Nghiên cứu một số đặc điểm sinh thái cây thủy xương bồ lá to (Acorus macrospadiceus (Yamam.) F.N.Wei Y.K.Li, 1985.) làm cơ sở cho việc bảo tồn loài thực vật quý hiếm tại khu bảo tồn thiên nhiên Phia Oắc – Phia Đén Tỉnh Cao Bằng (Khóa luận tốt nghiệp)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.24 MB, 59 trang )
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
------------------------------------------
NÔNG V N V
Tên
tài:
NGHIÊN C U M T S
C I M SINH THÁI CÂY TH Y X NG B
LÁ TO (ACORUS MACROSPADICEUS (YAM.) F.N. WEI & Y.K. LI, 1985.)
LÀM C S CHO VI C B O T N LOÀI TH C V T QUÝ HI M
T I KHU B O T N THIÊN NHIÊN PHIA O C – PHIA ÉN
T NH CAO B NG
KHÓA LU N T T NGHI P
H
ào t o
: Chính quy
Chuyên ngành : Lâm nghi p
Khoa
: Lâm nghi p
Khóa h c
: 2011 – 2015
Thái Nguyên, 2015
IH C
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
------------------------------------------
NÔNG V N V
Tên
tài:
NGHIÊN C U M T S
C I M SINH H C CÂY TH Y X NG B
LÁ TO (ACORUS MACROSPADICEUS (YAM.) F.N. WEI & Y.K. LI, 1985.)
LÀM C S CHO VI C B O T N LOÀI TH C V T QUÝ HI M
T I KHU B O T N THIÊN NHIÊN PHIA O C – PHIA ÉN
T NH CAO B NG
KHÓA LU N T T NGHI P
H
ào t o
IH C
: Chính quy
Chuyên ngành
: Lâm nghi p
L p
: 43 – Lâm nghi p - N02
Khoa
: Lâm nghi p
Khóa h c
: 2011 – 2015
Gi ng viên h
ng d n : Th.S. Tr n Th H
Thái Nguyên, 2015
ng Giang
i
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân tôi.
Các s li u và k t qu nghiên c u là quá trình i u tra trên th c
a hoàn toàn
trung th c, ch a công b trên các tài li u, n u có gì sai tôi xin ch u hoàn toàn
trách nhi m.
Thái Nguyên, n m 2015
XÁC NH N C A GVHD
NG
I VI T CAM OAN
ng ý cho b o v k t qu
tr
cH i
ng
Nông V n V
XÁC NH N C A GV CH M PH N BI N
Giáo viên ch m ph n bi n xác nh n sinh viên
ã s a ch a sai sót sau khi H i
(Ký, h và tên)
ng ch m yêu c u!
ii
L IC M
N
Sau m t th i gian h c t p và nghiên c u t i tr
ng
i h c Nông Lâm
Thái Nguyên, tôi ã trang b cho mình ki n th c c b n v chuyên môn d
gi ng d y và ch b o t n tình c a toàn th th y cô giáo.
is
c ng c l i nh ng
khi n th c ã h c c ng nh làm quen v i công vi c ngoài th c t thì vi c th c
t p t t nghi p là m t giai o n r t quan tr ng, t o i u ki n cho sinh viên c sát
v i th c t nh m c ng c l i ki n th c ã tích l y
th i nâng cao t duy h th ng lý lu n
c trong nhà tr
ng
ng
nghiên c u ng d ng m t cách có
hi u qu nh ng ti n b khoa h c k thu t vào th c ti n s n xu t.
Xu t phát t nguy n v ng c a b n thân,
ban ch nhi m khoa Lâm Nghi p và s h
Wei & Y.K. Li, 1985.)
ng b lá to
ng,
ng d n tr c ti p c a cô giáo Th.S.
Tr n Th H ng Giang tôi ti n hành nghiên c u
i m sinh thái cây th y x
c s nh t trí c a nhà tr
tài: “Nghiên c u m t s
c
(ACORUS MACROSPADICEUS (YAM.) F.N.
làm c s cho vi c b o t n loài th c v t quý hi m t i khu
b o t n thiên nhiên Phia O c – Phia én T nh Cao B ng”
Trong th i gian nghiên c u
c a cô giáo Th.S Tr n Th H
tài,
c s giúp
, ch b o t n tình
ng Giang và các th y cô giáo trong khoa cùng
v i s ph i h p giúp
c a các cán b , lãnh
lý r ng
én, huy n Nguyên Bình, t nh Cao B ng, ã t o m i
c d ng Phia
i u ki n cho tôi thu th p thông tin liên quan
tôi xin bày t lòng c m n sâu s c nh t
Nghi p,
h
o các c quan ban ngành qu n
n
tài nghiên c u. Qua ây
n các th y cô giáo trong khoa Lâm
c bi t là cô giáo Th.S. Tr n Th H
ng Giang ng
i
ã tr c ti p
ng d n tôi trong su t quá trình th c hi n khóa lu n.
Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, tháng 05 n m 2015
Sinh viên
Nông V n V
iii
DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 4.1: S hi u bi t c a ng
B ng 4.2.
c i m
i dân v cây Thu x
tàn che n i có loài cây Th y x
ng b lá to ......................... 24
ng b .............................. 28
B ng 4.3. T thành t ng cây cao n i phân b loài Thu x
B ng 4. 4.
c i m phân b c a Thu x
ng b lá to theo tr ng thái r ng ................. 31
B ng 4. 5. Phân b theo ai cao c a loài Thu x
B ng 4.6. T n su t xu t hi n c a loài Thu x
B ng 4.7 T ng h p s li u
B ng 4.8 T ng h p tác
ng b lá to ................. 29
t n i cây Thu x
ng b lá to ............................... 31
ng b lá to .................................... 32
ng b lá to .................................. 33
ng t i khu b o t n và loài nghiên c u ............................ 34
iv
DANH M C CÁC HÌNH
Trang
Hình 4.1. H r cây Thu x
ng b lá to ...................................................... 26
Hình: 4.2. Thân r (ng m) và thân khí sinh) ................................................. 26
Hình 4.3. B và lá cây Thu x
ng b lá to ................................................. 27
Hình 4.4. Chi u r ng c a lá .......................................................................... 27
Hình 4.5. Hoa Thu x
ng b lá to .............................................................. 28
Hình 4.6. Cây Thu x
ng b lá to tái sinh t nhiên thành nh ng ám nh ....... 30
Hình 4.7. Ch i tái sinh t thân ng n ............................................................. 30
v
M CL C
Trang
U ........................................................................................ 1
Ph n 1. M
1.1.
tv n
............................................................................................... 1
1.3. M c tiêu nghiên c u
1.3. Ý ngh a c a
tài ...................................................................... 2
tài .................................................................................... 2
1.3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u .................................................... 2
1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n s n xu t ........................................................... 2
Ph n 2. T NG QUAN NGHIÊN C U ....................................................... 3
2.1. C s khoa h c c a nghiên c u ............................................................... 3
2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i và Vi t Nam. ..................................... 4
2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i ........................................................ 4
2.2.2. Nghiên c u
Vi t Nam ........................................................................ 6
2.3. T ng quan i u ki n t nhiên – kinh t - xã h i khu v c nghiên c u. .......... 6
2.3.1 i u ki n t nhiên khu v c nghiên c u .................................................. 6
2.4. Tình hình dân c , kinh t ...................................................................... 11
2.4.1. Tình hình dân s , dân t c và phân b dân c .................................... 11
2.4.2. Kinh t - xã h i ................................................................................... 11
2.4.3. C s h t ng ..................................................................................... 15
PH N 3.
IT
NG, PH M VI, TH I GIAN, N I DUNG, PH
NG PHÁP
NGHIÊN C U.............................................................................................. 16
3.1.
it
ng nghiên c u: ........................................................................... 16
3.2. Ph m vi th i gian nghiên c u ................................................................ 16
3.3 N i dung nghiên c u .............................................................................. 16
3.3.1
c i m s d ng và s hi u bi t c a ng
i dân v loài cây ............... 16
3.3.2. Phân lo i các loài trong h th ng phân lo i ....................................... 16
3.3.3
c i m n i b t v hình thái c a loài ................................................ 16
3.3.4. M t s
3.3.5. Tác
c i m sinh thái c a loài ..................................................... 16
ng c a con ng
i t i khu b o t n và loài cây nghiên c u ........ 17
vi
3.3.6.
xu t m t s bi n pháp b o t n và phát tri n loài ........................... 17
3.4. Ph
ng pháp nghiên c u ....................................................................... 17
3.4.1. Ph
3.4.2.
ng pháp k th a.......................................................................... 17
i u tra ph ng v n ............................................................................ 17
3.4.3. Ph
ng pháp nghiên c u c th ......................................................... 17
3.3. Ph
ng pháp phân tích và x lý s li u ................................................. 20
PH N 4. K T QU NGHIÊN C U ......................................................... 23
4.1
c i m s d ng và s hi u bi t c a ng
i dân v loài cây th y x
ng
b lá to ......................................................................................................... 23
4.1.1 S hi u bi t c a ng
4.1.2.
i dân v loài cây th y x
c i m s d ng c a cây th y x
ng b lá to ................. 23
ng b lá to.................................. 24
4.2. Phân lo i các loài trong h th ng phân lo i............................................ 25
4.3 .
c i m n i b t v hình thái c a loài Th y x
4.4 M t s
4.4.1
c i m sinh thái c a loài Th y x
c i m v ánh sáng n i loài Th y x
ng b lá to ................. 25
ng B lá to ........................ 28
ng b lá to phân b ............... 28
4.4.2 C u trúc t thành t ng cây g .............................................................. 29
4.4.3
c i m tái sinh c a loài ................................................................... 29
4.4.4.
c i m cây b i, dây leo và th m t
i n i có loài th y x
ng b lá to
phân b ........................................................................................................ 30
4.4.5.
4.5.
c i m phân b loài cây Th y x
c i m
4.5.1. Tác
4.5.2.
ng b lá to ................................. 31
t n i có phân b cây Thu x
ng c a con ng
ng b lá to .......................... 33
i t i khu b o t n và loài cây nghiên c u ........ 34
xu t m t s bi n pháp b o t n và phát tri n loài ........................... 36
PH N 5. K T LU N VÀ KI N NGH .................................................... 38
5.1 K t lu n .................................................................................................. 38
5.2. Ki n ngh ............................................................................................... 39
TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 41
PH L C
1
Ph n 1
M
1.1.
U
tv n
a d ng sinh h c có vai trò r t quan tr ng
trình t nhiên và cân b ng sinh thái.
v
ng c a loài ng
V n
i v i vi c duy trì các chu
ó là c s c a s s ng còn và th nh
i và s b n v ng c a thiên nhiên trên trái
t.
b o t n a d ng sinh h c ( DSH ) có ý ngh a chi n l
i hi n nay. H i ngh th
ng
nh RiodeJaneiro ngày 5 tháng 6 n m 1992 là
ti ng chuông th c t nh toàn th gi i “Hãy c u l y trái
sinh h c liên quan
c trong th i
n s s ng c a trái
t i i u ó, s t n t i c a xã h i loài ng
a d ng
t.Vi t Nam là m t trong nh ng
trung tâm a d ng sinh h c cao c a th gi i, nên v n
h c là m t yêu c u r t c p bách, ã t lâu
t”, b i vì s
b o t n a d ng sinh
ng và Nhà n
c ta r t quan tâm
i liên quan m t thi t
n các ngu n
tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên sinh v t. Tuy nhiên con ng
i ang l m
d ng quá m c vi c khai thác s d ng các ngu n tài nguyên này và k t qu là
tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên sinh v t, môi tr
ng b suy thoái, gây ra
m t cân b ng sinh thái, e d a cu c s ng c a các loài sinh v t trong ó có loài
ng
i c a chúng ta, s c kh e c a hành tinh ph thu c vào s
loài sinh v t, Vì v y vi c b o t n a d ng sinh h c
a d ng c a các
c coi là nhi m v r t
c p bách hi n nay và c ng là trách nhi m c a toàn nhân lo i.
Vi t Nam là m t trong 10 qu c gia
Châu Á và m t trong 16 qu c gia
trên th gi i có tính a d ng sinh h c cao. Tuy nhiên Vi t Nam c ng ang ph i
i m t v i m t th c tr ng r t áng lo ng i ó là s suy thoái nghiêm tr ng v
môi tr
ng và tài nguyên a d ng sinh h c, e d a cu c s ng c a các loài sinh
v t và cu i cùng là nh h
ng
n s phát tri n b n v ng c a
tn
c.
ng n ng a s suy thoái DSH Vi t Nam ã ti n hành công tác
b o t n và hi n nay c n c có kho ng 128 khu b o t n. M c dù các loài th c
v t
c b o t n cao nh v y, nh ng nh ng nghiên c u v các loài th c v t
Vi t Nam hi n nay còn r t thi u. Ph n l n các nghiên c u m i ch d ng l i
2
m c mô t
c i m hình thái, nh danh loài mà ch a i sâu nghiên c u
nhi u v các c tính sinh h c, sinh thái h c, gây tr ng và b o t n loài.
V i t m quan tr ng c a loài cây Th y x ng b lá to trong i s ng
c a ng i dân và tình hình khai thác quá m c d n n nguy c tuy t ch ng.
Do ó tôi ti n hành th c hi n tài t t nghi p nh m: “Nghiên c u m t s
c i m sinh h c cây th y x ng b lá to (ACORUS MACROSPADICEUS (YAM.) F.N.
Wei & Y.K. Li, 1985.) làm c s cho vi c b o t n loài th c v t quý hi m t i khu b o
t n thiên nhiên Phia O c – Phia én T nh Cao B ng”.
1.3. M c tiêu nghiên c u tài
- Nghiên c u c i m sinh thái cây Thu x ng b lá to
xu t m t s bi n pháp nh m b o t n và phát tri n loài th c v t quý
hi m t i KBT Phia O c – Phia én .
1.4. Ý ngh a c a tài
1.4.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u
Qua vi c nghiên c u và th c hi n tài này s giúp tôi làm quen
c
v i công vi c nghiên c u khoa h c, bên c nh ó còn c ng c
c l ng ki n
th c chuyên môn ã h c, có thêm c h i ki m ch ng nh ng lý thuy t ã h c
trong nhà tr ng úng theo ph ng châm h c i ôi v i hành. N m
c các
ph ng pháp nghiên c u, b c u ti p c n và áp d ng ki n th c ã
ch c
trong tr ng vào công tác nghiên c u khoa h c.Qua quá trình h c t p nghiên
c u tài t i khu b o t n thiên nhiên Phia O c – Phia én T nh Cao B ng, tôi
ã tích l y thêm
c nhi u ki n th c và kinh nghi m th c t trong vi c b o
t n loài cây th y x ng b lá to. ây s là nh ng ki n th c r t c n thi t cho
quá trình nghiên c u, h c t p và làm vi c sau này.
1.4.2. Ý ngh a trong th c ti n s n xu t
Vi c nghiên c u và ánh giá c i m tái sinh t nhiên c a loài th y
x ng b lá to nh m xu t m t s bi n pháp b o t n loài.
Thành công c a tài có ý ngh a r t quan tr ng trong vi c gi gìn, b o
t n và phát tri n loài cây th y x ng b lá to quý này góp ph n vào phát tri n
n n kinh t - xã h i c a huy n, c a t nh c ng nh toàn b khu v c mi n núi
phía b c.
3
Ph n 2
T NG QUAN NGHIÊN C U
2.1. C s khoa h c c a nghiên c u
Hi n nay do nhi u nguyên nhân khác nhau làm cho ngu n tài nguyên
DSH c a Vi t Nam ã và ang b suy gi m. Nhi u h sinh thái và môi
tr
ng s ng b thu h p di n tích và nhi u Taxon loài và d
tr
c nguy c tuy t ch ng trong m t t
N m
ng
ng lai g n.
vùng ông Nam á v i di n tích kho ng 330.541 km2 , Vi t nam
là m t trong 16 n
chi n l
i loài ang
c có tính DDSH cao nh t th gi i (BNN&PTNT, 2002
c qu c gia qu n lý h th ng khu b o t n c a Vi t Nam 2002-2010).
B o t n n i vi là hình th c b o t n ch y u c a Vi t Nam trong th i gian v a
qua. K t qu c a ph
và
a vào ho t
nh ng n
ng pháp b o t n này th hi n rõ r t nh t là ã xây d ng
ng m t h th ng r ng
c s m quan tâm
nv n
c d ng. Vi t Nam là m t trong
b o t n tài nguyên DSH.
D a trên các tiêu chu n ánh giá tình tr ng các loài c a IUCN 1978,
Vi t Nam c ng công b trong Sách
th c v t. Sách
th c v t
h
(Sách
Vi t Nam, 1996) ph n II,
Vi t Nam n m 2007 ( Sách
Vi t Nam, 2007) Ph n II
ng d n, thúc
y công tác b o v tài nguyên sinh v t thiên
nhiên phân chia ra các th h ng sau:
+ B tuy t ch ng (EX)
+ Tuy t ch ng trong t nhiên (EW)
Nhóm các loài nguy c p
h ng chính sau:
+ C c kì nguy c p (CR)
+ Nguy c p (EN)
+ S p nguy c p (VU)
Nhóm các loài ít nguy c p:
c chú tr ng b o v hang
u g m các phân
4
+ Ít nguy c p (LR)
Ph thu c vào b o t n (LR/cd)
S pb
e d a (LR/nt)
Ít quan tâm: Least Concern (LR/lc)
+ Thi u d n li u: Data Deficient (DD)
+ Không ánh giá: Not Evaluated (NE)
b o v và phát tri n các loài
ban hành (Ngh
ng th c v t quý hi m Chính ph
nh s 32/2006/N -CP) [1]. Ngh
nh quy
ã
nh các loài
ng, th c v t quý, hi m g m hai nhóm chính:
+ IA, B: Th c v t r ng,
vì m c ích th
ng m i (IA
ng v t r ng nghiêm c m khai thác, s d ng
i v i th c v t r ng).
+ IIA, B: Th c v t r ng,
vì m c ích th
ng m i (IIA
ng v t r ng nghiêm c m khai thác, s d ng
i v i th c v t r ng)
C n c vào phân c p b o t n loài và DSH thì trong ó th y x
ng b
lá to (Acorus macrospadiceus (Yam.) F. N. Wei & Y. K. Li) thu c h th y
x
ng b là m t loài cây quý, a tác d ng, Hi n t i nó
nguy c p (EN) và trong sách
Vi t Nam (1996),
ây là loài cây có giá tr
kinh t , thân và r dùng cho ch bi n các s n ph m thu c và
d u. Do ây là cây thông d ng nên b ng
gi m tr m tr ng.
c x p vào lo i
s n xu t tinh
i dân thu hái làm cho loài b suy
ây là c s khoa h c giúp tôi ti n
n nghiên c u và th c
hi n khóa lu n
kh c ph c tình tr ng trên Chính ph Vi t Nam ã
ra bi n pháp,
cùng v i các chính sách kèm theo nh m b o v t t h n tài nguyên
DSH c a
tn
c.
2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i và Vi t Nam
2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i
H X
ng b (danh pháp khoa h c: Acoraceae) là m t h trong th c
v t có hoa. Chi duy nh t c a h là Acorus v i kho ng t 2-4 t i 7-9 loài, tùy
Theo ngu n d li u
5
Theo IPNI, chi này ch a kho ng 7-9 loài, còn theo APG II thì nó ch a
kho ng 2-4 loài. S li u d
i ây d n theo c s d li u c a IPNI.
Acorus americanus (Raf.) Raf. (còn g i là A. calamus th americanus)
-x
ng b
B c M ; d ng l
ng b i h u sinh (2n = 24); có t i khu
v c Alaska, Canada và mi n b c Hoa K . Các d ng l
khu v c ôn
y
ng b i có t i Siberi và
i châu Á có th thu c v loài này, nh ng ch a
(Qu n th c v t B c M ). G n ây, nó
c nghiên c u
c coi là loài riêng bi t, theo
nh trang Web c a Qu n th c v t B c M .
Acorusangustatus ( ng ngh a: A.triqueter, A. calamus th angustatus). D ng
t b i h u sinh (4n=48), có t i ông Á, Nh t B n và ài Loan.
Acorus asiaticus
Acoruscalamus L. ( ngngh a: A.angustifolius, A.aromaticus, A.belangeri, A.
casia, A.commersonii, A.commutatus, A.elatus, A.europaeus, A.flexuosus, A.fl
oridanus, A.griffithii, A.nilaghirensis, A.odoratus, A.spurius, A.tatarinowii, A.
terrestris, A. triqueter, A. undulatus, A. verus) – Ng
x
ng b , x
ng b c còn t i Vi t Nam g i là th y x
i Trung Qu c g i là
ng b ; d ng tam b i vô
sinh (3n = 36); có l có ngu n g c gieo tr ng. Nó có ngu n g c châu Âu, ôn
i mi n núi thu c n
và Himalaya c ng nh mi n nam châu Á,
gieo tr ng r ng rãi và thích nghi v i th y th
c
nhi u n i.
Acorus cochinchinensis: có ngu n g c Nam B , Vi t Nam.
Acorus gramineus Sol. ( ng ngh a: A. humilis, A. macrospadiceus, A.
pusillus) – Ng
x
i Trung Qu c g i là kim ti n b còn ng
ng b ; d ng l
i Vi t g i là th ch
ng b i h u sinh (2n = 18); có t i Himalaya t i Nh t B n,
Myanmar, Thái Lan, Philippines.
Acorus latifolius Z.Y.Zhu: có ngu n g c Trung Qu c.
Acorus rumphianus ( ng ngh a: A. terrestris).
Acorus xiangyeus Z.Y.Zhu: có ngu n g c Trung Qu c.
6
- Theo nghiên c u c a Asaron: Nh ng nghiên c u g n ây t p trung vào
thành ph n tinh d u có trong cây, nh ng ch t có tác d ng ch a ung th . Cây
th y X
ng B M (A.calamus bi n th americanus) r t a d ng, th
ng có
nhi u châu Âu nh ng không ch a asarton và ch bào ch thu c khi s d ng.
2.2.2. Nghiên c u
Vi t Nam
- Theo nghiên c u c a Tr nh V Phi (1982). Trung Hoa y h c t p chí
38 (4): 315-318) trong ng nghi m thì cây Th y x
khu n
ng b có tác d ng sát
i v i m t s khu n ngoài da.
- Theo nghiên c u Nguy n Ng c Doãn, Nguy n
ch, Bùi Th K và
V Anh Vinh (1966) (T p chí y h c Vi t Nam, I: 8-14) ã nghiên c u tác
d ng c a cây Th y x
lu n: cây Th y x
ra trên
ng b trên th c nghi m và trên lâm sàng ã i t i k t
ng b có tác d ng d phòng và i u tr lo n nh p tim gây
ng v t (th và chó) b ng clorua, strohantin, ho c th t
ng m ch
vành trái.
- Trong lâm sàng thành ph n tri t xu t t cây Th y x
d ng i u hòa nh p tim trong các tr
ng b có tác
ng h p: nh p xoang nhanh, nh p a hi p
xoang nút, ngo i tâm thu thành chu i. Nh ng có tr
ng h p không có k t qu
i v i trung tâm nh ho c ngo i tâm thu, nh p hai nh p ba ã có khá lâu.
- Cây Th y x
ng b có th dùng kéo dài hàng tháng mà không gây
c, áp ng r t t t trong i u tr
hàng ngày 10-15ml cao r
b nh vi n c ng nh ngo i trú. Li u l
u thân r khô (1ml cao r
u: 1g x
ng b )
2.3. T ng quan i u ki n t nhiên – kinh t - xã h i khu v c nghiên c u.
2.3.1 i u ki n t nhiên khu v c nghiên c u
2.3.1.1 V trí
a lý,
a hình
ng
7
Khu b o t n thiên nhiên Phia O c - Phia
én thu c
Thành Công, Quang Thành, Phan Thanh, V Nông, H ng
th tr n T nh Túc huy n Nguyên Bình, t nh Cao B ng,
a ph n các xã
o, Ca Thành và
c xác l p t i Quy t
nh s 194/CT ngày 09 tháng 8 n m 1986 c a Ch t ch H i
v vi c Quy
ng B tr
ng
nh các khu r ng c m, trong ó có r ng Phia O c – Phia én.
Khu b o t n thiên nhiên Phia O c - Phia én, có to
+ T 220 31' 44"
n 220 39' 41" v
+ T 1050 49' 53"
a lý:
B c;
n 1050 56' 24" kinh
ông.
Khu b o t n thiên nhiên Phia O c - Phia
én n m trong
a gi i hành
chính c a 6 xã Thành Công, Quang Thành, Phan Thanh, V Nông, H ng
o, Ca Thành và th tr n T nh Túc huy n Nguyên Bình, t nh Cao B ng.
Trung tâm c a Khu b o t n là xóm Phia én thu c xã Thành Công.
2.3.1.2.
c i m
a hình,
a hình
a m o,
a ch t
t ai
am o
Khu b o t n thiên nhiên Phia O c - Phia én ch y u ki u
trung bình và núi cao m p mô l
n sóng t o thành nh ng d i núi
núi á vôi và b chia c t b i nhi u khe su i.
nh t
d c l n (>250C).
a hình núi
t xen k
a hình cao
phía B c và tho i d n xu ng phía Nam. Là n i phát nguyên c a nhi u
sông su i chính c a huy n Nguyên Bình nh : sông Nhiên, sông N ng, sông
Th D c (m t nhánh c a sông B ng)... Quá trình ki n t o
thành 2 ti u vùng chính:
Công, Quang Thành;
a hình vùng núi
a hình vùng núi á
a ch t ã chia
t phân b ch y u
xã Thành
xã Phan Thanh, th tr n T nh
Túc, Ca Thành [3].
a ch t,
t ai
Theo tài li u th nh
chính sau:
ng c a huy n, trên
a bàn có nh ng lo i
t
8
-
t Feralit
nâu trên núi á vôi: Phân b t p trung
700m-1700m so v i m t n
-
cao t
c bi n.
t Feralít mùn vàng nh t núi cao: thích h p v i m t s loài cây
tr ng: Thông, Sa m c, Tông dù, Lát hoa, D
, Tr u, S và m t s loài cây
c s n, cây thu c, cây n qu khác.
-
t Feralít
vàng núi th p: Phân b
cao t 300 - 700m thích
h p v i m t s loài cây tr ng: Thông, Sa m c, Tông dù, Kháo vàng, Cáng lò,
Lát hoa, Keo, D
, Tr u, S , H i, Qu , Chè
ng và m t s loài cây thu c,
cây n qu khác.
-
t b n a và thung l ng: Bao g m
t , s n ph m h n h p; lo i
2.3.1.3.
*
t này
t phù sa m i, c , s n ph m
td c
c s d ng cho s n xu t nông nghi p.
c i m khí h u, th y v n
c i m khí h u
Khu b o t n thiên nhiên Phia O c - Phia én có
khí h u l c
c i m
c tr ng c a
a mi n núi cao, chia thành 2 ti u vùng khí h u khác nhau. Vùng
cao có khí h u c n nhi t
i, vùng th p ch u nh h
ng c a khí h u nhi t
i
gió mùa; m t n m có 2 mùa rõ r t, ó là:
Mùa m a b t
u t tháng 4
n tháng 10, chi m 85,4% t ng l
ng
m a c n m và t p trung vào các tháng 7 và 8. Mùa khô kéo dài t tháng 11
n tháng 3 n m sau; th
xu ng th p, l
ng m a ít, có nhi u s
ng c a gió mùa ông B c, nhi t
ng mù.
trung bình c n m là 180C; nhi t
- Nhi t
vào tháng 5
ng ch u nh h
cao nh t tuy t
n tháng 9, trong kho ng 24,50 - 26,90 C,
340 C; nhi t
th p nh t tuy t
i x y ra vào tháng 11
i x y ra
c bi t có khi lên t i
n tháng 2 n m sau,
có khi xu ng t i - 20C - 50C.
-
mt
ng
i bình quân c n m là 84,3%, tháng có
vào tháng 7, 8 là trên 87%, th p nh t vào tháng 12 là 80,5%.
m cao nh t
9
- Ngoài ra, còn có hi n t
ng s
ng mù xu t hi n vào sáng s m, chi u
t i và êm c a t t c các tháng trong n m, ph n nhi u là s
i ms
ng mù n ng nh t là
nh èo Colea. S
ng mù toàn ph n.
ng mu i th
ng xu t hi n
vào tháng 12, 1 hàng n m v i s ngày xu t hi n trung bình là 3 ngày. S ngày
dài nh t c a m t
ts
ng mu i trong tháng là 5 ngày, s gi xu t hi n dài
nh t trong m t ngày là 7 gi .
Tháp truy n hình và
c bi t, ã có xu t hi n m a tuy t
khu v c
nh èo Colea [2].
* H th ng thu v n
Ch a có s li u nghiên c u c th
ánh giá l u t c dòng ch y c a các
su i l n trong khu v c Khu b o t n thiên nhiên Phia O c - Phia
qua k t qu kh o sát c a oàn công tác có th
4 su i l n; các su i k trên có n
ánh giá s b trong khu v c có
c quanh n m, l u l
ch y m nh v mùa m a, mùa khô l
ng n
tl
t do trong khu v c có
Do
c ch y nhi u,
su i trung
ng gây ra l quét, l
ng,
d c l n, a hình l i b chia c t m nh.
a hình b chia c t m nh,
nên ngu n n
ng n
c ch y ít h n. M t
bình kho ng 2 km/100 ha, nh ng vào mùa m a th
tr
én; nh ng
d c l n và có nhi u á vôi xen k p
c ng m r t hi m; hi n nay trong vùng ch t p trung vào khai
thác và s d ng n
c m t[2].
2.3.1.4.
ng, th c v t
c i m
* V th c v t
Ki u r ng kín th
th
ng phân b
ng xanh m a m á nhi t
cao
i núi trung bình và cao,
700 m. Ki u r ng này, bao ph ph n phía trên c a
dãy núi Phia O c – Phia én v i nhi u h th c v t i n hình có ngu n g c t
h th c v t á nhi t
- Mi n
i (y u t di c ) t Hymalaya - Vân Nam - Quý Châu, n
i n i xu ng
nh c
Vi t Nam; các
i di n chính thu c h
Hoa h ng (Rosaceae) v i loài Xoan ào, Tú bà, Da bò, Kim anh, M , M n,
ào; h Re (Lauraceae) v i loài Re, Kháo; h Trúc ào (Apocynaceae) v i
10
loài S a, Dây cao su; h Chè (Theaceae) v i loài Chè, Súm, V i thu c; h
G o (Bombacaceae) v i loài G o; h ng c lan (Magnoniaceae) v i loài Gi i
xanh, Ng c lan; h D (Fagaceae) v i loài S i bán c u, D gai, S i gai; h H
ào (Juglandaceae) v i loài Ch o tía; h Thích (Aceraceae) v i loài Thích.
Thành ph n và s l
K t qu
ng các taxon th c v t t i Phia O c - Phia
i u tra ã phát hi n và giám
nh
én.
c 1108 loài th c v t b c cao
có m ch, thu c 861 chi c a 199 h , trong 6 ngành th c v t (xem danh m c
th c v t kèm theo). K t qu tóm t t danh m c th c v t r ng nh sau:
*V
ng v t
Thành ph n
én có 222 loài
ng v t c a Khu b o t n thiên nhiên Phia O c - Phia
ng v t có x
ng s ng, trong ó có 87 loài thú thu c 26
h ; 90 loài chim thu c 37 h và 14 b (trong ó b S có s loài nhi u nh t
48 loài); 17 loài l
x
ng c ; 28 loài bò sát và hàng ngàn loài
ng s ng, côn trùng,
Trong s các loài
loài
ng v t nhuy n th ,
t.
ng v t có tên trong danh m c ã xác
nh
ng v t quý hi m; bao g m 24 loài thú có tên trong Sách
(n m 2007), trong ó có 1 loài (H
15 loài
N u
ng v t
ng v t không
ux )
Vi t Nam
th h ng c c k nguy c p (CR),
th h ng nguy c p (EN) và 8 loài
i chi u v i Ngh
c 56
th h ng ang b
nh 32/2006/N -CP thì có 13 loài
e do (VU).
ph l c IB và
11 loài có tên trong ph l c IIB và 13 loài có tên trong Danh m c
c a Th
gi i IUCN (n m 2011)
V chim có 11 loài trong ó có 3 loài
loài
th h ng ang b
th h ng nguy c p (EN), 8
e do (VU); trong s này n u
i chi u v i Ngh
nh 32/2006/N -CP thì có 9 loài n m trong ph l c IIB.
V bò sát và l
ng c có 14 loài trong ó có 3 loài
nguy c p (CR), 9 loài nguy c p (EN) và 2 loài
th h ng c c k
th h ng b
e do (VU).
11
N u
i chi u v i Ngh
nh 32/2006/N -CP thì t t c 14 loài này
un m
trong ph l c IIB.
T nh ng s li u trên cho th y trong Khu b o t n thiên nhiên Phia
O c - Phia
én ang hi n h u 56 loài
ng v t hoang dã quý hi m, ây là
ngu n tài nguyên vô cùng quý, là di s n c a Khu b o t n. Nh ng ngu n gen
ng v t quý hi m này có giá tr kinh t và giá tr b o t n cao c n
vào danh sách các loài
c
a
c u tiên b o t n theo Lu t a d ng sinh h c.
2.4. Tình hình dân c , kinh t
2.4.1. Tình hình dân s , dân t c và phân b dân c
* Dân s :
Theo Niên giám th ng kê huy n Nguyên Bình n m 2010, Khu b o t n
thiên nhiên Phia O c - Phia én có 11.438 kh u, v i 2.287 h , kho ng 4.918
lao
ng. Xã Thành Công, Phan Thanh, H ng
o, Quang Thành ch y u là
h nông nghi p, còn th tr n T nh Túc ch y u là h phi nông nghi p. T c
t ng dân s c a vùng hi n kho ng 2,2%/n m.
Dân t c: Khu b o t n có 5 dân t c ang sinh s ng; trong ó: Ng
Dao 5.398 kh u chi m 47,2% t ng dân s Khu b o t n, ng
i Nùng 2.335
kh u chi m 20,3%, ng
i Kinh 2.027 kh u chi m 17,8%, ng
kh u chi m 13,8%, ng
i H’Mông 105 kh u chi m 0,9% t ng dân s .
Phân b dân c : M t
phân b không
ng
i/km2.
2.4.2. Kinh t - xã h i
2.4.2.1. Ngành nông nghi p
* S n xu t nông nghi p
i Tày 1.573
i/km2 nh ng l i
u gi a th tr n và các xã trong vùng, xã có m t
dân s th p nh t là H ng
135 ng
dân s bình quân 51 ng
i
o 25 ng
i/km2, cao nh t là th tr n T nh Túc
12
Nông nghi p là ngành chi m v trí ch
a ph
ng ã
o trong ho t
ng kinh t c a
c phát tri n theo ti n trình công nghi p hóa, hi n
i hóa
nông nghi p và nông thôn.
T tr ng giá tr s n xu t c a ngành tr ng tr t t ng t 69,8% n m 2006
lên 81,1% n m 2010; t tr ng ngành ch n nuôi gi m t 30,2% n m 2006
xu ng 18,9% n m 2010. K t qu trên ã ph n ánh c c u ngành tr ng tr t
hàng n m
u t ng; c c u ngành ch n nuôi gi m. Ngành ch n nuôi b gi m
m nh là do nh ng n m qua có nhi u d ch b nh xu t hi n, giá th c n t ng
cao, th tr
ng thi u n
nh, nên nh ng h ch n nuôi nh l b không ch n
nuôi, nh ng h ch n nuôi l n ã gi m quy mô.
* S n xu t lâm nghi p
Vi c qu n lý, b o v r ng
ng
i dân nên b
t nhiên
r ng tr ng
c
u ã
t
c th c hi n
n c p c s và c ng
ng
c nh ng k t qu kh quan, di n tích r ng
t 8.883 ha (n m 2008), t ng 76 ha so v i (n m 2001); di n tích
t 688 ha (n m 2008), t ng 17 ha so v i n m 2001. T k t qu
trên cho th y công tác phát tri n r ng còn r t ch m, trong khi di n tích
t
ch a có r ng trong vùng còn l n. Tuy nhiên, s li u trên ch ph n ánh
c
ph n di n tích th c hi n thông qua các ch
t ph c h i, di n tích do ng
ng trình d án, còn di n tích r ng
i dân t tr ng ch a ph n ánh h t trong bi u s
li u trên.
2.4.2.2. Ngành công nghi p – xây d ng
I. Công nghi p
Giá tr s n xu t công nghi p tính theo giá th c t trên
Khu b o t n thiên nhiên có chi u h
2001 lên 1.694,7 tri u
ng t ng nhanh t 646 tri u
ng n m 2010; t c
2010) là 7,6%/n m.
* Công nghi p ch bi n khoáng s n
a bàn các xã
ng n m
t ng bình quân 5 n m (2006-
13
Quá trình hình thành và ki n t o l ch s lâu dài, s bi n
ch t nên khu v c Khu b o t n thiên nhiên Phia O c - Phia
khoáng s n quý hi m nh kim lo i màu (chì, k m...)
ng v
a
én có nhi u
xã Phan Thanh và
Thành Công; kim lo i quý hi m (Atimon, Thi c, Vonfram, Uran, Vàng...)
th tr n T nh Túc và xã Thành Công; Ngu n tài nguyên khoáng s n
thác t p trung ch y u
m Thi c T nh Túc, ngoài ra còn có các nguyên li u,
v t li u xây d ng nh : nguyên li u sét, á, cát, s i,...
trên khai tr
ng b
c khai
ào x i làm gi m
c khai thác.
t á
liên k t, r t d b r a trôi, s t l
t
x y ra.
* Công nghi p khai thác và c p n
Do
a hình núi á vôi xen k v i các tr m tích l c nguyên nên nhi u
khu v c th a n
c, nh ng l i có r t nhi u khu v c thi u n
khu v c có núi á vôi, m c n
ngu n n
c s ch
c d i dào
ng d n n
cv
v nhu c u n
i dân trong các thung
c sinh ho t. Hi n nay, h th ng c p n
ho t cho các h dân ch a
c
s d ng, b
c bi t là các
c ph thu c theo mùa. Ngay c nh nh ng
các thung l ng, vùng th p, ng
l ng karts v n thi u n
c
u t , ng
c
c s ch sinh
i dân t b kinh phí làm h th ng
u ã gi i quy t
c m t ph n khó kh n
c sinh ho t cho các h dân t i nh ng n i thi u n
c.
* Công nghi p ch bi n nông, lâm nghi p và ti u th công nghi p
Tính
n n m 2012
khu v c Phia O c - Phia
én có 2 c s ch
bi n nông, lâm s n và m t s ngh th công truy n th ng nh : ch bi n
mi n dong, s n xu t gi y b n, s i lanh t nhiên và n u r
các ngành ngh
thi u n
u...Nhìn chung
u phát tri n ch m, quy mô s n xu t nh l , t phát và
nh.
II. Xây d ng
Các công trình c s h t ng: giao thông, th y l i và các công trình
ph c v
i s ng c ng
ng dân c ch y u
c qu n lý và tri n khai b i
14
c p huy n, c p t nh, ngu n v n
các ch
u t ch y u t ngân sách nhà n
c và t
ng trình d án c a các t ch c phi chính ph .
T ng kinh phí xây d ng và nâng c p các công trình c s h t ng trong
giai o n 2001-2005 là 94.960 tri u
tri u
ng; giai o n 2006 - 2009 là 130.220
ng. Nh v y, có th th y Phia O c - Phia
ây
c t p trung
én trong nh ng n m g n
u t v c s h t ng.
Các công trình nh th y l i, tr
xu t ti u th công nghi p... c ng
ng h c, y t , khu th
c ti p t c
ng m i, khu s n
u t xây m i và nâng c p.
Tuy nhiên, v t ng th , vi c phát tri n c s h t ng
Phia O c - Phia
én
còn th p h n so v i yêu c u. Tình tr ng phát tri n k t c u h t ng còn chênh
l ch gi a các thôn b n. Các tuy n giao thông nông thôn ch t l
ch a áp ng
c nhu c u i l i và
ng còn th p,
i s ng c a nhân dân trong vùng.
2.4.2.3. Ngành d ch v
Khu b o t n thiên nhiên Phia O c - Phia
nhiên k v v i
h u mát m ,
hoá ã
a hình núi cao, nhi u hang
én ngoài c nh quan thiên
ng, môi tr
ng trong lành, khí
ng th c v t phong phú, n i ây còn có 03 di tích l ch s v n
c x p h ng c p t nh; 04 ngôi bi t th th i Pháp; 02 ngôi mi u th .
Tuy nhiên, n i ây còn h n ch trong phát tri n d ch v ; s n xu t hàng hóa và
th tr
ng tiêu th nông s n còn nh l ...ch có 2 ch
phiên (5 ngày/phiên); l
ch
ng hàng luân chuy n trên
áp ng m t ph n nhu c u tiêu dùng c a c ng
các ho t
ng du l ch sinh thái, v n hoá, ngh d
phát tri n và chuy n d ch c c u kinh t
a ph
ng theo
a bàn th p; s n xu t m i
ng dân c
ng v n ch a
s d ng. B i v y, trong nh ng n m t i c n quan tâm
ng d ch v du l ch thành m t trong các ho t
c ho t
u t , thúc
a ph
ng;
c khai thác,
y các ho t
ng kinh t ch l c góp ph n
ng.
15
2.4.3. C s h t ng
* Giao Thông
H u h t các tuy n
ng giao thông trên ã
c
u t nâng c p, m t
ng r ng 3,5 m, láng nh a nên vi c i l i r t thu n ti n nh ng v n còn m t
s tuy n vi c i l i v n g p nhi u khó kh n, i n hình nh tuy n t tr
h c Phia
m t
én - UBND xã Phan Thanh m i
ng b c y x i do m t s ph
c xây d ng nh ng ã b h ng,
ng ti n có tr ng t i l n ch
á và các
lo i khoáng s n; các tuy n giao thông liên thôn, liên xóm, ch y u là
t, ch t l
ng
ng
ng x u nên ch a áp ng
ng
c nhu c u i l i, giao l u
kinh t v i các xã trong huy n.
* Y t - Giáo d c
- Y t : Trong khu v c có 1 b nh vi n a khoa v i 50 gi
th tr n T nh Túc, 1 phòng khám a khoa khu v c v i 6 gi
tr m y t t i các xã. Nhìn chung, công tác y t
c c, ã
c
u t trang thi t b và
ng b nh t i
ng b nh và các
ã có nh ng chuy n bi n tích
i ng cán b ; m i tr m
c b trí 2 y
s , 2 y tá và n h sinh v i nhi m v khám, ch a b nh và c p phát thu c cho
nhân dân.
- Giáo d c:
d c và
c s quan tâm c a T nh y, UBND các c p, s Giáo
ào t o, các ban ngành oàn th
a ph
ng nên t l h c sinh i
h c ngày càng t ng. Tuy nhiên, a s h c sinh là dân t c thi u s s ng
vùng
sâu, vùng xa, i l i khó kh n, dân c s ng r i rác phân tán nên ã h n ch và
là thách th c l n
n công tác giáo d c ào t o
a ph
ng.
16
PH N 3
IT
NG, PH M VI, TH I GIAN, N I DUNG, PH
NG PHÁP
NGHIÊN C U
3.1.
it
ng nghiên c u:
it
ng nghiên c u là cây Th y x
ng B lá to (Acorus calamus) t i
khu b o t n thiên nhiên Phia O c – Phia én T nh Cao B ng.
3.2. Ph m vi th i gian nghiên c u
-
a i m: Khu b o t n các loài th c v t quý hi m t i khu b o t n
thiên nhiên Phia O c - Phia én T nh Cao B ng.
- Th i gian nghiên c u:
tài
c ti n hành t 5/1-8/4/2015.
3.3 N i dung nghiên c u
C n c vào m c tiêu và
it
ng nghiên c u
tài th c hi n các n i dung
chính sau:
3.3.1
c i m s d ng và s hi u bi t c a ng
- S hi u bi t c a ng
-
i dân v loài cây
i dân v loài cây Th y x
c i m s d ng c a loài cây Th y x
ng b lá to
ng b lá to
3.3.2. Phân lo i các loài trong h th ng phân lo i
3.3.3
c i m n i b t v hình thái c a loài
-Hình thái: thân, r , cây, lá, hoa, qu
3.3.4. M t s
-
c i m sinh thái c a loài
c i m v ánh sáng n i loài phân b
-T thành r ng n i cây Thu x
ng b m c
-
c i m tái sinh c a loài.
-
c i m cây b i n i có loài phân b
-
c i m v phân b c a loài (theo các tr ng thái r ng, theo
t n su t xu t hi n).
-
c i mv
t n i có cây Thu x
ng b lá to sinh s ng.
cao,
17
3.3.5. Tác
ng c a con ng
i t i khu b o t n và loài cây nghiên c u
3.3.6.
xu t m t s bi n pháp b o t n và phát tri n loài
3.4. Ph
ng pháp nghiên c u
3.4.1. Ph
ng pháp k th a
Thu th p tài li u c b n v khu v c nghiên c u có liên quan
+ Tài li u v
n
tài.
i u ki n t nhiên và dân sinh kinh t trong khu v c
nghiên c u.
+ Các lo i b n
chuyên dùng c a khu v c nghiên c u.
+ Các tài li u tham kh o v l nh v c nghiên c u c a các tác gi
trong và ngoài n
c.
+ Các công trình nghiên c u c a các tác gi khác liên quan
và v n
3.4.2.
n khu v c
nghiên c u.
i u tra ph ng v n
Ph
ng pháp PRA: ph ng v n thu th p thông tin t ban qu n lý r ng
b o t n huy n, cán b ki m lâm, các h gia ình trên
-
it
ng ph ng v n là các cán b huy n, cán b xã, cán b ki m lâm,
các h gia ình trên a bàn nghiên c u có cây Th y x
-
a bàn nghiên c u.
ng b lá to xu t hi n.
a i m ph ng v n là t i ban qu n lý r ng b o t n huy n, h t ki m
lâm, tr m ki m lâm, các gia ình, trên
ng h
i làm ho c trên r ng.
- S d ng b câu h i ( Ph l c) v i n i dung ng n g n, rõ ràng
ph ng v n thu
3.4.3. Ph
c nhi u thông tin, giúp cho ng
khi
i dân d hi u d tr l i.
ng pháp nghiên c u c th
a. L p i u tra theo tuy n
- Tuy n i u tra
r ng. C 100 m
c l p t chân lên t i
nh, i qua các tr ng thái
cao ti n hành l p 1 OTC. Theo i u ki n th c t ti n hành
l p 5 tuy n i u tra …….
- Trên tuy n i u tra ánh d u t a
th p
các loài quý hi m. Các s li u thu
c ghi vào m u b ng 04 (ph l c 02).
b. L p ô tiêu chu n (OTC) và dung l
ng m u
