Qu ng Bình.

Ph

ng

tài nghiên c u th c hi n t

ng Tr ch,

ng Tr ch

Th i gian: 6/2/2017 - 2/4/2017

,
2.3.2.
2.3.3.
2.3.3.1.

ng.
2.3.4.
m m nh(S)
m y u(W)
2.3.4.3.

i(O)

2.3.4.4. Thách th c(T)
2.3.5.

xu t các gi i pháp góp ph n qu n lý r ng b n v ng

2.3.5.1.Gi i pháp v t ch c qu n lý
2.3.5.2.Gi i pháp v t ch c th c hi n
2.3.5.3.Gi i pháp v

ng l i
20


2.3.5.4.Gi i pháp v

ut

ng, vay v n

p s li u th c p
Thu th p các tài li

c, các báo cáo nghiên c u khoa
n pháp lu t liên quan.

h

Thu th p các s li u t i UBND huy n, xã, H t Ki m lâm, phòng
NN&PTNT, Phòng TNMT, ban qu n lý thôn, h
ng cho c
ng và
p s li

p

* S d
(Participatory Rural Appraisal):

tham gia PRA

-S d
ng bán c
thu th p thông tin t t ng cá
nhân g m các cán b ban ngành liên quan c a, ban qu n lý r ng c a thôn, t
QLBVR c a thôn, và các h
-

u tra th
a v i s tham gia c a tr ng thôn, thành viên t QLBVR
i dân trong thôn, k t h p v i ph ng v n.

2.4.3.
S d
my

i, thách th

S d ng ph n m m excel

iv

phân tích nh
t giao r ng.

m m nh,

t ng h p và phân tích nh ng s li u liên quan.

21