Nghiên cứu ảnh hưởng của một số yếu tố nội tại đến sự hình thành cây giốngTrám Đen (Canarium nigrum Engler) ghép tại trường Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (6.12 MB, 82 trang )
i
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
----------------------------
L C TH TRINH
Tên tài:
“NGHIÊN C U NH H
NG C A M T S Y U T N I T I
N S HÌNH THÀNH CÂY GI NG TRÁM EN (Canarium
nigrum Engler) GHÉP T I TR
NG
I H C NÔNG LÂM THÁI
NGUYÊN”
KHÓA LU N T T NGHI P
H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
Khóa h c
: Chính quy
: QLTNR
: Lâm Nghi p
: 2011 - 2015
Thái Nguyên, n m 2015
IH C
ii
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
----------------------------
L C TH TRINH
Tên tài:
“NGHIÊN C U NH H
NG C A M T S Y U T N I T I
N
S HÌNH THÀNH CÂY GI NG TRÁM EN (Canarium nigrum Engler)
GHÉP T I TR
NG
I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN”
KHÓA LU N T T NGHI P
H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
L p
Khóa h c
Gi ng viên h ng d n
IH C
: Chính quy
: QLTNR
: Lâm Nghi p
: K43 - QLTNR- N01
: 2011 - 2015
: PGS.TS. Lê S Trung
Thái Nguyên, n m 2015
i
L IC M
N
Th c t p t t nghi p là m t quá trình hoàn thi n ki n th c, k t h p gi a
lý thuy t và th c ti n công vi c, n ng l c công tác th c t c a m i sinh viên
sau khi ra tr
cs
ng nh m áp ng yêu c u th c ti n và nghiên c u khoa h c.
ng ý c a Ban giám hi u, Ban ch nhi m Khoa Lâm nghi p, tr
i h c Nông Lâm Thái Nguyên em ã th c t p t t nghi p t i v
tr
ng
i h c Nông Lâm
t
n
ng
m
hoàn thi n và nâng cao ki n th c c a b n thân.
c k t qu nh ngày hôm nay, em xin bày t lòng bi t n
chân thành t i Ban ch nhi m Khoa, cùng các th y cô giáo khoa Lâm nghi p
- Tr
ng
i h c Nông Lâm Thái Nguyên ã truy n
th c, c ng nh t o m i i u ki n h c t p và giúp
h c t p t i Tr
ng.
em trong su t quá trình
c bi t, em xin bày t lòng bi t n sâu s c
PGS.TS Lê S Trung ng
i u ki n t t nh t
t cho em nh ng ki n
i ã
nh h
ng, h
ng d n, giúp
n th y giáo
và t o m i
em hoàn thành b n khóa lu n này.
Em xin chân thành c m n các bác, các cô, chú, anh, ch cán b c a
Vi n nghiên c u và phát tri n Lâm nghi p Mi n núi Phía b c ã h t lòng t n
tình, ch b o h
ng d n và giúp
em trong su t quá trình th c t p.
Cu i cùng em xin bày t lòng bi t n sâu s c t i gia ình, b n bè nh ng
ng
i than ã
ng viên và khuy n khích em trong su t quá trình h c t p
em có th hoàn thành t t 4 n m h c v a qua c a mình.
Do th i gian, kinh nghi m và ki n th c còn h n ch nên khóa lu n c a
em còn nh ng thi u sót. Em r t mong nh n
sung c a các th y, cô giáo
b n khóa lu n này
cs
óng góp ý ki n và b
c hoàn thi n h n.
Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày 27 tháng 5 n m 2015
SINH VIÊN
L c Th Trinh
ii
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan khoa lu n t t nghi p: “Nghiên c u nh h
ng c a
m t s y u t n i t i n s hình thành cây gi ngTrám en (Canarium
nigrum Engler) ghép t i tr ng
i H c Nông Lâm Thái Nguyên” là công
trình nghiên c u khoa h c c a b n thân tôi, công trình
c th c hi n d i s
h ng d n c a PGS.TS Lê S Trung trong th i gian t tháng 6/2014 n
30/12/2014. Nh ng ph n s d ng tài li u tham kh o trong khóa lu n ã
c
nêu rõ trong ph n tài li u tham kh o. Các s li u và k t qu nghiên c u trình
bày trong khóa lu n là quá trình i u tra th c a hoàn toàn trug th c, n u có
sai sót gì tôi xin ch u hoàn toàn trách nhi m và ch u m i hình th c k lu t c a
khoa và nhà t ng ra.
Thái Nguyên, tháng 5 n m 2015
XÁC NH N C A GVHD
ng ý cho b o v k t qu
tr c H i ng khoa h c!
Ng
PGS.TS Lê S Trung
i vi t cam oan
L c Th Trinh
XÁC NH N C A GV CH M PH N BI N
xác nh n ã s a ch a sai sót sau khi H i ng ánh giá ch m.
(Ký, h và tên)
PGS.TS Tr n Qu c H ng
iii
DANH M C CÁC B NG
Trang
M u b ng 3.1: S
b trí thí nghi m cho các công th c v trí ghép cho
cây Trám en ghép v i 3 l n nh c l i ............................................. 23
M u b ng 3.2: S
b trí thí nghi m cho các công th c tu i cành ghép
cho cây Trám en ghép v i 3 l n nh c l i ....................................... 24
M u b ng 3.3: S
b trí thí nghi m cho các công th c
ng kính g c
ghép và cành ghép cho cây Trám en ghép v i 3 l n nh c l i ......... 24
B ng 4.1: K t qu nghiên c u nh h
ng c a v trí ghép
n t l cây
s ng trung bình c a cây ghép (%) ................................................... 36
B ng 4.2: S p x p các ch s quan sát v t l cây s ng trong phân tích
ph
ng sai m t nhân t .................................................................. 38
B ng 4.3: Phân tích ph
ng sai m t nhân t
i v i t l cây s ng c a cây
Trám en ghép ............................................................................... 38
B ng 4.4: B ng sai d t ng c p
en ghép giai o n v
n
B ng 4.5: K t qu sinh tr
ghép
xi - xj
cho t l cây s ng c a cây Trám
m ........................................................ 39
ng v chi u dài ch i ghép c a cây Trám en
các công th c thí nghi m giai o n v
B ng 4.6: S p x p các ch s quan sát v sinh tr
phân tích ph
n
m .................... 40
ng chi u dài ch i trong
ng sai m t nhân t ................................................... 41
B ng 4.7: Phân tích ph
ng sai m t nhân t
i v i sinh tr
ng chi u dài
ch i c a cây Trám en ghép ........................................................... 41
B ng 4.8: B ng sai d t ng c p
xi - xj
c a cây Trám en ghép giai o n v
cho sinh tr
n
ng chi u dài ch i
m .................................. 42
B ng 4.9: K t qu nghiên c u v s lá trung bình m i ra trên ch i ghép c a cây
Trám en ghép các công th c thí nghi m giai o n v n
m ............... 43
iv
B ng 4.10: K t qu t l cây t t, trung bình, x u và cây
v
tiêu chu n xu t
n c a cây Trám en ghép .......................................................... 43
B ng 4.11: K t qu nghiên c u nh h
ng c a tu i cành ghép
nt l
s ng trung bình(%)......................................................................... 46
B ng 4.12: S p x p các ch s quan sát v t l cây s ng trong phân tích
ph
ng sai m t nhân t .................................................................. 47
B ng 4.13: Phân tích ph
ng sai m t nhân t
i v i t l cây s ng c a
cây Trám en ghép ......................................................................... 48
B ng 4.14: B ng sai d t ng c p
en ghép giai o n v
n
xi - xj
m ........................................................ 48
B ng 4.15: K t qu nghiên c u nh h
tr
cho t l s ng c a cây Trám
ng c a tu i cành ghép
ng chi u dài ch i ghép c a cây Trám en ghép
n sinh
các công th c
thí nghi m ...................................................................................... 49
B ng 4.16: S p x p các ch s quan sát v sinh tr
trong phân tích ph
B ng 4.17: Phân tích ph
ng chi u dài ch i
ng sai m t nhân t .......................................... 50
ng sai m t nhân t
i v i sinh tr
ng chi u
dài ch i c a cây Trám en ghép ..................................................... 51
B ng 4.18: B ng sai d t ng c p
xi - xj
c a cây Trám en ghép giai o n v
cho sinh tr
n
ng chi u dài ch i
m .................................. 51
B ng 4.19: K t qu nghiên c u v s lá trung bình m i ra trên ch i ghép c a cây
Trám en ghép các công th c thí nghi m giai o n v n
B ng 4.20: K t qu t l cây t t, trung bình, x u và cây
v
m ............... 52
tiêu chu n xu t
n c a cây Trám en ghép .......................................................... 53
B ng 4.21. K t qu nghiên c u nh h
ghép
ng
ng kính g c ghép và cành
n t l cây s ng (%) ........................................................... 56
v
B ng 4.22: S p x p các ch s quan sát v t l cây s ng trong phân tích
ph
ng sai m t nhân t .................................................................. 57
B ng 4.23: Phân tích ph
ng sai m t nhân t
i v i t l cây s ng c a
cây Trám en ghép ......................................................................... 57
B ng 4.24: B ng sai d t ng c p
Trám en ghép giai o n v
xi - xj
n
cho t l cây s ng c a cây
m ............................................... 58
B ng 4.25: K t qu nghiên c u nh h ng c a
ng kính g c ghép và cành ghép
n sinh tr ng chi u dài ch i trung bình c a cây ghép (mm) ................... 59
B ng 4.26: S p x p các ch s quan sát v sinh tr
trong phân tích ph
B ng 4.27: Phân tích ph
ng chi u dài ch i
ng sai m t nhân t .......................................... 60
ng sai m t nhân t
i v i sinh tr
ng chi u
dài ch i c a cây Trám en ghép ..................................................... 60
B ng 4.28: B ng sai d t ng c p
xi - xj
c a cây Trám en ghép giai o n v
cho sinh tr
n
ng chi u dài ch i
m .................................. 61
B ng 4.29: K t qu nghiên c u v s lá trung bình m i ra trên ch i ghép c a cây
Trám en ghép các công th c thí nghi m giai o n v n
B ng 4.30: K t qu t l cây t t, trung bình, x u và cây
v
m ............... 62
tiêu chu n xu t
n c a cây Trám en ghép .......................................................... 62
vi
DANH M C CÁC HÌNH
Trang
Hình 4.1:
th bi u di n t l s ng c a cây Trám en ghép
các công th c
thí nghi m v v trí ghép ......................................................................... 37
Hình 4.2: Bi u
ghép
bi u di n t l cây t t, trung bình, x u c a cây Trám en
các công th c thí nghi m ............................................................ 44
Hình 4.3: Bi u
en ghép
Hình 4.4:
bi u di n t l cây
tiêu chu n xu t v
n c a cây Trám
các công th c thí nghi m ..................................................... 45
th bi u di n t l s ng c a cây Trám en ghép
các công th c
thí nghi m v tu i cành ghép .................................................................. 46
Hình 4.5: Bi u
bi u di n t l cây t t, trung bình, x u c a cây Trám ghép
các công th c thí nghi m ........................................................................ 54
Hình 4.6: Bi u
bi u di n t l cây
tiêu chu n xu t v
n c a cây Ghép
các công th c thí nghi m ........................................................................ 54
Hình 4.7:
th bi u di n t l s ng c a cây Trám en ghép
thí nghi m v
Hình 4.8: Bi u
các công th c
ng kính g c ghép và cành ghép ................................. 56
bi u di n t l cây t t, trung bình, x u c a cây Trám ghép
các công th c thí nghi m ........................................................................ 63
Hình 4.9: Bi u
en ghép
bi u di n t l cây
tiêu chu n xu t v
n c a cây Trám
các công th c thí nghi m ..................................................... 63
vii
DANH M C CÁC T
VI T T T
CT
: Công th c
CTTN
: Công th c thí nghi m
SL
:S l
TB
: Trung bình
ng
viii
M CL C
Trang
PH N 1: M
U.......................................................................................... 1
1.1. Tính c p thi t c a
tài .................................................................... 1
1.2. M c ích - m c tiêu c a
tài .......................................................... 3
1.2.1. M c ích........................................................................................ 3
1.2.2. M c tiêu ........................................................................................ 3
1.3. Ý ngh a c a
tài ............................................................................. 3
1.3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c ............................... 3
1.3.2. Ý ngh a th c ti n ........................................................................... 3
PH N 2: T NG QUAN V N
NGHIÊN C U ...................................... 4
2.1. C s nghiên c u .............................................................................. 4
2.1.1. C s khoa h c tuy n ch n cây tr i ................................................ 4
2.1.2. C s khoa h c c a ph
ng pháp ghép .......................................... 6
2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i .................................................. 11
2.3. Tình hình nghiên c u trong n
c .................................................... 13
2.4. M t s thông tin v loài cây Trám
en [2] ...................................... 16
2.5. T ng quan khu v c nghiên c u ....................................................... 20
PH N 3: T
NG, N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U .. 22
3.1.
it
ng, ph m vi nghiên c u ....................................................... 22
3.2.
a i m và th i gian ti n hành ...................................................... 22
3.3. N i dung nghiên c u....................................................................... 22
3.4. Ph
ng pháp nghiên c u ................................................................. 22
3.4.1. Ph
ng pháp b trí thí nghi m ..................................................... 23
3.4.2. Ph
ng pháp thu th p s li u ....................................................... 24
3.4.4. Ph
ng pháp x lý s li u ............................................................ 25
3.5. Các b
c ti n hành ......................................................................... 25
ix
3.5.1. Công tác ngo i nghi p ................................................................. 25
3.5.2. Công tác n i nghi p ..................................................................... 30
PH N 4: K T QU VÀ PHÂN TÍCH K T QU .................................... 36
4.1. K t qu nghiên c u nh h
ng c a v trí ghép
n s hình thành c a
cây Trám en ghép ......................................................................... 36
4.1.1. K t qu nghiên c u nh h
ng c a v trí ghép
n t l cây s ng . 36
4.1.2. K t qu nghiên c u nh h
ng c a v trí ghép
n sinh tr
ng chi u
dài ch i ghép .................................................................................. 39
4.1.3. K t qu nghiên c u nh h
ng c a v trí ghép
n s lá m i trên
ch i ghép ....................................................................................... 42
4.1.4. D tính t l xu t v
n c a cây Trám en ghép
các công th c thí
nghi m v v trí ghép ..................................................................... 43
4.2. K t qu nghiên c u nh h
ng c a tu i cành ghép
n s hình thành
c a Trám en ghép ......................................................................... 45
4.2.1. K t qu nghiên c u nh h
ng c a tu i cành ghép
n t l s ng
c a cây Trám en ghép ................................................................... 46
4.2.2. K t qu nghiên c u nh h
ng c a tu i cành ghép
n sinh tr
ng
chi u dài ch i c a cây Trám en ghép ............................................ 49
4.2.3. K t qu nghiên c u nh h
ng c a tu i cành ghép
n s lá m i
trên ch i ghép ................................................................................ 52
4.2.4. D tính t l xu t v
n c a cây Trám en ghép
các công th c thí
nghi m ........................................................................................... 53
4.3. K t qu nghiên c u nh h
ghép
ng c a
ng kính g c ghép và cành
n s hình thành c a cây Trám
en ghép ............................. 55
4.3.1. K t qu nghiên c u nh h
ghép
ng c a
ng kính g c ghép và cành
n t l cây s ng c a cây ...................................................... 55
x
4.3.2. K t qu nghiên c u nh h
ghép
n sinh tr
ng kính g c ghép và cành
ng chi u dài ch i c a cây Trám en ghép ........... 59
4.3.3. K t qu nghiên c u nh h
ghép
ng c a
ng c a
ng kính g c ghép và cành
n s lá m i trên ch i ghép .................................................. 62
4.3.4. D tính t l xu t v
n c a cây Trám en ghép
các công th c thí
nghi m ........................................................................................... 62
PH N 5........................................................................................................... 65
K T LU N, KI N NGH ............................................................................ 65
5.1. K t lu n .......................................................................................... 65
5.2. Ki n ngh ........................................................................................ 66
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 67
1
PH N 1
M
U
1.1. Tính c p thi t c a
tài
Nâng cao n ng su t c a r ng tr ng là m t trong nh ng m c tiêu c n
c trong s n xu t lâm nghi p hi n nay.
nâng cao n ng su t r ng tr ng m t
trong nh ng khâu mang tính quy t nh ó là s d ng gi ng t t
Nh có gi ng
t
tr ng r ng.
c c i thi n và áp d ng các bi n pháp k thu t nh
thâm canh mà n ng su t các loài cây tr ng nông nghi p trong nh ng n m qua
ã t ng r t nhi u. Trong Lâm nghi p, cây r ng có
i s ng ngày dài ngày,
khó áp d ng các bi n phát k thu t thâm canh khác nên công tác gi ng l i
càng quan tr ng. Dù tr ng r ng kinh t hay tr ng r ng phòng h
gi ng t t theo m c tiêu
u ph i có
t ra.
Trong các n m g n ây, các trung tâm nghiên c u gi ng cây r ng trong
c n
c ti n hành nghiên c u v ch n gi ng, kh o nghi m và nhân gi ng cho
nhi u lo i cây r ng ã
td
c m t s k t qu b
v ng l n cho tr ng r ng nguyên li u
n
c
u, m ra m t tri n
c ta.
Nhân gi ng là khâu cu i cùng trong công tác c i thi n gi ng.
c
c tính t t c a cây gi ng ng
gi ng sinh d
ghép k t h p
cành ghép, t o
ng. Trong ph
ng dung ph
ng phát nhân gi ng sinh d
c s c s ng tr c a g c ghép v i
ng pháp nhân
ng, ph
ng pháp này ã và ang
ng pháp
c tính di truy n t t c a
c cây ghép v a s ng lâu, v a mau ra qu và gi
tính di truy n t t c n ch n l c,
ph
i ta th
gi
c
c
ng th i cây có chi u cao th p h n, vì v y
c áp d ng r ng rãi trong vi c t o cây gi ng
tr ng v i m c ích l y qu .
Trám en (Canarium nigrum Engler) là cây g b n a có chi u cao t 2030 m,
ng kính ngang ng c có th
t 50 - 70 cm, thân tròn th ng, tán lá r ng
và xanh quanh n m, có tác d ng ch ng xói mòn b o v
t, c i thi n khí h u t t.
2
Ngoài ra cây Trám en còn cung c p m t s s n ph m ph có giá tr và
r t g n g i v i nhân dân. Qu trám en ã
i
c dùng làm th c ph m r t lâu
Vi t Nam. Qu trám “ m” là món n quen thu c trong các b a c m c a
các gia ình
mi n B c tr
c kia. T qu trám có th ch bi n thành nhi u
món n ngon nh : trám kho cá, trám nh i th t... Qu trám còn
làm ô mai m n, ng t
c nhi u ng
d u béo, có v bùi, có th
n s ng, ép d u ho c làm nhân bánh.
Qu trám còn
d ch, thanh l c, gi i
d ng thanh nhi t, gi i
cr
c dùng
i a thích. Nhân h t trám ch a nhi u
c dùng làm thu c vì có tác d ng gi i khát, sinh tân
cr
u. Lá có v h i
ng, h i chát, tính mát, có tác
c, tiêu th ng, ch th ng. Vì v y qu trám dùng gi i
u, cá nóc ho c ch a hóc x
th p, au l ng, g i tê li t c
ng cá... R cây trám dùng ch a phong
ng. Lá tr c m m o, viêm
ng hô h p trên,
viêm ph i, phù th ng, gh l .
Trung Qu c (t nh Vân Nam) dùng r trám tr
dùng tr xu t huy t t cung, ban
dùng tr n i th
c; qu tr n i th
au d dày, b ng l a; lá
ng xu t huy t, ho; v r
ng th huy t.
Nh a trám en có th dùng th p sáng ho c dùng trong công ngh véc ni
s n. Nh ng nh a trám en th
ng ít và chóng khô
c h n trám tr ng, nên ít
khi khai thác nh a t cây trám en.
Trám en là cây a m c ích có th làm nhà c a, nguyên li u g dán, óng
thông th ng. G trám en nh , m m, màu xám tr ng, giác lõi không phân
bi t, có th dùng làm nhà, óng
, làm g dán l ng, bút chì, diêm, b t gi y.
Cây Trám en tr ng t h t lâu cho qu , m t khác không ph i cây nào
c ng cho qu . Cây có nhi u hoa cái thì cho qu nhi u, còn nh ng cây có hoa
c, hoa l
ng tính không cho qu ho c s n l
tr ng Trám en l y qu , n u tr ng cây t h t,
ch t l
ng qu r t th p. V i m c ích
ch n
c cây cho qu sai,
ng qu nh mong mu n c n ph i m t kho ng 8-10 n m m i tuy n
3
ch n
c.
kh c ph c
c i m trên, hi n nay tr ng Trám
ích chính là l y qu , nên s d ng cây ghép
th i cây tr ng
u cho qu
nhân gi ng Trám
áp ng
en b ng ph
s ng cao và sinh tr
en v i m c
tr ng v a nhanh ra qu
ng
c m c ích kinh doanh. Tuy nhiên khi
ng pháp ghép,
cây ghép
t
ct l
ng t t thì còn ph thu c vào nhi u y u t nh : ph
ng
pháp ghép, k thu t ghép, tu i cành ghép, cây m l y cành, công tác ch m sóc
sau khi ghép,…Vì v y tôi th c hi n
s
y u t
n i t i
n s
nigrum Engler) ghép t i tr
tài: “Nghiên c u nh h
hình thành cây gi ngTrám
ng
1.2. M c ích - m c tiêu c a
ng c a m t
en (Canarium
i H c Nông Lâm Thái Nguyên”.
tài
1.2.1. M c ích
Góp ph n t o gi ng Trám en ghép ph c v cho m c ích tr ng l y qu .
1.2.2. M c tiêu
Xác
nh
c
cao v trí ghép, tu i cành ghép,
cành ghép phù h p trong nhân gi ng cây Trám en b ng ph
1.3. Ý ngh a c a
ng kính g c và
ng pháp ghép.
tài
1.3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
Là tài li u trong h c t p cho nh ng nghiên c u ti p theo và là c s
trong nh ng
tài nghiên c u trong các l nh v c có liên quan.
K t qu nghiên c u c a
tiêu ghép phù h p
tài s l a ch n
cây Trám en ghép sinh tr
c k thu t ghép, các ch
ng, phát tri n t t.
B sung t li u cho công tác gi ng d y, nghiên c u khoa h c và ch
o
s n xu t.
1.3.2. Ý ngh a th c ti n
S thành công c a
tài này có ý ngh a r t l n trong th c ti n s n xu t.
Góp ph n hoàn ch nh quy trình s n xu t cây trám en ghép
cung c p cây gi ng Trám en ghép tr ng l y qu .
v
n
m và
4
PH N 2
T NG QUAN V N
NGHIÊN C U
2.1. C s nghiên c u
2.1.1. C s khoa h c tuy n ch n cây tr i
* Bi n d cá th
Trong lâm nghi p, vi c l a ch n các tính tr ng c a cây làm m c tiêu
c a c i thi n gi ng c ng nh vi c l a ch n các ph
h p v i tính tr ng c n c i thi n s
hi u
ng pháp ch n l c thích
c ti n hành m t cách có hi u qu khi ã
c b n ch t di truy n c a tính tr ng ó.
Bi n d cá th là s phân hóa v m t di truy n gi a các cá th trong cùng
m t qu n th và
c th hi n ra ki u hình. Bi n d cá th có th do i u ki n
s ng gây nên thì bi n d này không có ý ngh a v m t di truy n. vì v y, ng
chú ý
n bi n d cá th s ng trong cùng i u ki n hoàn c nh mà nó
i ta
ct ob i
nhân t di truy n và ây chính là c s cho vi c ch n cây tr i [8]
Trong các lo i bi n d ó, ng
có liên quan
i ta th
n n ng su t cây tr ng nh t c
ng chú ý tr
sinh tr
c tiên
n các bi n d
ng, d ng tán, thân cây,
kh n ng t a th a t nhiên. Nh ng bi n d cá th , nh t là nh ng bi n d có liên
quan
ns nl
ng cây tr ng là khó phát hi n, nh ng bi n d này gây nên b i
nh ng tính tr ng s l
ng do có s tác
ng gen. Vì v y, ph i có l
l n, nên tìm ra nh ng bi n d t t thì s có ý ngh a l n và
ng quan sát
t n kém h n con
ng t o ra bi n d .
* C s di truy n c a các tính tr ng ch y u ch n cây tr i
Các y u t gây nên bi n d gi a các cá th có th tách làm 2 ngu n:
nhân t di truy n (G) và i u ki n hoàn c nh (E).
P=G+E
Các nhân t này có th t bi n
Trong ó, khác nhau v môi tr
i gây nên s khác bi t gi a các cá th .
ng có th là t ng
t,
m và
phì c a
5
l p
t m t gi a các v trí trong khu r ng. S khác nhau v nhân t di truy n
gi a các cá th ch y u là do bi n d t h p nh vi c thu nh n các nhi m s c
th t b m c a chúng qua sinh s n h u tính.
Cây tr i là v n quý trong c i thi n gi ng cây r ng, nh ng cây có ph m
ch t t t h n
c tuy n ch n v i
v
h t gi ng có ph m ch t di truy n
t l n s là
c c i thi n
it
ng cung c p ngu n
m c
th p cho s n xu t
trên quy mô l n. Theo k t qu nghiên c u m t s n
c thì s d ng h t gi ng
c l y tr c ti p t cây tr i c ng có th góp ph n làm t ng s n l
sau lên 10 - 20% so v i gi ng
Cây tr i
th hi n s tác
tr
tác
c ánh giá qua ki u hình, mà ki u hình
ng c a ki u gen v i tu i cây và i u ki n hoàn c nh. Trong
ng tu i thì m t cây
ng c a ki u gen là chính, trong tr
c tính t t cho
c ch n là cây tr i có th là do
ng h p này cây tr i d dàng di
i sau, còn cây tr i do i u ki n hoàn c nh chi
ph i t o nên thì các cây này khó có th di truy n các
c tính t t cho
Sau khi ch n cây tr i thì công vi c ti p theo c a m t ch
thi n gi ng là ph i ánh giá các tính tr ng t t c a nó cho
nghi m h u th (c y mô, c y hom),
thông qua kh o nghi m h u th
truy n các
c tính t t cho
có kh n ng di truy n các
kh i ch
i
i trà [8].
c ch n l c m i
ng h p r ng tr ng
truy n các
ng c a
i sau.
ng trình c i
i sau b ng kh o
c g i là kh o nghi m dòng vô tính,
xác
nh nh ng cây tr i có kh n ng di
i sau (cây u vi t). Còn nh ng cây nào không
c tính t t cho
i sau thì c n ph i lo i b ngay
ng trình c i thi n gi ng.
Sau khi ti n hành kh o nghi m và ánh giá là nh ng cây tr i có kh
n ng di truy n các
c tính t t cho
cung c p ngu n v t li u dinh d
ngh mô hom,
i sau, thì nh ng cây ó s là
ng cho các v
it
ng
n gi ng hay cho các công
t o ra hàng lo t các b n sao gi ng nhau trên quy mô công
nghi p ph c v cho tr ng r ng dòng vô tính cao s n.
6
2.1.2. C s khoa h c c a ph
Ghép là ph
ng pháp ghép
ng pháp nhân gi ng vô tính
c th c hi n b ng s k t
h p gi a m t b ph n c a cây này v i b ph n c a cây khác
t h p ghép cùng sinh tr
Ghép cây là ph
t o thành m t
ng và phát tri n nh m t th th ng nh t.
ng pháp nhân gi ng, theo ó, ng
nhi u cây m , gi ng t t, ang sinh tr
i ta l y t 1 ho c
ng, nh ng ph n o n cành, khúc r ,
m m ng ... r i nhanh chóng và khéo léo l p
t vào v trí thích h p trên cây
khác, g i là cây g c ghép, sau ó ch m sóc
ph n ghép và g c ghép li n l i
v i nhau, t o ra m t cây m i; trong ó cây g c ghép thông qua b r , có ch c
n ng l y dinh d
ng trong
ch c n ng sinh tr
t
nuôi toàn b cây m i, còn ph n ghép có
ng và t o s n ph m. Ng
i ta th
ng bi u th cây ghép
b ng 2 cách cây g c ghép + ph n ghép ho c ph n ghép/cây g c ghép.
Khi b t n th
ng, cây có th t làm lành v t th
ng và ghép cây là t n
d ng kh n ng ó c a cây. Khi ghép, òi h i t ng sinh g (mô phân sinh) trên
m t c t c a ph n ghép ti p h p ch t ch v i t ng sinh g trên m t c t c a cây
g c ghép và nh v y v t ghép m i mau li n l i
t o thành 1 cây m i, t c là
thao tác ghép ph i chu n và úng k thu t.
Khi c t ngang cành cây, ta th y ngoài cùng là bi u bì r i
n v cành,
t ng sinh g (mô phân sinh), trong cùng là lõi g . T ng sinh g liên t c phân
chia c 2 phía: phía ngoài t o ra l p v và phía trong t o ra lõi g . Do v y, khi
ghép, n u 2 m t t ng sinh g c a ph n ghép và g c ghép ti p h p v i nhau
ch t ch thì v t ghép mau li n và ph n ghép s s ng. Khi ghép yêu c u m t
c t c a ph n ghép và c a g c ghép nh t thi t ph i th t nh n (t c là khi c t
ph i dùng dao ghép r t s c) và ph i
h i v t th
c áp ch t v i nhau
c quan ph c
ng c a c 2 bên có th nhanh chóng li n l i v i nhau. Do v y, khi
ghép ph i dùng dây qu n ch t ph n ghép vào g c ghép. Th c ch t, quá trình
lành v t ghép di n bi n nh sau:
7
Khi ghép
sinh g t ng tr
2 m t c a v t c t hình thành 1 l p màng m ng, sau ó t ng
ng r t nhanh, l p
ghép và g c ghép). T
y ch tr ng gi a 2 m t v t c t (c a ph n
ó màng m ng b hu ho i, các t ch c mô t bào c a
ph n ghép và g c ghép d n hoà h p, g n bó v i nhau, h th ng v n chuy n
dinh d
ng liên k t v i nhau do t ng sinh g t o ra v phía ngoài và g phía
trong và n i các m ch ng d n c a lõi g v i ng l c th m c a l p v l i v i
nhau và h th ng m ch d n th c s
ghép
c cung c p dinh d
ng, n
c liên k t, thông su t. Lúc này, ch i
c và b t
u sinh tr
ng.
h u h t các loài cây, k c Trám m t c t ngang c a thân (cành) cây
bao g m các b ph n c b n sau: ph n g , libe, và t
ng t ng.
- Ph n g : các t bào g non t o thành các ng m ch, các ng m ch này
làm nhi m v d n n
c và dinh d
ng khoáng t r cây lên nuôi các b ph n
bên trên cây.
- Libe: d n các s n ph m
xu ng nuôi các b ph n bên d
-T
ng hóa trên tán cây (s n ph m quang h p)
i.
ng t ng: là mô phân sinh bên có th sinh ra t bào m i. Trong
ghép quan tr ng nh t là s ti p xúc gi a t
ng t ng c a cành ghép và t
ng
t ng c a g c ghép, nh s ti p xúc này cùng v i quá trình phân chia liên t c
c at
ng t ng mà cành ghép và g c ghép có th n i li n l i v i nhau, trao
ch t c a cây di n ra làm cho cây sinh tr
yêu c u khi thao tác ghép là t
khít nhau. T
ng phát tri n bình th
ng. Vì v y,
ng t ng c a cành ghép và g c ghép ph i trùng
ng t ng ch y u là phân sinh ngang, sinh ra g m i, m ch g
m i vào phía trong sinh ra libe m i, v m i ra phía ngoài. T
tr
i
ng m nh trong mùa sinh tr
ng c a cây.
ghép thành công thì c n ph i có s
ghép: g li n g , libe li n libe, t
càng nhi u càng t t.
ng t ng sinh
i ng gi a cành ghép và g c
ng t ng li n t
ng t ng, s
i ng này
8
* C s di truy n h c
Kh n ng nhân gi ng sinh d
ng c a các loài cây là r t khác nhau. Các
loài cây khác nhau c ng thích h p v i t ng ph
d
ng. Nh ng
ng pháp nhân gi ng sinh
c i m này là do nhân t di truy n c a chúng quy t
nh.
* C s t bào h c
V t li u
v t chúng
nhân gi ng sinh d
c
t trong môi tr
ng là m t b ph n sinh d
ng thích h p
ng c a sinh
các t bào s ng sinh tr
ng
b ng cách phân bào nguyên nhi m liên ti p, phân hóa hình thành các c quan
nh r , ch i lá…. T o thành m t cây hoàn ch nh. Trong quá trình ó tuy hình
thái, ch c n ng c a các c quan
c hình thành có khác nhau, song nhân t
di truy n là b nhi m s c th c a chúng không th thay
i.
* C s sinh lý, sinh hóa
Cây l y v t li u nhân gi ng
nhân gi ng sinh d
tình tr ng sinh lý t t là m t ti n
ng thành công. L
ng n
c trong cây
tính tr ng sinh lý t t. Bu i sáng s m là cây có hàm l
trong ngày. Ch t dinh d
m nh và lâu dài
Hàm l
h
ng rõ r t
hàm l
ng n
y
c
th hi n
y
ng trong cây l y v t li u nhân gi ng có nh h
n s hình thành và phát tri n c a cây sinh d
cho
nh t
ng
ng.
ng Hydratcacbon và Nit là hai lo i ch t quan tr ng nh t, nh
n hình thành cây con. Thông th
ng n u v t li u nhân gi ng có
ng Hydratcacbon cao, Nit th p thì kh n ng ra r cao và ng c l i thì kh
n ng ra ch i m nh.
Quá trình phát tri n cá th c a cây
c chia thành 3 giai o n chính:
non tr , chuy n ti p và thành th c. Sinh v t thu c các loài khác nhau, th m
chí các cá th c a m t loài c ng khác nhau trong quá trình chuy n giai o n
t non tr sang thành th c. Giai o n non tr , thành th c dài hay ng n, m nh
hay y u
u do nhân t di truy n ki m soát.
9
* Kh n ng hòa nh p trong quá trình ghép
Kh n ng hoà nh p: Gi a các cây có s khác bi t v c u trúc mô, t
bào, v sinh lý, v tính di truy n v.v... N u ghép nh ng cây mà s khác bi t
ó không l n thì kh n ng hoà nh p c a chúng cao và cây ghép d s ng, sau
ó sinh tr
ng phát tri n thu n l i, ng
c l i s khác bi t nói trên càng l n thì
kh n ng hoà nh p càng th p, vi c ghép s khó thành công. M t s cây, khi
ghép thì s ng, nh ng sau sinh tr
tr
ng không bình th
ng, th m chí sinh
ng t t nh ng l i không em l i giá tr kinh t .
Quy lu t chung là ngu n g c th c v t càng g n thì kh n ng hoà nh p
càng m nh. Có m t s cây khó ghép mà ph i ti n hành ghép ngay trên cùng
loài nh : nhãn l ng, v i, trám. Vi c ghép các cây khác h th c v t, t tr
c
n nay ch a thành công.
Nh ng bi u hi n không hoà nh p:
ó là các bi u hi n nh v t ghép
không lành, ho c lành nh ng m m ghép không sinh tr
ng ho c sinh tr
nh n i ti p giáp ch ghép y u, g p gió d g y ho c bi u hi n
nh ph n ghép phình to h n g c ghép ho c ng
h n ph n ghép
n i ti p giáp
c l i ph n g c ghép phình to
trên. C ng có khi s không hoà nh p bi u hi n
màu c a lá, lá r ng non, sinh tr
ng
ng ch m; có tr
s bi n
ng h p lá quá r m r p, n
hoa ra s m, nhi u cây phát tri n thành d d ng. Bi u hi n không hoà nh p có
khi xu t hi n r t ch m t i 10 n m sau khi ghép v.v...
Nh ng nguyên nhân có th g m: s khác bi t v c u trúc gi i ph u gi a
g c ghép và ph n ghép, làm cho h th ng m ch d n không th ng nh t v i
nhau, d n
y
n tình tr ng n
c và các ch t dinh d
. K t qu là ch ghép phình to không
liên k t
ng không
c cung c p
u. Khi các t ng sinh g không
c v i nhau thì ph n ghép d g y tách kh i g c ghép. N u v
không liên k t thì các ch t
c t ng h p qua quang h p l i không cung c p
cho r c a g c ghép, làm r b th i, cây ch t toàn b .
10
Kh n ng không hoà nh p c a m t s ch c n ng sinh lý: Sau khi ghép,
n u nhu c u dinh d
hoà s d n
ng c a g c ghép và thân ghép không
c áp ng hài
n s không hoà nh p. M t khác, s khác bi t v áp l c th m
th u gi a 2 ph n cây ghép c ng là nguyên nhân c a s không hoà nh p.
Trong th c ti n s n xu t, ng
ph c hi n t
i ta dùng cách ghép l
ng tính
kh c
ng không hoà nh p.
* Nh ng y u t khác nh h
ng
n ghép:
- Ch ng lo i cây:
Có lo i d ghép nh quýt, cam, ào, lê, táo,… có lo i khó ghép nh
trám, h ng, h t d , v i, nhãn l ng,…
ó là do
c tính di truy n, c u trúc t
ch c mô t bào...lo i cây có m , ch t ta-nanh nhi u thì c ng khó ghép.
- Ch t l
ng c a g c ghép và ph n ghép:
Cành, m t ghép và g c ghép có s c s ng cao thì t l ghép s ng c ng
cao.
i v i g c ghép thì khi ghép c n b r phát tri n m nh vì sau khi ghép,
toàn b cây c n
y
ch t dinh d
phía trên (cành, m m...)
ng
phát tri n sinh tr
ng. Ph n ghép
u c n lo i kho m nh, ang có s c sinh tr
ng
cao (bánh t , không sâu b nh...) thì t l ghép s ng m i cao.
- Th i v ghép:
Th i v ghép phù h p th
ng
c ch n vào mùa xuân và mùa thu,
có các i u ki n th i ti t thu n l i. Nh ng th i gian quá nóng, quá l nh, m a
nhi u
u nh h ng x u
Nhi t
thích h p
n ghép cây.
v t ghép mau lành dao
có th ghép cây trong ph m vi nhi t
quan tr ng, khi
ng t 200C - 300C (m c dù
t 50C - 320C).
m c ng gi vai trò
m không khí g n bão hoà là có l i cho v t ghép mau lành. Vì
v y, sau khi ghép, c n dùng các v t li u nh ni lông, lá cây...
cho v t ghép. Tuy nhiên v n ph i có
th ng mau lành.
thoáng nh t nh
bao b c, gi
m
cung c p oxy cho v t
ng th i ph i ch ng m a th m vào v t ghép.
11
- Các y u t quan tr ng sau ây nh h
ng
n kh n ng ghép s ng c a
các t h p:
Tình tr ng ng ngh c a cành và m t ghép, m c
bào
nh sinh tr
ng và t
Kh n ng ho t
thu n th c và mô t
ng t ng.
ng c a mô t bào t
ng t ng c a g c ghép.
i u ki n khí h u t i thích ( s phân chia t bào
c xúc ti n m nh và
kh n ng ti p h p t t gi a các g c ghép và cành ghép khi m
c a không khí là 100% và nhi t
t
ng
i
t 170C - 320C).
- Cu i cùng là k thu t ghép:
Khi ghép òi h i thao tác nhanh, d t khoát, chu n xác
nh n v i kích c c a ph n ghép kh p v i v t c t
ph i ghép ngay, càng nhanh càng t t
khô. Bu c dây là r t c n thi t,
mtc t
c
g c ghép; sau khi c t xong
m t c t không b oxy hoá ho c gió th i
ti p giáp
t cao và tránh nhi m khu n.
2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i
Có nhi u d n li u cho th y ng
ngàn n m tr
i Trung Qu c ã bi t ghép cây t hàng
c công nguyên Aristore (384 - 322 TCN) ã nói v ngép trong
tác ph m c a mình. Th i k Ph c H ng (1350 - 1600) ng
d ng th c ti n c a ghép. Nhi u lo i cây
b ng ph
rái
c
c Anh trong ngh làm v
t ng tuy ch a rõ b n ch t c a nó.
n ng
a vào Châu Âu và duy trì
ng pháp ghép. Vào th k th XVI - XVII ghép
các n
i ta chú ý
c áp d ng r ng
n và nh n th y vai trò c a l p t
ng
u th k XVIII Stephen Hales trong tác
ph m nghiên c u v “ tu n hoàn c a nh a” trong cây ã nh n th y s t n t i
c a ph n gi a cây và vai trò c a nó trong v n chuy n các ch t t r lên trên
thân cây. C ng trong kho ng th i gian này, Duhamel ã nghiên c u s hình
thành t h p ghép, s v n chuy n c a nh a qua ch ghép. N m 1821, Thourin
ã mô t 19 ph
ng pháp ghép và nh ng bi n
i do ghép cây gây ra [6].
12
Vào n m 1840, ông Marier de Boissdyver ng
i Pháp
vùng r ng
Phongtennoblo ã ghép trên 10.000 cây Thông en xu t x Korzica (Pinus
nigra sp. Lariciot) lên g c ghép cây thông en non tr nh m nhân r ng xu t
x có giá tr và
s n xu t h t gi ng
Nhân g ng b ng ph
ph c v tr ng r ng [11].
ng pháp ghép
trong s n xu t nông nghi p và
c coi là m t công ngh tiên ti n
c áp d ng ph bi n
n qu trên th gi i. Ngoài ra, nó còn
nh ng n
c tr ng cây
c s d ng nghành cây c nh, cây
công nghi p cây thu c (Sing R.B.1993). Cây n qu lâu n m, n u s d ng
c t h p m t ghép , g ghép thích h p ngoài các u i m h n h n so v i
các ph
ng pháp nhân gi ng khác v kh n ng sinh tr
cao, m c
cây con
ng
ng, h s nhân gi ng
u,… cây ghép còn có kh n ng thích ng v i
di u ki n b t l i nh h n hán, l nh, úng,…. M t khác nó làm cho cây lùn i.
Thành t u n i b t c a u th nhân gi ng b ng ph
ng pháp ghép là
trong ngh tr ng táo, vi c s d ng g c ghép lùn và n a lùn
cách m ng trong ngh tr ng táo
tán cây nh l i, tr ng d
ti n l i, gi m b t
c coi là cu c
Châu Âu. Vì khi s d ng g c ghép ó làm
c nhi u h n, s m cho qu , n ng su t cao, ch m só
c công thu hái.
Hà Lan nh có gi ng m i và nhân gi ng b ng ph
v i các lo i g c ghép lùn và n a lùn mà
t ng
cm t
ng pháp ghép
cây tr ng (4000
- 10.000 cây/ha) cây s m ra qu , tán nh nên thu n l i cho vi c ch m sóc và
thu hái. S n l
ng trên m i
n v di n tích t ng lên
N m 1973, Burgess cho bi t
B ch àn E. grandis ã
t
Coffs Harbou, Oxtraylia, ghép cho cây
c nh ng thành công ban
Trung Qu c ã có nh ng b
Trám tr ng và b c
n 45% [13].
c i s m trong ho t
u [11].
ng c i thi n gi ng
u cho ra m t xu t x , gia h (family) h u tính và m t s
dòng h vô tính (strain) tuy n ch t các cay u th lai và nhân gi ng b ng
ph ng pháp ghép.
13
Ghép
ã tr
thành ph
ng pháp chu n
(Tectonagrandis) (Muniswami, 1997). Thông th
i v i cây T ch
ng có hai mùa ghép trong
n m ó là vào mùa xuân (tháng 3 - tháng 4) và mùa thu ( tháng 10 - tháng 11),
song
ây cây T ch t l s ng c a cây ghép vào mùa xuân cao h n so v i
mùa thu và ch i ghép c ng sinh tr
ng t t h n. Các n
c
n
, Thái Lan
ghép T ch t l thành công t i 98%.
K t qu ghép T ch
Bangwladet (Banik 1991) ghép áp cành
tt l
s ng là 94,4%, ghép n i cành là 60,7%, ghép m t ch T là 74,3%. T nh ng
n m 1950 các ph
d ng v
ng th c ghép ã
c dùng
các n
c Châu Âu
xây
n gi ng cho nhi u lo i cây r ng. Hi n nay ghép v n là m t ph
th c nhân gi ng
nhi u n
ng
c trên th gi i [11].
2.3. Tình hình nghiên c u trong n
Ngh tr ng cây n qu
c
Vi t Nam ã có cách ây h n 2000 n m, trong
l ch s d ng n c và gi n c,
t n c ta ch u h u qu n ng n c a chi n tranh,
vi c phát tri n khoa h c k thu t và nghiên c u ng d ng và s n xu t còn h n
ch . Sau hòa bình l p l i,
ng và nhà n c ã có nh ng ch tr ng chính sách
phát tri n Nông Lâm nghi p toàn di n. T sau nh ng n m 1960, các vi n nghiên
c u c a các tr ng
i h c Nông lâm
c thành l p ã t o ra m t b c nh y v t
trong s n xu t và nghiên c u khoa h c nông lâm nghi p.
Trong s n xu t nông nghi p: H n 40 n m qua, ngành nông nghi p ã
t
d c thành t u to l n. Trong ó công ngh nhân gi ng sinh d ng g m: chi t,
ghép, nuôi c y mô…. ã
s loài hoa, cây c nh.
c ng d ng h u h t cho các loài cây n qu và m t
n nay ã xây d ng và hoàn thi n các quy trình k thu t
nhân gi ng cây n qu nh : Nhãn, v i, cam, chanh, b i, lê, táo… các v n nhân
gi ng ã phát tri n
n ng su t và ch t l
h u h t các t nh và các vùng trong s n xu t trong n c ta,
ng cây tr ng ngày càng
c c i thi n.
