Nghiên cứu một số đặc điểm tái sinh tự nhiên trạng thái rừng phục hồi (IIA) tại xã La Bằng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
--------------------

HOÀNG V N

NGHIÊN C U M T S

I

C I M TÁI SINH T

NHIÊN TR NG

THÁI R NG PH C H I (IIA) T I XÃ LA B NG, HUY N

IT ,

T NH THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
Khóa h c

IH C

: Chính quy
: Qu n lý tài nguyên r ng
: Lâm nghi p
: 2011 - 2015

Thái Nguyên - n m 2015


TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
--------------------

HOÀNG V N

NGHIÊN C U M T S

I

C I M TÁI SINH T

NHIÊN TR NG

THÁI R NG PH C H I (IIA) T I XÃ LA B NG, HUY N

IT ,

T NH THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
L p
Khoa
Khóa h c
Gi ng viên h ng d n

IH C

: Chính quy
: Qu n lý tài nguyên r ng
: 43 - QLTNR - N02
: Lâm nghi p
: 2011 - 2015
: ThS. L c V n C ng

Thái Nguyên - n m 2015


i

L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân
tôi, Các s li u và k t qu nghiên c u trình bày trong khóa lu n là quá trình
i u tra trên th c

a hoàn toàn trung th c, khách quan.

Thái Nguyên, ngày 30 tháng 5 n m 2015
Xác nh n giáo viên h

ThS. L c V n C

ng d n

Ng

ng

i vi t cam oan

Hoàng V n

Xác nh n giáo viên ch m ph n bi n
(ký, h và tên)

i


ii

L IC M

N

Trong su t th i gian h c t p và rèn luy n t i tr

Thái Nguyên em ã nh n

nh ng ki n th c c b n giúp em có lòng tin b

ng, ã t o d ng cho em

c vào cu c s ng.

c k t qu nh ngày hôm nay em xin chân thành c m n các th y

cô giáo trong khoa Lâm Nghi p,
giúp

i h c Nông lâm

c s d y b o ân c n c a các th y cô trong khoa

Lâm Nghi p và các th y cô giáo khác trong tr

Có

ng

em trong

c bi t là Th.S. L c V n C

ng ã t n tình

t th c t p v a qua.

Em xin chân thành c m n bà con cô bác và gia ình bác Phúc n i em
th c t p. Kính chúc gia ình bác luôn m nh kh e và thành
Em xin c m

n t i UBND xã La B ng, huy n

Nguyên ã t o i u ki n giúp

t.
i T , t nh Thái

trong quá trình em th c hi n khóa lu n.

Cu i cùng em xin kính chúc toàn th các th y cô giáo s c kh e, h nh
phúc và thành

t trong công tác gi ng d y, nghiên c u khoa h c.

Thái Nguyên, ngày 30 tháng 05 n m 2015
Sinh viên

Hoàng V n

i


iii

DANH M C CÁC B NG

B ng 4.01. T thành và m t
huy n

cây g tr ng thái r ng IIA t i xã La B ng,

i T , t nh Thái Nguyên................................................ 28

B ng 4.02. T thành cây tái sinh tr ng thái r ng IIA t i xã La B ng , huy n
i T , t nh Thái Nguyên .......................................................... 30
B ng 4.03. M t

cây tái sinh tr ng thái r ng IIA t i xã La B ng, huy n

i T , t nh Thái Nguyên .......................................................... 32
B ng 4.04. Ch s
huy n
B ng 4.05. Ch t l
huy n

a d ng sinh h c r ng ph c h i tr ng thái IIA xã La B ng,
i T , t nh Thái Nguyên................................................ 34
ng và ngu n g c cây tái sinh tr ng thái IIA xã La B ng,
i T , t nh Thái Nguyên................................................ 35

B ng 4.06. Phân b s cây theo c p chi u cao r ng ph c h i tr ng thái IIA
xã La B ng, huy n

i T , t nh Thái Nguyên ........................... 36

B ng 4.07. Phân b loài cây theo c p chi u cao tr ng thái r ng ph c h i IIA

t i xã La B ng, huy n

i T , t nh Thái Nguyên ...................... 38


iv

DANH M C CÁC HÌNH

Hình 3.01: Hình d ng, kích th
Hình 4.01. Bi u

m t

Hình 4.02. Bi u

phân b s l

c OTC và s

b trí ô th c p.................. 22

cây tái sinh và t l cây tri n v ng ...................... 33
ng cây tái sinh theo c p chi u cao ........... 37


v

DANH M C CÁC KÝ HI U, CH
Ký hi u

Gi i thích

CS

: C ng s

CTS

: Cây tái sinh

CTV

: Cây tri n v ng

D1,3

:

,T,N,B

VI T T T

ng kính thân cây t i v trí 1,3 m

: ông, Tây, Nam, B c

Hvn

: Chi u cao vút ng n

IVI

: Ch s t thành sinh thái t ng cây g
(Importance Value Index)

NXB

: Nhà xu t b n

N/ha

:M t

N%

:T l m t

OTC

: Ô tiêu chu n

ODB

: Ô d ng b n

Shannon - Weaver

: Ch s

THCS

: Trung h c c s

THPT

: Trung h c ph thông

TN

: T nhiên

cây/ha

a d ng sinh h c


vi

M CL C
L I CAM OAN .............................................................................................. i
L I C M N ................................................................................................... ii
DANH M C CÁC B NG............................................................................... iii
DANH M C CÁC HÌNH ................................................................................ iv
DANH M C CÁC KÝ HI U, CH

VI T T T ............................................. v

M C L C ........................................................................................................ vi
Ph n 1: M

1.1.

U ............................................................................................ 1

tv n

................................................................................................... 1

1.2. M c ích nghiên c u .................................................................................. 2
1.3. M c tiêu nghiên c u................................................................................... 2
1.4. Ý ngh a c a

tài ....................................................................................... 2

1.4.1. Ý ngh a h c t p và nghiên c u khoa h c ................................................ 2
1.4.2. Ý ngh a th c ti n s n xu t....................................................................... 3
Ph n 2: T NG QUAN NGHIÊN C U ......................................................... 4
2.1. Quan i m l a ch n tr ng thái r ng ph c h i tr ng thái IIA..................... 4
2.2. C s khoa h c ........................................................................................... 4
2.2.1. Các khái ni m có liên quan ..................................................................... 4
2.2.2. Nh ng nghiên c u v tái sinh t nhiên trên th gi i............................... 7
2.2.3. Nh ng nghiên c u

Vi t Nam ............................................................... 9

2.3. T ng quan khu v c nghiên c u ................................................................ 13
2.3.1. i u ki n t nhiên ................................................................................. 13
2.3.2. Tình hình kinh t khu v c nghiên c u .................................................. 15
2.3.3. Ti m n ng phát tri n v v n hóa - xã h i.............................................. 17
2.3.4. Ti m n ng phát tri n du l ch ................................................................. 18

2.3.5. V phát tri n qu c phòng, an ninh ........................................................ 18
Ph n 3:

IT

NG,

A I M, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U ............................................................................................... 19
3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u............................................................ 19


vii

it

3.1.1.

ng nghiên c u............................................................................ 19

3.1.2. Ph m vi nghiên c u ............................................................................... 19
3.2.

a i m và th i gian ti n hành ............................................................... 19

3.2.1.

a i m nghiên c u ............................................................................. 19

3.2.2. Th i gian nghiên c u ............................................................................ 19
3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 19
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u.......................................................................... 20

3.4.1. Ph

ng pháp k th a............................................................................. 20

3.4.2. Ph

ng pháp lu n.................................................................................. 20

3.4.3. Ph

ng pháp thu th p s li u ................................................................ 21

Ph n 4: K T QU NGHIÊN C U ............................................................. 28
4.1. Khái quát
4.2.

c i m t ng cây g ............................................................... 28

c i m tái sinh t nhiên c a tr ng thái r ng ph c h i IIA t i xã La

B ng , huy n

i T , t nh Thái Nguyên ......................................................... 29

4.2.1.

c i m c u trúc t thành cây tái sinh ................................................ 29

4.2.2.

c i m c u trúc m t

4.2.3. ánh giá ch s
4.2.4. Ch t l

và t l cây tái sinh tri n v ng .................... 31

a d ng sinh h c (Shannon - Weaver) ........................ 33

ng và ngu n g c cây tái sinh ................................................... 34

4.3. Nghiên c u quy lu t phân b cây tái sinh ................................................ 36
4.3.1. Phân b s cây theo c p chi u cao ........................................................ 36
4.3.2. Phân b loài cây theo c p chi u cao ..................................................... 38
4.4.

xu t m t s gi i pháp k thu t lâm sinh cho r ng ph c h i tr ng thái

IIA t i xã La B ng, huy n

i T , t nh Thái Nguyên .................................... 39

Ph n 5: K T LU N VÀ KI N NGH ........................................................ 42
5.1. K t lu n .................................................................................................... 42
5.2. T n t i ...................................................................................................... 43
5.3. Ki n ngh .................................................................................................. 43
TÀI LI U THAM KH O


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
T x a t i nay, ông cha ta ã có câu t c ng “ r ng vàng, bi n b c”, qu

là r ng ã em l i cho con ng

i nh ng l i ích l n lao. Con ng

s ng thi u r ng. Cây r ng là lá ph i xanh c a trái

i không th

t. Cây cung c p cho chúng

ta oxi và hút cacbonic do chúng ta th i ra. Cây r ng r t quan tr ng
s ng c a nhân lo i. Cây r ng ng n l l t, thiên tai th t th
dâng cao, cây r ng c n s c n

iv is

ng. Khi n

c và r cây s hút ph n nào n

cl

c l . Cây r ng

còn ch n gió, t ng tán lá, cành cây sum xuê m r ng ch n t ng làn gió l n c a
bão giúp h n ch và làm suy y u s c m nh t i nh ng vùng bão i qua….
Di n tích r ng
hecta v i

Vi t Nam n m 2015, di n tích r ng

t 12,6 tri u

che ph là 37%. Do nhi u nguyên nhân ã làm cho di n tích

r ng t nhiên b suy gi m trong th i gian qua và kéo theo s suy gi m v
d ng sinh h c
ang có chi u h

a

i v i các h sinh thái r ng nói chung. Di n tích r ng t nhiên
ng suy gi m c v s l

ng và ch t l

ng.

Th c ti n ã ch ng minh r ng các gi i pháp nh m ph c h i r ng, qu n
lý r ng b n v ng ch có th gi i quy t tho

áng m t khi có s hi u bi t

y

v b n ch t quy lu t s ng c a h sinh thái r ng. Do ó nghiên c u

c

i m tái sinh r ng
nghi p có th ch
tác

c xem là c s quan tr ng nh t, giúp các nhà lâm
ng trong vi c xác l p các k ho ch và bi n pháp k thu t

ng chính xác vào r ng, góp ph n qu n lý và kinh doanh r ng lâu b n.
Thái Nguyên là m t t nh mi n núi v i nhi u nhà máy s n xu t, khu

công nghi p l n, ang gây s c ép n ng n
trong nh ng n m g n ây ã

c

n môi tr

ng và nhà n

phát tri n r ng nên di n tích r ng c a t nh ã

ng v m t khí th i,

c quan tâm t i công tác

c t ng lên áng k .

c bi t


2

là r ng ph c h i t ng lên v di n tích và ch t l
B ng, huy n

ng trong ó có r ng t i xã La

iT .

Nh m ánh giá th c tr ng kh n ng tái sinh t nhiên
ph c h i (IIA) trong th c ti n,

cs

ng ý c a tr

ng

tr ng thái r ng
i h c Nông Lâm

Thái Nguyên, ban ch nhi m khoa Lâm Nghi p tôi ti n hành nghiên c u
“Nghiên c u m t s

tài:

c i m tái sinh t nhiên tr ng thái r ng ph c h i
i T , t nh Thái Nguyên” làm c s khoa h c

(IIA) t i xã La B ng, huy n
cho vi c

xu t m t s gi i pháp nh m xúc ti n quá trình ph c h i nh m nâng

cao ch t l

ng r ng và các quá trình di n ra trong h sinh thái r ng t nhiên.

1.2. M c ích nghiên c u

B sung thêm c s d li u v tái sinh t nhiên r ng ph c h i tr ng thái
IIA t i xã La B ng, huy n

i T , t nh Thái Nguyên, làm c khoa h c

các gi i pháp xúc ti n quá trình ph c h i nh m nâng cao ch t l

xu t

ng r ng và

các quá trình di n ra trong h sinh thái r ng t nhiên.
1.3. M c tiêu nghiên c u
-

ánh giá

c

c i m tái sinh t nhiên

r ng IIA t i xã La B ng, huy n
- Phân tích

i T , t nh Thái Nguyên.

c m t s nhân t

nh h

ng t i kh n ng tái sinh t nhiên

tr ng thái r ng ph c h i IIA t i xã La B ng, huy n
-

tr ng thái r ng ph c h i

i T , t nh Thái Nguyên.

xu t m t s gi i pháp k thu t lâm sinh nh m xúc ti n tái sinh t

nhiên, nâng cao ch t l
1.4. Ý ngh a c a

ng r ng ph c h i IIA.

tài

1.4.1. Ý ngh a h c t p và nghiên c u khoa h c
Qua quá trình th c hi n

tài, sinh viên s

c th c hành vi c nghiên

c u khoa h c và góp ph n b sung thêm hi u bi t, c ng c ph
nghiên c u khoa h c cho sinh viên , bi t ph
lý trong quá trình làm vi c.

ng pháp

ng pháp phân b th i gian h p

ng th i giúp sinh viên v n d ng và c ng c


3

nh ng ki n th c ã h c trong nhà tr

ng và ngoài th c ti n s n xu t lâm

nghi p m t cách có hi u qu .
1.4.2. Ý ngh a th c ti n s n xu t
Ph c h i r ng

b o v nhi u ngu n gen quý, duy trì a d ng sinh h c

và cân b ng sinh thái trong vùng nghiên c u là h t s c c n thi t. Do ó, k t
qu c a nghiên c u này s góp ph n thêm

c i m tái sinh và kh n ng ph c

h i t nhiên tr ng thái IIA t i khu v c nghiên c u.


4

Ph n 2
T NG QUAN NGHIÊN C U

2.1. Quan i m l a ch n tr ng thái r ng ph c h i tr ng thái IIA
C s khoa h c c a vi c phân lo i r ng này d a trên h th ng phân lo i
tr ng thái r ng theo Loeschau, 1966 c th nh sau: “R ng ph c h i trong
giai o n sau ch y u cây a sáng m c nhanh (cây Th u t u, Hu ay, Màng
tang...) ã xu t hi n cây ch u bóng, cây g l n, có hi n t
không gian dinh d
cm (

ng. M t

cây > 1000 cây/ha v i

ng kính ph bi n 10 cm, tr l

ng không v

ng c nh tranh

ng kính D1.3 > 10

t quá 30 m3)

- Ký hi u: IIA”.
2.2. C s khoa h c
2.2.1. Các khái ni m có liên quan
H sinh thái r ng (forest ecosystem) là m t h sinh thái mà thành ph n
nghiên c u ch y u là sinh v t r ng (các loài cây g , cây b i, th m t
ng v t và vi sinh v t r ng) và môi tr

i, h

ng v t lý c a chúng (khí h u,

t).

N i dung nghiên c u h sinh thái r ng bao g m c cá th , qu n th , qu n xã
và h sinh thái, v m i quan h

nh h

ng l n nhau gi a các cây r ng và gi a

chúng v i các sinh v t khác trong qu n xã ó, c ng nh m i quan h l n nhau
gi a nh ng sinh v t này v i hoàn c nh xung quanh t i n i m c c a chúng.
Ph c h i r ng: Ph c h i r ng có th
quá trình ng

c hi u m t cách khái quát là

c l i c a s suy thoái. Theo quá trình di n th , sau khi ph i

ch u nh ng tác

ng phi t nhiên phá v b ng sinh thái; v i kh n ng t

ch nh t nhiên và c ch n i cân b ng sinh thái thì nó có xu h

ng v n

thi t l p m t tr ng thái cân b ng m i (g n gi ng v i tr ng thái ban

trình này
v

c g i là di n th ph c h i. Nh ng v i nh ng tác

t ra ngoài ng

ng t

i u
ng

u), quá

ng quá m nh

i u ch nh c a h sinh thái r ng thì quá trình ph c


5

h i l i s r t ch m ho c th m chí nó không x y ra. Lúc này c n nh ng ho t
ng c a con ng

i nh m thúc

y quá trình ó ho t

th i gian ng n nh t. Nh v y, ho t
ng có ý th c c a con ng

ng m nh nh t trong

ng ph c h i r ng

i nh m làm

o ng

c hi u là các ho t

c quá trình suy thoái r ng.

ph c h i l i các h sinh thái r ng ã b thoái hoá, chúng ta có r t nhi u l a
ch n tùy thu c vào t ng
a ra ba nhóm hành

it

ng và m c ích c th . Lamb và Gilmour ã

ng nh m làm

o ng

c quá trình suy thoái r ng là

c i t o, khôi ph c và ph c h i r ng. Các khái ni m này

c hi u nh sau:

- Khôi ph c (restoration): Hi u m t cách chính xác v m t lý thuy t thì
khôi ph c l i m t khu r ng b suy thoái (r ng nghèo) là
v nguyên tr ng ban
ph n th c v t,

u c a nó.

a khu r ng ó tr

a v nguyên tr ng bao g m c các thành

ng v t và toàn b các quá trình sinh thái d n

n s khôi

ph c l i hoàn toàn tính t ng th c a h sinh thái.
- Ph c h i (rehabilitation): Khái ni m ph c h i r ng
nh là g ch n i (trung gian) gi a c i t o và khôi ph c. Trong tr

c

nh ngh a

ng h p này,

m t vài c g ng có th

c th c hi n

thay th thành ph n d th y nh t

c a th m r ng g c, ó th

ng là t ng cây cao bao g m c các loài b n

c thay th b ng các loài có giá tr kinh t và sinh tr

a

ng nhanh h n.

- C i t o hay là thay th (reclamation or replacement): Khái ni m này
c hi u là s tái t o l i n ng su t và

n

thi t l p m t th m th c v t hoàn toàn m i
b thoái hoá m nh.
th

ng

vùng nhi t

nh c a m t l p

a b ng cách

thay th cho th m th c v t g c ã

i, các xã h p th c v t

c thay th này

n gi n nh ng l i có n ng su t cao h n th m th c v t g c. Các l p

r ng nghèo ki t, tr ng cây b i… là

it

ng c a ho t

a

ng này và c ng là

nh ng c h i cho vi c thi t l p các r ng công nghi p s d ng các loài cây nh p
n i sinh tr

ng nhanh h n và có giá tr kinh t cao h n so v i th m th c v t g c.


6

C u trúc r ng: Là s s p x p t ch c n i b c a các thành ph n sinh
v t trong h sinh thái r ng mà qua ó các loài có
nhau có th chung s ng hài hòa và
o n phát tri n nh t

tt is

n

nh t

c i m sinh thái khác
ng

i trong m t giai

nh c a t nhiên.

C u trúc t thành:T thành là nhân t di n t s loài tham gia và s cá
th c a t ng loài trong thành ph n cây g c a r ng. Hi u m t cách khác,t
thành cho bi t s t h p và m c
cùng

tham gia c a các loài cây khác nhau trên

n v th tích.
Trong m t khu r ng n u m t loài cây nào ó chi m trên 95% thì r ng

ó

c coi là r ng thu n loài, còn r ng có t 2 loài cây tr lên v i t l s p

x nhau thì là r ng h n loài.
T thành c a các khu r ng nhi t
là t thành các loài cây c a r ng ôn

i th

ng phong phú v các loài h n

i.

Tái sinh r ng: Tái sinh r ng là m t quá trình sinh h c mang tính
thù c a h sinh thái r ng . Bi u hi n

c tr ng c a tái sinh r ng là xu t hi n

m t th h cây con c a nh ng loài cây g
(ho c m t r ng ch a lâu) d
thác, trên

t r ng sau khi

c

nh ng n i có hoàn c nh r ng

i tán r ng , l tr ng trong r ng , r ng sau khai
tn

ng làm r y,… vai trò l ch s c a th h cây

con là thay th th h cây c i già c i. Vì v y tái sinh

c hi u theo ngh a h p

là quá trình ph c h i thành ph n c b n c a r ng, ch y u là t ng cây g . Tái
sinh

c hi u theo ngh a r ng là s tái sinh c a m t h sinh thái r ng. Tái

sinh r ng thúc

y vi c hình thành cân b ng sinh h c trong r ng,

cho r ng t n t i liên t c và do ó

m b o cho vi c s d ng th

mb o

ng xuyên.

c i m sinh v t h c, sinh thái h c c a loài cây tái sinh, i u ki n
và ti u hoàn c nh r ng là c s t nhiên quan tr ng có tác d ng quy t
ph i lên s hình thành nh ng quy lu t tái sinh r ng.

a lý

nh, chi

các vùng t nhiên khác

nhau, tái sinh r ng di n ra theo các quy lu t khác nhau. Tái sinh r ng nhi t

i


7

t nhiên là v n

vô cùng ph c t p. Kinh nghi p th c ti n ch cho th y vi c áp

d ng máy móc các ph ng th c tái sinh kinh i n c a các vùng ôn
n

c nhi t

mong

i vào các

i nói chung và vi t nam nói riêng không th mang l i k t qu nh

i. M i quan h sinh v t trong h sinh thái r ng có ý ngh a quan tr ng

trong vi c nghiên c u quy lu t tái sinh trong t ng lo i c th và là c s quan
tr ng trong vi c

xu t các bi n pháp tái sinh r ng có hi u qu h n.

2.2.2. Nh ng nghiên c u v tái sinh t nhiên trên th gi i
Nh chúng ta ã bi t tái sinh r ng là m t quá trình sinh h c mang tính
c thù c a h sinh thái r ng, bi u hi n c a nó là s xu t hi n c a m t th h

cây con c a nh ng loài cây g
r ng, l tr ng trong r ng,

nh ng n i còn hoàn c nh r ng nh : D

t r ng sau khai thác,

t r ng sau n

i tán

ng r y. Vai

trò l ch s c a l p cây tái sinh là thay th th h cây già c i. Vì v y, tái sinh
r ng

c hi u theo ngh a h p là quá trình ph c h i thành ph n c b n c a

r ng ch y u là t ng cây g .

xác

Theo quan i m c a các nhà nghiên c u thì hi u qu tái sinh r ng

c

nh b i m t

c

i m phân b . S t
cây g

ã

, t thành loài cây, c u trúc tu i, ch t l
ng

ng cây con,

ng hay khác bi t gi a t thành l p cây con và t ng

c nhi u nhà khoa h c quan tâm (Mibbre-ad, 1930 ; Richards,

1952 ; Baur G.N, 1964 ; Rollet, 1969). Do tính ph c t p v t thành loài cây,
trong ó ch có m t s loài cây có giá tr nên trong th c ti n ng
sát nh ng loài cây có ý ngh a nh t
Quá trình tái sinh t nhiên

i ta ch kh o

nh.
r ng t nhiên vô cùng ph c t p và còn ít

c quan tâm nghiên c u. Ph n l n tài li u nghiên c u v tái sinh t nhiên
c a r ng m a ch t p trung vào m t s loài cây có giá tr kinh t d
ki n r ng ít nhi u ã b bi n
nhi t

i, hai

i i u

c i m tái sinh ph bi n c a r ng m a

i là tái sinh phân tán liên t c c a các loài cây ch u bóng và tái sinh v t

c a các loài cây a sáng.


8

Odum E.P (1971) [21] ã hoàn ch nh h c thuy t v h sinh thái trên c
s thu t ng h sinh thái (ecosystem) c a Tansley A.P, n m 1935. Khái ni m
h sinh thái

c làm sáng t là c s

nghiên c u các nhân t c u trúc trên

quan i m sinh thái h c.
Baur G.N.(1976) [1] ã nghiên c u các v n

v c s sinh thái h c

nói chung và v c s sinh thái h c trong kinh doanh r ng m a nói riêng,
trong ó ã i sâu nghiên c u các nhân t c u trúc r ng, các ki u x lý v m t
lâm sinh áp d ng cho r ng m a t nhiên.
Catinot R. (1965) [2]; Plaudy J ã bi u di n c u trúc hình thái r ng
b ng các ph u

r ng, nghiên c u các nhân t c u trúc sinh thái thông qua

vi c mô t phân lo i theo các khái ni m d ng s ng, t ng phi n...
Lamprecht H. (1989) [20] c n c vào nhu c u ánh sáng c a các loài cây
trong su t quá trình s ng

phân chia cây r ng nhi t

i thành nhóm cây a

sáng, nhóm cây bán ch u bóng và nhóm cây ch u bóng. K t c u c a qu n th
lâm ph n có nh h
minh

ng

n tái sinh r ng. I.D. Yurkevich (1960) ã ch ng

tàn che t i u cho s phát tri n bình th

ng c a a s các loài cây g

là 0,6 - 0,7.
khép tán c a qu n th

nh h

ng tr c ti p

nm t

và s c s ng

c a cây con. Trong công trình nghiên c u m i quan h qua l i gi a cây con và
qu n th , V.G.Karpov (1969) ã ch ra
tranh v dinh d

ng khoáng c a

c i m ph c t p trong quan h c nh

t, ánh sáng,

m và tính ch t không

thu n nh t c a quan h qua l i gi a các th c v t tu thu c

c tính sinh v t

h c, tu i và i u ki n sinh thái c a qu n th th c v t (d n theo Nguy n V n
Thêm, 1992)[14].
Trong nghiên c u tái sinh r ng ng
b i qua thu nh n ánh sáng,
t ng

t m t ã nh h

i ta nh n th y r ng t ng c và cây

m và các nguyên t dinh d

ng x u

ng khoáng c a

n cây con tái sinh c a các loài cây g .


9

Nh ng qu n th kín tán,
và cây b i sinh tr

t khô và nghèo dinh d

ng kém nên nh h

không áng k . Ng

ng khoáng do ó th m c

ng c a nó

n các cây g tái sinh

c l i, nh ng lâm ph n th a, r ng ã qua khai thác thì

th m c có i u ki n phát sinh m nh m . Trong i u ki n này chúng là nhân
t gây tr ng i r t l n cho tái sinh r ng (Xannikov, 1967; Vipper, 1973)

(Nguy n V n Thêm, 1992) [14].
Nh v y, các công trình nghiên c u
làm sáng t vi c
xây d ng các ph

c i m tái sinh t nhiên

c

c p

r ng nhi t

trên ã ph n nào
i.

ó là c s

ng th c lâm sinh h p lý.

Tóm l i, k t qu nghiên c u tái sinh t nhiên c a th m th c v t r ng
trên th gi i cho chúng ta nh ng hi u bi t các ph
lu t tái sinh t nhiên
lu t tái sinh
ng thúc

m t s n i.

ng pháp nghiên c u, quy

c bi t, s v n d ng các hi u bi t v quy

xây d ng các bi n pháp k thu t lâm sinh phù h p nh m tác
y quá trình tái sinh theo chi u h

ng có l i và qu n lý tài nguyên

r ng b n v ng.
2.2.3. Nh ng nghiên c u
Tr n Ng Ph
m a mùa lá r ng th
c a con ng

Vi t Nam

ng (1970) [10] khi nghiên c u v ki u r ng nhi t
ng xanh ã có nh n xét: “R ng t nhiên d

i khai thác ho c làm n

qu cu i cùng là s hình thành

i tác

i
ng

ng r y l p i l p l i nhi u l n thì k t

t tr ng,

i núi tr c. N u chúng ta

th m

th c v t hoang dã t nó phát tri n l i thì sau m t th i gian dài tr ng cây b i,
tr ng c s chuy n d n lên nh ng d ng th c bì cao h n thông qua quá trình tái
sinh t nhiên và cu i cùng r ng khí h u s có th ph c h i d
gi ng r ng khí h u ban
Nguy n V n Tr

i d ng g n

u”.
ng (1983) [17] ã nghiên c u m i quan h gi a l p

cây tái sinh v i t ng cây g và quy lu t ào th i t nhiên d

i tán r ng.


10

Phùng Ng c Lan (1984) [7] khi bàn v v n

m b o tái sinh trong

khai thác r ng ã nêu k t qu tra d m h t Lim xanh d
tr

i tán r ng

lâm

ng H u L ng, L ng S n. Ngay t giai o n n y m m, b xít là nhân t

gây nh h

ng áng k

n t l n y m m.

Ph m ình Tam (1987) [12] ã làm sáng t hi n t
r ng th sinh H
hi n khá nhi u d

ng S n, Hà T nh. Theo tác gi , s l

ng tái sinh l tr ng
ng cây tái sinh xu t

i các l tr ng khác nhau. L tr ng càng l n, cây tái sinh

càng nhi u và h n h n nh ng n i kín tán. T
khai thác ch n, tái sinh t nhiên cho

it

Tr n Xuân Thi p (1995) [15] ã

ó, tác gi

xu t ph

ng th c

ng r ng khu v c này.
nh l

các tr ng thái r ng khác nhau, theo tác gi s l

ng cây tái sinh t nhiên trong
ng cây tái sinh bi n

ng t

8.000 - 12.000, l n h n r ng nguyên sinh.
Thái V n Tr ng (1978) [16] ã xây d ng quan ni m “Sinh thái phát
sinh qu n th ” trong th m th c v t r ng nhi t

i và v n d ng

xây d ng

bi u phân lo i th m th c v t r ng Vi t Nam. Theo tác gi m t công trình
nghiên c u v th m th c v t mà không

c p

n hoàn c nh thì ó là m t

công trình hình th c, không có l i ích th c ti n. Trong các nhân t sinh thái
thì ánh sáng là nhân t quan tr ng kh ng ch và i u khi n quá trình TSTN c
r ng nguyên sinh và r ng th sinh.
M t khác, theo Thái V n Tr ng, m t ki u th m th c v t có xu t hi n
hay không tr
th nh

c h t ph thu c vào khu h th c v t

ó và i u ki n khí h u

ng thích h p.
Vi c tái sinh ph c h i l i r ng trên

t ch a có r ng ngoài vi c b chi

ph i b i khu h th c v t thì nó còn ch u nh h

ng b i kho ng cách t n i ó

n các khu r ng lân c n. Th c v t có kh n ng t phát tán
ho c gieo gi ng nh gió, nh n

c, nh

gieo gi ng

ng v t. Tuy v y, ph m vi phát tán

gieo gi ng c a b t k cách th c nào c ng không ph i là vô h n, nên


11

kho ng cách càng xa thì kh n ng tái sinh c a th c v t càng kém vì càng xa
thì m t

n càng th p. Ph m Ng c Th

ng ã nghiên c u

m i liên quan gi a kho ng cách t ngu n gi ng t nhiên

n khu v c tái sinh

trên

h t gi ng

a

ng r y và k t lu n: “kho ng cách t n i tái sinh

t sau canh tác n

ngu n cung c p gi ng càng xa thì m t
D a vào m t

tái sinh, V

n

và s loài cây tái sinh càng th p”.
ình Hu (1969) [6] ã phân chia kh

n ng tái sinh r ng thành 5 c p: r t t t, t t, trung bình, x u và r t x u v i m t
tái sinh t

ng ng là trên 12.000 cây/ha, 8.000-12.000 cây/ha, 4.000-8.000

cây/ha, 2.000-4.000 cây/ha. Nhìn chung, nghiên c u này m i ch chú tr ng
ns l

ng mà ch a

c p

n ch t l

ng cây tái sinh.

Tr n ình Lý và các CS (1995) [8] Nghiên c u xác

nh di n tích và h

th ng bi n pháp k thu t cho vi c khoanh nuôi ph c h i r ng. Nghiên c u

a

ra m t cách nhìn h th ng và toàn di n v bi n pháp k thu t khoanh nuôi ph c
h i r ng. V i vi c phân bi t rõ ràng gi a r ng và th m th c v t, nghiên c u
a ra khái ni m khoanh nuôi ph c h i r ng là “quá trình l i d ng tri t
lu t tái sinh và di n th t nhiên v i s can thi p h p lý c a con ng
thúc
ích

y quá trình ph c h i l i r ng trong m t th i gian xác
t ra”. Qua cách nhìn nh n ó xác

khoanh nuôi ph c h i r ng. Xác
t c a r ng khoanh nuôi. Xác
trong quá trình khoanh nuôi

nh

c

i t

nh theo m c
ng c th cho

nh

c n i dung công vi c c n ti n hành
khác nhau. Nghiên c u ã xây d ng

c b n quy ph m cho khoanh nuôi ph c h i r ng và xây d ng

h i r ng. ây là công trình
s khoa h c

c danh l c

a có th s d ng cho vi c khoanh nuôi và ph c
u tiên

vi t nam

c p m t cách h th ng t c

n quy ph m khoanh nuôi ph c h i r ng

c u này m i ch d ng l i

i nh m

nh th i gian khoanh nuôi và tiêu chu n c n

các m c

s b g m 155 loài cây b n

quy

Vi t Nam. Nghiên

vi c xây d ng quy ph m ch a xây d ng

trình khoanh nuôi c th cho t ng vùng và t ng lo i hình r ng c th .

c quy


12

Lê Sáu (1996) [13] d a vào h th ng phân lo i c a Thái V n Tr ng k t
h p v i h th ng phân lo i c a Loeschau, chia r ng

khu v c Kon Hà N ng

thành 6 tr ng thái.
Vi n khoa h c Lâm

v canh tác n

các công trình nghiên c u v
Nguyên (1998-1999) (
s dân t c thi u s

ng r y. Chuyên

ã gi i thi u

ánh giá hi n tr ng canh tác n

ình Sâm và c ng s ), canh tác n

Tây Nguyên (Võ

ng r y

ng r y c a m t

i H i, Tr n V n Con, Nguy n Xuân

Quát và c ng s ), k t qu nghiên c u xây d ng mô hình canh tác n
t b n v ng

theo h

ng s d ng

tác gi

ã phân tích khá sâu s c v t p quán canh tác n

u kh o nghi m 4 mô hình s d ng cây h
phì

ng r y

Tây B c (Ngô ình Qu và c ng s ). Các

và các chính sách, gi i pháp s d ng h p lý

h i nhanh

Tây

ng r y

Tây Nguyên

t r ng. Gi i thi u k t qu b
u

làm t ng

c

che ph , ph c

t b hoá và làm t ng n ng su t cây tr ng nông nghi p.

Lâm Phúc C (1994, 1996) [3], [4] nghiên c u di n th r ng th sinh
sau n

ng r y

Púng Luông, Mù Cang Ch i, t nh Yên Bái ã phân chia

thành 5 giai o n và k t lu n: di n th th sinh sau n
lên ti n t i r ng cao
t 4 loài (d

ng r y theo h

ng i

nh. T thành loài t ng d n theo các th i gian phát tri n

i 5 n m) t ng d n lên 5 loài (trên 25 n m). R ng ph c h i có

m t t ng cây g giao tán

th i gian 10 tu i và

t

tàn che 0,4.

ng Kim Vui (2002) [19] khi nghiên c u c u trúc r ng ph c h i sau
n ng r y huy n

ng H , t nh Thái Nguyên v i

i t ng là r ng ph c h i t

nhiên các giai o n tu i khác nhau, ã nghiên c u v c u trúc t thành loài, c u
trúc d ng s ng, c u trúc hình thái, m t

,

ph ,... c a các tr ng thái r ng và k t

lu n: T ng s loài cây c a h sinh thái r ng ph c h i gi m d n khi giai o n tu i
t ng lên,

ng th i s loài cây g t ng d n, s loài cây c , cây b i gi m nhanh.

Theo quá trình ph c h i, tr ng thái r ng có s thay
th c v t

các t ng,

i v t ng th và thành ph n

giai o n cu i c a quá trình ph c h i (t 10 - 15 tu i) r ng


13

có c u trúc 5 t ng rõ r t. Trên c s
hi u qu ph c h i r ng sau n

ó tác gi

ng r y.

V Ti n Hinh (1991) [5] Nghiên c u
r ng t nhiên

xu t m t s gi i pháp nâng cao

c i m quá trình tái sinh c a

H u L ng (L ng S n) và vùng Ba Ch (Qu ng Ninh) ã nh n

xét: h s t thành tính theo % s cây c a t ng tái sinh và t ng cây cao có liên
h ch t ch . a ph n các loài có h s t thành t ng cây cao càng l n thì h s
t thành t ng tái sinh c ng v y.
Nguy n Ng c Lung (1989) [9] và c ng s khi nghiên c u v khoanh
nuôi và ph c h i r ng ã cho r ng, nghiên c u quá trình tái sinh ph i n m
ch c các y u t môi tr
v t. Qua ó xác
úng h

ng và các quy lu t t nhiên tác

nh các i u ki n c n và

ng, quá trình này

tác

ng lên th m th c

ng c a con ng

i i

c g i là xúc ti n tái sinh t nhiên.

2.3. T ng quan khu v c nghiên c u
2.3.1. i u ki n t nhiên
2.3.1.1. V trí

a lí

La B ng cách trung tâm thành ph Thái Nguyên kho ng 35 km và cách
huy n

i T kho ng 4 km. Xã có

a hình kéo dài theo chi u

ông B c -

Tây Nam.
+ Phía ông giáp xã B n Ngo i.
+ Phía Tây giáp huy n S n D

ng t nh Tuyên Quang.

+ Phía Nam giáp xã Hoàng Nông.
+ Phía B c giáp xã Phú Xuyên.
2.3.1.2.

t ai

a hình

T ng di n tích t nhiên c a xã là 2.213,88 ha, trong ó di n tích
lâm nghi p 1.345,32 ha; di n tích
tr ng chè 220 ha, di n tích

t nông nghi p 453,56 ha, di n tích

t tr ng lúa là 195 ha.

t
t


14

i v i r ng và
giao

t r ng lâm nghi p trên

a bàn xã v c b n ã

t, giao r ng, có ch r ng qu n lý s d ng theo ngh

c

nh s 02/N -CP

c a Chính ph .
Là xã mi n núi n m d
là

i núi. V i

i chân dãy núi Tam

a hình không

ov i

a hình ch y u

c thu n l i nên r t khó kh n trong công tác

qu n lý b o v r ng, phòng cháy, ch a cháy r ng và qu n lý lâm s n.
2.3.1.3. i u ki n khí h u
La B ng n m trong vùng nhi t
+ Mùa m a t tháng 4

i gió mùa chia thành 2 mùa rõ r t:

n tháng 10 trong n m, khí h u nóng m và

m a nhi u.
+ Mùa khô t tháng 11 n m tr
chi m u th , l

c

n tháng 3 n m sau, gió ông b c

ng m a ít, th i ti t hanh khô.

c tr ng khí h u nhi t

i nóng m th hi n rõ qua các ch s : Nhi t

trung bình hàng n m kho ng 22,9 0C; t ng tích nhi t t 7.000 - 8.000 0C.
L

ng m a phân b không

mùa khô. V mùa m a c

ng

u có chênh l ch l n gi a mùa m a và
m a l n, chi m t i g n 80% t ng l

ng

m a trong n m.
2.3.1.4. Tài nguyên
* Tài nguyên
T ng di n tích

t ai:
t t nhiên: 2.213,88 ha.Trong ó:

+ Di n tích

t lâm nghi p: 1.345,32 ha

+ Di n tích

t nông nghi p: 453,56 ha.

+

t tr ng chè: 220 ha.

+

t tr ng lúa:195 ha.

* Tài nguyên r ng:
T ng di n tích r ng toàn xã hi n nay là 1.518 ha, trong ó di n tích
r ng

c d ng thu c v

n Qu c gia Tam

o qu n lý là 1.096 ha, còn l i là


15

422 ha r ng s n xu t n m r i rác t i các xóm. R ng La B ng là r ng

u

ngu n, a d ng sinh h c...
* Tài nguyên n

c:

- Ngu n n
ng, ao h ,

c m t g m có h th ng su i La B ng, h th ng m

ng n i

p n m r i rác trong xã, t o i u ki n thu n l i cho sinh ho t và

s n xu t c a nhân dân.
- Ngu n n
s d ng c a ng
l

ng n

c ng m tuy ch a
i dân cho th y m c n

c ng m có

sâu t 4 - 15 m, ch t

c t t.

- Di n tích m t n
xóm; Khu
các n

c kh o sát c th , nh ng qua th c t

c nuôi tr ng th y s n kho ng 10 ha, n m r i các

u ngu n su i La B ng d

i chân núi Tam

o có ti m n ng nuôi

c l nh.

* Khoáng s n:
Trên
gia Tam

a bàn xã La B ng có m t m qu ng thi c n m trong v

n qu c

o qu n lý. Có ngu n tài nguyên khoáng s n á, cát, s i c p ph i

cung c p cho các công trình c s h t ng c ng nh ph c v cho xây d ng
c a nhân dân

a ph

ng.

2.3.2. Tình hình kinh t khu v c nghiên c u
2.3.2.1. Ti m n ng phát tri n kinh t

La B ng là xã n m ven chân dãy núi Tam
h u và ngu n n
GAP, ch t l

o n i có i u ki n ti u khí

c r t thu n l i cho phát tri n nông nghi p theo tiêu chu n

ng cao

nuôi thu s n, tr ng d

c bi t là phát tri n cây chè, tr ng lúa, phát tri n ch n
c li u, rau

c s n k t h p v i phát tri n du l ch c ng

ng, du l ch sinh thái.
H th ng các công trình h t ng nh giao thông liên xã, liên xóm; tr
s làm vi c c a
xây d ng khá

ng u - H ND - UBND; tr
ng b .

ng h c; tr m y t ... ã

c

16

2.3.2.2. Ti m n ng phát tri n nông - lâm nghi p
V i i u ki n khí h u và th nh
r ng s n xu t l n La B ng có i u ki n
công ngh cao, hàng nông s n ch t l
ng t

i v i cây lúa:
ng

ng, ngu n n

c thu n l i, di n tích

phát tri n nông nghi p theo h

ng, hàng

cs n

t ai m u m , ngu n n

ct

ph c v cho xã h i.
i tiêu thu n l i, cánh

i b ng ph ng thu n l i cho vi c canh tác và

s n xu t. H th ng các công trình th y l i ã t ng b

c

ng

a c gi i hóa vào
c

u t xây d ng,

s a ch a và nâng c p c b n áp ng yêu c u ph c v s n xu t nông nghi p.
-

i v i cây rau màu: La B ng có vùng ti u khí h u thu n l i

tri n, tr ng các lo i rau
-

c s n nh rau s ng, bò khai và cây d

i v i cây chè: V i di n tích 220 ha, cây chè

th

c li u...

c xác

m i nh n trong s n xu t nông nghi p, n ng su t cao, ch t l

phát

nh là cây

ng t t ó là l i

nâng cao hi u qu và s c c nh tranh trong s n xu t và phát tri n chè;

l ch s tr ng chè c ng nh th
s n ph m chè La B ng ã
La B ng ã và ang
nh uy tín trên th tr

ng hi u chè
c

i T g n li n v i chè La B ng;

ng ký nhãn hi u hàng hoá, th

c qu ng bá trên th tr

ng hi u chè

ng và ang t ng b

c kh ng

ng.

M t khác cây chè c ng là cây mang l i hi u qu kinh t cao nh t trong
c c u cây tr ng c a xã. Gi i quy t vi c làm cho m t b ph n nhân dân. Hi n
nay di n tích chè gi ng m i có n ng su t ch t l
-

i v i phát tri n lâm nghi p: V i di n tích 422 ha r ng s n xu t, La

B ng có i u ki n
-

ng cao chi m 60/5.

phát tri n kinh t

i v i ngành ch n nuôi: Trên

i r ng g n v i du l ch sinh thái.
a bàn xã hi n nay ã

c quy ho ch

01 khu ch n nuôi t p trung v i t ng di n tích 50 ha; ây là i u ki n
B ng phát tri n ch n nuôi t p trung theo h
t

ng lai.

La

ng trang tr i công nghi p trong