Theo dõi tình hình mắc bệnh viêm tử cung trên đàn lợn nái ngoại nuôi tại trại lợn CP, huyện Mỹ Đức – Hà Nội và phác đồ điều trị (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

NGUY N THÙY LINH
tài:
"THEO DÕI TÌNH HÌNH M C B NH VIÊM T

CUNG

N NÁI NGO I NUÔI T I TR I L N CP
HUY N M

C HÀ N

U TR "

KHÓA LU N T T NGHI

H

t o:

Chính quy

Chuyên ngành
Khoa:
Khóa h c:

2011 2015

IH C

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

NGUY N THÙY LINH
tài:
"THEO DÕI TÌNH HÌNH M C B NH VIÊM T

CUNG

N NÁI NGO I NUÔI T I TR I L N CP
HUY N M

C HÀ N

U TR "

KHÓA LU N T T NGHI

H

o:

IH C

Chính quy

Chuyên ngành
Khoa:

Khóa h c:
Gi

2011 2015
ng d n:

TS. Nguy n Thu Quyên


i

T

Tôi xin bày t lòng c

i Công ty C ph

Charoen Pokphand Vi t Nam, ch trang tr i cùng toàn th anh ch em công
nhân trong trang tr i c

n S Bình v s h

m, theo dõi các ch tiêu và thu th p s li

cho khóa

lu n này.
c bày t lòng bi
b

ng nghi

ct

i thân cùng

ng viên tôi trong su t th i gian hoàn thành

khóa lu n.
Tôi xin c

tc !
Thái Nguyên,
Sinh viên


ii

B ng 2.1: Các ch tiêu ch

cung........................................................21

B ng 4.1. L ch sát trùng tr i l n nái..........................................................................31
B ng 4.2. L ch phòng b nh b

n t i tr i l n CP .......................33

B ng 4.3. L ch phòng b nh b ng thu

n t i tr i l n CP .........................34

B ng 4.4. K t qu công tác ph c v s n xu t ...........................................................37
B ng 4.5. T l m c b nh viêm t cung qua các l
B ng 4.6. T l viêm t cung
B ng 4.7. T l m c tiêu ch y

t

...........................................38

n (n=42).............................................39
l n con sinh ra t l n nái

ng và l n nái b viêm t cung ....................................................................41
B ng 4.8. So sánh m t s ch tiêu lâm sàng c a l

ng

và l n b viêm t cung ..............................................................................................42
B ng 4.9. K t qu

u tr viêm t cung và kh

n

c a l n nái sau khi kh i b nh....................................................................................44
B ng 4.10. Quy trình phòng b nh viêm t cung

l n nái sinh s n..........................45

B ng 4.11. K t qu th nghi m quy trình phòng b nh viêm t cung .......................46


iii

ÌNH

Hình 4.1. T l m c b nh viêm t cung qua các l
Hình 4.2. T l m c viêm t
Hình 4.3. T l m c tiêu ch y

.................................. 38
n ...................................... 39

l n con sinh ra t l

ng

và l n nái b viêm t cung............................................................................... 41
Hình 4.4. Bi

th hi n hi u qu

u tr ............................... 44


iv

: Charoen Pokphand
: C ng s

MMA

: Mastitis Metritis Agalactia
( H i ch ng viêm vú, viêm t cung và m t s a)

LH

: Lutein Hormone

FSH

: Folliculo Stimulin Hormone

PgF

: Prostaglandin F


v

Ph n 1. M

U........................................................................................................1

tv

............................................................................................................1

1.2. M

tài ..............................................................................................2
tài.................................................................................................2

Ph n 2. T NG QUAN TÀI LI U ..............................................................................3
2.1. C u t

n và m t s

2.1.1. C u t

m sinh lý sinh s n c a l n nái ................3

n c a l n nái ................................................................3
m sinh lý sinh d c c a l n nái ..............................................................6

2.2. B nh viêm t cung

l n nái ..............................................................................14

2.2.1. Nguyên nhân c a b nh viêm t cung..............................................................14
2.2.2. H u qu c a b nh viêm t cung ......................................................................15
2.2.3. Các th viêm t cung.......................................................................................17
2.2.4. Ch

cung

2.2.5. M t s hi u bi t v

l n nái ..................................................................20
u tr ................................................................21

2.3. Tình hình nghiên c u b nh viêm t cung trên th gi i và

Vi t Nam .............23

2.3.1. Trên th gi i ....................................................................................................23
2.3.2. T i Vi t Nam...................................................................................................24
Ph n 3.

NG, N

U............26

ng nghiên c u.........................................................................................26
3.2. N i dung nghiên c u ..........................................................................................26
u....................................................................................26
trí thí nghi m........................................................................26
3.3.2. Các ch tiêu theo dõi........................................................................................27
tiêu ..................................................................27
lý s li u..................................................................................29
Ph n 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ...........................................30
4.1. Công tác ph c v s n xu t .................................................................................30
4.1.1. Công tác v
4.1.2. K t qu công tác ch

n. ...................................30
u tr b nh ..................................................34

4.1.3. Công tác khác ..................................................................................................36

vi

4.2. K t qu kh o sát th c tr ng b nh viêm t

n nái sinh s n................37

4.2.1. K t qu kh o sát t l m c b nh viêm t cung theo l

.............................37

4.2.2. K t qu kh o sát t l m c b nh viêm t cung theo t

n. ..............39

4.2.3. M i quan h gi a b nh viêm t cung l n m v i h i ch ng tiêu ch y
l n con....................................................................................................................40
4.2.4. K t qu theo dõi m t s ch tiêu lâm sàng c a l
ng
và l n b viêm t cung...............................................................................................42
4.2.5. K t qu th nghi

u tr b nh viêm t cung

4.2.6. K t qu th nghi m quy trình phòng b nh viêm t cung

n nái sinh s n .........43

Ph n 5. K T LU

l n nái ................45

NGH ..........................................................................47

5.1. K t lu n ..............................................................................................................47
ngh ...............................................................................................................47


1

Trong nh
m , ch

y, n n kinh t

n m nh

ng và nhu c u cu c s

nhu c u v s

ng và ch

ng th

ng nhu c
c phát tri n m

tr thành hàng hóa tiêu th
cho nông dân. Trong chi

c và xu t kh u góp ph

p

c phát tri

c t ch c l

ng g n v i th

d ch b nh, v sinh thú y và c i thi
t, ch

uôi l

m b o an toàn

u ki n an sinh xã h i, nh m nâng cao

ng, hi u qu và v sinh an toàn th c ph m. Nhi u vùng
nd

n truy n th ng t n d ng

các ph ph m nông nghi

n ngo i theo hình th c nuôi công

nghi p. S n ph m c a ngành không nh ng ph c v cho nhu c

c

mà còn m r ng xu t kh u.
V

c n quan tâm l n nh t cho phát tri
ng b nh v n x

th t l

ng xuyên gây t n
y u thu c v k thu t c a

n ph
hi

i di n v i nhi u d ch b nh nguy

nh l m m long móng, b nh tai xanh, b nh d ch t , b nh t

huy t trùng... Các d ch b nh này x

c bi t là l n nái gây

ng r t l n t
iv

n nái ngo

c công nghi p thì

các b nh v

ng sinh s n là r t ph bi n, do kh

nái ngo i v

u ki n khí h

c ta còn kém. M


2

Streptococcus, Staphylococcus, E.coli... có nhi

các vi khu
xâm nh

u ki n

l n và gây nên m t s b

,

c bi t hay g p là b nh viêm t cung chi m t l
khá cao. B nh viêm t cung không nh ng làm

ng tr c ti p t i kh

n c a l n m mà còn là m t trong nh ng nguyên nhân làm cho
ch

ng c

ng b

ng. N

u tr k p th i, có th k

phát viêm vú, m t s a, n ng thì có th d n t i r i lo n sinh s n, ch m sinh, vô
sinh, viêm phúc m c... và ch t.
Nh ng v

trên cho th y vi c nghiên c

tìm ra nguyên nhân và

n pháp phòng, tr b nh viêm t cung là r t c n thi
u t sinh s n c
tài li u nghiên c u v

n nái ngo

c sinh s n c

tôi ti n hành nghiên c

góp ph n

ng th i b sung vào các
n nái ngo i. Do v y chúng

tài:

c b nh viêm t cung

n nái ngo i nuôi t i tr i l n CP, huy n M

c

Hà N i và phác

u tr

-

-

n sinh s n khi l n m b b nh viêm t
ng s a gi m, kh

n gi m ho c m t kh

hoàn toàn. T nh ng di n bi n c a b nh có kh
h il
các b nh v
trong s n xu t.

ng

t
u tr k p th i

ng sinh d

nh viêm t

tl n


3

2.1.1. C u t

n c a l n nái

* Bu ng tr ng (Ovarium)
Bu ng tr ng còn g i là noãn sào. Nó có 2 ch
bào tr ng và ti t ra Hormone sinh d c có

n sinh ra t

ng t i gi i tính, t i ch c

c tính th c p). Bu ng tr ng c a heo g m m
c c a xoang ch

c gi b i dây ch ng r ng. B m t bu ng

tr ng có nhi u u n i lên. Bu ng tr ng dài 1,5
theo

i

2,5 cm, kh

ng 3- 5 gam,

ng Quang Nam ( 2002) [8].
- C u t o: bu ng tr

cb c

ngoài b i màng liên k t s i ch c t a

cc ad

c chia làm 2 ph n, c 2 ph

phát tri n m t mô liên k t s i x p t o nên m t lo i ch
+ Ph n v

u

m.

c bi t quan tr ng v i ch

c. Quá trình t bào

tr ng chín x y ra ph n này.
+ Ph n t y nhi u m ch máu và m ch b ch huy t.
i l p màng liên k t c a bu ng tr ng có nhi u t bào tr ng non phát
tri n d n thành nang tr ng nguyên th

n thành nang tr

c p và cu i cùng phát tri n thành bao noãn chín.
i tác d ng c a kích t

c bi t là kích t sinh d c tuy n yên, tr ng

chín s r ng. Sau khi tr ng r ng ph n còn l i c a noãn bao bi n thành th vàng
(Corpus Luteum). Th vàng t n t i lâu hay không ph thu c vào kh
th i gian c a tr
*

c th tinh hay không.

ng d n tr ng (Oviductus)
ng d n tr ng dài 15

20 cm, u n khúc n m

c

c dây ch ng

4

r ng.

ng d n tr ng b

u

bên c nh bu ng tr

ut

c

chia làm 2 ph n.
+ Ph

c t do có hình ph u loe g i là loa vòi (loa kèn) có tác d ng

h ng t bào tr ng chín r

u này m ra trong xoang phúc m c.

+ Ph n sau thon nh

ng kính dài 0,2 0,3 cm n i v i s ng t cung.

- C u t o ng d n tr

ch ng r ng. L p gi

n t dây
m2l

trong, l

ng

ngoài.

Trong là niêm m c có nhi u n p g p ch y d c.
- M ch qu n, th n kinh:
ng m ch là t

ng m ch t cung bu ng tr ng.

nt

i ch u.

+ Th

* T cung (Uterus)
T

ng c

trong xoang ch

ng và phát tri n c a thai. T cung n m

i tr

cung g m có 3 ph n:

s ng, thân, c t cung. S ng t cung dài ngo

t non, dài 30

50 cm. Dây ch ng r ng r t dài, nên khi thi n có th kéo s ng t cung ra ngoài
c. Thân t cung ng n, niêm m c thân, s ng t cung là nh ng g p n
nheo theo chi u d c. Thai làm t
hoa n mà là nh ng c t th t xen k

s ng t cung. C t cung không có g p n p
c v i nhau.

- C u t o t cung: n
r ng. L
ch

c n i v i dây ch ng

t phát tri n, dày, kh e có c u t o ph c t p phù h p v i
a thai phát tri
n m nh

c
c t cung t o thành

t. L p niêm m c

trong cùng có màu h ng nh t, có nhi u n p g p, trong niêm m c có nhi u
tuy n ti t ra ch t nh n. Niêm m
gia súc.
- M ch qu n, th n kinh:

n c t cung co th t l i tùy thu c vào loài


5

ng m

nt

+ Th

ng m ch t cung bu ng tr n

nt

ng m ch t cung.
ih v.

o (Vagina)
n n i ti p sau c t
nh

c âm h

p

t khi giao ph i, phía trên là tr
i âm h b i màng trinh.
- C u t o: l

là l

c ph ph

o. L

a

p theo các chi u khác nhau dính l n l n v i t ch c liên k t

b c ngoài. L p niêm m c có nhi u g p n
có nhi u ch t nh

o có kh

- M ch qu n chi ph
nhánh t

u d c, tron
tl

a thai.

ng m ch t

o. Th n kinh phân

ih v.

* Âm h (Vulva)
o n sau cùng c a b máy sinh d
o b i màng trinh. Âm h n
khe th

ch âm

ih

c thông ra ngoài b i m t

ng g i là âm môn. Trong âm môn còn có l thông v

tuy n ti

ng g i là âm v t (Clitoris).

Âm môn là khe th
mép. Môi l n

i h u môn, có 2 môi n i v i nhau b i 2

ngoài dày trùm l y môi nh

n, mép

i r ng bao quanh âm v

c ph b i l p da m ng m n,

i có lông. Âm môn cách h u môn m t quãng g i là Perener.
- B ph n phía trong âm h và âm môn:
o và âm h . V i gia súc,
màng trinh ch là m t g th p niêm m c n i lên.
+L

ng thông ra c a ni

o con cái. L

i âm

i màng trinh hình m t cái khe có van trùm lên, cánh van
ng v

i ni

o có m t manh nang. Bên c nh l


6

còn có l

ra c a ng tuy n ti

này ti t ra d ch nh n làm

n
tc

o phía trong âm h và

+ Âm v t (Cltoris) là t ch

sát khu n.

ng, có nhi u dây th n kinh nên

tính c m giác t p trung

t.

Âm v t có 2 r bám vào vòng cung ng i, dài 4
i âm môn. Ch khi con v

6 cm t n cùng phía

u âm v t m i l i ra ngoài.

C u t o: c u t o âm h t ngoài vào có các l p sau:
+ Ngoài có l p da m ng m n, có nhi u s c t .
t và dây treo âm h .

+ Niêm m c có nhi u tuy n ti t d ch nh n.
M ch qu n th n kinh:
+ M ch qu
t cung v

ng m

o phân ph

ti p h p v

ng m ch t cung.

+ Th n kinh có hai lo i: th

ng v t: th n kinh th n trong và th n

kinh h u môn. Chi ph
nt

ng và h u môn. Th n kinh th c v t

ih v.
m sinh lý sinh d c c a l n nái
Sinh s n là m

ng vào lo i b c nh t c a sinh v t

nh m duy trì nòi gi

m b o s ti n hóa c a loài gia súc nói chung và l n

nói riêng, sinh s n mang m t ch
s n ph m ph c v l i ích c

tr
i. Chính vì v y sinh s

h t s c quan tâm nh m m

i

t th i gian ng n nh t gia

c nhi u nh t, th h sau có nhi
t sinh s

n xu t ra

c tính t

h t

c. Trong

c nâng cao thì s mang l i hi u qu

* S thành th c v tính
Sinh s n là m
trong vi c duy trì nòi gi ng.

n và quan tr ng nh t c a gia súc
gia súc khi có s k t h p gi a giao t

c và


7

giao t

t o thành h p t

o thành m t cá th m i.

Ho t tính sinh d c c

c bi u hi n khi còn là bào thai và c

ngay khi m i sinh ra. S bi u hi n v gi i tính ch
gia súc thành th c v

có nh ng bi

Theo Hoàng Toàn Th ng,
m

n nh

c th hi n rõ ràng khi

i sinh lý.

(2006) [12], gia súc phát tri

nh, thì có bi u hi n v tính d

sinh ra tinh trùng, con cái có kh

n

c có kh

bào tr ng. Kh

y g i là gia

c v tính.

hác nhau mà

Tuy nhiên, thành th c v tính s m hay mu n ph thu c vào gi ng, tính
bi

u ki n ngo i c

ng.

- Gi ng
Các gi ng l n khác nhau thì tu i thành th c v

Nh ng gi ng có th vóc nh

ng thành th c v tính s

ng gi ng

có th vóc l n.
Theo Ph m H u Doanh (1995) [3], tu i thành th c v tính c a l n nái
ngo i và l n nái lai mu

n nái n i thu n ch ng (

... ). Các gi ng l n n

ng có tu i thành th c vào 4

ng
5 tháng

tu i (121-158 ngày tu i). L n ngo i là 6-8 tháng tu i, l n lai F1 (ngo i × n i)
ng d c l
-

u ki

u

6 tháng tu i.
ng, qu n lý

8

ng có

ng r t l

n tu i thành th c v tính c a l n

nái. Cùng m t gi

n lý t t, gia

súc phát tri n t t thì s thành th c v tính s
-

c l i.

u ki n ngo i c nh

Khí h u và nhi

ng t i tu i thành th c v tính c a gia

súc. Nh ng gi ng l n nuôi
th c v tính s

vùng có khí h u nhi

i nóng

ng thành

ng gi ng l n nuôi vùng có khí h

i.

Paul Hughes (1996) [27
L n nái h u b n u nuôi nh t liên t c s có tu
. Vì l n nuôi có th
i ch t, t ng h
ng d c l

ng d c l

u dài

s

ng trao

c sinh t và có d p ti p xúc v i l

c, nên có tu i

us

Tuy nhiên, m t v

c

i thành th c v

tu i thành th c v th vóc. Vì v
ng c a l n m
súc ph i gi

mb os

ng s
ng và phát tri n bình

m b o nh ng ph m ch t gi ng c a th h sau nên cho gia
t m t kh

ng nh

nh tu theo gi

i gi ng quá mu n vì
sinh s n c a m

ng th i

c l i,

ng t

t

ng t i th h sau c a chúng.

* Chu k tính
Gia súc cái khi thành th c v tính, c sau m i kho ng th i gian nh
c c a nó có nh ng bi
ng d c. Hi

ng này l

ng d c hay chu k tính.

c bi

nh,

r ng tr ng

p l i m t cách có chu k g i là chu k


9

Chu k tính

nh ng loài khác nhau là khác nhau và

m i thành th c v tính thì chu k
m i

nh mà ph i 2

nh. M t chu k tính c a l

u

3 chu k ti p theo

ng trong kho ng t 18

22

n: gia
ng d

ng d

ng d

n ngh

ng d c

kéo dài 1

u tiên c a chu k tính,

2 ngày, là th i gian chu n b
n tinh trù

trùng g

ng sinh d c c a l n

mb

th

c

u ki n cho tr ng và tinh

n t khi th vàng tiêu hu t i l

d c ti

n này nang tr ng phát tri n nhanh, d n t i s c m th

sinh d

i

ng c

inh d c có nhi u bi

bào vách ng d n tr ng phát tri n có nhi

máu. T

o, âm h b

c cung c p nhi u
u xung huy t. Bi u hi n v hành vi sinh

d c còn ít và khác nhau tu loài, ví d :

bò cái có nh ng bi u hi n tìm ng i

nh ng con khác ho c nh y lên con khác, âm h ch y d ch nh
huy

n chu n b

sinh d

i

chu n b

ng r ng. Màng nh y t

t và xung
ng

ng

ng r ng và tinh trùng t ngoài vào.
-

2

ng

ng d c:

n ti

ng kéo dài t

3 ngày, tính t khi t bào tr ng tách kh i noãn bao. G m 3 th i k liên

ti

n, ch

c và h t ch

c.

Là th i k xu t hi n c m th sinh d c
tc
c ho

i, bi u hi

i d n tinh. Cu

ng sinh d c cái
c c

n hình b ng ph n x

con cái d

ng estrogen ti t

ng yên khi ti p xúc v i con

n này tr ng r ng, nh

ic a

c càng thêm sâu s

ng. Nh ng bi u hi n v hành vi sinh d

chu n b tích
ng yên cho con

khác nh y, kêu r ng, th n kinh nh y c m, b n ch n, thích nh


10

cb

c m t cách v i vã, âm h

ti t nhi u. Càng t i th
c l i, m

m r ng tr ng thì âm h

, d ch nh y
tím, d ch ti t ra nhi u

n.
ng d c:

-

n này kéo dài kho ng 2 ngày, là giai

n phát tri n s m c a th vàng, b
dài m t vài gi . Th i k này
c ch

u sau khi k

bu ng tr ng

ng d c và kéo
t hi n th vàng ti t

ng d c. S

t d ch c a t cung ng ng

l i, mô màng nhày t cung bong ra cùng v i l p t bào bi

o hoá

s ng th i ra ngoài. Bi u hi n v hành vi sinh d c là không mu n g
không cho con khác nh y. Con v t d n tr l i tr
-

ng.

n này kéo dài t 10

n th vàng ho

ng kh

nh ng ho

ng ch

ng tr ng

nh d c không có bi u hi n rõ
ng bi u hi n v hành vi sinh d c không có.

n ngh

h i ph c l i c u t o, ch

ng cho ho

ng c a chu k ti p theo.

n nái sinh s n, n

nc

12 ngày, là giai

u vào ngày th

và k t thúc khi th vàng tiêu hu

c,

c chu k tính và các giai

ng d c s

nuôi

p và ph i gi ng k p th
góp ph

m, t

t sinh s n c a l n nái.
ng d c

Chu k

ng d c c a l

u khi n b i 2 y u t th n kinh và

th d ch. Khi các nhân t ngo i c

c
i (Hypothalamus) gi i phóng ra các y u t

ng lên tuy n yên, kích thích thu

c tuy n yên ti t FSH (Folliculo

Stimulin Hormone) và LH (Lutein Hormone). FSH kích thích noãn bao phát
tri

ng th i cùng v i LH làm cho noãn bao thành th c, chín và r ng tr ng.


11

Khi noãn bao phát tri n và thành th c, t bào h

ng bì bao noãn ti t

ra Estrogen ch

ng hormone này

t 64

112% s kích thích con v t có nh ng bi u hi

ng th

ng c

hé m , âm h

c bi

ng d c.
i: c t cung

o sung huy t, ti t niêm d ch, s ng t cung và ng d n

tr

u ki n cho s làm t c a h p t sau này. Cu i chu k
ng d c thì Estrogen l i kích thích tuy n yên ti t ra LH và gi m ti t FSH.
t t l 3/1 thì s kích thích cho tr ng chín và r ng

tr ng. Sau khi tr ng r ng th

c hình thành

bao noãn v ra. Th

vàng ti t Progesterone giúp cho quá trình chu n b ti p nh n h p t

s ng t

ng th i c ch ti t GSH (Gonado Stimulin Hormone) c a tuy n yên
làm cho bao noãn trong bu ng tr ng c a l n nái không phát tri
thúc m t chu k
* Th

c và k t

ng d c.
m ph i gi ng thích h p

Th i gian tinh trùng l n s ng trong t cung l n nái kho ng 45

48 gi ,

trong khi th i gian tr ng c a l n nái t n t i và th thai có hi u qu là r t ng n,
cho nên ph i ti n hành ph i gi
nh t là vào gi

n ch

i v i l n nái th
ch

c6

t lúc b

m ph i gi ng thích h p
c.

m ph i gi ng t t nh t là sau khi có hi

8 gi , ho c cho ph i vào cu i ngày th 3 và sang ngày th 4 k
ng d c.

Khi th c hi n th tinh nhân t o, th y l n nái ch
ph i vào bu i chi u, n u có tri u ch ng ch
cho ph

ng

c bu i s m thì cho

c bu i chi u thì sáng hôm sau

ng ph i 2 l n (ph i l p)

n ch

c

u khoá

a th i k r ng tr ng.
Gia súc cái mang thai trong m t th i gian nh
khi bào thai phát tri

nh tùy t ng loài gia súc,

ng c a h th ng th n kinh, th d ch,

12

con m s xu t hi n nh

y bào thai, nhau thai và các s n ph m

trung gian ra ngoài, quá trình này g

.
2

l n, s

u là m t trong nh ng ch tiêu quan tr

nh gia

:
c kh

3 ngày, hàng vú gi a v

c trong.

1 ngày, hàng vú gi a v

cs

cv
2 3h, hàng vú sau v
-

u.
cs

cs

u.
u.

là m t quá trình sinh lý ph c t p ch u s

c

th n kinh

th d ch, v i s

u hòa
i c a thai

c.
+V m

i: Thai trong t

tri n m t cách t

ti

c, ép ch t m
khum, làm kích thích truy n v th
.M

thích t cung co bóp, s
d

ng và phát

th i k cu i, thai to ti p giáp v i t cung, thai chèn

ép xoang b
th n kinh hông

m

i
u

p vào t cung làm kích
ng theo th i gian, k c

và t n s ,

n t cung m và thai thoát ra ngoài.
+ N i ti t: Trong th i gian mang thai, th vàng và nhau thai cùng ti t ra
o nên tr ng thái an
n k ch a cu i, th vàng teo d n và m t h

gi m (ch

ng th i tuy n yên ti

ng Progesterone
t


13

Relaxin làm giãn dây ch

u và m c t

t Estrogen

m n c m c a c t cung v i Oxytocin t

.

+ Bi
i quan h gi
m
c thì
quan h sinh lý gi a m và nhau thai không còn c n thi t n
thành m t ngo i v t trong t
.
Th
kéo dài hay ng n tùy t ng loài gia súc, l

ng t 2 6h,
c tính t khi c t cung m
n khi bào thai cu i cùng ra ngoài.
u khi

c mô t
Ngo i c nh c ch

V não

Ngo i c nh kích
thích

Thu

c tuy n yên

Vùng d

i

Bu ng tr ng
T bào h t
Th vàng

Estrogen

Progesteron

S ng t cung

Prostaglandin
u khi n quá


14

2.2.1. Nguyên nhân c a b nh viêm t cung
ng Thanh Tùng (2006) [19], viêm t cung
trong nh ng t
r tl

l n nái là m t

c c a l n nái sau khi sinh,

n kh

ng

n, làm m t s a, l n con không có s a s còi c c,

ng, ch m phát tri n. L n nái ch
thai, có th d

ng d c tr l i, không th

n vô sinh, m t kh

n c a l n nái.

ng Thanh Tùng (2006) [19], b nh viêm t cung

l n nái

ng do các nguyên nhân sau:
- Thi u sót v

ng qu n lý.

+ Kh u ph n thi u hay th

c ho c trong th i k mang thai

n viêm t cung.
+ L n nái s d ng quá nhi u tinh b
tay gây t

khó, ph i can thi p b ng

c t cung, vi khu n xâm nh p gây nhi m trùng

viêm t cung k phát.
c l i thi u dinh d
gi m không ch ng l

ng, l n nái s

m y u, s

kháng

c s xâm nh p c

t cung.
- Ti u khí h u chu ng nuôi.
Th i ti t quá nóng hay quá l nh trong th
viêm t cung. Theo các tác gi

d

n

t và cs (2000) [4], b nh viêm t

cung x y ra do các nguyên nhân sau:
- Công tác ph i gi

thu t, nh t là ph i gi ng b ng

tinh nhân t o làm xây sát niêm m c t cung, d ng c d n tinh
c vô trùng khi ph i gi ng có th

n t ngoài vào t cung

l n nái gây viêm.
- L n nái ph i gi ng tr c ti p, l

cm cb

t


15

ho c mang vi khu n t nh ng con l

viêm t cung, viêm âm

o truy n sang cho con kho .
-L

b xót nhau, x lý không tri

n viêm t cung.

- Do k
- Do v sinh chu

, v sinh b ph n sinh d c l

không s ch s , trong th

c, trong và

c t cung m vi sinh v

u ki n

xâm nh p vào gây viêm.

Ngoài các nguyên nhân trên viêm t cung còn có th là bi n ch ng
nhi m trùng do vi khu n xâm nh p vào d con gây nên trong th

ng

d

ng

t cung m ), vi khu n xâm nh p vào t

máu và viêm t cung là m t trong nh ng tri u ch ng lâm sàng chung (Lê V
]. Theo Madec.F, Neva.C (1995) [7], b nh viêm t cung và các
b nh

ng ti t ni u có m i quan h v i nhau, vi khu

phát tri

o và vi

c lên t cung là r t d x

Nhi m khu n t

ng máu là do vi khu
i huy t, do v

ph

c ti

ng

m t

ng h p l n h u b

viêm t cung.

2.2.2. H u qu c a b nh viêm t cung
T cung là b ph n quan tr ng c
mb om
u

ng tr c ti

c t cung b t
Tr n Ti n

u ki

và

thai phát tri n. M i quá trình b nh lý t cung
n kh

n. H u qu c a viêm t cung làm
ng d c niêm d

2], khi l n nái b viêm t cung s d

c. Theo
nm t

s h u qu sau:
- Khi l n b viêm t cung d d n t i s y thai: l
c tính co th t. Khi gia súc cái mang thai, s co th t c
gi

thành t
cung

i tác d ng c a Progesterone, nh v y phôi thai có th bám ch t


16

vào t cung. Khi t cung b viêm c p tính do nhi m trùng, t bào l p n i m c
t cung ti t nhi u Prostaglandin F (PGF ), PGF gây phân h y th vàng
bu ng tr ng b ng cách bám vào t bào c a th
co m ch ho c thoái hóa các mao qu n

làm ch t t bào và gây

th vàng nên g

n th vàng. Th vàng b phá h y không ti t Progesterone n

ng

Progesterone trong máu gi
a d b s y thai.
- L n m b viêm t

n kém ho c thai ch t

p n i m c c a t cung có nhi m v ti t các ch t vào lòng t
giúp phôi thai phát tri n. Khi l p n i m c b viêm c
gi m nên kh

ng Progesteron

t d ch c a niêm m c t cung gi

bào thai nh

c ít th m chí không nh

ng t m nên phát

tri n kém ho c thai ch
- Sau khi sinh l n con gi m s

kháng và kh

ng c a

l n con theo m : khi l n nái b nhi m trùng t

ng sinh d c

ng có m t c a vi khu n E.coli, vi khu n này ti t ra n

c t làm c ch

s phân ti t kích thích t t o s a Prolactin t tuy
m th ns

n nái ít ho c

ng s a gi m, thành ph n s

nh ng l n m b viêm t

i nên l n con c a

ng b tiêu ch y, còi c c.

- L n nái b viêm t cung mãn tính s

n kh

ng d c

tr l i: n u t cung b viêm mãn tính thì s phân ti t PGF gi
vàng v n t n t i, v n ti p t c ti t Progesterone. Progesterone c ch thùy
c tuy n yên ti
tr ng, nên l n nái không th

c ch s phát tri n c a noãn bao trong bu ng
ng d c tr l

Theo Madec.F, Neva.C (1995) [7],
thú y nh n th y
ch y m

âm h , s t, b

c và không th i tr

c.

ng rõ nh t trên lâm sàng mà
l n viêm t

t khác, các quá trình b nh lý x

là:


17

ng r t l n t

t sinh s n c a l n nái sau này. T l ph i gi ng
n nái viêm t cung sau khi sinh. Hi

cung âm kéo dài t l
m

nl

ng viêm t

sau là nguyên nhân làm gi

. Ngoài ra, viêm t cung là m t trong nh ng nguyên nhân d

ch ng MMA, t

l l n con cai s a th

cung kèm theo viêm bàng quang thì còn

c bi t, n u viêm t

ng t i ho

ng c a bu ng tr ng.

y h u qu c a viêm t cung là r t l
gi

i có nh ng hi u bi t nh

bi

u tr hi u qu .

nh i

t l m c b nh

nh v b nh t

2.2.3. Các th viêm t cung
Bane.A. (1986) [23]

[17]; Yao-

Ac (1989) [29]

18], b nh viêm t

c chia

làm 3 th : viêm n i m c t

c t cung.

* Viêm n i m c t cung(Endomestritis)
Theo Black W.G. (1983) [24]; Debois.C.H.W. (1989) [25]; Nguy
Thanh (1999) [13], viêm n i m c t cung là viêm l p niêm m c c a t cung,
t trong các nguyên nhân làm gi m kh

n c a gia súc cái,

b nh ph bi n và chi m t l cao trong các b nh viêm t cung.
Viêm n i m c t

ng h

ng x

, nh t là trong

khó ph i can thi p làm niêm m c t cung b t

o

u ki n thu n l i cho các vi khu n Streptococcus, E.coli, Staphylococcus,
Salmonella, C.Pyogenes, Brucella, roi trùng Trichomonas Foetus...xâm nh p và tác
ng lên l p niêm m c gây viêm (Arthur G. H. 1964) [22], Sttergren I. (1986) [28].
Theo Nguy n H u Ninh, B

[11], b nh viêm n i