Những điều kiêng kị trong phong tục ma chay ở Việt Nam hiện nay

M CL C
N CHUNG V PHONG T C MA CHAY
1.
1.1 Khái ni m phong t c
1.2 Khái ni m ma chay
1.3 Khái ni m phong t c ma chay
1.4 Khái ni m kiêng k
1.5 Khái ni m kiêng k ma chay
2. Phân lo i phong t c ma chay
2.1 Ma chay theo th i gian
2.2 Ma chay Theo Không Gian
TH C TR NG V PHONG T C MA CHAY
1.

ng c a ph

2.

ng c

VI T NAM

n phong t c ma chay
n phong t c ma chay

T S KIÊNG K TRONG MA CHAY VÀ GI
C C TRONG NH NG KIÊNG K MA CHAY
1. M t s kiêng k

i v i nh

PHÁT HUY TÍNH TÍCH

ng h p ch t khác nhau

1.4 Ch t b
1.5 Kiêng

ngoài

ngoài
ch t treo c
ch t vì n n

1.8 Kiêng k v
1.9 Kiêng k

i ch t vì d ch b nh hay b nh nguy hi m
iv

ng h p ch t m t xác

2. M t s kiêng trong quá trình th c hi n ma chay
2.1
2.2 Kiêng k
2.3 Kiêng k
2.4 Kiêng k

t

tr

c (ch

i)


t
2.6 Kiêng k không cho mèo nh y qua xác ch t
2.7. Ph n

i già, tr em, s c kho y u không tham gia ma chay

2.8 Kiêng m c áo và n

ng c

i ch t

2.9. Tránh s a ch a m
2.10. Kiêng k nh p quan an táng vào gi x u - ngày x u
2.11 Kiêng k tr l
2.12. Kiêng k

c ti
cl

2.13. Kiêng k

ch c ma chay
iêng linh c u

2.14. Kiêng k h huy
2.15. Kiêng k k
2.16. Kiêng k vi c cha, m
N VÀ KHUY N NGH
.

ig i

th n
u tang


N CHUNG V PHONG T C MA CHAY

Ma chay là m t trong nh ng phong t c, nghi l
Vi t

c gìn gi

ch u

nt

n th ng c

i khác, mang nh ng tính ch t huy n bí do

ng b i nh ng tôn giáo khác nhau. Tu theo

m

i

ng c a t ng tôn giáo mà

ng cách ti n hành ma chay khác nhau. Nó th hi

nh

i cùng

thân thu

i có quan h h hàng và nh

iv

i hàng xóm

t. Ma chay là phong t c

Vi t, th hi
h t

a

o lý t

p c a nh

pu

c a

c nh ngu n, t m lòng hi u kính và m i quan

i trong xã h i v i nhau.

D u bi t cu c s ng hi n t i so v i cu c s ng sau khi ch t là khác bi t và c n coi
tr ng s
Tây

t. Th

i Vi t l i coi tr ng ngày ch t. C th ,

ng chú tr ng ngày sinh nh

i Vi

i

ng coi tr ng ngày gi và ngày ch t. Vì th , ma chay có ph

c chú

tr ng và c u k

i s ng.

ch t là h t t

i

m

c sang th gi i bên kia).

h t duyên là ta ph i r i kh i th gi i này sang th gi i khác, và chúng ta s c
m i quan h mà ta v

ch n nhân gian. Do quá chú tr

t nh ng

n cái ch t, nên

i Vi t t ch c ra nhi u nghi l , hình th c ph c t p. M t ph
m t, mu n níu gi h

l i, m t ph n là do t

nên kiêng k trong ma chay là r t m

l

ng.

i. Th

hi u rõ v nh

y, ta c n làm rõ nh ng khái ni m v phong t c ma chay.
h i khác nhau là khác nhau
khác nhau. Vì th ta c n có s
s khác nhau

y, ta c n phân lo

1.

u kiêng k
nh ng xã

ma chay trong xã h i phong ki n và xã h i hi n nay là
nh rõ s khác bi t y. Th

c

c phong t c ma chay theo không gian và th i gian.

Và m t nét không th thi u khi nhìn v phong t
th c tr ng phong t c ma chay

i

c ta hi n nay.

ng nét t ng quan v

Cu c s

n cho ta nh ng màu s c, có vui có bu

vòng niên luân, có sinh ph i có t
khi

y là quy lu t c a v n v t. Vì th , h có ma chay

xót, ch nh lòng. D u th
u trí. Nh n th
nm

s ng -

ph i c

c quy lu t t

t qua. Th

n, tình c m c a k
ch

i ch t m t cách

nv

t c a s v t là luôn luôn

ng và phát tri n, làm cho m i th , ngay c ma chay

v i t ng th

i khác nhau. V y nên, ma chay

rõ

i ho c t

i sao cho phù h p

u ta có th nh n th y nét khác bi t

qua t ng th i k . C th ma chay truy n th ng và hi
t ng th

t

u này là m t trong nh ng nguyên nhân làm cho phong t c ma chay

nh
v

i m t và ph

i ch t là khó lòng d

tr ng th

u

i là khác nhau. Nh ng kiêng k

khác nhau thì có cách kiêng k khác nhau.

nh n

c s khác bi t này, ta c n hi u t ng quan v các ph m trù khái ni m c a phong t c

ma chay, hay khái ni m trong kiêng k ma chay.
1.1 Khái ni m phong t c
Phong t c là toàn b nh ng ho
trong quá trình l ch s và
hi

ng s ng c

c hình thành

cc

ng th a nh n và t giác th c

nh thành n n

n t th h này sang th h khác, t

nh t c a c

ng. Phong t c không mang tính c

th c, tuy nhiên

n, nh t th

thành m t t p quán xã h

i th ng th ng
nh và b t bu c
ng s

, nghi
ng ngày. Nó tr

i b n v ng. Phong t c c a m t dân t c, m

a

t t ng l p xã h i, th m chí c a m t dòng h và gia t c, th hi n qua nhi u chu
kì khác nhau c

is

Phong t c ma chay
c am

i [6, tr. 482].
t trong s nh ng phong t c quan tr ng c a cu

i. Phong t c là m t b ph n c

vi c hình thành truy n th ng c a m t dân t
nh nhi u ng x c a cá nhân trong c

r ng trong
a

ng.

i

ng, th m chí ch


Phong t

c tuân th

nh c a lu t t

i vi ph m

có th b ph t v . Cùng v i s phát tri n c a xã h i, m t s phong t c không còn phù h p
v i th

i m i, b

i, trong khi m t s phong t c m

Phong t c còn là nh ng t c l c
làng...mang tính kh c
i khác, d
cm

u t tâm linh, tinh th n, nh ng l
i ph i tuân th

p s ng c

c hình thành.

c truy n t

i này sang

i Vi t Nam. Nh ng t c l hay phong t c

i t giác th c hi n.

Tóm l i, phong t c là nh ng ho t s ng v i ch th
và phát huy trong su t quá trình l ch s
phong t c d n tr thành nét riêng bi t c

c hình thành

c th h sau k th a và phát tri n, t
i.

1.2 Khái ni m ma chay
Khi hi u v phong t c ma chay, m t khái ni m ta không th không nh
chính là khái ni m ma chay.
Ma chay (ma chay hay ma chay) là nh ng nghi l , ho

ng, ng x

iv

i

ch t. Ma chay

c th c hi n theo nh ng t p quán c truy n c a dân t c và th hi n quan

ni m c a c

ng v cái ch t, th gi

s ng. Dân t

i ch

i

ng coi ma chay là m t vi c r t quan tr ng. Ma chay g n

li n v i nh
c p th

i ch t, quan h gi

nh, nghi th c, th cúng, kiêng c nh
cu

nh và c nh ng vi c chu

i ch t [6, tr. 53].

Ma chay có th hi

n là khái ni

toàn b các nghi l tôn giáo có quan h v

bi u th
i ch t và nh ng tín

ng g n v i nghi

l

Tóm l i, ma chay hay ma chay là các nghi th c th c hi n trong quá trình chôn c t

n

i ch

c c hành m t cách tr ng th .

1.3 Khái ni m phong t c ma chay
T vi c phân tích các khái ni m trên, phong t c ma chay là nh ng nghi th c, thói
quen, t c l , cách ti n hành các nghi l c
tính

c duy trì t

ch c th c hi n

nhi

is

t, mang

i khác, mang tính ph bi n, r
u dân t c khác nhau. Tùy theo t

thói quen t p quán c a t

ct

u ki n, hoàn c nh,

ng dân t c mà cách t ch c th c hi n phong

t c ma chay có nh

ng và khác bi t rõ nét.

Phong t c ma chay

ng m nh m

m t phong t

i s ng c

i Vi
p t c gìn gi và phát

p c a nó. Chúng ta ph i bi
p c a phong t c ma chay
h u.

tránh cho nó b bi

ng l ch l c hay tr thành h t c l c


1.4 Khái ni m kiêng k
i Vi t có câu: "Có th có thiêng, có kiêng có lành" t "kiêng k " s
sâu vào ti m th c c a m

i dân. Th m chí ph n l n không hi u gì v ngu n g c

v n c th

y ta có th hi u kiêng k

Kiêng là s dè ch ng, c nh giác c a m
v t hi

i trong c

ng di n ra trong cu c s

i ta s

l i c nh báo, khuyên nh c a th h ti n nhân. K
c di n ra có ý th
t kiêng. K

y, trong s k
c hi u là c m k - nghiêm c

dè ch ng, nghiêm c m, tránh th c hi n ho

ng, nh

n t p quán kiêng k

phong t c t p quán mang nh
t

u c n kiêng

u c n k . Kiêng k chính là vi c
x y ra vi

ng, phong t c, tôn giáo t

ta r t chú tr ng. T vi c kiêng k

c nh ng y u
c vi ph m. N u c làm

trong cu c s ng di n ra nhi u và ph bi

ch

nh ng
tránh né, dè ch

ph i gánh ch u h u qu x u.

V

i v i nh ng s

i dân Vi t Nam
n th ng, d ng v g

is

ng ngày. Tùy vào t ng vùng mi n nh ng
c s c riêng.Và kiêng k trong phong

không là ngo i l .1

Mai Uyên-Thanh Thu , Nh
B n Thanh Hoá, tr 1

u kiêng k theo phong t c dân gian, Nhà Xu t


it

n ti ng Vi

làm gì ph

- thông tin:
u g , theo mê tín. Bên c

kiêng tránh bì không h

n ho c không làm gì ph

n vì cho

là linh thiêng [10, tr. 935 - 941].
kiêng làm nh
th

n s linh thiêng,

i kiêng k [10, tr. 941]

1.5 Khái ni m kiêng k ma chay
Kiêng k trong phong t c ma chay chính là s lo ng i, c nh giác c a m t s
trong c
chay.

i v i nh ng hi

ng, s vi c x y ra trong quá trình th c hi n ma

u này di n ra c

i ch t. Chính vì s lo ng i này mà

nh ng s vi c, hi
Ho c n

i

m", t

nh ph i tránh.

y ra thì c n ph i th c hi n các nghi th c theo nh ng nguyên t c trình t

nh

tránh nh

u không lành.

u kiêng k ch xu t phát b i m
thành kí c c a c m t c

i, m

ng, m t dân t c. Và kiêng k trong phong t c ma chay

i l , t c là nh

c dè ch ng, kiêng c không th c hi n, ho c

x y ra trong phong t c ma chay.
i v i vi
nh

m kiêng k trong phong t c ma chay có th

c hi u là

u h n ch ho c không nên làm trong su t quá trình th c hi n ma chay: t công

vi c chu n b , trong khi di n ra, sau khi di
S

cc a

i Vi t

c truy n t

tìm hi u b n ch t khái ni
nghiên c u khoa h
t
xã h i.

i ta b

c làm theo. Vi c

ng trong vi c phát tri
ng th i nó góp ph n phân bi

tài

c cái truy n th ng

h n ch và tri t tiêu sao cho phù h p v i ti n trinh phát tri n c a


ng khái ni
c

tài " Nh

n c n thi t cho vi c tìm hi u các lý lu n v sau

i u kiêng k trong phong t c ma chay

Vi t Nam hi n nay".

2. Phân lo i phong t c ma chay
Bàn

ma chay
Có th th y, phong t c ma chay th t s r t
ng, vì v y khi phân lo i ma chay

g ma chay

ng

i gian và theo không gian. Theo th i gian, phong t c ma
chay có nh

i nh

nh.

nh ng nghi th

i v các nghi th

a

y, theo không không gian, phong t c ma chay

khác nhau.
2.1 Ma chay theo th i gian
Phong t c ma chay hình thành t r t s

nt

i khác. Và

v i cu c s ng ngày càng phát tri n thì phong t c ma chay ngày càng phong phú v i
nh ng hình th

c bi t,

m i th i k khác nhau thì phong t c này l i mang

nh ng nét khác nhau. N

chay truy n th ng v i nhi

l c h u thì ma chay hi

c ph

kh c ph

c m t ph n h t c y. T

c h t nh ng h t c này. Vì nh ng h t

s

m rà và có ph n

c hình thành thành t r t

t h c Mác nh c a ph

n quy lu t ph

nh. S hình thành c a m t hình thái xã h i m i luôn có s hình thành c a

nh ng quan h s n xu t m i, ti n b . Bên c
c a xã h i

c

l p t c lo i b

ng quan h xã h

c, mà ph i trãi qua m t th

i

c. Vì th mà nh ng nghi th c trong ma chay dù có ph n l c hâu so v i th
n còn t n t i và ngày m
phát tri n. Không phong t

ch u

i. S

i ngày

i chính là quy lu t c a s

i theo th i gian.
ma chay
ma chay

chay

ma


ma chay
ti n

ma chay
ma chay

. Cá

ma chay

V phong t c ma chay hi

i bao g

m g i, ph n hàm, t m

li m, nh p quan, phát tang, thành ph
ma chay hi

i bao g
th

chay hi

phong t c

c. C th cho s

nhìn vào b ng

c ph n nào khác bi t gi a phong t c ma chay truy n th ng và ma

i.
N i dung

Ma chay truy n th ng

Ma chay hi

Phép chiêu h n

+

-

Thi t h n b ch

+

-

L p tang ch

+

+

L

+

-

T mg i

+

+

Ph n hàm

+

+

Nh p quan

+

+

Thi t linh sàng

+

-

Thành ph c

+

+

Chiêu t ch di n

+

+

+

+

+

+

ih l

Chôn c t

i

*Chú thích: D u + là có; D u - là không.
T vi
chay hi

c ti n hành c a phong t c ma chay truy n th ng và ma
i ta có th nhìn th

c s khác bi t gi

c (phong t c ma chay


truy n th
hi

c (phong t c ma chay hi

i). Trên th c t phong t c ma chay

i có s k th a t phong t c ma chay truy n th ng, b

tính k th a và phong t c ma chay Vi
truy

i l , thông qua cách th c

c ma chay m i in sâu và

phong t c ma chay hi

khác bi t là do ti n trình h i nh p c

Vi t Nam có s phát tri n, h bi t ch n l a nh
c không c n thi

th ng và phong t c ma chay hi
th ph n nào lý gi

c quan tr ng và t ng

c lo i b

n th i gian c a phong t c ma chay truy n
i chúng ta có th th

c t i sao có s khác bi

xác, khách quan v phong ma chay hi

c s khác bi
.T

n và có

i có cái nhìn chính

i c a chúng ta.

Nhìn chung, các nghi th c trong ma chay c
n hi

i

sao cho phù h p v i xu th h i nh p ngày nay.

y sau khi phân tích v

th

n bây gi

u có nh ng nét gi

i Vi t t

n nay, t truy n

n. Trên tinh th n k th a và ti p t c

phát huy nh ng nét ti n b c a nh ng nghi th c ma chay c a truy n th
ti p t c duy trì nh ng nghi th c

n hi n t

ho t trong vi c h n ch hay xóa b
thi t v i tinh th n ph

nh c a ph

i Vi

t nh ng nghi th

m rà, ph c t p, không c n

nh c a tri t h c Mác - Lênin, ch k th a, l p l i

nh ng nghi th c c n thi t, ph bi n và phát tri
, làm sao cho ma chay v

mb

ct c

t, hi u th
v

Vi t Nam có ph

c thay th b ng t m nh chân dung c
ng, c qu t r m r , tr ng kèn

ph c gi

i Vi

c, th i h

c, nh ng hình nh
ghi ch

chôn c

i ch

i

n bi n m t và h n ch b
c

c lo i b

c, h tên c

i quá c , t

v y, v n còn nhi u nh ng nét h n ch trong nh ng nghi th c ma chay
có ph n tiêu c

,l i

ng. Chính nh s linh ho t này

minh tinh (hình n m qu n b ng v i tr
ch t)

tình yêu

c sau c

n kém

mà ma chay ngày nay

n, khoa h c

c n a. Tuy
i ch t tuy
i ch t,


2.2 Ma chay Theo Không Gian
c ta có 54 dân t
i

u này làm
m i dân t

ma chay

u có cách t ch c

c ta có ba cách t ch c phong t

ma chay B c b , ma chay Trung b , ma chay Nam b .
N

n không gian: phong t c ma chay

Th nh t v quan ni m cái ch t thì: phong t c ma chay
quan ni m ch t là h

, bi l

Nam h l i quan ni m ch t là s b

mi n B c và mi n Trung

i v i phong t c ma chay mi n
u m t cu c s ng m i

th gi i khác, nh nhàng,

l c quan. Hai quan ni

n tình c m c

thì hoàn toàn gi ng nhau, b i h luôn mu
t

c chia thành các n i

i thân sau khi m t ph i

p nh

i còn s

i
c nh

n

iv

khu t.
Th hai v hình th c mai táng thì: phong t c ma chay
có nét khác

ch chôn c

mi

mi n B c và mi n Trung

n hành c i táng. Còn

c l i chôn c

t ch c b c m t tr m t s

i v i phong t c ma chay

n, xây kim t

ng h

c bi

c khi ch
c m nh

u b o v t qu
ho

chôn chung v i ông bà t

quy v

ng không
i thân b ch t

g li

n t nh

lý gi i cho s khác bi t này chúng ta c n

u ki n t

mv

i

c a t ng vùng mi n khác nhau.
Th ba xét v

i v i phong t c ma chay

Trung thì không khí di n ra ma chay
, bu n th
không có vi
bu n. S

mi n B c và Mi n

c bi t còn có t
i v i phong t c ma chay

n, có kèn tây, hát hò, bi u di

mi

n,
cl i
i

khác bi t này là do xu t phát t cách nhìn nh n v cái ch t c a các vùng

mi n khác nhau, vì th m i d

n s khác bi

y.

Th

v trí chôn c t thì: phong t c ma chay

mi n B c và mi n Trung s

ti n hành chôn c t t p trung
c a dòng h

i v i phong t c ma chay

trên nh

n nhà th

mi n Nam thì s ti n hành chôn c t

c sân nhà

g

Tuy nhiên, ma chay B c b và Trung b có nhi

i thân.
m gi ng nhau, vì th

so

sánh ma chay theo không gian, ta có th chia thành hai tr c chính là Ma chay mi n B c
mi n Trung và ma chay mi n Nam theo b ng sau:

Mi n B c và mi n

Mi n Nam

Trung
Quan ni m v cái ch t

Ch t là h

, Ch t là s b

bi l
Hình th c mai tang

u m t cu c s ng m i

th gi i khác, nh nhàng, l c quan

Chôn c

Chôn c

ti n hành c i táng

n, xây kim t nh

c khi ch

ng không t ch c

b c m t tr

m t s

bi

ng h

c m t nh

c
i

thân b ch t

n

u b o v t qu
trang li

n t nh ho

chôn chung v i ông bà t tiên.
Không k

T

n, Không có vi

n, có kèn

tây, hát hò, bi u di
kh , bu n th m
V trí chôn c

i bu n

i Chôn c t t p trung

ch t

Chôn c t trên nh
a nhà th

g

n
g

i thân

c a dòng h mình.

làm


Phong t c ma chay gi a ba vùng mi n
i. S khác bi

hi u b i vì ba vùng mi n

nhau v

a lý, v

nhau gi

ng nét riêng bi t

ng, thói quen, l i s

i dân ba mi n. Ta th

ch y

c khu v c mi n trung và mi n B

ng ph i ti n hành t c chôn c t
i th c hi n t c l c

v

c ta có nh ng s khác

a hình

nh

p trung

i ch

mi n Nam

ng b ng là ch y u, tính cách phóng khoáng, l i s ng gi n d , ch t phát

nên vi c chôn c

i ch t ch y

a táng, xây d ng kim t nh ch c ch n, chôn c t

n nhà th m chí là c

i ch t không c m th

s ng chung v i m m t
c

i s ng

i dân Nam b .
Vi t Nam là m t qu c gia nông nghi p nên m i sinh ho t c

bó v

ng t nhiên, v

l iv

t m thiêng liêng.

i Vi t

c vì th khi ch

ug n
nv

K t lu
Nhìn chung, vi c ti n hành nh ng nghi th c trong phong t c ma chay v n chi m
m t v trí khá v ng ch c, quan tr ng, không th thi
Vi t t

n nay. Có nhi u nghi th c truy n th
i theo th i gian, th

gi

hi u th o, u

i

c t ch c trong m
m

c tinh th n c a m t hình th c nghi l quan tr ng c
khu t, th hi

nh

i s ng tâm linh c

t ph n. Tuy nhiên, v n
is

t tr

i
i s ng, t m lòng

c nh ngu

m gi a

i bà con thân thu

, trong quá trình t ch c ma chay
n ph i bi

cho l tang v

mb

i s ng hi n th c c a nh
Chính vì nh ng l
nh m nêu l i m t s nh ng kiêng k

có th

a nó v a mang tính khoa h c, không
ng.
chúng tôi quy

nh l a ch
tl

m làm
ng


th

c nh

m h n ch

h c c, lo i b nh ng h t c không khoa h
p truy n th

ic

i Vi t Nam ta.

có nh ng suy
c nh ng v


TH C TR NG V PHONG T C MA CHAY
Nhìn v

t Nam là m t chu
truy n th ng. B i l , Vi t Nam là m t qu c gia n m
nông nghi

VI T NAM
ng, phong t c mang tính
c sông Mê Kông v i n n

i, nên n

p khá rõ nét.

C th c a nh n

ng và phong t

c bi t,

phong t

th t s hi u,

phong t

t gì mà l i là bi u hi n c

ch ng d

hi

u

c lý do t i sao thì ta c

u nh ng bi u hi n

bên trong c a phong t

u phong t c ma chay.
tài không hi m th

nó

u ít th

ph bi n

u v b n ch t c a

u d th y là phong t

nhi

n ra

lâu và mang tính

nhi u th

nó hay ch là hi n t nhiên? Có l

i khác nhau. Có l là do tính ng d ng c a
c tính xã h

h i thì

vi c hình thành ma chay không khó gi

c vào xã h

ng t o cho mình m
u rõ th

u hi n c

c bao g m c tính bi

s phát tri n c a bi
ngu

i có

c hình thành d a trên

c nh ngu

c nh

c hình thành thì vi c quý m n nh

i mình d n

tr thành b n ch t ngay c khi nh

ng nh h

ch c m t bu i chia tay v i h .

o

v

i ta s t

i m t yêu thích. Và

d n d n nó tr nên quen thu c, mà m i nhà l i có nh ng cách t

i ta g p

chung nó l i và tr thành m t bu i l hoàn ch nh c a m t vùng hay làng, mà ngày nay
i ta g
Có th th
ph m ch

u tiên c

c hình thành t r t s m và nó là hi n thân c a nh ng
i và bi u hi

tc
y nó

là s l

p l i c a nh ng hành vi trong l ch s

ngày nay v n còn t n t i và không kém màu s
nh ng phong t c t p hoá riêng, nên vi c t ch

n
ng c a nó. M i dân t

u có
u


này ta có th d dàng nh n th y thông qua cách t ch c ma chay

các vùng mi n. N u

n v i ma chay x trung k v
Nam b
th

n

dân giã thôn quê mang màu s
cs

c ho c tìm v v i mi n B c ta l i

i.
n a, ma chay

nh ng t ng l

i nh

ch c khác
ng thì cách t ch

k , hay

i v i nh

u

thì khâu t ch

n c u k . Bên c

tt

nh ng khu v

có cách t ch c riêng bi t theo t

, cách t ch c là

không gi ng nhau. Hay các dân t

m ph n khác bi t.

Tuy nhiên, trên t t c s khác nhau y thì tình c m c a nh
m chung c a t t c m

c

c ma chay theo không gian, bao g m ma chay
n v i Vi

nv

is

nv

i
tài còn phân lo i

ba vùng mi n: B c, Trung, Nam.

c c a nhi

i Vi t

Nam ta luôn t hào là m t qu c gia yêu chu ng hoà bình, b t k
c ti

c ta

i ti p thu m t cách máy móc siêu hình mà v i

tinh th n ti p thu có ch n l c, hoà nh
us

ng c a h u h t các lo

c bi t là hai tôn giáo chính

c ta, chính là Ph t giáo và Thiên chúa giáo.
Ph

n v

c du nh p t Trung

Qu c. Ph t giáo là tôn giáo mang tinh th
lòng t

i, l y

, mà Ph t giáo d

Vi

t Nam thì Ph t giáo

mc

ng l

n nhi u ho

t phong t c không th thi
Vi

ng c a Ph
u này chính là vi c t ch c ma chay
nh hay hài c t c

i
ng c a

iv

i

n ma chay l i càng sâu s c. Ch ng minh cho
Vi t Nam hi n nay còn r t nhi

ng

a vi c làm này là mu n

c an ngh , s m ngày siêu thoát và nhanh chóng tu thành chánh qu .


Theo Ph t giáo, ch

i không th tránh kh i, b i trong kinh có
uc

là lu t nhân qu .Vì th c n ni m Ph t c u sanh t nh

t sanh sanh, t t
.V

o Ph t: làm ma

t là phi n ph c, t n hao nhi

i Ph t t t i gia

ph i y theo chánh pháp hành trì, bãi b nh ng h t c mê l m, ch t ch c trang nghiêm
tránh t n hao thì gi và ti n b c [15,1].
Không gi ng v y, giáo h i thiên chúa l i cho ch t là m t s ly bi t và b t c s ly
bi

i thiên chúa nói lên s ly bi t

là h th a nh n m t cu

ng l i c u nguy n c t lên,

ng bài hát vang xa, nói chung là s ph ng s trong thánh l an táng không ch
nh m xác nh n m t s th
k ch

i gi

a, v i ni m hy v ng v

ng r

i s ng và

c thánh ph c sinh, chúng ta tin

t c chúng ta s

T nh

u trên, ta có th nh n ra r ng, ma chay là m t ph

là m t bi u hi
c

i Vi t. Khi tìm hi u v v
n nh ng

ng c a Ph

tài
n phong t c ma

chay.
Khi tìm hi u v

u v nh ng bi u hi n c a nó, m t trong

nh ng bi u hi n c th chính là nh ng nghi th c hành l chính trong ma chay hay khác
u kiêng k trong t ch
rõ kiêng k hay nh
thu n v các kiêng k
g m: kiêng trong nh

hi

u kiêng k trong ma chay. Không ch
tài còn phân bi

c hai lo i kiêng k , bao

nh v

n hay

tài còn gi i thích ngu

phát huy các lo i kiêng h p lý và gi
mang tính h t

c pm

ng h p ch t khác nhau và kiêng trong quá trình th c hi n ma

chay. Khi phân tích t ng lo
sai l m c a t ng lo

u này, ta c n làm

n
kh c ph c các kiêng k

t trong ma chay.


Bên c

c

c ti n hành c a m t ma chay. Khác v i

các nghiên c

c và mang tính khái quát v phong

t

c và l p b

c

ng th i gian c th . Bao g m ma chay truy n th ng và ma chay hi
nh

i,

nh chung v nguyên nhân c a s khác bi t gi a chúng. T
i v i xã h i hi n nay v ma chay truy n th ng và hi

nh

ng nh t ma chay truy n th ng và hi

ra nh

n nh t v m t phong t c ma chay

v i các ki n th
t

nh

i.Tránh

i là m t. T

Vi t Nam hi n nay. K t h p

u kiêng k trong phong t

tài s

cho m

ng phù h p

u kiêng k trong phong t c ma chay.
Ma chay là nghi l quan tr

th c, th cúng, kiêng c nh

ng g n li n v i r t nhi u nh

nh. L

nh, nghi

c t ch c và th c hi n tùy theo nh ng t p

ng c truy n c a t ng dân t c, t ng tôn giáo riêng bi
t trong
c ti n hành nghi l
là m t qu

u bi t r ng Vi t Nam có th nói
i tôn giáo có nh ng nét riêng v

t cl

ng,

c trong t ch c ma chay c a t

nh ng nét riêng bi t nh
nh t ta ph i k

m màu s c tôn giáo trong vi c t ch c ma chay

n hai tôn giáo chi m v trí to l

ng th Ph t và th

c v nh ng hi u bi

i s ng tâm linh c

i

, nhóm tác gi chúng tôi s trình bày
c v cách t ch c m

i ch t

m i tôn giáo này.
1.

nh h

ng c a ph
u bi

n phong t c ma chay
us
c sinh ra

ph i qua
ng g i, thác v

u

i s ng

tr n gian ch là t m b

khác, v v

h tn

cv

i thì h s tr v m t th gi i

u thai ki p khác n a và c th l

p l i cái

vòng luân h i c a t

tan rã và m
v i th i gian. Có l vì th

c th cúng t tiên
m th c c a nh

i ph t t nói riêng và dân t c

Vi t Nam nói chung.
Nghi th c ma chay theo
nhi

ng c a Ph t giáo

Vi

c ti n hành qua

i ch t, trút

cu i cùng. Sau khi

t là sau 24 gi s

c t m r a s ch s , ti n

c.
c th nh t, tr quan nh p li m: M
i thì ít nh t là 4 gi , t

hành t m li

t cái quan tài b ng m t nghi th

c trong, m

t chén

n (sáp) g n vào m t cái cây gác trên m

ti n hành nghi th c t y s ch quan tài và v t d ng t m li m.

i quá c
t cm ts

Thi

c m t m t chi c áo Quan Âm (m n Quang Minh). Theo c
g o hay vàng ng c vào mi ng thi th .

c th hai g i là ph c h n: sau khi t m li
thi t l p m t bàn th vong có di nh c
bông, n
h

y s làm th t

nh t nh nh n rõ s vi

hay linh h n c
r

i ta s ti n hành vi c
t cùng v i bài v , bát nhang, bình

c linh h n c

i ch

i h n lìa kh i th xác. Vì theo quan ni m th n th c

i m i m t lúc b y gi

c

t. Theo c t c dân t c có m

chi

cho th n th c c a

t), c m lên hai

t qu tr ng lu c.
c th ba, khai kinh - Ti n linh: nh

th

o Ph t ngoài vi c l p bàn

i ch t còn ph i l p thêm m t bàn th Ph t, th
phù h

s

a vong gi , h

i ch

ng Ph t, nh Ph t
ng Ph t, s m

c siêu sinh, gi

u thai sang ki p khác. Trong quá trình làm l

i ch t ph i làm l

c c hai bàn th vong và bàn th Ph t.

c th

i thân, bà con thân b ng

quy n thu

i t gi , ti

i. M t hình th

ghi nh

i quá c m

c, hi u h nh trong gia t

bó v i nhau. Trong nghi th

n

y s t ng kinh, làm l phát áo tang, trao tang

ph c cho tang gia m

i. T gi

con thân h u m

n cu i c a cu c

ng v

i chính th c b
ma chay.

c th

c

o Ph t thì

kho ng th

i ch t g

n là m t l cúng bu i sáng g
m tl

trong
y triêu

ng dành riêng cho bà con mu n làm

u, l i t bi t ch
c th sáu, t

u, bà

t.

n: L cúng bu i t i g

ng giành cho con

cháu trong dòng h

ng

d c, nh ng hình

ng ni

n công h

c a

ng ngày 3 bu

c nghi l

gi n g

i ch

c th c hi n trong su t 49 ngày,

100 ngày th m chí m t s

t khi n

Th b y, tri u t : L

cc

t linh v trên m t cái bàn nh
ol :L
cm

binh gia, chi
l i và suôn s

c chín, khi
t bày tâm s , tình c m v

l v
i di n án th gia

ng nh m

ih

c khi mai táng, bàn th

i mong mu n cho vi

i ch

i.

c ngày di quan kho ng 2 hôm

tr l i. Tang ch s ti n hành th nh linh v , di

cc

i quá c .

t

làm l cáo t tiên.
ng cúng, nghi th c
cc

c di n ra m t cách yên n, thu n

ch c l cúng thí và phóng sanh.
n: L

ng dành cho b ng h u
t qua nh

i, di

ng quan): L di chuy

a táng, m t

nghi l trang tr ng.
c ti p theo, t

trung: Cúng gi

ng, l này v

ng sá xa xôi, ngh x
Th

c tiên vì
ys

ng.

cho con cháu có d p l l y t lòng hi u th o trong lúc ngh gi i lao.
huy t: M t l làm tinh s ch huy

quan, tr huy t v

c khi h quan tài. Sái t nh, tr

c Cam l làm tinh s

x

t thi th ,

hay n
K n a là t th th n: L kh n vái th th n và nh

a nh ng ngôi

m

a ph n này.
c ti p n a là nhi u m : L này c hành sau khi an táng xong; bái bi

linh, t
Và cu i cùng là an linh: Khi v
ph

n nhà, chùa, an v

nhà, ph i thi t bàn th

ngày, sau m

m ho c ít nh t là 100

c nh p vào bàn th chung v i t tiên. Ngoài ra còn có l

phan v

th n chú, l khai môn (m c a mã): sau khi chôn ba ngày làm l
c phép ra vào.[9, tr. 1]
Hi n nay, m t ph

i dân v n còn th c hi n các nghi th c này. Tuy nhiên do

tính ch t phát tri n c a th

i, mà các nghi th

t gi n sao cho phù

nh. S

n hoá này, r t phù h p v i th i

h p v i t ng nhà, t

c v i cu c s ng hi
giáo là chú tr ng s

, chính là quan ni m c a Ph t

n, t bi.

tr ng lòng thành. Lòng thành

is
h là t

ng lo i, chia s quý m n. Ma chay sao cho
trì

u k , và r t m c coi
i, t bi bác ái, yêu
n, y theo chánh pháp hành

u t i gi n trong Ph t giáo c kim.
2.

nh

ng c a T

n phong t c ma chay


Theo thông l m

i ch

gi

ng giáo khu có nhi m v s p x p thì

i trong ban tr s

tìm ki m nh

u. H chu n b

có truy n th ng h

i ch t thì cha x và t t c m
nhà hi u (Trích nh

liên quan

i trong giáo x

c kinh cho

n dã, 01/04/2007).

Sau khi l p xong ban ma chay s ti n hành nghi th c m c d
là l t m r

i ch t.

i quá c . Khi ti n hành ph i chu n b nh ng d ng c

l a ho c v

bu

i tr

v t d ng l t v

t m và lau m t, m t n

c, thau, d ng c c
n, ch c

i
c m cùng các

c t m r a ti n

t lau m t, ch i tóc r i bu c l i cho ngay ng n

(n u là ph n

n thân th và t chi. Cu i cùng chú ý c t móng chân móng

tay cho s ch s r i l y qu n áo m

i ch t m c. Tóc r ng và móng tay móng
vào quan tài sau này. Thân th

kín b ng v i l a tr

n

i ch

cb c

ng, khi nào khâm li m m i cho vào trong quan

tài.
cho dán cáo phó, loan báo vi c tang ch , ngày gi m t, khi nào
i m t còn ghi tên thánh
c ah

c tên khai sinh. Tên thánh c

i ch

c l y theo tên thánh c a cha ho c

m h .
Khi t i gi khâm li

ih l s

c kinh c u nguy n cho linh h

c kinh xong, ông s làm phép v
. Ti

i ch t m

i ch

nh m thu n ti n cho khách kh
cháu và thân thu c c
c linh c

i ch t.

c, g

c

t

gi a nhà

n phúng vi ng. Khâm li m và nh p quan xong thì con

i ch t m i b

u m c tang ph c, g i là phát tang.

i ch t là bàn th , trên bàn th

t di nh c

i quá c ,

Phía ngoài có sáu cây n n, trái ba cây, ph
m nh ng bông hu tr ng. Phía sau bàn th là b

ng có hình


Chúa Giêsu b

i

ngày sau s ng l
T khi phát tang thì con cái cùng nh
m c tang ph
l

i thân thích c

ng

i ph i

i thân, b

t vào vi

i quá c và gia ch

i quá c

i ch t và ngo nh m t v

ng bên trái linh c u

. Ph m v t hay ti n b

c linh t

u

i ghi vào s sách. Khách phúng vi

cm i

u thu c và u ng tách trà chia bu
i quá c , m
chung c a giáo x l

tt

t th i gian

i, m i gi i trong giáo x

c kinh vi

iv

c

ti p bà con chòm xóm t i vi ng xác và chia bu n. Trong th i
gian này, nh

i thân c

i quá c ph i ch u tang tùy theo vai v

quá c và th i gian ch
h p do

ng theo truy n th ng c

ng c

iv

i Vi t. M

ng

i ta còn qu n nh ng v i tr ng

cho nh ng cây c

ng khi còn s

ni m n

i ta quan

ng cây c i thì cây s héo và ch
xem là nh ng bi u hi

lên tình c m c

c a nó.

p còn sót l i, m t ph

iv

c l i.

Vào bu i t i, nh
nguy

i

i thân thu

ch

i ch t. L

c u

c t ch c lúc khuya, t m 11 gi
n phúng vi ng. Khi t i gi

dùng hai thanh g ng

u khi

n 12 gi

i ch p hi u s
khiêng

i ch t

t

i ch p hi u s

v a gõ hai thanh g ng n ra hi

khiêng quan tài sao cho cân b ng. D n
n tu i c

ic mm
i, m
n n ho

c áo quan, v

án

mm t

ng có hình cây thánh giá. Hai bên ph i, trái là
ic mm
u lo i nh . Ti

ng khác, bên trên m
t chi c c tang m

c tang là kèn tr ng, và các vòng hoa. R

ng có g n m t cây

c màu tím. Theo sau
nh c

i ch t,


i ch t c

i ch p hi u, v

khiêng quan tài cho ngay ng n, c n th n. Qu
i ch

u khi n

c khiêng t nhà c a

t lên ki u ho

cùng là nh

i quá c và cu i
n. Song song v i vi c t ch c l tang t

n b l tang t i nhà th
giáo H

h

p nh

c

ch

t

i quá c

a giáo x . Vi

i thân s an tâm trong vi

hi

i thân c a mình v

cu i

i thân c a mình an ngh

nh c a giáo x nh

Trùm h

i Công

t vì m i x

i thân t

cùng. Vi c chu n b ph

iv

c vi

i thân mình xu
i ta chôn c

i ta

i th c
i thì ph i báo cho ông

ông Trùm h vi t gi y báo t

báo h

ng giáo x và cha x

x thông báo tin bu n trong giáo x cho các giáo dân khác trong thánh l g n nh t. K
n ông phó
huy t) và trình cha x
x quy

i n

nh

nh gi nh p quan, an táng. Vi

nh gi

u do cha

ng vi c chôn c t trong vòng 48 ti ng, n u quá h

n nhà th thì ph

quan tài ngoài nhà th vì y u t v sinh chung cho c

[2, tr.1].
Hi n nay, nh ng nghi th c trên v n còn th c hi n
m

th c hi

s ng h i nh p ng

ng b và khác bi t

nhi

y m nh, nhi u trao

phong t c ma chay theo Thiên chúa giáo. S
u t t y u.

nhi

t và
, nguyên nhân là do cu c

m

n

i, luôn có tính ch t hai m
i thiên chúa luôn c u mong s an ngh cho

i ch t.
K t lu
Vi t Nam là qu c gia yêu chu ng hoà bình, vì th m

p vào Vi t

u khá d dàng. Tuy nhiên, không ph i s ti
là s ti

n l c sao cho phù h p v

c

i Vi t.