Đánh giá đặc điểm cấu trúc rừng trồng Mỡ (Manglietia conifera) tại xã Chu Hương, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
----------------------------

OÀN CAO S
Tên

tài:
ÁNH GIÁ
C I M C U TRÚC C A R NG TR NG M
(Manglietia conifera) T I XÃ CHU H
NG, HUY N BA B ,
T NH B C K N

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
: Chính quy
Chuyên ngành : Lâm nghi p
Khoa
Khóa h c

: Lâm nghi p
: 2011 - 2015

Thái Nguyên, n m 2015

IH C

TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
----------------------------

OÀN CAO S
Tên

tài:
ÁNH GIÁ
C I M C U TRÚC C A R NG TR NG M
(Manglietia conifera) T I XÃ CHU H
NG, HUY N BA B ,
T NH B C K N

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
L p
Khóa h c

IH C

: Chính quy

: Lâm nghi p
: Lâm nghi p
: K43 - LN - N01
: 2011 - 2015

Gi ng viên h

ng d n:1 :Ths. Mai Quang Tr ng
2 : TS.
Hoàng Chung
Khoa Lâm nghi p - Tr ng i H c Nông Lâm Thái Nguyên

Thái Nguyên, n m 2015


i

L I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân
tôi, các s li u và k t qu nghiên c u trình bày trong khóa lu n là quá trình
i u tra trên th c

a hoàn toàn trung th c, khách quan.

Thái Nguyên, tháng 05 n m 2015
Xác nh n c a giáo viên h

ng d n

ng ý cho b o v k t qu tr
H i

Ng

i vi t cam oan

c

ng khoa h c

ThS. Mai Quang Tr

ng

oàn Cao S

Xác nh n c a giáo viên ch m ph n bi n
Giáo viên ch m ph n bi n xác nh n sinh viên ã s a sai sót
sau khi h i

ng ch m yêu c u.

(ký, ghi rõ h tên)


ii

L IC M
hoàn thành t t ch

N

ng trình ào t o trong nhà tr

hành, m i sinh viên khi ra tr

ng h c i ôi v i

ng c n chu n b cho mình l

ng ki n th c

chuyên môn v ng vàng cùng v i nh ng k n ng chuyên môn c n thi t. Và
th i gian th c t p t t nghi p là kho ng th i gian c n thi t

m i ng

iv n

d ng lý thuy t vào th c ti n, xây d ng phong cách làm vi c khoa h c c a
m t k s nông lâm nghi p.
c s giúp nh t trí c a ban ch nhi m khoa Lâm Nghi p và giáo
viên h

ng d n, tôi ã ti n hành nghiên c u

tài “ ánh giá

trúc r ng tr ng M (Manglietia conifera) t i xã Chu H

c i mc u

ng, huy n Ba B ,

t nh B c K n”.
Sau th i gian th c t p

c s giúp

khoa lâm nghi p, UBND xã Chu H
khóa lu n t t nghi p ã
Th.S Mai Quang Tr

t n tình c a các th y cô trong

ng cùng v i s c g ng c a b n thân

c hoàn thành. Tôi xin g i l i c m n sâu s c t i
Hoàng Chung ã h

ng và T.S

ng d n tôi hoàn

thành khóa lu n. Tôi xin chân thành c m n các th y cô giáo trong khoa Lâm
Nghi p cùng UBND xã Chu H
quá trình nghiên c u
Do trình

ng ã t o m i i u ki n giúp

tôi trong

tài th c t p t t nghi p.

còn h n ch và th i gian th c t p có h n nên b n lu n v n

không tránh kh i nh ng thi u sót nh t

nh. V y tôi kính mong nh n

cs

óng góp ý ki n c a các th y cô trong khoa cùng toàn th các b n sinh viên.
Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày

tháng 5 n m 2015

Sinh viên th c t p

oàn Cao S


iii

DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 3.1: Ký hi u

nhi u (

d y r m) th m t

i ..................................... 26

B ng 4.1: Các thông tin c b n c a ô tiêu chu n .......................................... 29
B ng 4.2: K t qu nghiên c u m t

cây g

B ng 4.3: Phân b s cây theo c p

các nhóm tu i r ng ............. 30

ng kính............................................. 33

B ng 4.4: K t qu mô hình hoá phân b N/D1.3 theo hàm Weibull cho lâm
ph n r ng M theo nhóm tu i ....................................................... 35
B ng 4.5:

c tr ng th ng kê sinh tr

B ng 4.6. Sinh tr

ng và t ng tr

ng

ng kính thân cây theo tu i .... 39

ng v chi u cao ...................................... 40

B ng 4.7: Phân b s cây (cá th ) theo c p chi u cao ................................... 42
B ng 4.8:

nhi u (

d y r m) th m t

i ................................................. 44


iv

DANH M C CÁC HÌNH
Trang
Hình 2.1: nh hoa, qu c a cây M ............................................................. 11
Hình 3.1: Hi n tr ng r ng M 3 tu i t i xã Chu H
Hình 3.2: S

b trí các ô o

Hình 3.3: L p ô tiêu chu n

ng ............................... 19

m ............................................................. 22

tu i 3 .............................................................. 23

Hình 3.4: o chu vi thân cây t i v trí 1,3 m b ng th
Hình 4.1: Bi u

phân b m t

Hình 4.2: Bi u

phân b s cây theo c p

c dây th may .......... 24

s cây/ha ................................................ 31
ng kính ................................ 33

Hình 4.3: Quy lu t phân b N/D1.3 tu i 3 OTC 1 có d ng l ch trái ............. 36
Hình 4.4: Quy lu t phân b N/D1.3 tu i 3 OTC 2 có d ng l ch trái ............. 36
Hình 4.5: Quy lu t phân b N/D1.3 tu i 3 OTC 3 có d ng l ch trái ............. 37
Hình 4.6: Quy lu t phân b N/D1.3 tu i 5 OTC 1 có d ng l ch trái ............. 37
Hình 4.7: Quy lu t phân b N/D1.3 tu i 5 OTC 2 có d ng l ch trái ............. 38
Hình 4.8: Quy lu t phân b N/D1.3 tu i 5 OTC 3 có d ng l ch trái ............. 38


v

DANH M C CÁC KÝ HI U, CH

D

1.3

:

H

dc

: Chi u cao d

ng kính thân cây t i ví trí 1,3 m
i cành

A

: Tu i cây

H/D

: M i quan h gi a chi u cao và

H ND

:H i

Hvn

: Chi u cao vút ng n

N

:M t

N/D1.3

: M i quan h gi a m t

OTC

: Ô tiêu chu n

PCCCR

: Phòng cháy ch a cháy

R

t

VI T T T

ng kính

ng nhân dân

cây

: Bán kính tán

THCS

: Trung h c c s

UBND

: y ban nhân dân

cây và

ng kính t i v trí 1,3 m


vi

M CL C

Trang
L I CAM OAN ........................................................................................... i
L I C M N ................................................................................................ ii
DANH M C CÁC B NG ............................................................................ iii
DANH M C CÁC HÌNH ............................................................................. iv
DANH M C CÁC KÝ HI U, CH

VI T T T ........................................... v

M C L C .................................................................................................... vi
Ph n 1: M
1.1.

tv n

U ......................................................................................... 1
............................................................................................... 1

1.2. i u ki n th c hi n khóa lu n ................................................................. 3
1.3. M c ích nghiên c u ............................................................................... 4
1.4. M c tiêu nghiên c u ................................................................................ 4
1.4.1. V lý lu n ............................................................................................. 4
1.4.2. V th c ti n .......................................................................................... 4
Ph n 2: T NG QUAN CÁC V N

NGHIÊN C U.............................. 5

2.1. T ng quan tài li u .................................................................................... 5
2.1.1. M t s khái ni m có liên quan .............................................................. 5
2.1.2. Nh ng nghiên c u trên th gi i ............................................................ 7
2.1.3. Nh ng nghiên c u

Vi t Nam ............................................................. 8

2.2. Tìm hi u v t h u h c và

c i m sinh thái h c cây M

(Manglietia conifera) .................................................................................... 10
2.2.1.

c i m sinh h c c a cây M ........................................................... 10

2.2.2.

c i m sinh thái .............................................................................. 12

2.2.3. K thu t thu hái và ch bi n h t gi ng ................................................ 12
2.2.4. B o qu n h t gi ng ............................................................................. 13


vii

2.3. i u ki n c a c s ,

a ph

ng n i tri n khai th c hi n khóa lu n ...... 14

2.3.1. i u ki n t nhiên .............................................................................. 14
2.3.1.1. V trí
2.3.1.2.

a lý ...................................................................................... 14

a hình,

a m o. ........................................................................... 15

2.3.1.3. Khí h u. ........................................................................................... 15
2.3.1.4. Thu v n.......................................................................................... 15
2.3.1.5. Hi n tr ng tài nguyên r ng .............................................................. 16
2.3.2. Kinh t - xã h i ................................................................................... 16
2.3.3. Tình hình s n xu t. ............................................................................. 16

2.3.4. Nh n xét chung v khó kh n và thu n l i. .......................................... 17
Ph n 3:

IT

NG, N I DUNG,

A I M, TH I GIAN, PH

NG

PHÁP TI N HÀNH ................................................................................... 19
3.1.

it

ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u ....................................... 19

3.2.

a i m và th i gian ti n hành ............................................................. 20

3.3. N i dung nghiên c u ............................................................................. 20
3.3.1.

c i m chung c a lâm ph n r ng M trên

a bàn nghiên c u........ 20

3.3.2.

c i mm t

3.3.3.

c i m c u trúc ngang .................................................................... 20

3.2.4.

c i m c u trúc

3.2.5.

c i m t ng cây b i th m t

3.2.6.

xu t m t s gi i pháp. ................................................................... 20

3.4. Ph

ng pháp nghiên c u ....................................................................... 20

cây g ..................................................................... 20

ng ...................................................................... 20
i. ....................................................... 20

3.4.1. Ph

ng pháp lu n ............................................................................... 20

3.4.2. Ph

ng pháp ngo i nghi p ................................................................. 21

3.4.2.1. Ph

ng pháp k th a s li u ............................................................ 21

3.4.2.2. Ph

ng pháp thu th p s li u ........................................................... 21

3.4.3. Ph

ng pháp n i nghi p ..................................................................... 25


viii

Ph n 4: K T QU NGHIÊN C U ........................................................... 27
4.1.

c i m chung c a lâm ph n r ng M tr ng thu n loài, khác tu i ...... 27

4.1.1. Th c tr ng và ngu n g c r ng tr ng M
4.1.2.
4.2.

c i m chung c a lâm ph n r ng M trên
c i mm t

và

4.2.1. Nghiên c u m t
4.2.2.

a bàn nghiên c u........ 28

c i m c u trúc cây g ....................................... 30
cây g M ............................................................ 30

c i m c u trúc ngang .................................................................... 32

4.2.2.1. Phân b s cây theo c p
4.2.2.2. Quy lu t phân b
4.2.2.3.
4.2.3.

a bàn nghiên c u........... 27

ng kính ................................................ 32

ng kính thân cây (N/D1.3) ............................. 34

c i m t ng tr

ng thân cây theo tu i......................................... 39

c i m c u trúc

ng ...................................................................... 41

4.3.

c i m t ng cây b i th m t

i ........................................................... 43

4.4.

xu t m t s bi n pháp k thu t cho r ng tr ng M trên

a bàn ....... 45

4.4.1. Bi n pháp lâm sinh ............................................................................. 46
4.4.2. Bi n pháp qu n lý ............................................................................... 46
Ph n 5: K T LU N, KI N NGH ............................................................ 48
5.1. K t lu n ................................................................................................. 48
5.2. Ki n ngh ............................................................................................... 50
TÀI LI U THAM KH O
I. Ti ng Vi t
II. Ti ng Anh
PH L C


1

Ph n 1

M
1.1.

U

tv n
R ng có vai trò r t quan tr ng trong vi c duy trì cân b ng sinh thái và

s

a d ng sinh h c trên hành tinh chúng ta. B i v y, b o v r ng và ngu n

tài nguyên r ng luôn tr thành m t yêu c u, nhi m v không th trì hoãn
v i t t c các qu c gia trên th gi i trong ó có Vi t Nam.

i

ó là m t thách

th c vô cùng to l n òi h i m i cá nhân, t ch c thu c các c p trong m t
qu c gia và trên th gi i nh n th c

c vai trò và nhi m v c a mình trong

công tác ph c h i và phát tri n r ng.
R ng là m t h sinh thái mà qu n xã cây r ng gi vai trò ch
m i quan h t

ng tác gi a sinh v t v i môi tr

o trong

ng. R ng là h i th c a s

s ng, là m t ngu n tài nguyên vô cùng quý giá, nó gi vai trò r t quan tr ng
trong quá trình phát tri n và sinh t n c a loài ng

i. R ng cung c p ngu n

g , c i, i u hoà khí h u, t o ra oxy, i u hoà ngu n n
r a trôi, b o v môi tr

ng, là n i c trú c a

c, ch ng xói mòn,

ng th c v t và tàng tr các

ngu n gen quý hi m. M t r ng gây ra h u qu nghiêm tr ng, nh ng di n tích
t tr ng

i núi tr c t ng là nguyên nhân gây ra hi n t

l l t, h n hán, m t di n tích canh tác, m t i s

ng xói mòn, r a trôi,

a d ng sinh h c. M c dù

di n tích r ng tr ng c ng t ng trong nh ng n m g n ây, song r ng tr ng

th

ng có c u trúc không n

nh, vai trò b o v môi tr

H u h t, r ng t nhiên c a Vi t Nam
h

u b tác

ng, phòng h kém.

ng, s tác

ng theo hai

ng chính ó, là ch t ch n (ch t cây áp ng yêu c u s d ng).

khai thác hoàn toàn t do, ph bi n

các vùng có

ây là l i

ng bào dân t c thi u s

sinh s ng (l y g v làm nhà, làm c i…). Cách th hai là khai thác tr ng nh :
Phá r ng làm n

ng r y, khai thác tr ng cây công nghi p, phá r ng t nhiên

tr ng r ng công nghi p…). Trong hai cách này, cách th nh t r ng v n còn


2

tính ch t
ch t l

t r ng, k t c u r ng b phá v , r ng nghèo ki t v tr l

ng và

ng, nh ng v n còn kh n ng ph c h i. V i cách khai thác th hai,

r ng hoàn toàn b m t tr ng, khó có kh n ng ph c h i.
Vai trò c a r ng là r t to l n, th nh ng trong nh ng n m v a qua di n
tích r ng t nhiên c a chúng ta ngày càng gi m sút c v s l

ng và ch t l

ng.

Theo th ng kê c a Liên H p Qu c, hàng n m trên th gi i có 11 tri u
ha r ng b phá hu , riêng khu v c Châu Á Thái Bình D
tri u ha r ng b phá hu , t

ng

ng m i ngày m t i 5000 ha r ng nhi t

i. Theo Ph m H ng Ban (2000) [1]

Vi t Nam, trong vòng 50 n m qua

di n tích r ng b suy gi m nghiêm tr ng. N m 1943
43%,

ng hàng n m có 1,8

che ph c a r ng là

n n m 1993 ch còn 26%. Nguyên nhân ch y u d n

do chi n tranh, khai thác b a bãi,

tn

n m t r ng là

ng làm r y.

Vi t Nam chúng ta, trong nh ng n m cu i c a th k XX, v i h u
qu c a cu c chi n tranh kháng chi n ch ng M , s c ép v
s gia t ng dân s , ki n th c v môi tr

i u ki n kinh t ,

ng, n ng l c qu n lý... di n tích r ng

ngày càng b thu h p, ngu n tài nguyên r ng h u nh b tri t phá hoàn toàn,
giá tr kinh t , vai trò i u hoà khí h u, i u hoà sinh thái c a r ng suy gi m
nghiêm tr ng, th m chí m t cân b ng sinh thái, gi m kh n ng i u hoà ngu n
n

c b m t và n

ng
tr

c ng m, ã nh h

ng r t l n t i khí h u, t i

i dân... Trong g n 20 n m tr l i ây,

ng, Nhà n

i s ng

c ã có nh ng ch

ng l n nh m ph c h i, phát tri n ngu n tài nguyên r ng thông qua các

chính sách liên quan

n r ng và các d án, ch

nuôi, b o v r ng c ng nh nh ng chính sách

ng trình tr ng r ng, khoanh
i v i ng

i dân có cu c s ng

g n bó v i r ng và ngh r ng nh : D án 327, PAM, 661; các d án tr ng
r ng kinh t , các ch
liên quan
ho t

ng trình tr ng r ng

các

a ph

ng; các ho t

ng

n b o t n và phát tri n r ng c a các t ch c phi chính ph ... Các

ng trên ã góp ph n quan tr ng vào vi c t ng di n tích

t có r ng


3

n

c ta, c ng nh t ng b

c

m b o cu c s ng ng

i dân có cu c s ng g n

bó v i r ng.
Chu H
Chu H
tích

ng là xã n m

phía Nam huy n Ba B . Tài nguyên r ng c a

ng a d ng và phong phú, có nhi u ch ng lo i cây g v i t ng di n

t lâm nghi p có r ng là 2.657,06 ha chi m 74,19% t ng di n tích

tt

nhiên. Ph n l n di n tích r ng hi n nay ch y u ã giao cho các h gia ình,
cá nhân qu n lý. Di n tích r ng s n xu t là 2355,23 ha trong ó ch y u là
r ng tr ng M , di n tích r ng tr ng này ã óng góp l n trong t l che ph
r ng c a

a ph

ng, óng góp cho ngu n sinh k c a ng

Nh m i sâu nghiên c u, ánh giá giá tr môi tr
lu các bon c a r ng tr ng M trên

a bàn xã Chu H

i dân.
ng và kh n ng tích

ng, huy n Ba B , t nh

B c K n hi n nay, d báo kh n ng h p th CO2 c a r ng M và các ph
th c qu n lý r ng
môi tr

làm c s khuy n khích, xây d ng c ch chi tr d ch v

ng, ây chính là nh ng v n

Nam. Trên c s
quy n

a ph

tr ng r ng

ó, có nh ng

ng

a ph

b o v môi tr

ng

còn thi u nhi u nghiên c u

xu t, khuy n cáo ng

có nh ng

nh h

Vi t

i dân, c p u , chính

ng, l a ch n lo i cây

a vào

ng nh m áp ng t t nh t hi u qu kinh t và hi u qu

ng trong th i gian t i. T nh ng i u ki n th c ti n và nhu

c u khoa h c trên ây nên tôi ch n

tài nghiên c u c a mình là: “ ánh giá

c i m c u trúc c a r ng tr ng M (Manglietia conifera) t i xã Chu
H

ng, huy n Ba B , t nh B c K n ”.

1.2. i u ki n th c hi n khóa lu n
-

ã hoàn thành

ki n làm chuyên
-

c ch

ng trình h c lý thuy t trên l p và

i u

t t nghi p.

ã có k n ng i u tra r ng thông qua các h c ph n th c t p

ngh nghi p.


4

1.3. M c ích nghiên c u
Nh m cung c p thêm c s khoa h c

xu t m t s bi n pháp lâm

sinh mang l i hi u qu cho vi c tr ng M c a ng

i dân t i xã Chu H

ng,

huy n Ba B , t nh B c K n.
1.4. M c tiêu nghiên c u
+ Xác

nh

c các quy lu t k t c u c b n,

ph n M tr ng thu n loài t i xã Chu H
+

xu t

c i m c u trúc c a lâm

ng, huy n Ba B , t nh B c K n.

c các bi n pháp k thu t lâm sinh phù h p v i m c tiêu

kinh doanh nh m nâng cao n ng su t, ch t l

ng r ng tr ng.

1.4.1. V lý lu n
Nghiên c u

c i m c u trúc r ng tr ng M . Trên c s các quy lu t

c u trúc và tái sinh t nhiên ã phát hi n,
h i r ng, nâng cao n ng su t, ch t l

xu t m t s gi i pháp nh m ph c

ng r ng tr ng M thu n loài.

1.4.2. V th c ti n
Trên c s các quy lu t c u trúc và tái sinh t nhiên ã phát hi n,
xu t m t s gi i pháp nh m ph c h i r ng, nâng cao
l

ng r ng tr ng M thu n loài t i xã Chu H

K n

c i thi n, nâng cao

i s ng ng

c n ng su t và ch t

ng, huy n Ba B , t nh B c

i dân trong khu v c.


5

Ph n 2
T NG QUAN CÁC V N

NGHIÊN C U

2.1. T ng quan tài li u
2.1.1. M t s khái ni m có liên quan
+ H sinh thái r ng (Forest ecosystem) là m t h sinh thái mà thành
ph n nghiên c u ch y u là sinh v t r ng (các loài cây g , cây b i, th m t
h

ng v t và vi sinh v t r ng) và môi tr

ng v t lý c a chúng (khí h u,

i,
t).

N i dung nghiên c u h sinh thái r ng bao g m c cá th , qu n th , qu n xã
và h sinh thái, v m i quan h

nh h

ng l n nhau gi a các cây r ng và gi a

chúng v i các sinh v t khác trong qu n xã ó, c ng nh m i quan h l n nhau
gi a nh ng sinh v t này v i hoàn c nh xung quanh t i n i m c c a chúng
(E.P. Odum 1971).
+ Thành ph n cây g :
r ng.

i v i r ng nhi t

t ng: t ng v

ây là thành ph n ch y u c a h sinh thái

i nói chung thành ph n cây g

t tán, t ng u th sinh thái và t ng d

ph n và t l gi a các loài mà ng

c chia thành 3

i tán. D a vào thành

i ta chia ra thành r ng thu n loài và r ng

h n loài. V nguyên t c, r ng thu n loài là r ng ch có m t loài. Tuy nhiên
trên th c t , r ng có m t s loài khác nh ng s l
không v

t
ng

ng

t quá 10% thì v n
i). V i r ng h n loài,

ng các loài khác này

c coi là r ng thu n loài (r ng thu n loài
bi u th m c

tham gia c a các loài

i ta dùng công th c t thành. Thành ph n cây g là b ph n chính và

ch y u t o nên
và tr l

khép tán (

c bi u di n thông qua

tán che),

y

ng lâm ph n.

+ Thành ph n cây b i: Là nh ng cây thân g , song chi u cao không
quá 5m, phân cành s m. Cây b i là m t thành ph n quan tr ng trong h sinh


6

thái r ng. Trong kinh doanh r ng hi n

i, l p cây b i mang l i r t nhi u l i

ích - ó là nh ng l i ích phi g (NTFPs).
+ Thành ph n th m t

i: Bao g m nh ng loài th c v t thân th o

(không có c u t o g ), chúng th

ng s ng d

i tán r ng. C ng nh cây b i,

nhi u loài cây th o em l i l i ích kinh t khá cao.
thái, l p cây b i và l p th m t
v

t, ch ng xói mòn, gi

c it o

ng trên quan i m sinh

i có ý ngh a quan tr ng, chúng góp ph n b o
m cho

t, tham gia vào quá trình hình thành,

t. Tuy nhiên, chúng c ng có th là tác nhân c n tr tái sinh gây

nh ng khó kh n trong công tác tr ng r ng, ph c h i r ng.
+ Ph c h i r ng
Ph c h i r ng

c hi u là quá trình tái t o l i r ng trên nh ng di n

tích ã b m t r ng. Theo quan i m sinh thái h c thì ph c h i r ng là m t
quá trình tái t o l i m t h sinh thái mà trong ó cây g là y u t c u thành
ch y u.

ó là m t quá trình sinh

a ph c t p g m nhi u giai o n và k t

thúc b ng s xu t hi n m t th m th c v t cây g b t
Lý; 1995) [5].

tái t o l i r ng ng

nhau tu theo m c

tác

u khép tán (Tr n ình

i ta có th s d ng các gi i pháp khác

ng c a con ng

i là: Ph c h i nhân t o (tr ng

r ng), ph c h i t nhiên và ph c h i t nhiên có tác

ng c a con ng

i (xúc

ti n tái sinh).
+ C u trúc r ng
C u trúc r ng là s s p x p t ch c n i b c a các thành ph n sinh v t
trong h sinh thái r ng mà qua ó các loài có

c i m sinh thái khác nhau có

th cùng sinh s ng hoà thu n trong m t kho ng không gian nh t

nh trong

m t giai o n phát tri n c a r ng. C u trúc r ng v a là k t qu v a là s th
hi n các m i quan h

u tranh sinh t n và thích ng l n nhau gi a các thành

ph n trong h sinh thái v i nhau và v i môi tr

ng sinh thái. C u trúc r ng

bao g m c u trúc sinh thái, c u trúc hình thái và c u trúc tu i.


7

2.1.2. Nh ng nghiên c u trên th gi i
Quy lu t c u trúc r ng là quy lu t s p x p t h p c a các thành ph n
c u t o nên qu n th th c v t r ng theo không gian và th i gian. Nó là c s
khoa h c ch y u
s nl

ng và

xây d ng các ph

ng pháp th ng kê d

nh c s khoa h c cho vi c

c ti n hành t lâu

xu t các bi n pháp k thu t tác

ng vào r ng, góp ph n nâng cao hi u qu kinh t và môi tr
Ngay t nh ng n m

r ng, nh ng nghiên c u tr

ng c a r ng.

u th k XX ã có nhi u nghiên c v c u trúc
c ây ch y u mang tính

nay ã i sâu vào nghiên c u
lu t c u trúc là

ng,

xu t các bi n pháp lâm sinh phù h p.

Trên th gi i, vi c nghiên c u c u trúc r ng ã
nh m xác

oán tr l

nh l

nh tính, mô t thì

ng chính xác. Vi c nghiên c u quy

tìm ra d ng t i u theo quan i m kinh t , ngh a là các

ki u c u trúc cho n ng su t g cao nh t, ch t l

ng phù h p nh t, v i nhu

c u s d ng g và b o v môi tr

ng. Trên c s quy lu t c u trúc, các nhà

lâm sinh h c có th xây d ng ph

ng pháp khai thác h p lý nh : Ch t tr ng,

ch t ch n, ch t d n.
Diatchenco, Z.N s d ng phân b Gamma khi bi u th phân b s cây
theo

ng kính lâm ph n r ng Thông ôn
c bi t

i.

t ng thêm tính m m d o, m t s tác gi còn hay s d ng h

hàm khác nhau, Loetsh s d ng h hàm Beta, m t s tác gi dùng hàm h
Hyperbol, h

ng cong Poisson, hàm Charlier A, hàm Charlier B...

Baur, G.N (1976) [11] ã nghiên c u các v n

v c s sinh thái h c

nói chung và v c s sinh thái h c trong kinh doanh r ng m a nói riêng,

trong ó ã i sâu nghiên c u các nhân t c u trúc r ng, các ki u x lý v m t
lâm sinh áp d ng cho r ng m a t nhiên.
Odum E.P (1971) [12] ã hoàn ch nh h c thuy t v h sinh thái trên c
s thu t ng h sinh thái (ecosystem) c a Tansley, A.P (1935). Khái ni m h


8

sinh thái

c làm sáng t là c s

nghiên c u các nhân t c u trúc trên

quan i m sinh thái h c.
Bên c nh ó các công trình c a các tác gi Richards; Baur; Catinot;
Odum; Van Stennis...;

c coi là n n t ng cho nh ng nghiên c u v c u

trúc r ng.
Khi nghiên c u s bi n

i theo tu i c a quan h gi a chi u cao và

ng kính ngang ng c, Tourin, A.V ã rút ra k t lu n: "
cao thay
c ng

i và luôn d ch chuy n lên phía trên khi tu i t ng lên". K t lu n này

c Vagui, A.B (1935) kh ng

(1973) c ng phát hi n ra quy lu t: "
h

ng cong chi u

nh. Prodan, M (1965); Haller, K.E
d c

ng cong chi u cao có xu

ng gi m d n khi tu i t ng lên".
Kennel (1971) ã

cao v i

ngh : "

mô ph ng s bi n

ng kính theo tu i tr

c h t tìm ph

i c a quan h chi u

ng trình thích h p cho lâm

ph n, sau ó xác l p m i quan h c a các tham s theo tu i".

Nh v y,
nhi u d ng ph

bi u th chi u cao và

ng kính thân cây có th s d ng

ng trình, vi c s d ng d ng ph

nào là thích h p nh t thì ch a
ng cong chi u cao thì ph

c nghiên c u

ng trình nào cho

it

y

bi u th

. Nói chung,

ng trình parabol và ph

ng trình logarit

ng

c

dùng nhi u nh t.
2.1.3. Nh ng nghiên c u

Vi t Nam

Vi t Nam trong nh ng th p k v a qua, v n
doanh r ng tr ng ngày càng

tr ng r ng và kinh

c quan tâm. Bên c nh nh ng cây b n

a

c gây tr ng thành công nh : M , tre lu ng, thông nh a...; thì m t s loài
cây m c nhanh nh : Keo, b ch àn v i nhi u xu t x c ng

c tham gia vào

c c u cây tr ng trong lâm nghi p.
Tr ng r ng công nghi p c ng ã có nhi u tác gi nghiên c u và
c nhi u thành t u khác nhau:

t


9

Theo V

ình Ph

ng (1987) [6] quy lu t c u trúc bao g m nhi u quy

lu t t n t i khách quan trong lâm ph n nh ng quan tr ng nh t là các quy lu t:
C u trúc

ng kính, c u trúc chi u cao lâm ph n, quan h gi a

tán (Dt) và

ng kính

ng kính ngang ng c (D1.3).

ng S Hi n (1974) khi nghiên c u cho
th nghi m 5 d ng ph

ng trình t

ng quan th

it
ng

ng r ng t nhiên ã
c nhi u tác gi n

c

ngoài s d ng là:
h= a + b.d + c.d

2

(1)
2

h = a + b.d + c.d + e.d

3

(2)

h = a + b.d + c.logd

(3)

h = a + b.logd

(4)

logh = a + b.logd

(5)

Tác gi

ã k t lu n r ng ph

ng trình (4) thích h p nh t v i

it

ng

nghiên c u trên.
Nh ng n m 1973 - 1975, Ph m Quang Minh và các c ng s
nh ng kh o nghi m v làm

t và bón phân cho b ch àn Li u

V nh Phúc. Qua nghiên c u ã rút ra nh ng k t lu n ban
bón phân cho b ch àn Li u
theo dõi và t ng k t

y

ã có
iL i-

u v làm

i L i, ti c r ng sau ó không

t và

c ti p t c

.

Nguy n H i Tu t (1986) [9] ã s d ng phân b kho ng cách mô t
phân b th c nghi m c a d ng hình ch J có m t
b t

nh ngay sát c

ng kính

u o.
V i thông uôi ng a

khu v c

ông B c, k t qu nghiên c u b

c

u c a V Nhâm (1988) v vi c xây d ng mô hình chi u cao lâm ph n.
Ph m Ng c Giao (1995) ã kh ng
ph n thông uôi ng a t n t i ch t ch d
chi u: h = a + b.logd.

nh t

ng quan H/D c a nh ng lâm

i d ng ph

ng trình logarit m t


10

Trong nh ng n m g n ây, c u trúc r ng

n

c ta ã

c nhi u tác

gi quan tâm nghiên c u. S d nh v y vì c u trúc là c s cho vi c
h

ng phát tri n r ng,

nh

ra bi n pháp lâm sinh h p lý.

ào Công Khanh (1996) [3], B o Huy (1993) [2] ã c n c vào t
thành loài cây m c ích

phân lo i r ng ph c v cho vi c xây d ng các

bi n pháp lâm sinh.
Lê Sáu (1996) [7] d a vào h th ng phân lo i c a Thái V n Tr ng k t

h p v i h th ng phân lo i c a Loeschau, chia r ng

khu v c Kon Hà N ng

thành 6 tr ng thái.
2.2. Tìm hi u v t h u h c và

c i m sinh thái h c cây M (Manglietia conifera)

Theo “Báo cáo t ng k t nhi m v nghiên c u, thu th p b o t n và s
d ng m t s ngu n gen loài cây g b n

a

Vi t Nam và Trung Qu c” v

c i m v t h u h c và sinh thái h c cây M :
2.2.1.

c i m sinh h c c a cây M
-

c i m hình thái:

Cây g cao 20 - 25m. Thân th ng, tròn, tán hình chóp. V màu xám,
b c, có nhi u l bì nh , th t v màu tr ng. Cành non có nhi u s o còn l i c a
lá r ng .
Lá

n m c cách, phi n hình tr ng ng

c ho c trái xoan,

ho c thành góc tù, thuôn nh n d n v phía g c. Gân n i rõ
Cu ng lá m nh, dài. Lá kèm r ng
ph t vàng, m c

n

c

l i v t s o. Hoa l

u nh n

c hai m t.

ng tính, to, màu tr ng

u cành. Bao hoa 9 cánh x p thành 3 vòng. Nh

c nhi u, ch nh ng n và to. Lá noãn nhi u x p trên m t cu ng dài hình
thành m t kh i hình tr ng, vòi nh y ng n. Qu kép hình tr ,
m , n t b ng. M i

i có 5 - 6 h t, màu

, nh n ( nh 2.1).

i không có

11

Hình 2.1: nh hoa, qu c a cây M
c i m v t h u h c:

-

M sinh tr

ng t

ng

i nhanh trên các l p

th ng kê trên nhi u lo i l p

a, sinh tr

M tr ng bình quân t 1,4

n 1,6 m/n m,

cm/n m. Cây M có

c i m v sinh tr

tu i 1

n tu i 20 cây M sinh tr

sinh tr

ng ch m d n. M là cây th

nhi u t tháng 11, 12

n 6 tu i b t

ph t vàng, m c

n

ng trung bình v chi u cao c a cây
ng kính t ng t 1,4

ng là giai o n

ng nhanh sau ó cây b t
ng xanh, sinh tr

n 1,6

u, r ng non t
u có xu h

ng

ng nh p i u, thay lá

n tháng 2, 3 n m sau.

Mùa hoa tháng t tháng 2
10. Cây 5

a còn t t. Theo s li u

n tháng 4. Qu chín t tháng 9

u ra hoa k t qu . Hoa l
c

u cành, dài 6-8 cm.

n tháng

ng tính. Hoa to màu tr ng
ài và tràng không phân

bi t, g m 9 cánh x p thành 3 vòng. Nh nhi u, ch nh ng n và to. Lá noãn
nhi u x p xít nhau trên m t cu ng dài thành m t kh i hình tr ng, vòi nhu
ng n và nh n. Qu kép hình tr , do nhi u
b ng. M i

i có 5-6 h t. H t màu

i h p thành,

i không có m , n t

, nh n bóng, có mùi th m n ng. M là

loài cây a sáng, lúc nh c n che bóng nh , là cây tiên phong, phân b r i rác


12

trong các r ng th sinh

các ai th p 400m tr xu ng so v i m t n

M m c t t trên các lo i
eralit

t sâu, m, thoát n

c, nhi u dinh d

c bi n.

ng, lo i

t

vàng phát tri n trên các lo i macma chua.
- Giá tr s d ng:
G có dác lõi phân bi t rõ ràng, dác màu xám nh t, lõi màu vàng nh t,

có ánh b c. G m m, th th ng và m n, vòng n m d nh n

m t c t d c do

g mu n có màu. T tr ng 0,638. L c kéo ngang th 22 kg/cm2. Nén d c th
424 kg/ cm2, ít b m i m t, d gia công, dùng làm g dán l ng, bút chì, ti n
kh c, óng
2.2.2.

dùng gia ình và b t gi y. Hoa có th c t tinh d u.

c i m sinh thái
Cây m c r i rác trong các r ng nguyên sinh ho c th sinh

nh

m t s t nh

Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Tuyên Quang, V nh Phúc, Phú Th , Hòa

Bình, Hà Tây, Thanh Hoá, Ngh An, Hà T nh... Hi n nay cây M
làm loài cây tr ng r ng
trên nh ng

c i t o nh ng r ng nghèo ki t ho c

c ch n
tr ng r ng

t r ng còn t t nh Yên Bái, V nh Phúc, Phú Th , Cao B ng,

L ng S n, Thái Nguyên, Thanh Hoá, Ngh An, Hà T nh.
Cây a sáng, sinh tr
m,

t t t, thoát n

ng nhanh, thích h p v i nh ng vùng nhi u m a,

c. Kh n ng tái sinh h t t t và âm ch i khá m nh.

Nhi u vùng M tái sinh cùng v i Ràng ràng thành m t qu n xã khá n
ph m ch t cây t t, tr l

ng r ng khá cao nh

và L c An Châu (Lào Cai).

cao d

nh,

vùng Khao Mò (Hà Giang)

i 400 mét so v i m c n

c bi n, cây

M phân b ch y u v i các loài cây nh Ràng ràng mít, Côm t ng, D , Kháo
vàng, Lim xanh…

2.2.3. K thu t thu hái và ch bi n h t gi ng
- K thu t thu hái h t gi ng:
Cây b t

u ra hoa

tu i 5 và 6, gi ng có ch t l

ng

c thu t các

lâm ph n 8 tu i tr lên, chu k sai qu 2-3 n m. Nh ng n m sai qu t l cây


13

ra hoa có th

t 80%

mùa, t l này ch

n 90%, s cây

t 5-10%. S n l

u qu 45-55%,

nh ng n m m t

ng trung bình c a lâm ph n 15 tu i là 5

kg h t/ha/n m.
Th i gian thu hái h t gi ng: th

ng t 30 tháng 8

n 15 tháng 9, các t nh

Phú Th , Tuyên Quang và Hà Giang có th i gian qu chín s m h n 5-7 ngày.
Ch th

chín: Khi qu chín v qu có màu xám, v i các

m t s m t qu n t

l h t

m tr ng,

ra ngoài, h t bên trong màu en và c ng.

Th i i m thu hái h t gi ng t t nh t vào lúc trong lâm ph n có 20
30% s cây có qu n t

l h t

n

ra bên ngoài.

Cách thu hái:
Trèo lên cây ho c
không

ng d

i

t dùng cù nèo, móc gi t t ng qu chín,

c b cành.
- K thu t ch bi n h t gi ng:
Sau khi thu hái qu t i r ng, qu

c

l i thành

ng trong 2

c phân lo i, nh ng qu ch a chín

n 3 ngày cho qu chín

cao quá 50 cm và ph i thông gió, m i ngày
r i

u ph i d

dùng que tre
n

i n ng nh

tách l y h t. H t

c hong khô

ng

không

o l i m t l n. Khi qu chín em

tách h t ra, nh ng h t ch a tách ra
sau khi

c lã 2-3 ngày, khi th y v ngoài tr
en. H t

u.

c có th

c tách ra mang ngâm vào

ng lên thì v t ra ãi s ch thu l y h t

n i râm mát, khi h t ã ráo n

c cho vào b o qu n.

M t s thông s c b n c a h t M nh sau:
• T l ch bi n: 18-20kg qu /1 kg h t
• Kh i l
•S l

ng 1000 h t: 39,9g
ng h t trên 1kg: 25.000 h t

• T l n y m m:>90%
2.2.4. B o qu n h t gi ng
B o qu n trong cát m
vào b o qu n t 24-25%. H t

nhi t
c tr n

bình th

ng .

u v i cát có

m c a h t khi

a

m t 15-16% theo


14

t l 1 h t + 2 cát (theo th tích). H t b o qu n

c ánh thành t ng lu ng,

cao không quá 20 cm, b r ng lu ng t 80-100cm. Không

lu ng h t b

chi u n ng ho c m a d t, trong quá trình b o qu n 3-5 ngày
n u cát b khô ph i b sung thêm n
t

in

c). Ph

ol i1l

t

c (ph i sàng tách riêng h t và cát khi

ng th c b o qu n này có th duy trì s c s ng c a h t 1 n m

v i t l n y m m suy gi m t 15-20%. B o qu n trong túi PE,

nhi t

th p 240C
m c a h t khi
hàn kín và

c gi

a vào b o qu n t 15-20%. H t

nhi t

n

suy gi m không áng k , ph

ng trong túi PE

nh 5-100oC, sau 1 n m t l n y m m

ng th c này có th duy trì s c s ng c a h t

c vài ba n m.
Ki m nghi m h t gi ng:
- X lý h t ngâm trong n

c l nh trong 48 gi

- N n ki m nghi m: trên cát ho c gi y th m

- Nhi t

20-300oC

- Ánh sáng t nhiên ho c ánh sáng i n
- Th i gian n y m m s m nh t: 7 ngày sau khi gieo
- Th i gian k t thúc n y m m: 28 ngày sau khi gieo
Ph

ng pháp xác

nh nhanh s c s ng c a h t: m h t, nh ng h t ch c

và n i nh m u tr ng là nh ng h t còn s ng, nh ng h t n i nh m u vàng
ho c xám là nh ng h t ã ch t.
2.3. i u ki n c a c s ,

a ph

ng n i tri n khai th c hi n khóa lu n

2.3.1. i u ki n t nhiên
2.3.1.1. V trí
Chu H

a lý
ng là xã n m

phía Nam huy n Ba B , cách trung tâm huy n

Ba B kho ng 20 km; có tr c
Chu H

ng - Hà Hi u dài 11km

ng 258 i qua

a ph n xã,

ng liên xã

c nâng c p và m r ng, Có ch Pù M t là


15

trung tâm giao l u hàng hóa, th
có t ng di n tích

ng m i và d ch v c m Nam c a huy n. Xã

t t nhiên là 3478,96; Trong ó di n tích

t nông nghi p:

3303,97 ha; nghành ngh ch y u là phát tri n nông - lâm nghi p - ch n nuôi
và các d ch v khác. Có ranh gi i hành chính ti p giáp v i các xã nh sau:
- Phía B c giáp xã Hà Hi u huy n Ba B .
- Phía Nam giáp xã M Ph

ng huy n Ba B .

- Phía ông giáp huy n Ngân S n.
- Phía Tây giáp xã
2.3.1.2.

a hình,

Chu H

ng Phúc và xã Y n D

ng huy n Ba B .

a m o.

ng là xã có

a hình

i núi cao, b chia c t b i các thung lung,

các dãy núi cao, nh ng núi th p, tho i t o thành nh ng cánh
nh h p. Xã có

cao trung bình t 400

ng b c thang

n 1200m so v i m t n

c bi n.

2.3.1.3. Khí h u.
Theo trung tâm d báo khí t
n m trong vùng khí h u nhi t

ng thu v n t nh B c K n, xã Chu H

ng

i gió mùa, m t n m có hai mùa rõ r t chia

hai mùa rõ r t. Mùa m a t tháng 5

n tháng 10, mùa khô t tháng 11

n

tháng 4 n m sau.
2.3.1.4. Thu v n
M ng l
th ng ao h ,

i thu v n c a xã có 32 kênh m
p l n nh là nh ng ngu n n

s n xu t. M c dù có ngu n n
nên vi c t

ng, 25 phai

p cùng v i h

c quý ph c v cho sinh ho t và

c d i dào nh v y nh ng do

a hình

i núi

i tiêu cho cây tr ng v n còn g p nhi u khó kh n nh t là nh ng

khu ru ng b c thang hay khu ru ng cao. Tuy nhiên, vào th i k
i u ki n th i ti t kh c nghi t nên th

u n m, do

ng x y ra tình tr ng h n hán nên

UBND xã k t h p v i tr m thu nông huy n b m n

c ch ng h n.