Đánh giá hiện trang khai thác và sử dụng các loài thực vật rừng dùng làm thực phẩm, gia vị tại xã Vũ Chấn huyện Võ Nhai tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
-----------

-----------

L C NGUY N TH HU

KHÓA LU N T T NGHI
H

o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Nông lâm k t h p

Khoa

: Lâm nghi p

Khóa h c

: 2011 - 2015

Gi

ng d n

: TS. Nguy n Th Thoa

Thái Nguyên - 2015


i

L

n này do chính tôi th c hi

is

ng d n

khoa h c c a TS. Nguy n Th Thoa.
Các s li u k t qu nghiên c u trong khóa lu n c a tôi hoàn toàn trung th c
công b ho c s d

b o v h c v nào.

N i dung khóa lu n có tham kh o và s d ng các tài li
t i trên các tác ph m, t

c ch rõ ngu n g c.

N u sai tôi xin hoàn toàn ch u trách nhi m.

Thái nguyên, ngày,
Gi

ng d n

Sinh viên

TS. Nguy n Th Thoa

L c Nguy n Th Hu

XÁC NH N C A GIÁO VIÊN CH M PH N BI N
(Ký, h và tên)


ii

L IC
cs

ng ý c a Ban giám hi

Lâm Nghi

ng, Ban ch nhi m khoa

ng d n và s nh t trí c

n, huy n

Võ Nhai, t nh Thái Nguyên tôi th c hi n nghiên c

tài:

n

trang khai thác và s d ng các loài th c v t r ng dùng làm th c ph m, gia
v t

n, huy n Võ Nhai, t
Trong quá trình th c hi

tài, tôi

ng, khoa Lâm Nghi

c s quan tâm c a nhà

ng d

n, bà con

nhân dân trong xã, b
Tôi xin g i l i c
Nghi

n Ban giám hi

ng, khoa Lâm

ih

u ki n thu n l i

giúp tôi hoàn thành khóa lu n t t nghi
ct

c bi t, tôi xin bày t lòng bi t

ng d n TS. Nguy n Th Thoa cùng v i UBND xã
ng d n, ch b

tôi trong su t quá trình th c hi

tài.
Tôi xin g i l i c

n t p th l p K43 Nông lâm k t h p

ng viên tôi trong su t quá trình h c t p, rèn luy n t

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên.
M t l n n a, tôi xin kính chúc toàn th th y, cô giáo khoa Lâm Nghi p
s c kh e, h

t. Chúc toàn th cán b

n

công tác t t, chúc các b n sinh viên m nh kh e h c t p t t, thành công trong
cu c s ng!
Thái Nguyên, ngày tháng 05
Sinh viên

L c Nguy n Th Hu


iii

DANH M C CÁC B NG
B ng 2.1: Các lo

t chính c

B ng 3.2: Tình hình phân b

n ................................................ 18
.......................... 25

B ng 4.1. Danh m

c s d ng làm th c ph m.................... 33

B ng 4.2. Danh m

c s d ng làm gia v ............................ 36

B ng 4.3. Các loài th c ph m ti

B ng 4.4. Nh ng thu n l

........................................................ 50
bi n và s d ng

th c v t làm th c ph m, gia v ...................................................... 51


iv

DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.1. Trám kho th t........................................................................... 46
Hình 4.2. Bánh gio .................................................................................. 47
Hình 4.3. Bánh ng i ................................................................................ 48


v

DANH M C CÁC T

LSNG

VI T T T

Lâm s n ngoài g

PRA

Participatory Rural Appraisal.

PCCR

Phòng ch ng cháy r ng

PCLB

Phòng ch ng l t bão

NCCT
UBND

i cung c p tin
y ban nhân dân.


vi

M CL C
PH N 1: M
tv
1.2. M

U.......................................................................................... 1
................................................................................................... 1
c u.................................................................................. 3

1.3. M c tiêu nghiên c u................................................................................... 3
tài....................................................................................... 3
1.4.1

c t p và nghiên c u khoa h c ...................................... 3
c ti n ........................................................................... 4

PH N 2: T NG QUAN CÁC V

NGHIÊN C U ............................ 5

khoa h c........................................................................................... 5
2.2. T ng quan v tình hình nghiên c

c .......................... 6

2.2.1. Tình hình trên th gi i ............................................................................ 6
c................................................................................ 8
u ki n t nhiên,dân sinh, kinh t , xã h i c a khu v c nghiên c u..... 16
u ki n t nhiên tài nguyên thiên nhiên ......................................... 16
2.3.2.
PH N 3

u ki n dân sinh

kinh t - xã h i .................................................... 20

NG, N

C U ................................................................................................................ 30
ng và ph m vi nghiên c u............................................................ 30
m và th i gian ti n hành ............................................................... 30
3.3. N i dung nghiên c u................................................................................ 30
u ............................................................................ 30

3.4.1. Công tác chu n b .................................................................................... 30
3.4.2

n hành ............................................................................ 31

3.4.3

i nghi p ....................................................................... 32

PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N .......................... 33


vii

4.1. Thành ph n các loài th c v t r ng làm th c ph m

t

a

............................................................................................................. 33
4.1.1. Thành ph n th c v t r ng làm gia v , th c ph m ................................. 33
c a th c v t làm th c ph m, gia v t

n......... 37

4.2. Hi n tr ng khai thác và m

s d ng th c v t r ng làm th c ph m, gia

v c ac

n. ............................................................ 39

4.3. Ki n th c b

bi n và s

d ng th c v t làm th c ph m, gia v ............................................................... 42
4.3.1. Ki n th c b

ac

4.3.2. Ki n th c c

i dân trong khai thác ................................. 42
bi n và s d ng th c v t

r ng làm th c ph m, gia v . ............................................................................ 44
4.3.3. Các loài th c ph m ti

.............................................................. 50

4.4. Nguyên nhân làm suy gi m ngu n tài nguyên cây r ng làm th c ph m,
gia v ................................................................................................................ 52
4.5. Nh ng gi i pháp b o t n, phát tri n và s d ng b n v ng các loài th c
v t . .................................................................................................................. 52
PH N 5: K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................... 55
5.1. K t lu n .................................................................................................... 55
5.2. Ki n ngh . ................................................................................................. 56

1

PH N 1
M

U

1.1.

Vi t Nam n m

-Nam l c

ng biên gi i trên

t li n kho ng 3.700 km d c theo các tri n núi và châu th Mê Kông, có b
bi n dài 3.260 km.

-


2

là

xã

huy n Võ Nhai, t nh Thái Nguyên, Vi t Nam.

ng.


3

hi n tr ng khai thác và s
ph m, gia v t
1.2. M

d ng các loài th c v t r ng dùng làm th c
n, huy n Võ Nhai, t

u

Nh

c

th c tr ng khai thác và s d ng ngu n tài

nguyên th c v t làm gia v th c ph m c

u,

phân tích và làm rõ nguyên nhân nh ng t n t

ng

ki n ngh , gi i pháp nh m b o t n và phát tri n th c v t làm gia v th c ph m
t

n, huy n Võ Nhai, t nh Thái Nguyên.

1.3. M c tiêu nghiên c u
-

-

-

xu

c m t s gi i pháp nh m b o t n và phát tri n các loài

th c v t r ng làm th c ph m, gia v .


4

ph

Tìm ra


5

PH N 2
T NG QUAN CÁC V

NGHIÊN C U

khoa h c
Lâm s n ngoài g (Non timber forest products) bao g m các nguyên
li u có ngu n g c sinh v t, không ph i là g
v

c khai thác t r

ph c

i chúng bao g m th c ph m, thu c, gia v , tinh d u, nh a, nh a

m , tanin, thu c nhu m, cây c

ng v t hoang dã ( ng v t s ng ho c các

s n ph m c a chúng) c i và các nguyên li

a, mây, song, g

nh và s i (J.H. De beer, 2000)
c phân chia theo nhóm giá tr s d
- Nhóm LSNG dùng làm nguyên li u công nghi p
- Nhóm LSNG dùng làm v t li u th công m ngh
-

c th c ph

-

c li u

- Nhóm LSNG dùng làm c nh
ng v giá tr s d

iv i

i s ng xã h i. LSNG có t m quan tr ng v kinh t xã h i, chúng có giá tr
l n và có th t o ra nhi
LSNG có giá tr
góp vào s

i dân trong vùng.
i v i s giàu có c a h sinh thái r

ng sinh h c cho r ng, chúng là ngu n gen hoang dã quý có

th b o t n ph c v gây tr ng công nghi p.
LSNG hi
ng c

c n ki t cùng v i s suy thoái c a r ng b i s
, m r ng canh tác nông nghi

ki m soát, khai thác g , thu hái ch

t.

nh

gia súc không


6

nh

và các loài cây này

ia khác

-

Charaka Samhita and Sushruta Samhita

- La Mã, Babylon -


7

tro

Các lo i gia v th c ph m có t m quan tr ng to l n trong cu c s ng c a
n trong th c ph
hoa, m ph m, t o màu. Các lo i gia v th c ph
ph

t

, v cay và màu s c.

u ng có c n, thu

c

c s d ng trong th c


8

ghành hóa

n
cây


9

cây

ung

i Châu, Lào Cai) có

Lâm
)v

trên

13,23

10

còn các

) [21]

Theo Nguy

) [15]
c Châu

76

Dendrocalamus membranaceus
Pierre

suavis

(Bambusa spp.

(Gnetum spp.), các loài Trám
(Canarium spp.), Dâu da xoan (Spodias lakonenis Pierre), Tai chua (Garcinia

(D

-

11

2001

lâ

(


12

R

n

là


13

ng
ng

c

Bambusa Procera) và Mum
(

hà

cây móc

cho

-


14

(2005) [3].
Theo Mike Dine

- 4 m,

Yên Bái, Lào Cai, Tuyên Qu

nang ng

Thanh


15

khai:
1.
2010).
2.

2001) do Trung tâm nghiên

CRE
ECO ECO).
3.
2006.


16

tài nguyên thiên nhiên
Theo Báo cáo thuy t minh t ng h p Quy ho ch s d
ho ch s d

2011

t chi ti t

2015) xã

n-

huy n Võ Nhai t nh Thái Nguyên (8), cung c p thông tin:
u ki n t nhiên
V

a lý
n là xã mi n núi n m

c c a huy n Võ Nhai cách

trung tâm huy n 37 km, có t ng di

tt

a gi i hành

chính c
Phía B

ng, S ng M c.
ng.
ng.
ng Nung.
n n m

c tính c

ti u vùng I thu c vùng núi c a huy n Võ Nhai

a hình trung du mi n núi B c B .
am o

Là xã mi
chi

d

a hình b chia c t m nh b i h th
n t 25° tr lên, các dòng ch y t nhiên t o thành các

khe l ch và nh

h

m

t b ng s n xu t nông nghi p ch y u n m d c

c bi n. Do v y di

các khu su
l i cho vi c phát tri
hóa trong và ngoài xã.

cao trung bình t 300

500m so v i

m t l nh so v i di n tích t nhiên c a xã. B t
h t

yl


17

Khí h u
Là khu v c n m trong vùng khí h u Trung du mi n núi phía B c, mang
nh

n hình c a khí h u nhi

có nh ng ngày nhi

khô hanh, cu
n tháng 10).

-

+
- Gió:

quá cao ho

u
ng l nh

không khí cao.
nh (t

-

i gió mùa. Mùa hè nóng

n tháng 3), mùa hè

a nhi u (t