Đánh giá mức độ bị bệnh do nấm Ceratocystis gây hại trên Keo tai tượng (Acacia mangium Willd) theo cấp tuổi tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

NGUY N NG C MINH
Tên

tài:

ÁNH GIÁ B NH H I DO N M CERATOCYSTIS SP
GÂY H I TRÊN KEO TAI T
NG (ACACIA MANGIUM WILLD)
THEO C P TU I T I HUY N NH HÓA, T NH THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên nghành
Khoa
Khóa h c

: Chính quy
: Lâm nghi p
: Lâm nghi p
: 2011 - 2015

Thái nguyên, n m 2015

IH C

TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

NGUY N NG C MINH
Tên

tài:

ÁNH GIÁ B NH H I DO N M CERATOCYSTIS SP
GÂY H I TRÊN KEO TAI T
NG (ACACIA MANGIUM WILLD)
THEO C P TU I T I HUY N NH HÓA, T NH THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên nghành
Khoa
Khóa h c
Gi ng viên h ng d n

IH C

: Chính quy
: Lâm nghi p

: Lâm nghi p
: 2011 - 2015
: 1. ThS. Tr nh Quang Huy
: 2. ThS. Tr n Th Thanh Tâm

Thái nguyên, n m 2015


i

L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân.
Các s li u và k t qu nghiên c u là quá trình i u tra trên th c

a hoàn toàn

trung th c và khách quan, n u có gì sai xót tôi xin ch u hoàn toàn trách nhi m!

Thái Nguyên, ngày 28 tháng 5 n m 2015

Xác nh n c a GVHD
(Ký, ghi rõ h tên)

Ng

i vi t cam oan
(ký, ghi rõ h tên)

Nguy n Ng c Minh

Xác nh n c a giáo viên ch m ph n bi n
Giáo viên ch m ph n bi n xác nh n sinh viên ã ch nh s a sai sót sau khi h i
ng ch m yêu c u!
(Ký, ghi rõ h tên)


ii

L IC M

N

Th c t p t t nghi p là n i dung r t quan tr ng
tr

c lúc ra tr

i v i m i sinh viên

ng. Giai o n này v a giúp cho sinh viên ki m tra, h th ng

l i nh ng ki n th c lý thuy t và làm quen v i công tác nghiên c u khoa h c,
c ng nh v n d ng nh ng ki n th c ó vào th c ti n s n xu t.
t
Nghi p tr

c m c tiêu ó,
ng

nghi p v i

i H c Nông Lâm Thái Nguyên tôi ti n hành th c t p t t

tài: “ ánh giá m c

trên Keo tai t

b b nh do n m Ceratocystis gây h i

ng (Acacia mangium Willd) theo c p tu i t i huy n

t n tình c a cán b

nh

hoàn thành khóa lu n này tôi ã nh n s giúp

Hóa, t nh Thái Nguyên”.

h

c s nh t trí c a ban ch nhi m khoa Lâm

a ph

ng, ng

i dân n i tôi th c t p và

ng d n ch b o t n tình c a cô giáo h

và ThS. Tr nh Quang Huy ã giúp

c bi t là s

ng d n Th.S Tr n Th Thanh Tâm

tôi trong su t quá trình làm

tài.

Nhân d p này tôi xin bày t lòng bi t n t i các th y cô giáo trong
khoa Lâm Nghi p, gia ình, b n bè ã giúp
b ng ban

u c a quá trình hoàn thành

tôi v

t qua nh ng khó kh n

tài này.

Trong su t quá trình th c t p, m c dù ã r t c g ng
t t bài

hoàn thành

tài, nh ng do th i gian và ki n th c b n thân còn h n ch . Vì v y

bài

tài này không tránh kh i nh ng thi u sót. V y tôi r t mong

cs

giúp

, góp ý chân thành c a các th y cô giáo và toàn th các b n bè

khóa

lu n t t nghi p c a tôi

c hoàn thi n h n.

Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày 28 tháng 05 n m 2015
Sinh viên

Nguy n Ng c Minh


iii

DANG M C CÁC B NG

B ng 4.1. T l b b nh, m c
B ng 4.2. T l b b nh và m c

b b nh c a t ng OTC ................................ 29
b b nh trung bình các OTC trong khu v c

nghiên c u ....................................................................................................... 30
B ng 4.3. Giá tr trung bình t l b nh n m gây h i keo tai t

ng theo

c p tu i ............................................................................................................ 32
B ng 4.4. B ng k t qu phân tích ph
B ng 4.5. Giá tr trung bình m c

ng sai t l b nh gi a các c p tu i ... 33
b b nh n m gây h i keo tai t

ng

theo c p tu i .................................................................................................... 34
B ng 4.6. K t qu phân tích ph

ng sai m c

b b nh gi a các c p tu i ... 35

B ng 4.7. Giá tr trung bình t l b b nh và m c
keo tai t

b b nh do n m h i

ng t i khu v c nghiên c u .............................................................. 36

B ng 4.8. K t qu phân tích ph

ng sai t l b b nh gi a các khu v c

nghiên c u ....................................................................................................... 37
B ng 4.9. Giá tr trung bình m c

b b nh do n m h i Keo tai t

ng

t i khu v c nghiên c u .................................................................................... 38
B ng 4.10. K t qu phân tích ph

ng sai m c

b b nh gi a các khu v c

nghiên c u ....................................................................................................... 39


iv

DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.1. Bi u

th hi n giá tr trung bình t l b b nh c a n m

Ceratocystis sp gây h i trên cây Keo tai t

Hình 4.2. Bi u

th hi n giá tr trung bình m c

Ceratocystis sp gây h i trên cây Keo tai t
Hình 4.3. Bi u

ng ............................................... 30
b b nh c a n m

ng ............................................... 31

th hi n t l b b nh do n m theo giá tr

trung bình OTC theo c p tu i ........................................................................ 32
Hình 4.4. Bi u

th hi n m c

b b nh do n m theo giá tr

trung bình OTC theo c p tu i ........................................................................ 34
Hình 4.5. Bi u

th hi n t l b b nh do n m theo giá tr

trung bình OTC theo t ng khu v c ................................................................. 36
Hình 4.5. Bi u

th hi n m c

b b nh do n m Ceratocystis sp

theo giá tr trung bình t ng khu v c i u tra ................................................. 38


v

M CL C

PH N I. M
1.1.

tv n

U ........................................................................................... 1
................................................................................................... 1

1.2. M c ích nghiên c u .................................................................................. 2
1.3. M c tiêu nghiên c u................................................................................... 3
1.4. Ý ngh a vi c th c hi n

tài...................................................................... 3

PH N II. T NG QUAN V N

NGHIÊN C U ........................................ 4

2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i. ............................................................ 4
2.1.1. Nghiên c u v gây tr ng Keo tai t

ng. ................................................. 4

2.1.2. Nghiên c u v b nh h i keo .................................................................... 5
2.1.3. Nghiên c u v n m Ceratocys ................................................................ 7
2.2. Tình hình nghiên c u

Vi t Nam ............................................................. 7

2.2.1. Nghiên c u v gây tr ng Keo tai t

ng .................................................. 7

2.2.2. Nghiên c u v b nh h i keo .................................................................... 9
2.2.3. Nghiên c u v n m Ceratocystis .......................................................... 10
2.2.4. Nghiên c u v bi n pháp phòng tr b nh ............................................. 11
2.3. Thông tin chung v Keo tai t

ng ........................................................... 12

2.3.1.

c i m hình thái ................................................................................ 12

2.3.2.

c tính sinh thái .................................................................................. 13

2.3.3. Khai thác, s d ng................................................................................. 14
2.4. T ng quan khu v c nghiên c u ................................................................ 15

2.4.1. V trí

a lý ............................................................................................ 15

2.4.2. Khí h u,th y v n ................................................................................... 15
2.4.3.

c i m

2.4.4. Tài nguyên

a hình ................................................................................. 16
t ai ................................................................................. 16


vi

PH N III.

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U ................................................................................................ 18
3.1.

it

ng nghiên c u............................................................................... 18

3.2. N i dung nghiên c u ................................................................................ 18
3.2.1. Xác

nh nguyên nhân gây b nh ch t héo Keo tai t

3.2.2. Nghiên c u
3.2.3. Xác

ng ..................... 18

c i m sinh thái c a n m gây b nh................................ 18

nh t l b b nh (P%), m c

c a b nh h i n m cây Keo tai t
3.2.4. ánh giá thi t h i c a b nh

ng

b b nh (R%) trung bình

r ng tr ng ...................................... 18

i v i cây Keo tai t

ng theo t ng

khu v c nghiên c u ......................................................................................... 18

3.3. Ph

ng pháp nghiên c u.......................................................................... 19

3.3.1. Xác

nh nguyên nhân gây b nh ch t héo Keo tai t

ng tr ng t i

Thái Nguyên ................................................................................................... 19
3.3.2. Ph
tai t

ng pháp ánh giá thi t h i c a b nh

i v i r ng tr ng Keo

ng ......................................................................................................... 20

3.4.4. Ph

ng pháp nghiên c u

PH N IV. D

KI N K T QU

c i m sinh thái c a n m gây b nh. ......... 22
T

C .............................................. 24

4.1. Nguyên nhân gây b nh ch t héo Keo tai t
4.1.1. K t qu phân l p và mô t
4.1.2. K t qu giám
4.2. K t qu
4.2.1. Xác

ng ....................................... 24

c i m hình thái c a n m b nh............... 24

nh n m gây b nh.......................................................... 26

ánh giá thi t h i c a b nh

i v i Keo tai t

ng. .................... 28

nh t l b b nh (P%) c a b nh h i n m keo tai t

ng theo

giá tr trung bình các OTC. ............................................................................ 30
4.3. ánh giá giá thi t h i c a b nh v i cây Keo tai t
4.3.1. ánh giá thi t h i c a b nh

i v i cây Keo tai t

ng . .......................... 31
ng theo c p tu i. .. 31

4.3.2. ánh giá thi t h i c a b nh m n gây h i theo t ng khu v c nghiên c u...... 35


vii

PH N V. K T LU N, KI N NGH ............................................................. 41
5.1. K t lu n .................................................................................................... 41
5.2. Ki n ngh .................................................................................................. 42
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................... 44


1

PH N I
M
1.1.

U

tv n
Hi n nay cùng v i s phát tri n không ng ng c a xã h i thì nhi u ngành

kinh t c ng thay

i không ng ng theo chi u h

nhi u l nh v c khác nhau và theo m c

ng i lên. S thay

i theo

khác nhau. Cùng v i s phát tri n

chung này thì ngành lâm nghi p c ng không n m ngoài quy lu t ó. Vi t
Nam có khí h u nhi t

i gió mùa, có di n tích

i núi l n (3/4 di n tích), là

ti m n ng l n cho phát tri n nông-lâm nghi p nói chung và ngành lâm nghi p
nói riêng. Hi n t i ngành lâm nghi p ang qu n lý 16.24 tri u ha r ng, chi m
1/2 di n tích lãnh th , liên quan tr c ti p
trên c n

n cu c s ng c a 24 tri u ng

i

c.

R ng là m t ngu n tài nguyên vô cùng quý giá, r ng cung c p g c i,
nguyên li u cho các nhà máy ch bi n g , các lo i

c s n lâm s n ngoài g ,

mà còn t o c nh quan khu sinh thái, là lá ph i xanh c a nhân lo i i u hòa khí
h u b o v môi tr
c a con ng

ng và còn nhi u tác d ng to l n khác. Nh ng do nhu c u

i v i r ng và các s n ph m t r ng ngày m t t ng, cháy r ng,

s c ép dân s , v n

ô th hóa, công tác qu n lý r ng còn l ng l o là nguyên

nhân chính làm gi m di n tích r ng

n

c ta hi n nay.

V i tình hình thu h p nhanh chóng v di n tích c ng nh ch t l
r ng hi n nay s d n
bi n

n nh ng h u qu nghiêm tr ng nh h n hán, l l t,

i khí h u toàn c u, nh h

loài sinh v t trên trái

ng

t. Tr

ng l n

n cu c s ng c a con ng

c th c tr ng ó

ng và Nhà n

i và các

c ta ã có

nhi u bi n pháp thi t th c nh m gi m tình tr ng khai thác r ng b a bãi, ti p
t c ph xanh

t tr ng,

i núi tr c, ti n hành tr ng r ng phòng h r ng

u

ngu n, r ng tr ng s n xu t t p trung nh m áp ng nhu c u c a các nhà máy
gi y các nhà máy s i, xí nghi p ch bi n ván d m, các nhà máy ch bi n g


2

áp ng nhu c u nguyên li u cho các nhà máy xí nghi p g và b o

khác.
v môi tr
nâng cao

ng,

ng và Nhà n

che ph c a r ng, v i nhi u d án

327, d án PAM và các d án
n

c ã ban hành nhi u chính sách ch tr

ng

ra nh d án 661, d án

u t và b o v r ng khu v c mi n núi…

c ta công tác tuy n ch n cây tr ng phù h p v i m c ích kinh

doanh và yêu c u phòng h là r t quan tr ng, trong ó cây keo tai t
coi là cây tr ng ch y u, cùng v i keo lai, b ch àn và thông,

ng

c

các ch

ng

trình d án, theo s li u t ng c c th ng kê, di n tích r ng tr ng m i t p trung
n m 2014 là 28,3 nghìn ha, t ng 23,5% so v i n m tr
n i nh p, thông, keo, b ch àn. Trong ó huy n

c, ch y u là các loài

nh Hóa có di n tích r ng

t p chung l n h n 3.500 ha chi m 7,5% so v i toàn t nh Thái Nguyên.
Keo tai t
tr ng

n

ng (Acacia mangium) là loài cây nh p n i

c ta t nh ng n m

c

a vào

u c a th p niên 80. Ch trong m t th i gian

ng n, sau khi các thí nghi m v kh o nghi m xu t x và các thí nghi m v
bi n pháp k thu t gây tr ng có k t qu , Keo tai t
h u h t các t nh trong c n

ng ã

c tr ng ph bi n

c (Nguy n Hoàng Ngh a, 2003). Keo tai t

là loài cây g l n, m c nhanh, g d gia công nên r t

c a chu ng

ng
óng

gia d ng, làm nhà, ván d m, làm b t gi y vv… Trong nh ng n m g n ây,
di n tích r ng tr ng Keo tai t

ng chi m m t t tr ng l n trong t ng di n tích

r ng tr ng c a Vi t Nam. Tuy nhiên, tr

c s gia t ng nhanh v m t di n

tích, các r ng tr ng keo ã xu t hi n nhi u b nh, gây khó kh n không nh
cho m t s

a ph

ng trong c n

c.

1.2. M c ích nghiên c u
xu t m t s bi n pháp k thu t phòng tr b nh h i cây tr ng và góp
ph n t o nên gi ng cây t t, s ch b nh cho s n xu t lâm nghi p


3

1.3. M c tiêu nghiên c u
- Xác

nh

b nh h i do n m Ceratocystis

c các lo i b nh và m c

sp gây ra.
-

xu t

c m t s gi i pháp h n ch m c

1.4. Ý ngh a vi c th c hi n

phát tri n c a b nh.

tài

C ng c cho sinh viên ph

ng pháp nghiên c u khoa h c, giúp cho sinh

viên bi t v n d ng nh ng ki n th c ã h c trong tr
c u m t cách có hi u qu . Sau khi th c hi n

ng vào công tác nghiên

tài sinh viên có kh n ng lên

k ho ch nghiên c u h p lý, bi t t ng h p, phân tích và ánh giá k t qu c ng
nh vi t m t báo cáo nghiên c u.
1.5.K t qu nghiên c u
B nh h i n m keo tai t

ng d n

n hi n t

ng v và ph n g b

b nh chuy n sang màu nâu en, d n d n xâm nhi m vào cây làm b t t t c
các m ch d n vào cây làm cho cây không kh n ng v n chuy n n
ch t dinh d

c và

ng lên tán lá nên tán lá b ch t héo và làm ch t cây. Trong

khu v c nghiên c u t i huy n
xã Tân Th nh, xã Tân D

nh Hóa ti n hành l p 27 OTC trong các

ng, xã Phú Ti n b i ây là phân b b nh ph

bi n nh t, vì các xã có di n tích r ng keo l n.
B nh r t nguy hi m, n u không có bi n pháp ng n ch n k p th i làm
m n b nh phát tri n làm cây tr ng b ch t t ng n xu ng gây tôn th t v
kinh t và môi tr

ng sinh thái l n.


4

PH N II
T NG QUAN V N

NGHIÊN C U

2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i
2.1.1. Nghiên c u v gây tr ng Keo tai t
Keo tai t

ng

ng (Acacia mangium Wild) có ngu n g c t Australia, Papua

Guinea và Indonesia, có s c sinh tr
khác nhau. Do keo tai t

ng nhanh trên nhi u i u ki n l p

ng óng m t vai trò quan tr ng trong tr ng r ng nên

ã có nhi u nghiên c u v loài cây này, bao g m các nghiên c u v
sinh h c

a

c i m

n k thu t gây tr ng c ng nh kh n ng s d ng. T nh ng k t

qu nghiên c u có th tóm t t nh sau:
Nghiên c u v

c i m sinh h c có các tác gi Zakaria and Awang,

Kiang, Kijkar, Pinyopusarerk, Doran và Turnbull, Bowen và Eusebio, Doran
và Gunn, Sim, các nghiên c u cho th y hoa keo tai t
ho c màu kem, qu d ng

u, d t, m ng. H t keo tai t

ng có màu tr ng nh t
ng ch t l

ng t t có

th l y t cây 4 tu i tr lên,m i kilogam h t có kho ng 63.600 h t. H t c n x
lý tr c khi cho n y m m, h t sau khi x lý có th cho t l n y m m
Nghiên c u

c i m lâm h c c a các tác gi Atippanumpai (1989),

Turvey ( 1995) cho th y keo tai t
tuy nhiên trong i u ki n nhi t
ng ng sinh tr

t trên 75 %.

ng là cây m c nhanh, xanh quanh n m,
th p, m a ít, cây sinh tr

ng ch m ho c

ng.

Các d án nghiên c u c a CSRIRO vào nh ng n m 1980 cho th y t i
các n

c ông Á, ông Nam Á, Australia

ã c b n xác

nh các xu t x có

tri n v ng là Abergowie, Claudie, Orimo, Kini, Bensbach, Wipim, Claudie
River.
Kh o nghi m gi ng t i m t s n
các gi ng keo tai t

ng bi n

c nhi t

i cho th y, t ng tr

ng c a

ng r t khác nhau, t 20-44m3/ha/n m ph


5

thu c vào gi ng, l p

a và bi n pháp k thu t lâm sinh ( Turnbull et al, 1998,

Nirsatmanto và Kurinobu, 2002).
Song song v i công tác c i thi n gi ng, tìm hi u các tính ch t c lý g
c a loài và c a t ng gi ng keo tai t
g keo tai t

ng Ani và Lim (1993) ghi nh n t tr ng

ng t ng theo tu i và bi n

Gan (2000) c ng k t lu n keo tai t

ng r t l n gi a các cá th . Lim và

ng t i 14 n m tu i có t tr ng t ng t lõi

ra vùng gi a thân và sau ó gi m t i ph n giác, trong khi nó l i t ng theo
chi u cao cây (Lim và Gan, 2000, Ani và Lim, 1993).
B nh r ng ru t

các loài keo

c bi t là keo tai t

ng m c

r ng ru t

ph n ánh ngu n g c gi ng và k thu t lâm sinh ch a hoàn thi n. R ng ru t
c ng bi n

ng l n gi a các l p

a và gi a các xu t x (old, 1998).

2.1.2. Nghiên c u v b nh h i keo
V i t ng s trên d
tr ng

iv i

i 1200 loài, chi keo Acacia là m t chi th c v t quan

i s ng xã h i c a nhi u n

c (Boland, 1989; Boland et al,

1984; Pedley.1987). Theo các ghi chép c a trung tâm gi ng cây r ng
Ôxtraylia (d n t Maslin và McDonald, 1996) thì các loài keo Acacia c a
Ôtrâylia ã

c gây tr ng

trên 70 n

vào th i i m ó. Nhi u lo i trong s

c v i di n tích kho ng 1.750.000 ha
ó ã áp ng

d ng cho các m c tiêu công nghi p, xã h i và môi tr

c các yêu c u v s
ng. Các loài có ti ng

v cung c p nguyên li u g và b t gi y là keo lá tràm (A.auriculiformis), keo
lá li m (A.crassiarpa), keo tai t

ng (A.mangium), keo

a thân

(A.aulucocarpa)…còn các loài khác nh a.colei, A.tumida l i có ti m n ng
cung c p g c i, ch ng gió và h t làm th c n cho ng

i

m t s vùng (

Cossalter, 1987; House anh Harwood, 1992).
N m 1961-1968 Jond Boyce, nhà b nh cây r ng ng
s b nh cây r ng,trong ó có b nh h i keo.

iM

ã mô t m t


6

N m 1953 Roger ã nghiên c u m t s b nh h i trên cây b ch àn và
keo G.F.Brown (ng

i Anh, 1968) c ng

c p

n m t s b nh h i keo.

Cây tr ng b khô héo, r ng lá và tàn l i t trên xu ng d
do loài n m h i lá Glomerlla cingulata (giai
Collerotrichum gleosporioides).

n

c)

o n vô tính là n m

ó là nguyên nhân ch y u c a s thi t h i

v i loài keo Acacia mangium trong v
1981) và

i (ch t ng

n gi ng

Papua New Guinea (FAO

. Theo nghiên c u c a Lee và Goh n m 1989 loài n m này

còn gây h i v i các loài Acacia ssp.
và thân cây keo b

c bi t d

i i u ki n khí h u m

t lá

b nh nguyên nhân do loài Cylindroladium

quinqueseptatum (theo nghiên c u c a Mohaman và Sham, 1988).
Nhi u nhà nghiên c u c a n

, Malaysia, Philippin, Trung Qu c c ng

c công b nhi u lo i n m b nh gây h i cho các loài keo nh các công
trình c a Vannhin.L.Rogen(1953), Spauding (1961), Peace (1962), Bakshi
(1964). T i h i ngh l n th III nhóm t v n nghiên c u và phát tri n c a các
loài Acacia, h p t i

ài Loan cu i tháng 6 n m 1964 nhi u

ch c qu c t nh CIFOR c ng ã

c p

n các v n

i bi u k c t

sâu b nh h i các loài

Acacia.
N m 1988-1990 Benergee R ( n
keo lá tràm

) ã xem xét nghiên c u vùng tr ng

Kalyani Nadia và ã phát hi n n m b hóng Oidium sp gây h i

trên cây non t 1-15 tu i.
Meshram P và

ng nghi p

vi n cây r ng Madhya Pradesh

nghiên c u v sâu b nh gây thi t h i cho cây A.auriculiformis v
Trong th c t có m t s n m b nh
là n m Glomerella cingulata gây b nh

a ph

ng l i không b .

m.

c phân l p t m t s loài keo. ó
m lá

trên các loài A.mangium và A.auriculiformis
A.confusa

n

n

A.simsi; n m Oidium sp có
Trung Qu c nh ng loài


7

Các nghiên c u v các lo i b nh
y
và

keo Acacia c ng

vào cu n sách “c m nang b nh keo nhi t
n

c t p h p khá

i Ôstrâylia,

ông Nam Á

” ( A Manual of Diseases of Tropical Acacias in Australia, South-

east Asia ang India. Old et al, 2000) trong ó có các b nh khá quen thu c.
2.1.3. Nghiên c u v n m Ceratocys

Ceratocystis là nh ng loài n m gây h i nguy hi m cho nhi u loài cây, là
nguyên nhân gây nên b nh th i r , g c, loét thân cành và gây th i qu trên
i (kile, 1993 ).

nhi u lo i cây tr ng nhi t

c bi t là loài ceratocystis

fibriata ellis & Halst sensu lato (s.1) gây ch t hàng lo t b ch àn
Công gô và Braxin (Roux et al, 2000); cây cà phê (coffe sp.)

c ng hòa

Colombia và

venezuela (marin et al, 2003. Pontis, 1951).
ây c ng chính là loài gây b nh trên cây xoài

Braxin (Ploetz, 2003;

Ribero, 1980; viegas, 1960) và là m t trong nh ng b nh nguy hi m nh t trong
nghành nông nghi p và cây tr ng
L n

Indonesia ceraticystis spp.

c ghi nhân khi ceratocystis fimbriata (còn có tên là Rostrella

u tiên

cofeae)

nam m .

c công b n m 1900 trên cây cà phê ( coffea arabica)

o Java

(zimmerman, 1900).
Sau ó nhi u loài ceratocystis ã
nhau trên nhi u nhi u hòn

o

c tìm th y trên nhi u cây ch khác

Indonesia. G n ây nh t là phát hi n 5 loài

n m ceratocystis m i gây h i trên cây keo.
2.2. Tình hình nghiên c u

Vi t Nam

2.2.1. Nghiên c u v gây tr ng Keo tai t
Keo tai t

ng

c d a vào n

ng
c ta

Nguy n Hoàng Ngh a, 1991) hi n nay ã
trong c n

u n m 1980 (Lê

ình Kh ,

c tr ng r ng rãi

nhi u n i

c. Có r t nhi u công trình nghiên c u liên quan

, có th tóm l

c và khái quát v các nghiên c u nh sau:

n keo tai t

ng


8

u n m 1980

T

n 1990 ã có nhi u xu t x keo tai t

ng ã

c

nh p vào Vi t Nam cho các kh o nghi m loài và tr ng th t i Hà Tây, Thái
Nguyên, V nh Phúc và Qu ng Tr .
nghi m t i La Ngà,

phía Nam keo tai t

ng

C m Qu Hà Tây n m 1993 cho

ch n l c cây tr i là 10 ha r ng keo tai t

tr ng n m 1986, 10 cây tr i ã

c ch n l c

qu n th g c, dánh thân

u, không sâu b nh, ã

nghi m. K t qu ban
sinh tr

c kh o

ng Nai.

Kh o nghi m h u th keo tai t
th y qu n th g c

ng c ng

p, tròn

ng 6 tu i

u có sinh tr

ng nhanh h n
c

a vào kh o

u v kh o nghi m cho th y cây m có nh h

ng chi u cao và

c

ng

n

ng kính c a các cây con. Trong các n m 1996-

1991 d án FORTIP v c i thi n gi ng cây r ng do trung tâm nghiên c u
gi ng cây r ng h p tác v i khoa lâm nghi p và s n ph m r ng c a CSIRO ã
xây d ng

c2v

n

m gi ng h u tính th h 1 t i Ba Vì. Xây d ng

2 ha kh o nghi m dòng vô tính keo tai t

ng t i Bình D

c

ng (2001), 2 ha

g m 100 dòng t i Qu ng Bình và 2 ha g m 72 gia ình t i Qu ng Tr và Hà
Tây (2002)

ph c v cho nghiên c u di truy n phân t .

Nghiên c u nhân gi ng b ng nuôi c y mô c ng ã
tr

c xác

ng thích h p cho nhân ch i và ra r thích h p d a trên môi tr

ti n (Lê

ình Kh , 1997). Nhân gi ng b ng ph

c th c hi n theo 4 ph

nh môi

ng MS c i

ng pháp ghép keo tai t

ng

ng pháp khác nhau là: ghép nêm (m m non), ghép

n i (m m non), ghép n i (cành hóa g ), ghép nêm (cành hóa g ). K t qu cho
th y ph

ng pháp ghép khác nhau cho t l s ng c a hom ghép khác nhau rõ

r t (Hà Huy Th nh, 2010).
Nghiên c u kh n ng tái sinh c a keo tai t
b i các tác gi Tr n H u Hu
Quang D

ng (2009).

ng c ng ã

c nghiên c u

(1996), Ki u Thanh T nh (2005), Nguy n


9

2.2.2. Nghiên c u v b nh h i keo
T
n

u n m 1980 tr l i ây, nhi u loài keo ã

c ta nh keo tai t

c nh p v th nghi m

ng (A.mangium), keo lá li m (A.crassicarpa), keo

b i (A.cincinata), keo lá sim (A.holosericea) và sau này keo lai t nhiên
phát hi n và ch

ng lai t o ( Nguy n Hoàng Ngh a, 2003).

Mùa xuân n m 1990, các xu t x keo tai t
v

m

c

ng và keo lá tràm gieo t i

m Chèm, T Liêm, Hà N i ã b b nh ph n tr ng lá v i các m c

khác nhau. Nhìn b ngoài, lá keo nh b r c 1 l p b t ph n tr ng hay vôi b t.
M c

b nh ã

c ánh giá qua quan sát b ng m t th

ng và

theo th t n ng hay nh . Nhìn chung b nh ch a gây nên nh h
sinh tr

ng c a cây con t i v

n

cx p

ng gì l n t i

m và tác gi c ng không có i u ki n

tìm hi u sâu h n v ngu n g c b nh và các v n

liên quan (Nguy n Hoàng

Ngh a, 1933).
M t vài n m g n ây di n tích tr ng keo t ng lên áng k (g n 500.000
ha vào cu i n m 2007) thì c ng xu t hi n b nh
keo tai t
l t 7

r ng tr ng. T i Lâm

ng

ng tr ng thu n loài trên di n tích 400 ha ã có 118,5 b b nh v i t
n 59 % trong ó có m t s di n tích b b nh khá n ng. T i B u Bàng

, m t s dòng keo lai ã b m c b nh ph n h ng (Pink Diesease) v i t l và
m c

m c b nh khá cao gây thi t cho s n xu t. T i Kon Tum n m 2001 có

kho ng 100 ha r ng keo lai 2 tu i b nhi m b nh loét thân, th i v và d n t i
khô ng n. T l n ng nh t là

Ng c T , Ng c H i (Kon Tum) lên

n 90 %

s cây b ch t ng n .
Nguy n Hoàng Ngh a (n m 2001-2005) th c hi n

tài “ch n gi ng

kháng b nh cho n ng su t cao, kháng b nh cho b ch àn và keo”, tác gi
ti n hành i u tra b nh h i các loài keo
b nh quan tr ng

c tác gi nh c

v

m

ã

m và r ng tr ng, m t s

n là: b nh ph n h ng do n m Corticium

salmonicorlor, b nh loét thân do n m Botryosphaeria sp, b nh

m lá do n m


10

Colletotrechum gloeosporioides và n m Pestalotiopsis neglecta, b nh r ng
ru t do n m Ganoderma spp (Nguy n Hoàng Ngh a, 2001).
B nh “Die-back” hay còn g i là b nh ch t ng

c, b nh xâm nhi m trên

keo lá tràm, phân b c phía Nam và phía B c. B nh xu t hi n thành t ng
ám trên r ng tr ng làm ch t l i t ng ám nh keo 10-15 % s cây (di n tích
không quá 0,3 ha). B nh úa vàng, t l cây b nhi m b nh úa vàng cao h n
các b nh khác trên keo. B nh gây h i trên c keo tai t
Keo lá tràm nhi m b nh cao h n keo tai t

ng và keo lá tràm.

ng, b nh làm cho cây r ng lá

s m. Theo Jyoti K.Sharma, b nh có th do virus gây ra, ch không ph i thi u
ch t dinh d

ng.

B nh ph n tr ng lá keo phân b trên c hai mi n Nam, B c. B nh n ng
có th làm cho lá r ng, cây khô r i ch t, t l b b nh nh cây
n 60% gây nh h

ng

Bênh ph n tr ng c n
r ng m i tr ng,

n sinh tr

Lào Cai, lên

ng c a cây.

c quan tâm

giai o n v

n

m và giai o n

c bi t là keo lai và m t s n i tr ng trên di n r ng.

2.2.3. Nghiên c u v n m Ceratocystis
n

c ta v i i u ki n khí h u nóng m t o i u ki n cho nhi u loài

n m phát tri n

c bi t là Ceratocystis ã b t

t i m t s n i nh
Lâm

ng Nai, Bình D

u xu t hi n trên cây Keo

ng, Bình Ph

c, Th a Thiên Hu ,

ng, Tuyên Quang và Qu ng Ninh.
Nh ng cây b b nh, g b bi n màu, xì nh a m

v , toàn b nh ng

cây b nhi m b nh ch sau m t th i gian ng n là ch t nh h
su t và ch t l

ng

n n ng

ng r ng tr ng Keo.

Theo k t qu

i u tra b nh h i r ng tr ng m i

c th c hi n n m 2010

và n m 2011 t i Th a Thiên Hu cho th y trên các di n tích r ng tr ng Keo
tai t

ng, Keo lá tràm và Keo lai

m ts

a ph

ng c a t nh ã xu t hi n


11

hi n t

ng cây keo ch t héo v i t l 5-7%. B nh h i keo

c xác

Th a Thiên Hu

nh là m t loài n m thu c chi Ceratocystis.

Các loài n m thu c chi này không ph i m i xu t hi n
k t qu nghiên c u tr

Vi t Nam, các

c ây ã ghi nh n loài n m Ceratocystis fimbriata gây

b nh th i m c m t-c o cây Cao su (H i Nông dân Vi t Nam, 2011).
2.2.4. Nghiên c u v bi n pháp phòng tr b nh
Bi n pháp canh tác: Ch m sóc cây
cho v

y

, cung c p dinh d

ng h p lý

n cây. Sau khi thu ho ch, ti n hành c t t a và tiêu hu nh ng cành sâu

b nh, cành vô hi u bên trong tán, v sinh v

n s ch s . B nh có th lây lan

qua d ng c c t t a, do ó sau m i l n c t t a c ng nh khi s d ng d ng c t
cây b b nh sang cây kho nên kh trùng d ng c b ng cách ngâm d ng c
trong dung d ch c n 900 trong 10 phút nh m tiêu di t m m b nh c ng nh
tránh s lây lan, c t b cành, cây b b nh n ng, tiêu hu t p trung, quét thu c
tr n m ho c n

c ngay v t c t

tránh nhi m b nh ngay v t th

ng.

Bi n pháp hoá h c: phun thu c di t tr ki n en, m i và b cánh c ng
trên cây.
l n và n u
v t khoanh

i v i vi c khoanh v x lý ra hoa: không nên m v t khoanh quá
c có th dùng thu c tr n m (Coc 85, Mancozeb) quét quanh
h n ch s t n công c a b nh.

Phun ng a thu c tr n m có ph r ng nh : Coc 85, Norshield, Zineb,
Mancozeb hay Gomi, Pysaigon, Topsin-M, Agotop. Cây b b nh x lý b ng
Mancozeb (Dithane M45, Pencozeb), Carbendazim (Bavistin, Benzimidine).
Chú ý: C n h n ch gây v t h

ng trên cây

c bi t là vào mùa m a, khi

khai thác ch t h n ch gây t n h i cho cây ch a khai thác, khi c t t a cành nên
dùng keo hay m bò bôi kín v t c t. Có th s d ng Norshield 86.2 WG,
50g/30 lít n

c phun k trong tán cây, cành, thân chính

phòng b nh.


12

2.3. Thông tin chung v Keo tai t

ng

Keo (Acacia) là m t chi th c v t thu c h

u (Legumisosae), h

ph Trinh n (Mimosoideae). Theo ánh giá hi n nay trên toàn th gi i

chi keo Acacia có kho ng 1200 loài (Nguy n Hoàng Ngh a, 2003), trong
ó Keo tai t

ng (Acacia mangium), Keo lá tràm (Acacia auriculiformis)

và Keo lai (A. mangium x A. auriculiformis)
Vi t Nam. Di n tích tr ng Keo tính
công v n c a 42 t nh trên c n
tích trong các lo i cây

c gây tr ng ch y u

n nay theo s li u t ng h p t các

c là h n 990 nghìn ha, d n

u v di n

c ch n trong tr ng r ng. Keo là loài cây

u tiên l a ch n b i nhi u
sinh thái r ng, c i thi n

c tính v

t tr i nh sinh tr

c tính ch t c a

t...

c

ng nhanh, biên

c bi t g Keo r t

phù h p cho s n xu t nguyên li u gi y, ván nhân t o, s d ng trong xây
d ng, óng
tr ng

m c m ngh , hàng hóa xu t kh u...

n

c ta Keo

c

h u h t các t nh t Mi n B c, Mi n Trung, Tây Nguyên và

ông

Nam B v i m c ích ch y u làm nguyên li u cho công nghi p s n xu t gi y.
2.3.1.

c i m hình thái

Cây g trung bình, chi u cao bi n

ng t 7

n 30 m,

ng kính t 25-

35cm, ôi khi trên 50 cm. Thân th ng, v có màu nâu xám

n nâu, xù xì, có

v t n t d c. Tán lá xanh quanh n m, hình tr ng ho c hình tháp, th

ng phân

cành cao. Cây m m giai o n vài tháng tu i có lá kép lông chim 2 l n, cu ng
lá th

ng d t g i là lá th t, các lá ra sau là lá

phi n lá hình tr ng ho c trái xoan dài,
song song n i rõ và c ng là lo i lá tr

n, m c cách, g i là lá gi ,

u có m i l i tù. Lá gi có 4 gân d c
ng thành t n t i

nh t

i c a cây.

Hoa t hình bông dài g n b ng lá, m c l ho c t p trung 2-4 hoa t
nách lá. Hoa

u l

ng tính có màu tr ng nh t ho c màu kem, cây 18-24

tháng tu i ã có th ra hoa nh ng ra hoa nhi u nh t vào tu i 4-5, mùa hoa
chính th

ng vào tháng 6-7.


13

u, d t, m ng, khi già khô v qu cong xo n l i. H t hình trái xoan

Qu

h i d t, màu en và bóng, v dày, c ng, có dính gi i màu

vàng, khi chín

và khô v n t h t r i ra mang theo gi i ó h p d n ki n và chim giúp phát tán
h t i xa h n. M t kg h t có t 52000-95000 h t.
R phát tri n m nh c r c c và r bàng,
ch a vi khu n c ng sinh có kh n ng c
2.3.2.

nh

u r cám có nhi u n t s n
m.

c tính sinh thái

Keo tai t

ng m c t

nhiên

ông B c Ôxtrâylia t i các vùng

Queensland, Jar in – Claudie River, Ayton – Nam Ingham. Ngoài ra còn th y
xu t hi n

phía

ông c a In ônêxia và phía Tây Papua Niu Ghinê. To

n 19o v Nam và 125o22 -146o17 kinh

a lý t 1

800m so v i m c n
Keo tai t

ông,

cao d

i

c bi n.

ng th

ng m c thành các qu n th l n không liên t c d c

theo b bi n, g n nh ng khu r ng ng p m n, c ng g p m c xen l n

ng c

ven sông thu c vùng nhi t

ng m a

i m có 4

n 6 tháng mùa khô. L

trung bình tháng th p nh t là 13-21oC,

trung bình 1446-2970 mm, nhi t

tháng cao nh t t 25-32oC. Là loài cây a sáng m nh và c ng ã
tr ng thành công
Lan, Lào,…, sinh tr

n

nhi u n

c nh p

c nh Trung Qu c, Malaixia, Philippin, Thái

ng m nh nh t

n i có

cao d

i 300m so v i m c

c bi n.
Vào

u nh ng n m 80 c a th k tr

c

c s tài tr c a m t s t

ch c qu c t , cùng v i m t s loài keo vùng th p khác, keo tai t
a vào gây tr ng kh o nghi m

ng ã

m t s vùng sinh thái chính c a n

Ngày nay, bên c nh vi c ngu n gi ng ngày càng

c c i thi n v ch t l

m t ph n thì di n tích tr ng keo tai t

c m r ng

t nh trong c n

ng c ng

c v i kho ng 200000 ha tính

n n m 2006.

c
c ta.
ng

h u h t các


14

ây là loài có biên

sinh thái r ng, thích nghi

a khác nhau, có th tr ng trên
b it ,

t phù sa, v i

ng p úng, thoát n
và th

c v i nhi u vùng l p

t b xói mòn, nghèo dinh d

pH t 4-4,5. C ng có th s ng

c kém. Tuy nhiên

c

t sâu, m và gi u dinh d

ng, thoáng khí và thoát n

t chua,

nh ng vùng

nh ng n i này chúng sinh tr

ng phân cành s m, chi u cao không quá 10m. Sinh tr

trên

ng,

ng kém

ng t t nh t là

c t t, cùng v i

pH trung tính ho c h i chua.
2.3.3. Khai thác, s d ng
C ng gi ng nh Keo lá tràm, Keo tai t

ng là cây a tác d ng, g có

giác lõi phân bi t, v i t tr ng t 0,5-0,6, s i dài 1-1,2 mm; dùng làm g gi y,
g d m, g x , óng
nhi t l

m c cao c p, làm ván ghép thanh, bao bì,….G có

ng khá cao 4800 kcal/kg do ó c ng có th dùng

t than, làm c i

un r t t t.
Là loài cây m c nhanh, tán lá dày, th
cây bóng mát

công viên,

ng xanh nên còn

ng ph . Hoa có th dùng

c tr ng làm

nuôi ong, v ch a

tanin dùng cho công ngh thu c da, lá cây có th làm th c n cho gia súc.
R có nhi u n t s n có kh n ng c

nh

m r t t t, nên Keo tai t

nói riêng và các loài keo nói chung, ngoài vi c s d ng
xu t, r ng phòng h , còn
t n d ng kh n ng c i t o
R ng keo tai t
15 m3/ha/n m, n i
18

n 20, th m chí

13 tu i

c tr ng

nh ng n i có

ng

tr ng r ng s n

t khô c n, b thoái hoá

t c a chúng.

ng tr ng 10 tu i

n i

t trung bình có th cho 12

n

t t t v i xu t x phù h p và tr ng thâm canh có th cho
t 25 m3/ha/n m. T ng tr

t t i 24m3/ha/n m,

ng bình quân

giai o n 10-

Nam Phi r ng tr ng b ng cây con t h t

21,9 m3/ha/n m và t các dòng vô tính

t

t 30 m3/ha/n m.

N u k t h p kinh doanh g x sau 15-18 n m khai thác g dùng

óng

m c cao c p nh t là cho xu t kh u thì càng có giá tr cao, c ng vì v y mà


15

nh ng n m g n ây nhi u n i ã r t chú tr ng tr ng Keo tai t

ng nh t là

các t nh phía B c nh Tuyên Quang, Yên Bái, Phú Th , Qu ng Ninh,…
m ts l p

a ho c m t s xu t x th

gi m giá tr s d ng c a g nh ng ch a xác
ch c ch n và c ng ch a tìm

ng g p có cây b r ng ru t làm
nh

c nguyên nhân m t cách

c bi n pháp kh c ph c có hi u qu .

2.4. T ng quan khu v c nghiên c u
2.4.1. V trí

a lý

nh Hóa là m t huy n mi n núi c a t nh Thái Nguyên, cách thành ph
Thái Nguyên 50 km v phía Tây-B c. T a ô
B c và t 185005’

n 185080’

(t nh B c C n); phía
giáp huy n Phú L
huy n S n D

kinh

a lý t 24005’

n 24040’

v

ông. Phía B c giáp huy n ch

n

ông giáp huy n Ch M i (t nh B c C n); phía Nam

ng và huy n

i T ; phía Tây giáp huy n Yên S n và

ng (t nh Tuyên Quang).

2.4.2. Khí h u,th y v n
Khí h u mang tính c t nhi t

i gió mùa, chia làm hai mùa rõ r t: mùa

m a và mùa khô. Mùa m a kéo dài t tháng 4
tháng 11
ngày, l

n tháng 3 n m sau. S ngày m a trung bình hàng n m là 137
ng m a trung bình 1.700mm/n m, ch y u t p trung trong kho ng

th i gian t tháng 6
ch

n tháng 10, mùa khô t

n tháng 9 hàng n m. T t c sông su i

huy n

u có

l vào mùa hè, trong ó l t p trung vào tháng 7 và tháng 8. L u l

dòng ch y cao nh t

t

ng

c vào kho ng tháng 7 và tháng 8, nh nh t vào

tháng 3.
Nhi t

trung bình hàng n m kho ng 22,50C, nhi t

39,50C (tháng 6), và th p nh t 30C ( tháng 1). Mùa khô th
và rét

m kéo dài,

gây nh h

ng x u

c bi t là t tháng 11 n m tr

c

cao tuy t
ng có s

ng mu i

n tháng 1 n m sau,

n cây tr ng và v t nuôi . Nhìn chung, ch

h p v i các lo i cây lâm nghi p nh : keolai, m …

i

nhi t thích


16

mt

ng

bình 1.360 gi , l
Huy n

i cao trung bình 80,7%, s gi n ng trong n m trung

ng n

c b c h i hàng n m kho ng 980mm.

nh Hóa n m trong vùng ch

và mùa ông có gió b c, t c
tháng mùa m a th
2.4.3.

c i m

gió mùa, mùa hè có gió ông

gió trung bình kho ng 1,8m/s, trong các

ng có gió gi t, gió m nh.
a hình

a hình c a huy n

nh Hóa khá ph c t p, phân làm hai vùng: phía B c

thu c vùng núi cao, các dãy núi ch y t Tây B c xu ng ông Nam, có
khá l n, trong ó dãy núi á vôi có
ru ng

cao t 200-400m so v i m t n

t ít, phía Nam là vùng núi th p, có

cao t 50-200m,

h n, còn nhi u r ng t nhiên và nh ng cánh
Sông su i
thôg

huy n

c bi n,
d c nh

t ai phì nhiêu.

nh Hóa có nhi u nh ng nh , không có giá tr giao

ng th y, song

vi c t

ng ru ng,

d c

c phân b

u trên

a bàn nên ã óng góp vào

i tiêu ph c v s n xu t nông nghi p.

2.4.4. Tài nguyên

t ai

T ng di n tích t
10.404,54 ha;
2.758,1ha,

nhiên: 52.272ha. Trong ó, s n xu t nông nghi p

t lâm nghi p có 30.230,93 ha,

t ch a s d ng là 8.878,66 ha.

D a trên c s tài nguyên
6 nhóm

t phi nông nghi p có

t v i 11 lo i
- Nhóm

th m, nhóm

th nh

ng, huy n

nh Hóa có

t nh sau:

t : nhóm

t phù sa, nhóm

t vàng xám, nhóm

- Lo i

t và b n

t

t d c t , nhóm

và nâu vàng, nhóm

t:

+

t phù sa ngòi su i.

+

t thung l ng do s n ph m d c t .

+

t nâu

+

t

trên á macma trung tính và baz .

vàng trên á bi n ch t.

t en và nâu

t m i bi n

i.