giáo án liên môn tích hợp hóa học 11 bài 15 CACBON

I. TÊN HỒ SƠ DẠY HỌC : VẬN DỤNG KIẾN THỨC LIÊN MÔN : HÓA,
SINH, ĐỊA, GIÁO DỤC CÔNG DÂN VÀO GIẢNG DẠY TIẾT 21, BÀI 15 :
CACBON – HÓA HỌC 11.
II. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức:
Biết được: Vị trí của cacbon trong BTH các NTHH, cấu hình electron nguyên tử,
các dạng thù hình của cacbon, tính chất vật lý (cấu trúc tinh thể, độ cứng, độ dẫn
điện), ứng dụng.
Hiểu được: C có tính phi kim yếu (tác dụng với hidro và kim loại), tính khử (tác
dụng với oxi và oxit kim loại). Trong một số hợp chất, C thường có SOH +2 hoặc +4.
.
2. Kỹ năng: Viết PTHH minh họa TCHH của C.
- Một số dạng thù hình của C có TCVL khác nhau do cấu trúc tinh thể và khả năng
liên kết khác nhau.
- C vừa có tính phi kim yếu (tác dụng với hidro và kim loại), vừa có tính khử (tác
dụng với oxi và oxit kim loại).
*Tích hợp:
- Môn Sinh học: về thành phần cơ sở của các tế bào động vật và thực vật.
- Môn Địa lý: một số mỏ than và khoáng vật của nước ta.
- Môn Giáo dục công dân: giáo dục về ý thức bảo vệ môi trường, tinh thần tự giác.
3. Phát triển năng lực:
Sử dụng kiến thức liên môn: hóa, sinh, địa, giáo dục công dân giúp học viên hiểu
rõ nguyên nhân gây ra hiệu ứng nhà kính, ô nhiễm môi trường. Từ đó, HV có ý thức
bảo vệ môi trường, bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên bằng một số biện pháp thiết
thực của bản thân.
III. ĐỐI TƯỢNG DẠY HỌC CỦA BÀI HỌC: Học viên lớp 11 ở Trung tâm
GDTX.
IV. Ý NGHĨA CỦA BÀI HỌC: Gắn kết kiến thức, kĩ năng, thái độ các môn học với
nhau, với thực tiễn đời sống xã hội, làm cho học viên yêu thích môn học hơn và yêu
cuộc sống.
V. THIẾT BỊ DẠY HỌC, HỌC LIỆU:

+ GV: Mô hình than chì, kim cương mẫu than gỗ, mồ hóng, máy tính, máy chiếu,
các tài liệu về môn Sinh, GDCD, Địa.
+ HV: Xem lại kiến thức về cấu trúc tính thể kim cương (lớp 10), TCHH của
cacbon (lớp 9).
Chuẩn bị At-lát Địa lý.
Tìm hiều về hiệu ứng nhà kính và biện pháp làm giảm hiệu ứng nhà kính.
* Ứng dụng CNTT: dùng powerpoint để trình chiếu các hình ảnh, thí nghiệm
minh hoạ nội dung kiến thức từng phần cần truyền đạt cho học sinh.
VI. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
Mô tả hoạt động dạy và học qua giáo án hóa học 11, tiết 21: Bài 15: Cacbon.
Để dạy học theo chủ đề tích hợp các môn học, đối với chủ đề này, tôi cần thay đổi
một số bài tập trong SGK đã nêu ra, thay vào đó một số bài tập có liên quan đến các
môn học khác như môn Sinh học, Địa lí, … để giải quyết được vấn đề liên quan, học
viên cần nắm được các kiến thức liên môn nói trên. Ngoài ra tôi còn đưa một số bài
toán liên quan đến giáo dục môi trường, ý thức bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên.
VII. KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP:
* Nội dung:
1.Về kiến thức:
Đánh giá ở 4 cấp độ :
 Nhận biết:
 Thông hiểu:
 Vận dụng ở cấp độ thấp:
 Vận dụng ở cấp độ cao:
2. Về kĩ năng:
Đánh giá:
- Rèn luyện năng liên hệ kiến thức liên môn đã học để giải quyết vấn đề liên quan
đến bài học.
3. Về thái độ:

Đánh giá thái độ học viên :
 Ý thức, tinh thần tham gia học tập.
 Tình cảm của học viên đối với môn học và các môn học khác có liên quan.


*Cách thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập , sản phẩm của học sinh.
- GV đánh giá két quả ,sản phẩm của học viên.
- HV tự đánh giá kết quả, sản phẩm lẫn nhau( các nhóm, tổ)
- Phiếu trắc nghiệm về đánh giá kết quả, sản phẩm của HV.
VIII. CÁC SẢN PHẨM CỦA HỌC VIÊN:
 Phiếu trả lời trắc nghiệm bài tập của học viên.(cả lớp)
GIÁO ÁN:
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức:
Biết được: Vị trí của cacbon trong BTH các NTHH, cấu hình electron nguyên tử,
các dạng thù hình của cacbon, tính chất vật lý (cấu trúc tinh thể, độ cứng, độ dẫn
điện), ứng dụng.
Hiểu được: C có tính phi kim yếu (tdv hidro và kim loại), tính khử (tdv oxi và oxit
kim loại). Trong một số hợp chất, C thường có SOH +2 hoặc +4. .
2. Kỹ năng: Viết PTHH minh họa TCHH của C.
- Một số dạng thù hình của C có TCVL khác nhau do cấu trúc tinh thể và khả năng
liên kết khác nhau.
- C vừa có tính phi kim yếu (tdv hidro và kim loại), vừa có tính khử (tdv oxi và
oxit kim loại).
*Tích hợp:
- Môn Sinh học: về thành phần cơ sở của các tế bào động vật và thực vật.
- Môn Địa lý: một số mỏ than và khoáng vật của nước ta.
- Môn Giáo dục công dân: giáo dục về ý thức bảo vệ môi trường, tinh thần tự giác.
3. Phát triển năng lực:
Sử dụng kiến thức liên môn: hóa, sinh, địa, giáo dục công dân giúp học viên hiểu

rõ nguyên nhân gây ra hiệu ứng nhà kính, ô nhiễm môi trường. Từ đó, HV có ý thức
bảo vệ môi trường, bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên bằng một số biện pháp thiết
thực của bản thân.
II. CHUẨN BỊ:
+ GV: Mô hình than chì, kim cương mẫu than gỗ, mồ hóng, máy tính, máy chiếu,
các tài liệu về môn Sinh, GDCD, Địa.


+ HV: Xem lại kiến thức về cấu trúc tính thể kim cương (lớp 10), TCHH của
cacbon (lớp 9).
Chuẩn bị At-lát Địa lý.
Tìm hiều về hiệu ứng nhà kính và biện pháp làm giảm hiệu ứng nhà kính.
* Ứng dụng CNTT: dùng powerpoint để trình chiếu các hình ảnh, thí nghiệm
minh hoạ nội dung kiến thức từng phần cần truyền đạt cho học sinh.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ: Lồng ghép qua trình học bài mới.
2. Bài mới: Chiếu một số hình ảnh về kim cương, đố trang sức, bút chì, khẩu
trang y tế,… gợi mở để học sinh dự đoán nguyên tố sẽ được học trong bài học hôm
nay.(Slide 1)
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
Hoạt động 1:

HOẠT ĐỘNG CỦA HV

NỘI DUNG
I. VỊ TRÍ VÀ CẤU HÌNH

GV: cho kí hiệu nguyên - HV viết cấu hình e ELECTRON NGUYÊN TỬ.
tử yêu cầu HV viết cấu nguyên tử => vị trí của C

- Kí hiệu:

hình e nguyên tử → vị trí trong bảng tuần hoàn.

- Cấu hình electron : 1s22s22p2.

của C trong bảng tuần

- Vị trí: ở ô số 6, chu kì 2, nhóm

hoàn.

- HV xác định số OXH

IVA của bangt tuần hoàn.

GV: Hãy xác định số oxi của C lần lượt là: -4, 0,

Số oxi hóa: -4, 0, +2, +4.

hóa của C trong các chất +2, +4.
sau: C, CH4, CO2, CO → - HV thảo luận dựa trên
nêu các trạng thái oxi hóa kiến thức đã học về mối
có thể có của cacbon?

quan hệ giữa cấu tạo

- Yêu cầu HV dựa và cấu nguyên tử và tính chất
hình e, dự đoán tính chất của nguyên tố, nhận định:
hóa học của C. (phần tính Tính oxi hóa và tính khử.

chất hóa học sẽ chứng
minh dự đoán này).


Hoạt động 2:

II. TÍNH CHẤT VẬT LÝ

GV cho HV quan sát các - Chú ý quan sát.
mô hình, mẫu vật

của

Cấu trúc Tính chất

các dạng thù hình của - Các dạng thù hình của
cacbon.(Slide 2)

Kim cương

Tứ diện đều

Cacbon có những tính

Tinh thể trong suốt, rất

GV hướng dẫn HV dựa chất vật lý khác nhau do

cứng, không dẫn điện, dẫn nhiệt

vào đặc điểm cấu trúc cấu trúc của chúng khác

Than chì

tính thể của các dạng thù nhau.

Các lớp liên kết yếu với nhau

hình giải thích tại sao các

Cấu trúc lớp
Tinh thể màu xám đen,

dạng thù hình của cacbon

mềm

có những tính chất vật lí

Cacbon vô định hình

trái ngược nhau.

nhỏ,

Từ những đặc điểm trên,

cấu trúc vô trật tự. Màu đen xốp,

gv đặt thêm câu hỏi:

có khả năng hấp thụ các chất khí,

- Vì sao nên đeo khẩu

chất tan.

tinh

thể

trang y tế khi đi ngoài -Chứa than hoạt tính =>
đường

phố,

nơi

làm hấp phụ khí độc.

việc...
- Vì sao khi cơm bị khê
người ta thường cho vào
nồi cơm một mẩu than
củi ? (Đây là mẹo vặt
thường được dùng khi

- Do than củi xốp có tính
hấp phụ nên hấp phụ
mùi khét của cơm (làm

cho cơm đở mùi khê.)

III. TÍNH CHẤT HÓA HỌC.
Ở nhiệt độ thường C khá trơ về

không may cơm bị khê.)

mặt hóa học nhưng trở lên hoạt

Hoạt động 3:

động khi đun nóng. Trong các pư ,

- Yêu cầu HV: dự đoán - Tính oxi hóa và tính

C thể hiên tính khử, tính oxi hóa.

tính chất hóa học của khử.
cacbon dựa vào cấu trúc
nguyên tử và các trạng

1. Tính khử: (đặc trưng)

thái số oxi hóa của - Khi tác dụng với oxi và

a. Tác dung với oxi:

cacbon

một số hợp chất có tính

- Khi nào C thể hiện tính oxi hóa.
khử?

-Quan sát hiện tượng và
viết phương trình phản
ứng.

- Gv nêu hiện tượng thực C + O2 tº CO2 có ∆H <
tế của quá trình than củi 0 (PƯ tỏa nhiệt)
cháy trong không khí và
giải thích: Đó là quá - Do than tác dụng với
trình C tác dụng với oxi O2 trong không khí tạo
trong không khí.

ra CO2, phản ứng toả

- Yêu cầu HV vận dụng nhiệt. Nhiệt toả ra được
trả lời câu hỏi trong cuộc tích góp dần, khi đạt tới
thi olympia: Vì sao than nhiệt độ cháy của than
đá chất thành đống lớn thì than sẽ tự bốc cháy.
có thể tự bốc cháy?
- Chiếu hình ảnh, video
clip về hiệu ứng nhà kính,
nêu nguyên nhân, biện - Nên sử dụng bếp than
pháp bảo vệ môi trường?

ở nơi thoáng khí (dư O2)

- GV lưu ý: Ở nhiệt độ để hạn chế khí CO tạo
cao và trong điều kiện ra.
thiếu oxi:
CO2 + C

tº

CO

- CO là chất khí độc nên
sử dụng bếp than như thế
nào thì giảm thiểu sự gây

-HV trả lời: Không. Sau

ô nhiễm không khí?

đó giải thích dựa vào
kiến thức vừa học được

- Có nên nằm bên bếp
than sau khi sinh như
quan niệm của ông bà ta

từ môn Sinh học.

Ở nhiệt độ cao:
CO2 + C

tº

CO


vẫn nói?
Lưu ý: Cacbon không tác
dụng

trực

tiếp

với - HV lắng nghe.

b. Tác dụng với hợp chất.

halogen.

Cacbon khử được nhiều oxit kim

GV chiếu slide C tác

loại, tác dụng với nhiều hợp chất

dụng với hợp chất.

- HV quan sát, nhận xét có tính oxi hóa.

Yêu cầu HV quan sát hiện và viết PTMH.
tượng, nhận xét và viết

TD:

PTMH.
2

0

C  4HNO3(�
�
c) � CO 2  4NO2  2H2O

2. Tính oxi hóa:
a. Tác dụng với hidro: Cacbon tác
dụng với H2 ở nhiệt độ cao, có chất
xúc tác tạo thành khí metan:
-Khi nào C thể hiện tính
oxi hóa? - Lấy ví dụ minh - Khi tác dụng với các
họa

chất có tính khử mạnh
hơn như H2 và kim loại.

b.Tác dụng với kim loại: Cacbon
tác dụng với kim loại ở nhiệt độ
cao tạo thành muối cacbua:

- Viết phương trình minh
( Nhôm cacbua).

họa cho phản ứng:

IV. ỨNG DỤNG
Dạng thù hình

Tính chất

Ứng dụng
Kim cương Tinh thể trong suốt,
rất cứng, không dẫn điện, dẫn
nhiệt

Hoạt động 4:
- Từ thực tế hiểu biết yêu

- HV trình bày:

cầu học viên cho biết các

+ Kim cương được dùng

ứng dụng của cacbon ?

làm đồ trang sức, mũi

- Các ứng dụng đó dựa

khoan.

Làm đồ trang sức,

mũi dao, mũi khoan,bột mài……
Than chì

Tinh thể màu xám đen,

mềm Làm điện cực, ruột bút chì
tạo hợp kim chịu nhiệt ….


trên những tính chất nào?

+ Than cốc dùng để
luyện kim.

Cacbon vô định hình Màu đen

GV nhận xét, kết luân và + Than muội làm chất

xốp, có khả năng hấp thụ các chất

chiếu một số slide về ứng độn, sản xuất mực in.

khí, chất tan.

dụng của Cacbon. (Slide + Than gỗ để làm chất

vật liệu siêu dẫn, mặt nạ chống

3, 4, 5, 6, 7)

độc,…

đốt, thuốc pháo...

Chế tạo

V. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN
- Dạng tự do như kim cương, than
- Từ tính chất vật lý và

chì.

tính chất hóa học của C,

- Dạng khoáng chất như canxit,

hãy cho biết trạng thái tự

magiezit, , đolomit, ..

nhiên của C?

- Dựa vào SGK trình bày.

- Cơ sở tế bào của động, thực vật.

GV chiếu Slide về trạng
thái

tự

nhiên

cacbon(Slide 8)

của HV dựa vào SGK, thảo
luận, trả lời.

- Tích hợp môn Địa lí - HV quan sát At – lát và V. ĐIỀU CHẾ (SGK)
12: Dựa vào At – lát địa trình

bày:

Ở

Quảng

lý hãy cho biết các mỏ Ninh, Thanh Hóa, Nghệ
than lớn của nước ta An, Quảng Nam, …
nằm ở đâu?

- Kết hợp kiến thức hóa
– sinh để trả lời: Tế bào
cấu thành từ các phân tử

-Tích hợp môn Sinh học hợp chất hữu cơ mà
10: Tại sao hợp chất của cacbon giữ vai trò là
Cacbon là thành phần mạch chính của các
cơ sở của tế bào động và phân tử đó.

thực vật?

HV dựa vào SGK và
những hiểu biết thông

- Hãy nêu các phương qua các kênh thông tin


pháp điều chế than cốc, nêu ra một số phương
than chì, than gỗ, than pháp điều chế một số
muội và kim cương nhân dạng
tạo?

thù

hình

của

cacbon.

GV nhận xét, kết luận.

3. Củng cố:
- GV củng cố những kiến thức cơ bản, nhấn mạnh một số nội dung trọng tâm của bài.
- Nhằm giáo dục ý thức công dân trong việc bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí
hậu, Gv giải thích thêm: “Khi đốt các hiđrocacbon, nhiên liệu trong công nghiệp, đời
sống, luôn sinh ra CO2 là nguyên nhân chính gây nên hiệu ứng nhà kính. Bản thân
CO2 không phải là chất gây ô nhiễm môi trường, nhưng CO2 là tác nhân gây hiệu ứng
nhà kính, làm ảnh hưởng rất lớn đến môi trường.” Đồng thời chiếu clip về hiện tượng

hiệu ứng nhà kính, tác hại và qua đó giáo dục ý thức bảo vệ môi trường.(Slide 9)
4. Dặn dò:
- HV về nhà học bài, làm bài tập 2 + 3 + 4 + 5/SGK-tr70.
- Đọc trước bài: Hợp chất của cacbon.