Đánh giá thực trạng và xây dựng mô hình trồng Trám đen ghép cấp hộ gia đình tại xã Hà Châu, huy ện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGUY N TH TH M

Tên

tài:
“ ÁNH GIÁ TH C TR NG VÀ XÂY D NG MÔ HÌNH

TR NG TRÁM EN GHÉP C P H GIA ÌNH T I XÃ HÀ CHÂU,
HUY N PHÚ BÌNH, T NH THÁI NGUYÊN”

KHOÁ LU N T T NGHI P

H ào t o
L p
Khoa
Khóa h c

IH C

: Chính quy
: K43 Lâm nghi p N01
: Lâm nghi p
: 2011 - 2015

Thái Nguyên, n m 2015


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGUY N TH TH M

Tên

tài:
“ ÁNH GIÁ TH C TR NG VÀ XÂY D NG MÔ HÌNH

TR NG TRÁM EN GHÉP C P H GIA ÌNH T I XÃ HÀ CHÂU,
HUY N PHÚ BÌNH, T NH THÁI NGUYÊN”

KHOÁ LU N T T NGHI P

IH C

H ào t o
: Chính quy
Chuyên ngành
: Lâm nghi p
L p
: K43 Lâm nghi p N01

Khoa
: Lâm nghi p
Khóa h c
: 2011 - 2015
Gi ng viên h ng d n: ThS. Nguy n Th Thu Hoàn

Thái Nguyên, n m 2015


L I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân tôi.
Các s li u và k t qu nghiên c u là quá trình i u tra trên th c

a hoàn toàn

trung th c, ch a công b trên các tài li u khác, n u có gì sai tôi xin ch u hoàn
toàn trách nhi m.
Thái Nguyên, ngày tháng n m 2015

XÁC NH N C A GVHD

Ng

i vi t cam oan

ng ý cho b o v k t qu
tr

ch i

ng khoa

Th.S Nguy n Th Thu Hoàn

Nguy n Th Th m

XÁC NH N C A GV CH M PH N BI N
Giáo viên ch m ph n bi n xác nh n sinh viên
ã s a ch a sai sót sau khi H i
(Ký, h và tên)

ng ch m yêu c u


i

L IC M

N

Th c t p t t nghi p có ý ngh a r t l n
gian

i v i m i sinh viên, ây là th i

sinh viên làm quen v i công tác i u tra, nghiên c u, áp d ng nh ng

ki n th c lý thuy t v i th c t nh m c ng c và nâng cao kh n ng phân tích,
làm vi c sáng t o c a b n thân ph c v cho công tác sau này.

ng th i ó là

th i gian quý báu cho tôi có th h c t p nhi u h n t bên ngoài v c ki n
th c chuyên môn và không chuyên môn nh giao ti p, cách nhìn nh n công
vi c và th c hi n công vi c ó nh th nào.
Xu t phát t nhu c u th c t và nhu c u b n thân

ng th i

c a Ban ch nhi m Khoa Lâm nghi p, tôi th c hi n

cs

ng ý

tài: “ ánh giá th c

tr ng và xây d ng mô hình tr ng Trám en ghép c p h gia ình t i xã Hà
Châu, huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên”.
Tr

c h t, tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c nh t t i cô giáo ThS.

Nguy n Th Thu Hoàn ng
th c hi n

i ã tr c ti p h

ng d n tôi trong su t quá trình

tài.

Qua ây, tôi c ng xin bày t lòng bi t n chân thành
giáo trong khoa Lâm Nghi p, các c p lãnh

o, ng

n các th y cô

i dân xã Hà Châu, huy n

Phú Bình, t nh Thái Nguyên và các b n sinh viên th c t p ã nhi t tình giúp
tôi hoàn thành cu n khóa lu n này.
V i trình

n ng l c và th i gian có h n, b n thân l n

u tiên xây d ng

m t khóa lu n, m c dù ã h t s c c g ng song không tránh kh i nh ng thi u
sót, tôi r t mong nh n
giáo và các b n

c nh ng ý ki n óng góp quý báu c a các th y cô

b n khóa lu n c a tôi

c hoàn thi n h n.

Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày … tháng… n m 2014
Sinh viên

Nguy n Th Th m


ii

DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 2.1: Tình hình s d ng

t ai c a xã Hà Châu n m 2014

B ng 2.2: Tình hình phát tri n kinh t xã Hà Châu qua 3 n m
(2012-2014)
B ng 4.1: Di n tích tr ng Trám c a các h

i u tra

B ng 4.2: N ng su t Trám en theo tu i
B ng 4.3:

c i ml p

a tr ng Trám en t i khu v c nghiên c u

B ng 4.4: Tình hình s d ng

t s n xu t h n m 2014

B ng 4.5: Tình hình s d ng

t s n xu t c a h n m 2014 (Tính bình quân

trên h )
B ng 4.6: Mô hình Trám en ghép

c xây d ng t i các v

n h gia ình

B ng 4.7: T l s ng c a Trám en ghép t i mô hình
B ng 4.8: Sinh tr

ng c a cây Trám en ghép c a 2 mô hình


iii

DANH M C CÁC HÌNH
Trang
Hình 4.1. S

lát c t hi n tr ng s d ng

Hình 4.2: S

lát c t tr ng Trám en ghép c i t o v

Hình 4.3: S

lát c t hi n tr ng s d ng

Hình 4.4: S

lát c t tr ng Trám en ghép theo h

Hình 4.5: Bi u

sinh tr

t c a h Tr

ng Th Thúy ....... 35
n t p ...................... 36

t c a h Nguy n V n T ......... 37
ng mô hình NLKH .... 38

ng c a cây Trám en ghép c a 2 d ng mô hình ...... 42


iv

DANH M C CÁC T , C M T

BQ

: Bình quân

CAQ

: Cây n qu

Dt

:

VT

:

ng kính tán
n v tính

GTSX

: Giá tr s n xu t

Hvn

: Chi u cao vút ng n

NLKH

: Nông lâm k t h p

TB

: Trung bình

THCS

: Trung h c c s

THPT

: Trung h c ph thông

TT

: Th t

UBND

: y ban nhân dân

VI T T T


v

M CL C
Trang
L I C M N ................................................................................................. i
DANH M C CÁC B NG ............................................................................. ii
DANH M C CÁC HÌNH ............................................................................. iii
DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T .............................................. iv

DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T .............................................. iv

M C L C ..................................................................................................... v
Ph n 1: M
1.1.

tv n

U ......................................................................................... 1
............................................................................................... 1

1.2. M c tiêu nghiên c u ................................................................................ 2
1.3. Ý ngh a c a

tài .................................................................................... 3

1.3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u .................................................... 3
1.3.2. Ý ngh a th c ti n .................................................................................. 3
Ph n 2: T NG QUAN CÁC V N
2.1. T ng quan và c s khoa h c
2.1.1. T ng quan

it

NGHIÊN C U.............................. 4

it

ng nghiên c u ................................ 4

ng nghiên ................................................................. 4

2.1.1.1.

c i m phân b .............................................................................. 4

2.1.1.2.

c i m hình thái............................................................................. 4

2.1.1.3.

c i m sinh thái ............................................................................. 5

2.1.1.4. Giá tr kinh t ..................................................................................... 5
2.1.2. C s khoa h c ..................................................................................... 6
2.2. Tình hình nghiên c u trong n

c và n

c ngoài...................................... 8

2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i ........................................................ 8
2.2.2. Tình hình nghiên c u trong n
2.2.2.1. Nghiên c u liên quan

c ........................................................ 10

n cây ghép ................................................. 10

2.2.2.2. Nghiên c u v Trám en ghép và mô hình tr ng Trám en ghép ..... 12


vi

2.3.

c i m

2.3.1

a bàn nghiên c u................................................................. 15

c i m i u ki n t nhiên ................................................................ 15

2.3.1.1. V trí
2.3.1.2.

a lý ...................................................................................... 15

a hình ........................................................................................... 15

2.3.1.3. Khí h u, th i ti t .............................................................................. 15
2.3.1.4. Th y v n.......................................................................................... 16
2.3.1.5. Môi tr
2.3.2.

ng ...................................................................................... 16

c i m kinh t xã h i c a xã Hà Châu ............................................ 16

2.3.2.1 Tình hình s d ng

t ai c a xã ...................................................... 17

2.3.2.2. Tình hình dân s và lao

ng c a xã ................................................ 18

2.3.2.3. C s h t ng ................................................................................... 19
2.3.2.4. H th ng v n hóa, giáo d c, y t ...................................................... 19
2.3.3. Tình hình phát tri n kinh t c a xã Hà Châu qua 3 n m (2012-2014) . 21
Ph n 3:

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U ........................................................................................... 23
3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u.......................................................... 23

3.2.

a i m và th i gian ti n hành ............................................................. 23

3.3. N i dung nghiên c u ............................................................................. 23
3.3.1. ánh giá th c tr ng và kinh nghi m trong công tác tr ng Trám en t i
xã Hà Châu................................................................................................... 23
3.3.2. Xây d ng mô hình tr ng Trám en c p h gia ình ............................ 23
3.4. Ph

ng pháp ti n hành .......................................................................... 24

3.4.1. Ph

ng pháp k th a tài li u .............................................................. 24

3.4.2. Ph

ng pháp ph ng v n ..................................................................... 24

3.4.3. ánh giá l p
3.4.3.1. ánh giá l p

a và xây d ng mô hình trình di n ................................ 24
a............................................................................... 24

3.4.3.2. Xây d ng mô hình tr ng Trám en ghép ......................................... 24

vii

3.4.4. Theo dõi các ch tiêu sinh tr

ng sau khi tr ng .................................. 25

Ph n 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ............................ 26
4.1. Th c tr ng tr ng Trám en t i

a ph

ng ............................................ 26

4.1.1. Di n tích tr ng Trám en .................................................................... 26
4.1.2.Th i gian tr ng Trám en và hi u qu kinh t ..................................... 27
4.1.3. Lo i

t tr ng Trám en ..................................................................... 28

4.1.4. Kinh nghi m tr ng Trám .................................................................... 29
4.2. Xây d ng mô hình tr ng Trám en ghép
4.2.1. ánh giá chung l p

c p h gia ình ................... 31

a tr ng Trám en t i xã .................................... 31

4.2.2. Xây d ng mô hình tr ng Trám en ghép trên 2 d ng l p

a chính ..... 33

4.2.2.1. L a ch n h tr ng Trám en ghép ................................................... 33
4.2.2.2. Xây d ng mô hình trên

tv

4.2.2.3. Xây d ng mô hình trên

t

n nhà ............................................... 34
i theo h

ng NLKH .......................... 36

4.2.2.4. M t s k thu t th c hi n tr ng Trám en ghép trong mô hình........ 39
4.2.2.5. ánh giá sinh tr

ng cây ghép sau khi tr ng ................................... 40

4.2.3.Thu n l i, khó kh n và

xu t m t s bi n pháp k thu t, công tác

ch m sóc sau khi tr ng Trám en ghép......................................................... 43
4.2.3.1. Thu n l i ......................................................................................... 43
4.2.3.2. Khó kh n ......................................................................................... 44
4.2.3.3.

xu t ............................................................................................ 44

Ph n 5: K T LU N VÀ KI N NGH ...................................................... 46
5.1. K t lu n ................................................................................................. 46
5.2. Ki n ngh ............................................................................................... 46
TÀI LI U THAM KH O
I. Ti ng Vi t
II. Tài li u internet
PH N PH L C


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
Vi t Nam có di n tích

t

i núi chi m 3/4 t ng di n tích

t t nhiên,

do v y lâm nghi p óng vai trò h t s c quan tr ng. Ngành lâm nghi p là
ngành s n xu t v t ch t tham gia vào tái s n xu t xã h i. Hàng n m m t ph n
trong t ng s s n ph m do lâm nghi p s n xu t ra d

ng nhu c u tiêu dùng c a n n kinh t qu c dân và
r ng còn có tác d ng b o v môi tr

i d ng hàng hóa, áp
i s ng xã h i. Ngoài ra

ng s ng, c nh quan v n hóa xã h i, là c

s cho s phát tri n b n v ng c a môi tr

ng

t, n

c, khí h u, tiêu gi m

b i và ti ng n…Bên c nh ó ngành lâm nghi p còn t o ra ngu n thu nh p và
gi i quy t công n vi c làm cho nhân dân,

c bi t là vùng trung du mi n núi.

Trám en (Canarium tramdenum) là cây lâm

c s n có giá tr kinh t

cao và có ý ngh a quan tr ng trong vi c xóa ói gi m nghèo c a ng

i dân

các t nh nh : Thái Nguyên, Ngh An, Tuyên Quang… làm giàu r ng và c i

t ov

n t p. G dùng x ván, làm nhà, óng d ng c thông th

cây Trám en th m ngát, d cháy, dùng
th m và làm h
dùng
n

ch bi n s n, vecni, xà phòng, d u

ng. Qu cây Trám en n ngon nh t trong các lo i Trám,

: kho cá, kho th t,

xôi, có th mu i

c m m), qu Trám en dùng gi i

ph i cá th i, hóc x
mi ng không há ra
tê li t c

ng. Nh a

n d n (th

ng ngâm trong

c, ch a n nh m cá nóc có

c, n

ng cá, ch a n t n da do khô l nh l ng a nh t là l
c và tr sâu r ng. R dùng tr phong th p au l ng g i

ng. Lá tr c m m o, viêm

ng hô h p trên, viêm ph i.

Hà Châu là m t xã thu c huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên. Là m t xã
nh n m sát con sông C u thu c vùng trung du B c b

phía Tây Nam c a

huy n Phú Bình t nh Thái Nguyên, v i n n kinh t ch y u là s n xu t nông
nghi p. Tuy nhiên vi c áp d ng ti n b khoa h c - k thu t vào s n xu t còn


2

h n ch nên hi u qu kinh t còn th p. M t khác tình tr ng ói nghèo, th t
nghi p, t n n xã h i gây nên nh ng v n
nh ng n m qua nh s quan tâm c a
ng

b c thi t
ng, nhà n

i dân, v i nh ng kinh nghi m s n có ng

t ng thêm thu nh p cho ng

i dân,

a ph

c và s

ng tình c a

i dân ã tr ng cây Trám en

m t s h cây Trám en tr thành cây thu

nh p chính cho và tr thành cây làm giàu c a nhi u h gia ình
h p th nh

ng nên qu Trám en tr ng

ch t th t h n h n Trám en
en ã tr thành

Hà Châu r t

c tr ng

c s n c a m nh

các

t này.

a ph

ng v

mua c cây khi Trám en b t

m qu . Nhi u ng

Châu

u

n i ây. Do

c bi t: bùi, th m,

ng khác, b i th Trám

n k thu ho ch, ng

nh không ph i mang ra ch , t th

Phòng c ng tìm

ng. Trong

i dân h u

t mua t n nhà, th m chí còn
i

t

t n Hà N i, H i

n Hà Châu mua Trám en. Tuy nhiên, cây Trám en

Hà

c tr ng b ng h t trung bình t 7-8 n m cây Trám en m i cho qu ,

khi tr ng b ng h t có Trám en cái và Trám en

c nhi u h tr ng

c 7-8

n m cây không cho qu ph i ch t i t n th i gian tr ng và ch m sóc, hi u q a
kinh t không n

nh, cây cao khó kh n cho vi c thu hái qu .

hình tr ng Trám en theo h
Trám en ghép

tr ng

nghi p và giáo viên h

ng thâm canh t ng n ng su t, ch a s d ng cây

thay th ph

Xu t phát t th c t trên,

xã ch a có mô

cs

ng th c tr ng b ng h t.
ng ý c a Ban Ch Nhi m khoa Lâm

ng d n. Tôi ti n hành nghiên c u

tài: “ ánh giá

th c tr ng và xây d ng mô hình tr ng Trám en ghép c p h gia ình t i
xã Hà Châu, huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên”.
1.2. M c tiêu nghiên c u
- Nghiên c u xây d ng mô hình tr ng Trám en ghép c p h gia ình t i
xã Hà Châu - Phú Bình - Thái Nguyên.
-

xu t m t s bi n pháp k thu t tác

Trám en ghép

t hi u qu .

ng cho các mô hình tr ng


3

1.3. Ý ngh a c a

tài

1.3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u
- Trong h c t p thì vi c ti p c n v i th c ti n là r t quan tr ng. Vi c ti p
c n th c ti n giúp cho sinh viên c ng c lý thuy t và áp d ng vào th c t .
-B

c

u làm quen v i công tác nghiên c u khoa h c.

- Có ý th c v t m quan tr ng c a công tác nghiên c u trong cu c s ng
- Làm quen v i công vi c c a m t s cán b Lâm nghi p. Có th làm t t
công vi c trong t

ng lai.

- Nâng cao hi u qu và ch t l

ng h c t p.

1.3.2. Ý ngh a th c ti n
- Nghiên c u giúp chúng ta hi u
ng

c quá trình s n xu t và tác

ng c a

i dân t i i u ki n ngo i c nh trong quá trình s n xu t, kinh doanh.
- ánh giá

c th c tr ng tr ng Trám en và xây d ng

c mô hình tr ng

Trám en ghép nh m phát huy hi u qu kinh t c a Trám en t i a ph

ng.


4

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. T ng quan và c s khoa h c
2.1.1. T ng quan
i t

it

it

ng nghiên c u

ng nghiên c u

ng nghiên c u là cây Trám en ghép (Canarium tramdenum)

thu c chi Trám (Canrium), h Trám (Bureraceae), b Cam (Rutales). Tên chi
Canarium có ngu n g c t ng h Nam Á.
Cây Trám en còn có m t tên g i khác nh :
tr ng

Trung Qu c,

liu Trung Qu c.
Trám là C n, ng
2.1.1.1.

Anh, Pháp… G i là Ô liu

Thái Lan g i là Sam chim và có tên th

Vi t Nam a s các t nh g i Trám en,

ng m i là Ô
Nam B g i

i Kh me g i là Khana.

c i m phân b

Th gi i: Trám en phân b

: Trung Qu c (Vân Nam, H i Nam, H ng

Kông), Lào, Campuchia, Thái Lan.
Vi t Nam: cây phân b khá r ng

các t nh phía B c và phía Nam c a

Vi t Nam. Các t nh phía B c có nhi u Trám en m c nh t là: Tuyên Quang,
Phú Th , B c Giang, Thái Nguyên, L ng S n, Qu ng Ninh, Thanh Hoá, Ngh
An, Qu ng Bình. Các t nh phía Nam có Trám en m c là: Qu ng Nam,

k

L k và Khánh Hoà.
2.1.1.2.

c i m hình thái

Cây Trám en là cây g l n có th cao 25m,

ng kính 120cm, tán r ng

t 10-18m. Thân tròn th ng, v xám tr ng, lúc già bong v y nh . V c v
có nh a th m h i

o

c.

Lá Trám en giai o n cây m là lá

n x thùy, lá

n nguyên mép. Sau

ó là lá kép lông chim m t l n l , có t 7-13 lá chét, lá chét hình trái xoan
thuôn ho c hình tr ng dài 6-15cm, r ng 2,5-5,5cm

u nh n d n, uôi l ch


5

mép nguyên, m t d

i lá th

ng có nhi u v y sáp tr ng. Gân bên 12-16 ôi.

Có lá kèm nh s m r ng.
Hoa t viên chùy ho c chùm
Hoa

lách lá g n

u cành, th

ng ng n h n lá.

n tính m c cùng g c trên tr c hoa. Hoa có màu tr ng ho c tr ng vàng,

ài dài 2,5-3mm h p g c,
hoa cái ch nh

hoa

c mép ng dài có 3 r ng, nh 6 h p g c,

u h p.

Qu h ch hình trái xoan dài 2,5-3,5cm, khi chín có màu
th

ng có 6 múi, 2

2.1.1.3.

en, h ch

u nh n.

c i m sinh thái

Cây Trám en phù h p v i h u h t các lo i
nhau, thành ph n c gi i t th t nh
dày trên 50cm, thoát n

n

t sét nh , mùn còn khá, t ng

c và còn tính ch t

Trong t nhiên Trám en th

ng xu t hi n

Cây Trám en phù h p v i nhi t

t có ngu n g c á m khác

t r ng.

t

pH thích h p 4-5.

nh ng n i ven sông su i.
trung bình n m 21-250, l

ng m a

bình quân n m 1500-2000mm.
Cây Trám en là loài cây m c nhanh, a sáng, m c t t khi xen k v i
các loài cây (Hu ay, om óm…). Trong r ng t nhiên th
trên nh ng trong giai o n 2 n m

t ng

u c n ph i che bóng, sau ó hoàn toàn a

sáng, là loài cây ch u nhi t kém, thoát h i n
Cây tr ng 7-8 n m b t

ng chi m

c m nh.

u ra hoa, n u tr ng b ng cây ghép thì sau 3 n m

có th s ra hoa. Cây ra hoa vào tháng 2-3, qu chín vào tháng 9-10.
2.1.1.4. Giá tr kinh t
G cây Trám en có màu tr ng xám, m m nh , d làm, d gia công ch
bi n có th s d ng làm g xây d ng, g dán l ng, làm g tr m , dùng làm
b t gi y và óng

m c thông th

Ngày nay Trám en
mà tr ng

ng, g thu c nhóm 6.

c tr ng không ph i v i m c ích l y g là chính

l y qu và nh a cho hi u qu kinh t cao h n. Nh a Trám en

6

c dùng trong công nghi p th c ph m, ch bi n xà phòng, m ph m, s n
t ng h p, gi y và h

ng… Qu cây Trám en có th làm th c ph m, s n xu t

ô mai, làm thu c ch a b nh (ho, au r ng, mi ng khô khát n
s n…). H t Trám en có l

c, d

ng

ng tinh d u 20-25%, có th ép d u làm nhân

bánh, d u dùng trong công nghi p. Trong 100kg nh a Trám en có th l y
c 18-20kg tinh d u và 50-60kg Colophan (g n nh a Thông nh ng kh
n ng cung c p c a nh a Trám en cao h n). M t cây Trám en có

ng

kính trên 20cm có th cho 10-15kg nh a m t n m.
Là cây tr ng bóng mát, v

n r ng nông lâm k t h p, làm giàu r ng và

ph c h i r ng t nhiên. N u Trám en tr ng làm giàu r ng trong các lo i hình

ph c h i r ng ho c trong các v

n r ng v i s l

ng 50 cây/ha sau 8-10 n m

có th thu ho ch 20-25kg qu /cây/n m và 10-15kg nh a/cây/n m.
2.1.2. C s khoa h c
Ngày nay nhân gi ng vô tính d ng r t phát tri n và

c áp d ng nhi u

trong công tác nhân gi ng cây tr ng nông lâm nghi p. Ghép là m t ph
pháp nhân gi ng vô tính,

c th c hi n b ng s k t h p c a m t b ph n c a

cây này v i m t b ph n c a cây khác,
sinh tr

ng

t o thành m t t h p ghép cùng

ng và phát tri n nh m t cây th ng nh t. Khi ghép m t b ph n c a

cây gi ng (m t ghép, cành ghép)

c g n vào g c c a cây khác (g c ghép)

t o thành m t cây m i mà v n gi

c

u. Do s ti p xúc ch t ch gi a các t
ng th i có s ho t

c tính c a cây l y cành ghép ban

ng t ng c a g c ghép và cây ghép,

ng và tái sinh c a mô phân sinh t

ng t ng làm cho

g c ghép và cành ghép g n li n v i nhau. Cây ghép s phát tri n thành m t
th th ng nh t.
* Cây ghép th

ng có nh ng

c i m:

- Kh n ng duy trì gi ng t t: nh ng cây n qu
không gi

c

c tr ng t h t th

ng

c tính t t c a cây m . Vì nh ng cây tr ng t h t là nh ng


7

cây

c nhân gi ng h u tính, khi n hoa th ph n hay b lai t p. H t c a

nh ng qu b lai t p khi em tr ng s m c thành cây con v i nh ng

c tính

khác xa d n cây m , th m trí có nh ng cây b thoái hóa gi ng thì còn cho
n ng su t và ch t l

ng gi m. Ng

nhân gi ng vô tính nên gi

c h u h t các

khi ghép cây g c ghép có nh h
cành ghép, tuy nhiên s
c

nh h

c tính di truy n n

các ph

c l i, cây ghép là k t qu c a quá trình

ng

c tính c a cây m . M c dù sau

n s sinh tr

ng và phát tri n c a

ng là không l n nên cành ghép v n duy trì

nh. Do v y cây ghép c ng nh cây

ng pháp nhân gi ng vô tính khác, có th duy trì

truy n, ti p t c gi

c

ng hoa

c.

- Cây ghép có s c ch ng ch u t t: ây là m t u i m v

d ng

t tr i c a cây

ng pháp ghép cành ngày càng ph bi n. Vì cây ghép t n

c b r c c c a g c ghép mà các ph

khác không có

c tính di

c ph m ch t và tính tr ng u tú c a cây m . Cây ghép

có kh n ng kh ng ch l

ghép và làm cho ph

c t o ra t

ng pháp nhân gi ng vô tính

c. Do r c c có u i m là n sâu và bám ch c. Mà tác

d ng c a cây lâm nghi p không ch có ý ngh a v m t kinh t mà còn có ý
ngh a v m t phòng h . Vì v y, nh ng cây có b r c c s ch ng ch u t t h n
tr

c gió bão.
- Cây ghép cho t l cây ra qu cao:

Trám có hi n t

ng cây

không có qu ). Nh ng v i cây Trám ghép s không còn hi n t
cành ghép

c ch n t nh ng cây m

- Cây ghép mau ra qu v i s n l
các ph

ã ra qu

c3v

n

c (cây

ng này, vì

nh tr lên.

ng l n: so v i cây nhân gi ng b ng

ng pháp khác thì cây ghép ra qu nhanh h n, vì cây có th i kì ki n

thi t c b n nhanh h n ( ây là th i kì t o tán và

nh hình c a cây).

ng th i

t i n i ghép có tích l y khá nhi u cacbon (t l C/N cao), t o i u ki n thúc
y cho s ra hoa qu nhanh h n.


8

- H s nhân gi ng cao: t m t cây m gi ng t t có th l y
cành ghép

c nhi u

t o ra nhi u cây ghép. Trong khi chi t không cho l y nhi u cành

trên m t cây, và m t s loài cây không có kh n ng khi ti n hành chi t. Còn
so v i giâm cành thì ghép cành c ng có u i m h n, do m t s loài cây
không có kh n ng ho c khó ra r khi giâm cành.
Theo sinh h c t bào: nh ng t bào còn non nh phôi v a hình thành
ho c mô phân sinh

u có kh n ng hóa thành thân, r , lá, cành….hình thành

m t cây m i hoàn ch nh. N u là m t phôi h u tính hình thành do s s p x p
l i b nhi m s c th c a b m thì có bi n d , nh ng cây con

c t o ra có

b gen khác nhau và còn khác c v i b m chúng nên không gi ng nhau.
N u là mô phân sinh s không có s ph i h p gi a giao t
nên không có s l p l i b gen, do ó cây con

c và giao t cái

c t o ra gi ng cây m .

Nh v y trong nhân gi ng vô tính: t m t cây m , khi ti n hành nhân
gi ng s cho ra th h cây con gi ng h t cây m lúc
u dòng. Do ó các cây con cùng cây
nh

c tính sinh lí và

u dòng s có

u và

c g i là cây

c tính hình thái, c ng

c tính sinh hóa gi ng nhau. Vì v y s t o ra

h cây con s cho n ng su t và ch t l

ng n

nh.

2.2. Tình hình nghiên c u trong n

c và n

c ngoài

c th

2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i
T lâu trên th gi i, vi c áp d ng các ph

ng pháp nhân gi ng vô tính

cây tr ng nói chung và cây lâm nghi p nói riêng ã và ang áp d ng r ng rãi,
c bi t là nhân gi ng cho các loài cây n qu .
sâu vào nghiên c u các ph

ã có nhi u nhà khoa h c i

ng pháp ghép c ng nh th i v ghép, v trí l y

cành ghép thích h p cho nhi u loài cây khác nhau. i u ó ã góp ph n áng
k vào vi c t ng n ng su t gi ng cây tr ng, t o ra ngu n gi ng có ch t l
và

tu i

ng

u.

ng


9

Hà Lan nh có gi ng m i và nhân gi ng b ng ph
các lo i g c ghép lùn mà ã t ng

cm t

ng pháp ghép v i

tr ng tr t (4000-10000 cây/ha).

Cây ghép có u i m là cây s m ra hoa k t qu , tán nh thu n ti n cho vi c
ch m sóc và thu hái, s n l

ng trên m t

n v di n tích t ng lên

n 45%....

(Tr n Th T c, Hoàng Ng c Thu n, 2000) [13].
Ngh tr ng Cam

Brazin và các n

c Nam M m t th i b

iêu

ng vì

s tàn phá có tính h y di t c a b nh virus Tristeza. Sau ó nh ng công trình
nghiên c u v g c ghép ch ng b nh và các t h p m t ghép, g c ghép s ch
b nh virus ã ph c h i l i các v

n Cam trong th i gian ng n (Tr n Th T c,

Hoàng Ng c Thu n, 2000) [13].
N m 1968 Bittez ã nghiên c u và
h

ng

a ra k t lu n: g c ghép có nh

n s ra hoa, k t qu c a cây ghép: Cam Valencia ghép trên g c ghép

C. Limon và C.auran tifolia cho qu s m h n g c ghép trên g c ghép là Quýt
Cleopatre. K t qu này ã m ra m t h ng m i trong vi c rút ng n th i gian
cho thu ho ch qu Cam (Tr n Nh Ý và CS, 2000) [17].
Các nghiên c u c a giáo s G.V. Trusevic ã ch ra r ng: các g c ghép
có nh h

ng rõ r t

n kh n ng sinh tr

ng và tu i th c a cành ghép, các

c u hình c a tán cây, th i gian ra hoa c a gi ng (nhanh hay ch m)… (Tr n
Th T c, Hoàng Ng c Thu n, 2000) [13].
N m 1973, Burgess cho bi t
B ch àn E.grandis ã

t

Coffs Harbou, Oxtraylia: ghép cho cây

c nh ng thành công ban

u (Nguy n Hoàng

Ngh a, 2001) [9].
Ghép

ã tr

thành ph

ng pháp chu n

Geandis) (Muniswani, 1977): thông th

i v i cây T ch (Tectona

ng có hai mùa ghép trong n m, ó là

mùa Xuân (tháng 3-5) và mùa Thu (tháng 9-10), nh ng

cây T ch t l s ng

c a cây ghép vào mùa Xuân cao h n so v i mùa Thu và ch i ghép c ng sinh


10

tr

ng t t h n. Các n

c nh

n

, Thái Lan… ghép T ch

t t l thành

công t i 98% (Nguy n Hoàng Ngh a, 2001) [9].
Nh ng nghiên c u khác
,M …

nhi u n

c nh Trung Qu c, Thái Lan,

u cho th y khi dùng gi ng Xoài

a ph

gi ng Xoài m i tuy n ch n và nh p n i t n i khác

n

ng làm g c ghép cho
n bao gi c ng có hi u

qu h n (Tr n Nh Ý và CS, 2000) [17].
G c ghép có nh h

ng

n kh n ng ch ng ch u h n, ch u úng, ch u rét

và ch u b nh c a cây ghép. K t qu nghiên c u cho th y: Cam Halim ghép
trên g c Cam s n có kh n ng ch u h n cao h n nhi u so v i khi ghép trên
g c cây Cam ng t. Cây Na xiêm ghép trên g c Bình bát có kh n ng ch u úng
t t (Tr n Nh Ý và CS, 2000) [17].
2.2.2. Tình hình nghiên c u trong n
2.2.2.1. Nghiên c u liên quan

c

n cây ghép

Vi t Nam, ngay t nh ng n m 60 c a th k tr
c a khoa h c và k thu t ã

t n n móng cho vi c áp d ng k thu t nhân

gi ng vô tính vào nhân gi ng cây tr ng. T
cây tr ng v i s l

c nh có s phát tri n

ng l n và ch t l

ó ã t o ra

c m t t p oàn

ng ph m ch t t t bao g m c cây nông

nghi p, cây công nghi p và cây lâm nghi p.
T n m 1965-1972 t i tr i cam Xuân Mai ã nghiên c u v t p oàn g c
ghép cho Cam, Quýt (v i 4 gi ng là: Cam Xã

oài, Cam Vân D , Cam

Naven, Cam B H ) ghép trên 16 lo i g c ghép khác nhau. K t qu là ã tìm
ra

c nhi u t h p

a vào s n xu t (Tr n Nh Ý và CS, 2000) [17].

H i H ng có gi ng Táo thi n phi n là m t

c s n n i ti ng c a vùng

ng b ng B c B . Trong nhi u n m không nhân r ng

tr ng

nhi u n i

do ch có cách nhân gi ng truy n th ng là dùng ch i r . Trong nh ng n m
u th p niên 70 c a th k tr
Tr

ng

c, Tr i th c t p thí nghi m B môn rau qu

i h c Nông Nghi p I t p trung nghiên c u và hoàn thi n cách nhân


11

gi ng b ng ph

ng pháp ghép m t. Vì v y ã m r ng di n tích

b ng B c B và các vùng khác trong c n

vùng

ng

c. Ti p theo là s xu t hi n các

gi ng Táo m i H12, Táo Má H ng, Táo ào Tiên do Vi n cây l
th c ph m tuy n ch n. i u này ã t o ra

c m t s thay

ng th c và

i l n lao không

nh ng trong ngh tr ng Táo, mà còn góp ph n quan tr ng vào vi c cung c p
qu t

i cho nhân dân, nguyên li u t i ch cho ngành ch bi n công nghi p

th c ph m (Tr n Th T c, Hoàng Ng c Thu n, 2000) [13].
i v i cây M (Manglietia glauca) ghép ã
gi ng các lo i cây tr i ph c v xây d ng v

cành cho t l s ng

nhân

n gi ng dòng vô tính (Lê

Kh , 1989). T mùa Thu n m 1984, các tác gi
ghép m t là hai ph

c ng d ng

ình

ã cho th y ghép cành và

ng pháp d thao tác và cho t l s ng cao, trong ó ghép
t 69,3% sau 8 tháng, còn ghép m t cho t l s ng

t

54,5%. K t qu ghép v Thu n m 1998 kh p v i k t qu v Thu n m 1984,
song ghép m t v xuân

t t l s ng 66,6% cao h n ghép cành 60,3%

(Nguy n Hoàng Ngh a, 2001) [9].
i v i cây Thông nh a (Pinus merkusii), Thông ba lá (Pinus kesiya),
Thông uôi ng a (Pinus massoniana), ghép là m t bi n pháp ch y u
cây ghép có ch t l
d ng
s
s ng

ng cao xây d ng v

n gi ng dòng vô tính nh

vi n Khoa h c Lâm Nghi p, Công ty Lâm nghi p Trung
n v khác, k thu t ghép ã

t o
ã áp

ng và m t

c hoàn ch nh trong nhi u n m nên t l

t khá cao, kho ng 70% cho Thông nh a (Lê ình Kh , 1990) [7].
T l s ng c a m t ghép, sinh tr

vào i u ki n th i ti t và khí h u c a
loài c ng nh
khoa h c

ng c a cây sau khi ghép ph thu c
a ph

ng,

c tính sinh lý tình hình sinh tr

Vi n Cây n qu

a ra k t lu n:

c tính sinh lý c a gi ng
ng c a g c ghép, các nhà

các t nh phía B c có hai th i

v ghép chính:
- V Thu ông: có th b t

u t tháng 8

n tháng 12.


12

- V Xuân: t tháng 2
Riêng

n tháng 4.

i v i cây H ng, Táo, M , M n có th ghép t tháng 7 (Tr n Th

T c, Hoàng Ng c Thu n, 2000) [13].
Cây
nhân

i u (Anacardium Occidentale) là loài cây l y qu có giá tr , vì

i u là m t hàng xu t kh u mang l i thu nh p cao cho ng

ph c v cho vi c xây d ng v
Các tác gi

ã áp d ng nhi u ph

n gi ng và

i nông dân.

a cây gi ng vào gây tr ng.

ng pháp và k thu t ghép khác nhau. Ng

ta ã th nghi m l y cành ghép c a 174 cây m

i

ghép cho 12.778 cây

(Nguy n Hoàng Ngh a, 2001) [9].
Bác Nguy n Tr n C nh ( thôn La Khê, xã V n Khê, TX Hà ông, t nh
Hà Tây) ã dùng ph

ng pháp ghép

t o ra hàng lo t cây Kh mini nh ng

y qu và ra vào d p t t (Theo thông báo Nông Nghi p Vi t Nam s ra ngày
30/06/2006).[1]
T i xí nghi p gi ng cây lâm nghi p vùng

ông B c ( 246 Tr n Quang

Kh i, TP. L ng S n, t nh L ng S n) ã ghép thành công cây S u. Cây ghép
ch sau 2-3 n m ã cho qu (Theo báo Nông Nghi p vi t Nam s ra ngày
30/6/2006).[1].
T n m 2002, sau g n 4 n m nghiên c u, GSTS Công ngh sinh h c
Nguy n B o Toàn và c ng s Tr
công ghép ch i c a B

ng

i h c C n Th

i, Cam, Quýt có ch t l

ã nghiên c u thành

ng cao lên g c cây b n

a

t o ra gi ng cây có trái ngon, có kh n ng ch u h n và ch u phèn t t (Theo
báo Ti n Phong s ra ngày 20/3/2007) [1].
2.2.2.2. Nghiên c u v Trám ghép và mô hình tr ng Trám ghép
Theo gi
Xuân và ã thu

Duy Khôi, ã nghiên c u ghép cây Trám

v

ông và v

c k t qu nh sau: cây Trám ghép vào v Xuân cho t l

s ng là 86,67% cao v

ông có t l s ng

t 53,33% (

Duy Khôi, 2005) [8].


13

Theo tác gi Ong Th Qu ng ã nghiên c u nh h
cành ghép

n sinh tr

ghép b ng cành ng n

ng c a v trí l y

ng c a cây Trám ghép ã rút ra k t lu n: cây Trám
t t l s ng

t 84% cao h n so v i cành sát ng n ch

t 80% (Ong Th Qu ng, 2006) [10].
c bi t m y n m g n ây t i lâm tr

ng H u L ng I - L ng S n ã i

ti n hành nghiên c u ghép cây Trám. K t qu nghiên c u b

c

u cho th y

i v i cây Trám thì ghép vào v Xuân s cho t l s ng cao và m c sinh
tr

ng t t h n.
Trong th i gian này t nh L ng S n ang phát tri n d án tr ng cây Trám

ghép c a B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn b
dân ch p nh n. Ngoài các d án tr ng r ng c a n
Vi t Nam c ng ch n cây Trám làm
án tr ng r ng c a

c hi n ang

it

c

u ã

c ng

i

c ngoài ang th c hi n t i

ng tr ng ch y u, i n hình là d

c th c hi n t i Thanh Hóa và Ngh An.

ã có nhi u các nghiên c u ti n hành tr ng th nghi m cây Trám ghép
l y qu nh : D án khoa h c công ngh “Tr ng th ghép cây Trám ghép l y
qu

vùng

m khu b o t n thiên nhiên Thanh Hóa” (Ph m ình Tam, Tr n

c M nh, Ph m ình Sâm - Trung tâm ng d ng KHKT lâm nghi p).
D án do chính ph Hà Lan tài tr và

c th c hi n trong th i gian 5

n m (2002 -2007) t i 5 t nh: Qu ng Ninh, B c Giang, Hà T nh, Qu ng Bình,
Qu ng Tr . D án ã ch n

it

ng là cây Trám ghép và cây Ba kích là cây

tr ng xóa ói gi m nghèo cho ng
thu

c nh ng k t qu ban

i dân. Sau h n 2 n m tri n khai d án ã

u (Website

ng C ng S n Vi t Nam) [18].

Trong nh ng n m g n ây m t s huy n c a t nh Thái Nguyên nh : Võ
Nhai, Phú L

ng,

cây ang sinh tr

i T … ã và ang ti n hành tr ng cây Trám ghép. Hi n
ng t t và m t s h , cây b t

su t cao h n Trám tr ng h t, b

c

u áp ng

u cho thu ho ch qu v i n ng
c yêu c u tr ng r ng.

14

Huy n L c Nam ã tr ng
S n và L c S n và ang

c trên 20 ha Trám ghép t i hai xã Tr

c tr ng m r ng trên di n tích r ng kinh t , d n

thay th nh ng cây tr ng kém hi u qu (B n tin, nông thôn
Qua phân tích 25 báo cáo khoa h c có liên quan
các tác gi trong n
t tu i 2

i m i)

n cây Trám tr ng c a

c, kh o sát ánh giá 10 mô hình tr ng r ng Trám tr ng

n tu i 16 t i m t s t nh phía B c,

sau: hai l nh v c

ng

tài ã rút ra nh n xét nh

c coi nh thành công là nghiên c u ch bi n nh a và

c

i m sinh h c c a cây Trám tr ng. Riêng v nghiên c u k thu t gây tr ng
v n còn t n t i. Các công trình nghiên c u còn r t ít, thi u h th ng và ch a
xu t

c các gi i pháp

công. V s n xu t, ã có nhi u

m b o ch c ch n cho vi c tr ng r ng thành
a ph

ng nh : Hoà Bình, Phú Th , Yên Bái,

Thái Nguyên...gây tr ng hàng tr m ha nh ng k t qu không l y gì làm kh
quan. a s r ng tr ng

u b th t b i sau 3-4 n m

kém. Nguyên nhân là vi c ch n ph

u, s còn l i sinh tr

ng

ng th c tr ng, ch n cây phù tr và quá

trình ch m sóc, i u ti t th c bì ch a phù h p (Ph m

ình Tam - Trung tâm

ng d ng KHKT lâm nghi p) [11].
Qua ó cho th y: tr

c ây và hi n nay vi c nghiên c u và áp d ng các

ph

ng pháp ghép và xây d ng mô hình ã

là

iv i

và ang

it

c áp d ng t lâu nh ng ch y u

ng cây n qu , cây công nghi p,

c áp d ng nh ng ch a nhi u.

it

ng cây lâm nghi p ã

i v i cây lâm nghi p thì ph

ng

pháp nhân gi ng b ng hom, b ng h t… ã có r t nhi u nghiên c u khác nhau,
song ch y u nghiên c u v Trám tr ng, Trám en có giá tr kinh t cao nh ng ít
tác gi nghiên c u mô hình xây d ng tr ng Trám en ghép thâm canh
c xói mòn, t o môi tr

ng sinh thái,

mang l i thu nh p cao cho ng
ch n v n

này

nghiên c u.

i tr ng. Tr

h n ch

t n ng su t cao và nhanh cho qu
c nh ng th c tr ng nhu c u trên, tôi


15

2.3.

c i m

2.3.1

a bàn nghiên c u

c i m i u ki n t nhiên

2.3.1.1. V trí

a lý

Xã Hà Châu là m t trong 21

n v hành chính c p xã, th tr n c a huy n

Phú Bình là m t xã nh n m sát con sông C u thu c vùng trung du B c b
phía Tây Nam c a huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên.
Phía ông và phía Nam giáp - huy n Hi p Hòa, t nh B c Giang
Phía Tây giáp xã Tiên Phong - huy n Ph Yên
Phía B c giáp v i xã Nga My - huy n Phú Bình.
Xã Hà Châu có 15 xóm, n m d c theo ê Hà Châu, cách trung tâm
huy n l Phú Bình 10km, cách trung tâm thành ph 25km t
cho vi c giao l u v n hóa và trao
2.3.1.2.

i thu n l i

i hàng hóa v i các vùng khác.

a hình

Xã Hà Châu thu c nhóm c nh quan hình thái,
du ven sông C u xen l n m t s gò
du

ng

i th p,

a hình

ng b ng trung

c tr ng cho

a hình xã trung

huy n Phú Bình, c nh quan s n th y h u tình, có nhi u gò th p, d ng

bát úp v i

cao trung bình 20-30m phân b

phía B c, Tây và phía Nam

c a xã.
2.3.1.3. Khí h u, th i ti t
Khí h u, th i ti t c a xã Hà Châu mang

c i m c a khí h u nhi t

i

gió mùa, có hai mùa rõ r t: mùa ông l nh khô h n và mùa hè nóng m m a
nhi u. Khí h u c a khu v c xã có s gi n ng khá cao, b c x d i dào l

ng

m a khá l n phù h p v i nhi u lo i cây tr ng, có th b trí

n3

v cây tr ng ng n ngày trong n m
m a l n t p trung theo mùa.

t ng h s s d ng

c t hai

t. Tuy nhiên l

ng