Nghiên cứu tình hình gà mắc bệnh cầu trùng và biện pháp phòng trị tại huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn (Khóa luận tốt nghiệp)

TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

NÔNG THÚY H NG

Tên

tài:

NGHIÊN C U TÌNH HÌNH GÀ M C B NH C U TRÙNG VÀ
BI N PHÁP PHÒNG TR T I HUY N V N LÃNG
T NH L NG S N

KHÓA LU N T T NGHI P

IH C

H ào t o: Chính quy
Chuyên ngành: Ch n nuôi Thú y
Khoa: Ch n nuôi Thú y
L p: 43 CNTY
Khóa h c: 2011 – 2015
Gi ng viên h ng d n: TS. Nguy n V n S u

Thái Nguyên - 2015


i

L IC M
Su t 4 n m h c t p trên gi ng

N
ng

kho ng th i gian mà m i sinh viên chúng ta
gian

i h c, th i gian th c t p là
u mong

i. ây là kho ng th i

cho t t c sinh viên có c h i em nh ng ki n th c ã ti p thu

trên gh nhà tr

c

ng ng d ng vào th c ti n s n xu t.

c s nh t trí c a tr

ng

i H c Nông Lâm Thái Nguyên, Ban Ch

nhi m khoa Ch n nuôi Thú y. Em

c phân công th c t p t i Tr m Thú y

huy n V n Lãng – T nh L ng S n.

cs h

th y giáo h

ng d n ch

o nhi t tình c a

ng d n TS. Nguy n V n S u và s quan tâm giúp

th y cô, các cán b , nhân dân

a ph

ng, cùng s

c a các

ng viên giúp

ình, b n bè cùng v i s n l c c a b n thân em ã hoàn thành

c a gia
t th c t p

c a mình.
Em xin

c bày t lòng bi t n sâu s c t i:

Th y giáo TS. Nguy n V n S u ã t n tình giúp

và tr c ti p h

ng

d n em trong su t quá trình th c t p t t nghi p.
Ban Giám hi u tr

ng

i H c Nông Lâm Thái Nguyên, Ban Ch nhi m khoa

Ch n nuôi Thú y cùng toàn th các th y cô giáo trong khoa Ch n nuôi Thú y –
Tr

ng

i H c Nông Lâm Thái Nguyên ã t n tình d y d và dìu d t em trong

su t th i gian h c t i tr

ng c ng nh th i gian th c t p t t nghi p.

ng th i, em c ng xin g i l i c m n chân thành t i Ban lãnh

Tr m Thú y huy n V n Lãng, Ban lãnh
t o i u ki n giúp

o

o chính quy n và nhân dân các xã ã

em trong su t quá trình th c t p t t nghi p.

Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày 05 thánh 06 n m 2015
Sinh viên

Nông Thúy H ng


ii

L I NÓI

U

ng châm “H c i ôi v i hành”, “Lý thuy t g n li n v i th c

V i ph

ti n”, th c t p t t nghi p là giai o n cu i cùng trong ch
các tr

ng

i nói chung và tr

Và m i sinh viên
gian c n thi t

ng trình ào t o c a

ng

i H c Nông Lâm Thái Nguyên nói riêng.

u ph i tr i qua

t th c t p t t nghi p, ây là kho ng th i

sinh viên ti p c n v i s n xu t, nh m nâng cao ki n th c ã

c h c trong nhà tr
nghi m th c t . T

ng

ó nâng cao

ng th i giúp sinh viên có
c trình

viên k n ng t ch c, tri n khai các ho t

c nh ng kinh

chuyên môn, rèn luy n cho sinh
ng, ng d ng ti n b khoa h c k

thu t vào s n xu t. T o cho mình tác phong làm vi c nghiêm túc úng
ng

c nhu c u xã h i góp ph n xây d ng n n nông nghi p n

n, áp

c nhà ngày

càng phát tri n.
Xu t phát t nguy n v ng c a b n thân,
Ch nhi m khoa Ch n nuôi Thú y – Tr
cùng v i s giúp

,h

ng

cs

ng ý c a tr

ng, Ban

i H c Nông Lâm Thái Nguyên

ng d n t n tình c a th y giáo TS. Nguy n V n S u và

s ti p nh n c a Tr m Thú y huy n V n Lãng – T nh L ng S n, em ã ti n
hành

tài: “Nghiên c u tình hình gà m c b nh c u trùng và bi n pháp

phòng tr t i huy n V n Lãng, t nh L ng S n” Do b

c

u làm quen v i

công tác nghiên c u khoa h c, ki n th c chuyên môn ch a sâu, kinh nghi m
th c t ch a nhi u và th i gian th c t p ng n nên b n khóa lu n c a em không
tránh kh i nh ng h n ch , thi u sót. Em r t mong nh n
óng góp c a các th y cô giáo cùng các b n
em

ng nghi p

c nh ng ý ki n
b n khóa lu n c a

c hoàn thi n h n.
Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày 05 tháng 06 n m 2015
Sinh viên

Nông Thúy H ng


iii

DANH M C CÁC B NG

B ng 4.1. K t qu công tác ph c v s n xu t ................................................... 43
B ng 4.2: T l m c b nh c u trùng gà t i m t s xã thu c huy n V n Lãng –
t nh L ng S n .................................................................................................... 44
B ng 4.3: K t qu xác
B ng 4.4: T l và c

nh t l nhi m b nh c u trùng gà theo
ng

nhi m c u trùng

gà theo tu i ........................... 46

B ng 4.5: T l m c b nh c u trùng theo các tháng
B ng 4.6 : T l gà ch t do c u trùng theo

tu i .......... 45

các xã i u tra.............. 47

tu i ........................................... 48

B ng 4.7: Tri u ch ng c a b nh c u trùng gà .................................................. 49

B ng 4.8: B nh tích c a gà nghi m c b nh c u trùng ....................................... 50
B ng 4.9 : K t qu

i u tr b nh c u trùng gà................................................... 51


iv

DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T

TS

Ti n S

Cs

C ng s

n

S l

ng gà

THT

T huy t trùng

LMLM

L m ng long móng


v

M CL C
Ph n 1. M
1.1.

U ................................................................................................ 1

tv n

..................................................................................................... 1

1.2. M c tiêu và yêu c u c a
1.2.1. M c tiêu c a

tài ..................................................................... 2

tài .................................................................................... 2

1.2.2. M c ích nghiên c u ................................................................................. 2
1.3. Ý ngh a c a

tài ......................................................................................... 2

1.3.1. Ý ngh a trong khoa h c ............................................................................. 2

1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n.............................................................................. 2
Ph n 2. T NG QUAN TÀI LI U ...................................................................... 3
2.1. C s khoa h c ............................................................................................. 3
2.1.1

c i m sinh lý tiêu hóa và trao

2.1.2

c tính chung c a b nh c u trùng

2.1.3 Tác nhân gây b nh c u trùng
2.1.4 Vòng

i ch t

gia c m ................................ 3

gia súc, gia c m .............................. 5

gà ............................................................. 7

i c a c u trùng gây b nh cho gà ................................................. 10

2.1.5 S nhi m b nh c a c u trùng

gia c m .................................................. 12

2.1.6 Quá trình sinh b nh

gà .......................................................................... 13

2.1.7 S mi n d ch c a gà

i v i b nh c u trùng ............................................ 14

2.1.8 Tri u ch ng b nh c u trùng gà................................................................. 15
2.1.9 B nh tích .................................................................................................. 17
2.1.10.Ch n oán............................................................................................... 18
2.1.11 M t s thu c phòng và i u tr b nh c u trùng
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

gà ............................. 19

c ................................................ 23

2.2.1 Tình hình nghiên c u trong n

c............................................................. 23

2.2.2.Tình hình nghiên c u ngoài n

c ............................................................ 25

Ph n 3.

IT

3.1.

ng và ph m vi nghiên c u .............................................................. 27

it

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U......... 27


vi

3.2.

a i m và th i gian ti n hành ................................................................. 27

3.3 N i dung nghiên c u ................................................................................... 27
3.4 Ph

ng pháp nghiên c u............................................................................. 27

3.4.1 Ph

ng pháp l y m u ............................................................................... 27

3.4.2 Ph

ng pháp xác

nh các ch tiêu nghiên c u........................................ 27

3.4.3 Các ch tiêu nghiên c u ............................................................................ 28
3.4.4 Ph

ng pháp s lý s li u ........................................................................ 29

3.4.5 Ph

ng pháp m khám b nh tích gà m c b nh c u trùng ....................... 30

3.4.6 Ph

ng pháp i u tr b nh c u trùng ....................................................... 30

Ph n 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ................................... 32
4.1. Công tác ph c v s n xu t ......................................................................... 32
4.1.1. i u tra c b n ........................................................................................ 32
4.1.2 N i dung, ph

ng pháp th c hi n công tác ph c v s n xu t ................. 39

4.1.3. K t qu công tác ph c v s n xu t .......................................................... 40
4.1.3.3 Công tác khác ........................................................................................ 42
4.1.4 K t lu n và

ngh .................................................................................. 43

4.2. K t qu nghiên c u .................................................................................... 44
4.2.1 T l m c b nh c u trùng
4.2.2. K t qu xác

gà thu c huy n V n Lãng – t nh L ng S n 44

nh t l nhi m b nh c u trùng gà theo tu i t i m t s xã

thu c huy n V n Lãng – t nh L ng S n ........................................................... 45
4.2.3. T l và c

ng

nhi m c u trùng gà theo tu i .................................... 46

4.2.4 T l m c b nh c u trùng theo các tháng i u tra.................................... 47
4.2.5 K t qu ki m tra t l gà m c b nh c u trùng ch t theo
4.2.6. Tri u ch ng c a gà m c b nh c u trùng

tu i.............. 48

m t s xã thu c huy n V n

Lãng – t nh L ng S n ........................................................................................ 49
4.2.7. B nh tích

i th c a gà nghi m c b nh c u trùng

m t s xã thu c

huy n V n Lang – t nh L ng S n ..................................................................... 50


vii

4.2.8 K t qu

i u tr b nh c u trùng gà ........................................................... 51

Ph n 5. K T LU N, T N T I VÀ

NGH ................................................ 53

5.1. K t lu n ...................................................................................................... 53
5.2. T n t i ........................................................................................................ 53
5.3.

ngh ....................................................................................................... 54


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
Trong nh ng n m g n ây ngành ch n nuôi n

tri n. Ch n nuôi ã và ang làm thay
thu nh p cho ng

i ch t l

c ta ang ngày càng phát

ng cu c s ng, nâng cao m c

i dân, t o ra các s n ph m có giá tr dinh d

cao ph c v nhu c u trong n
ch n nuôi gia c m

c và xu t kh u ra n

c quan tâm hàng

c ngoài. Trong ó ngành

u vì nó có kh n ng áp ng nhanh

nhu c u v th t và tr ng, t l protein cao có
nguyên t khoáng vi l

ng và kinh t

axit amin thi t y u, giàu

ng làm t ng giá tr vi sinh v t h c c a s n ph m. Có

th nói ngành ch n nuôi gia c m ã óng góp l n lao vào công cu c xóa ói
gi m nghèo, n

c an

nh

i s ng xã h i và thúc

y s phát tri n kinh t chung

c nhà.
Tuy nhiên, nh ng n m g n ây tình hình d ch b nh v n x y ra nhi u và

di n bi n ph c t p. Dù ch n nuôi theo ph

ng th c nào thì d ch b nh c ng là

m t trong nh ng y u t gây thi t h i n ng n nh t, nh h
ngành ch n nuôi. Trong ó b nh c u trùng
th

ng xuyên x y ra và gây thi t h i l n

sinh trùng
l n, nh h

ng không nh cho

gà là m t trong nh ng b nh

n ch n nuôi gà.

ây là b nh do ký

ng tiêu hóa gây ra, làm cho gà m c b nh tr nên còi c c ch m
ng

n sinh tr

tu i nh ng gây ch t cao
Do ó

ng và s c s n xu t c a gà. B nh x y ra

m il a

gà con.

h n ch tác h i c a b nh và

giúp cho nhà ch n nuôi có

nh ng hi u bi t v b nh, cách phòng và tr b nh, chúng tôi ti n hành nghiên
c u

tài: “Nghiên c u tình hình gà m c b nh c u trùng và bi n pháp

phòng tr t i huy n V n Lãng, t nh L ng S n” .


2

1.2. M c tiêu và yêu c u c a
1.2.1. M c tiêu c a
- Xác

tài

tài

nh t l m c b nh c u trùng

gà t i m t s xã

huy n V n Lãng.

- Tìm hi u m t s bi n pháp phòng b nh cho gà.
- i u tra v l a tu i gà m n c m v i b nh c u trùng nh t
- Tìm hi u m t s thu c i u tr

c hi u

1.2.2. M c ích nghiên c u
- T k t qu nghiên c u l y ó làm c s khoa h c

xu t bi n pháp

phòng tr b nh c u trùng cho gà, mang l i hi u qu kinh t cho ng

i ch n nuôi.

- B n thân t p làm quen v i ph

1.3. Ý ngh a c a

ng pháp nghiên c u khoa h c.

tài

1.3.1. Ý ngh a trong khoa h c
K t qu nghiên c u c a

tài là nh ng thông tin khoa h c có giá tr b

sung thêm nh ng hi u bi t v m t s

c i m d ch t c a b nh c u trùng gà và

m t s lo i thu c tr c u trùng hi u qu .
1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n
-

ánh giá kh n ng i u tr b nh c a lo i thu c và

trình i u tr hi u qu , kinh t
- Làm quen v i ph

a ra nh ng li u

áp d ng r ng rãi trên th c ti n ch n nuôi.

ng pháp nghi n c u khoa h c

- Nâng cao ki n th c th c ti n, t ng kh n ng ti p xúc v i th c t ch n
nuôi t

ó c ng c và nâng cao ki n th c c a b n thân


3

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c
2.1.1

c i m sinh lý tiêu hóa và trao

i ch t

gia c m

Gia c m có ngu n g c t loài chim hoang d i, có b x
thân ph lông v , chi tr

c bi n thành cánh

ng x p, nh và

bay, con cái

tr ng sau khi p

thì n thành gia c m non.
Gia c m khác v i các

ng v t khác

ch t l n, thân nhi t cao (40 - 42˚C) nh

ch c

ng

c a quá trình trao

ó mà gia c m sinh tr

i

ng nhanh.

Các c quan tiêu hóa c a gia c m bao g m: khoang mi ng, h u, th c qu n trên,
di u, th c qu n d
và l huy t,

i, d dày tuy n, d dày c , ru t non, manh tràng, tr c tràng

ng th i có s tham gia c a gan và tuy n t y. S hình thành các

c quan tiêu hóa

d ng n p g p c a phôi gà b t

u t ngày p th 2 (t c sau

24 gi ). C u t o và ch c n ng c a b máy tiêu hóa gia c m c ng có nh ng

c

i m sau:
+ Khoang mi ng: Gia c m không có môi và r ng, hàm

d ng m ch có vai

trò l y th c n ch không có tác d ng nghi n nh . M t trên l

i có nh ng r ng r t

nh hóa s ng h

ng v phía trong

v n c th c n sau khi th m m t l

a th c n v phía th c qu n, nu t nguyên
ng nh n

th c n d chuy n vào th c qu n. Các tuy n
tri n, thành ph n ch y u là n

khoang mi ng gia c m kém phát

c b t và d ch nh y. Trong n

s ít men amilaza nên có ít tác d ng
+ H u: H u

c b t giúp làm dính và bôi tr n

c b t có ch a m t

i v i men tiêu hóa.

gi a khoang mi ng và th c qu n trên. Khoang m i và

mi ng thông v phía h u, còn phía tr

c h u có khe hô h p

thanh qu n.

+ Th c qu n: Th c qu n phình to thành di u. Di u gà hình túi, trong di u
có th ch a

c 100-120g th c n.

ng c a nhi t tr

di u th c n

c th m

ng lên làm m m và m t ph n hydrat cacbon

t ch u tác
c phân h y


4

d

i tác d ng c a men amylase (quá trình

ng hóa) t o ra quá trình vi sinh

v t di u. Th c n t th c qu n xu ng d dày r t nhanh.
+ D dày: T di u th c n

c

a vào d dày tuy n. D dày tuy n

c

c u t o t c tr n và có d ng ng ng n, có vách dày n i v i d dày c b ng eo
nh , kh i l

ng 3,5 - 6g. Th c n ch u tác

ng c a d ch v có ch a men

pepsin, axit chlohydric và ch t nh y musin (pH = 3,6 - 4,7). Th c n sau khi
c làm

ts

c chuy n

n d dày c .

ây là m t túi có d ng hình

a

c u t o t l p c r t dày và kh e. D dày c không ti t d ch tiêu hóa mà ch có
ch c n ng nghi n nh và tr n

u th c n v i d ch v c a d dày tuy n. D

tác d ng c a men d ch v d dày, protein

i

c phân gi i thành peptone và các

axit amin.
+ Ru t non: T d dày c , các ch t dinh d

ng

c chuy n vào ru t non,

t i ây các men c a d ch ru t và tuy n t y làm gi m n ng
thích h p cho s ho t

axit t o i u ki n

ng c a men phân gi i protein và gluxit trong th c n

c chuy n hóa t o thành nh ng ch t d h p thu.

ru t, gluxit

c phân

gi i thành các monosacarit nh men amilaza c a d ch t y và m t ph n c a d ch
ru t, protit

c phân gi i

n pepton và polipeptit, ti p ó các men proteolyse

c a d ch t y s phân gi i thành các axit amin, lipit thì
glyxerin và các axit béo nh men lipaza. Ch t x
manh tràng nh quá trình ho t

c chuy n hóa thành

c tiêu hóa m t l

ng nh

ng c a các vi khu n (Nguy n Duy Hoan

(1999) [4]).
Quá trình tiêu hóa trong ru t b t
ây ho t

u

ng tiêu hóa di n ra 85 - 95%.

b máy tiêu hóa vào máu và lympho

tá tràng và k t thúc

h i tràng. T i

gà, h p thu các ch t dinh d
u ti n hành ch y u

ru t non, bao

g m các s n ph m phân gi i protit, lipit, gluxit khoáng, vitamin và n
vì v y khi gà m c b nh c u trùng s gây nh h
th gà.

ng t

c. Chính

ng r t nghiêm tr ng

nc

manh tràng quá trình phân gi i các ch t trên còn ti p t c di n ra nh


5

ng ru t t n t i và do vi sinh v t ti t ra nh ng r t ít. Th c n

men

gi l i trong
qua

ng tiêu hóa c a gà trong th i gian ng n.

ng tiêu hóa h t 4 – 5 gi , gà tr

c

gà con th c n i

ng thành là 7 – 8 gi . Chính

c i m

này làm cho gà sau khi nu t ph i noãn nang c u trùng s cùng th c n di
chuy n nhanh xu ng

ng tiêu hóa xu ng ru t non, manh tràng, tr c tràng,

nên quá trình xâm nh p c a c u trùng vào bi u mô ru t x y ra r t nhanh ch
trong vài gi , b nh c u trùng x y ra nhanh, vòng
2.1.2

c tính chung c a b nh c u trùng
B nh c u trùng ã

i c u trùng ng n (5 - 7 ngày).

gia súc, gia c m

c Luvenhuch A phát hi n t n m 1632, cách ây

trên 370 n m cùng th i gian các nghiên c u v d ch t , lâm sàng, b nh lý, mi n
d ch và thu c i u tr

ã

c các nhà khoa h c m i th i

i dày công nghiên

c u và khám phá (Lê V n N m (2003) [10]). B nh c u trùng là m t trong
nh ng b nh quan tr ng nh t c a gia c m trên toàn th gi i. ó là m t lo i b nh
ký sinh trùng truy n nhi m ph bi n

ng tiêu hóa c a gia c m, và m t s

gia súc khác nh : trâu, bò, l n… B nh có th gây ch t nhi u gia c m, t l ch t
cao nh t là
100%).

gà

gia c m non (t l ch t cao

gà con, th con có th lên t i 80 –

b nh c u trùng là nguyên nhân gi m n ng su t tr ng t 10 –

30% và gây tiêu ch y hàng lo t.
Tính chuyên bi t c a c u trùng Eimeria th hi n r t nghiêm ng t, chúng
ch có th gây b nh cho ký ch mà chúng thích nghi trong quá trình ti n hóa và
bi u hi n không ch

i v i ký ch c a chúng mà m i lo i c u trùng ch khu trú

t i m t vùng, m t c quan nào ó nh t

nh trong c th ký ch . C ng là gia

c m nh ng m i loài l i có m t s loài c u trùng ký sinh riêng. C u trùng gà
không ký sinh trên ngan, ng ng…Trên cùng c th nh ng m i loài c u trùng
l i ký sinh trên m t v trí nh t
sinh

ru t non và ng

nh: C u trùng ký sinh

c l i (T Quang Hi n, 1996) [3].

manh tràng không ký


6

m i l a tu i

Gà

u b nhi m c u trùng, nh ng

m i l a tu i m c

nhi m khác nhau. Song b nh th ng th y nh t gà con t 10 – 60 ngày tu i, n ng
g n 15 - 45 ngày tu i. Trong ch n nuôi gia c m hi n t ng c u trùng r t a d ng,
nó luôn g n li n v i v sinh: Chu ng tr i m th p, kém thông thoáng, v sinh ch n
nuôi không

m b o, m t

ông, khí h u nhi t

i có tác d ng thúc

y b nh d

bùng phát và n ng n h n (Lê V n N m (2004) [11]).
C u trùng là

ng v t

n bào có hình c u, hình tr ng, hình b u d c, hình

tr hay hình elip (ph thu c vào t ng lo i c u trùng). C u trùng ký sinh ch
y u

t bào bi u bì ru t c a nhi u loài gia súc, gia c m và c

ng

i. Theo

Levine P.D. (1985) [21], b nh c u trùng do m t nhóm nguyên sinh

ng v t

n bào ngành Protozoa, l p: Sporozoa, l p ph : Coccidiasina, b :
Eucoccidiorida, phân b : Eimeriorina, h : Eimeridae g m 2 gi ng Eimeria và
Isospora, h Criptosporididae, gi ng Cryptosporidium.
Nh ng nghiên c u lúc này ch mang tính ch t kh i
các loài c u trùng gây b nh cho

u, ch a xác

nh rõ

ng v t. Khi c u trùng m i theo phân ra ngoài

c g i là noãn nang c u trùng (Oocyst). Có 3 l p v : ngoài cùng là l p màng
r t m ng bên trong có nguyên sinh ch t l n nh n thành các h t, gi a ám
nguyên sinh ch t có m t nhân t

ng

i l n. Khi g p i u ki n môi tr

thu n l i thì nhân và nguyên sinh ch t b t

ng

u phân chia.

N u là c u trùng thu c gi ng Eimeria thì nhân và nguyên sinh ch t s
hình thành 4 bào t , m i bào t l i phân chia thành 2 bào t con, bào t con có
hình lê, chính bào t con này s xâm nh p vào niêm m c ru t, t ch c gan gây
ra nh ng t n th

ng b nh lý. Gi ng này hay gây b nh

gia c m.

N u là c u trùng thu c gi ng Isopora thì nhân và nguyên sinh ch t s
phân chia thành 2 bào t , m i bào t l i phân chia thành 4 bào t con, cu i
cùng hình thành 8 bào t con và c ng xâm nh p vào niêm m c ru t. Gi ng này
hay g p

chó, mèo.


7

2.1.3 Tác nhân gây b nh c u trùng

gà

B nh c u trùng gà do các nguyên sinh
Coccidia gây ra, ký sinh ch y u

ng v t khác nhau thu c b

t bào bi u mô ru t. C u trùng ký sinh

gà

thu c hai gi ng: Eimeria và gi ng Isospora (gi ng Isospora ít g p h n). Cho
n nay ã phát hi n 9 loài c u trùng thu c gi ng Eimeria ký sinh trên gà và
gây thi t h i l n ó là: Eimeria tennella, Eimeria necatrix, Eimeria brunette,
Eimeria mitis, Eimeria maxima, Eimeria acervulina, Eimeria praecox, Eimeria
hagani, Eimeria mivati.

n

c ta, k t qu phân lo i c u trùng tìm

th y tùy t ng khu v c, có th có t 5

c cho

n 8 loài c u trùng gây b nh cho gà.

Theo Hoàng Th ch (1999) [12] ã tìm th y s có m t c a 8 loài c u trùng gây
b nh trên gà nuôi t i mi n nam n
các tác gi trên th gi i thì

c ta. So v i 9 loài c u trùng tìm th y c a

Vi t Nam ch a th y nói t i E.paraecox.

Theo tác gi Phan L c và cs (1999) [7]cho bi t có 6 loài c u trùng gà ã
c phát hi n là: Eimeria tenella, Eimeria maixma, Eimeria mitis, Eimeria
brunette, Eimeria necatrix, Eimeria acervulina. M i lo i Eimeria th
sinh

m t o n ru t non nh t

Gia c m

Gà , v t

*

ng ký

nh:

Loài Coccidia

V trí ký sinh

E.tenella

Manh tràng ( ho c túi mù)

E.praecox

Tá tràng và trên ru t non

E.acervulina

Tá tràng và trên không tràng

E.mitis

Ru t non

E.maxima

o n gi a ru t non

E.necatrix

Ru t non và manh tràng

E.brunetti

Ph n cu i ru t non, tr c tràng, l huy t

E.hagani

Ph n

E.mivati

Ru t non

c i m hình thái, kích th

u ru t non

c các loài c u trùng gà:


8

Tr i qua quá trình nghiên c u, các nhà khoa h c ã ch ra tác nhân gây
b nh c u trùng gia c m v i nh ng

c i m sinh h c c a chúng.

- Theo k t qu nghiên c u c a Orlow F.M.(1975) [23]: Eimeria tenella
là loài c u trùng ph bi n r ng rãi nh t, noãn nang có hình b u d c màu xanh
nh t kích th

c kho ng 22,6 x 19 µm. Th i gian sinh s n b ng bào t trong

i u k n thu n l i có th ti n tri n t 18 - 48 gi . Khi
hình thành bào t kéo dài h n, còn nhi t

nhi t

th p, th i gian

t ng trên 30˚C thì s hình thành

bào t ng ng l i, các nang tr ng ch t.
- Theo nghiên c u c a Horton Smith C. và cs (1952) [19]: Eimeria necatrix
là loài c u trùng có

c l c cao, xong m c

ph bi n và kh n ng gây b nh c a

nó th p h n loài Eimeria tenella. Nang tr ng không có màu, hình tr ng ho c hình
b u d c, có v c ng và không có l noãn

m t trong 2

u nang tr ng có h t

c c. nh ng c u trùng ch a hình thành bào t nguyên sinh ch t không rõ.

l n

nang tr ng là 16,7 x 14,2 µm. Th i gian sinh s n bào t là 48 gi . Th i gian xâm
nh p trong c th gà là 138 - 140 gi . Gà con t 2 – 5 tu n tu i c m nhi m m nh

v i lo i c u trùng này. Giai o n phát tri n n i sinh th
nh ng chúng c m nhi m v i c

ng

gi a ru t non,

manh tràng.

- Theo Tyzzer (1929) [24] cho bi t: Eimeria mitis là loài c u trùng có
s c gây b nh và

c l c y u. Nang tr ng th

ng có hình c u, v b c không có

màu, không có l noãn, nang tr ng có h t c c, kh i nguyên sinh ch t không
u

n.

l n nang tr ng là 16,2 x 15,5 µm. Th i gian sinh s n bào t 24 –

48 gi . Ký sinh

ph n

u ru t non, ru t già, tá tràng. Sau khi nhi m vào c

th 36 gi , trong các t bào bi u bì nhung mao th y nh ng th phân l p thành

th c, th

ng có 6 – 21 th phân o n và các giao t

c hình thành vào ngày

th 5.
- E. brunetti: Loài này có

c l c cao nh ng không b ng loài E.tenella

và E. necatrix. Các nang tr ng có hình tr ng không màu, kích th

c noãn nang


9

là 18,8 – 24,6 µm. Sinh s n bào t k t thúc 24 gi , trong nang tr ng có th th y
m t ho c m t s h t c c. Loài này ký sinh

ph n cu i c a ru t non, ru t già,

tr c tràng và l huy t.
- K t qu nghiên c u c a Tyzzer (1929) [24] nh n th y r ng: E.
maxima c ng thu c lo i c u trùng có

c l c cao nh ng kh n ng gây b nh

th p h n E.tenella. Nang tr ng có hình b u d c và màu nâu vàng, v nang

tr ng h i s n sùi

u h p có l noãn nang và h t c c.Kh i nguyên sinh ch t

trong nh ng c u trùng ch a hình thành bào t thì có d ng hình tròn.
nang tr ng thay

l n

i t 29,3 – 13,6 µm. Quá trình sinh bào t kéo dài t 30 –

48 gi , th c n không có c trong nang tr ng l n trong bào t . Quá trình phát
tri n n i sinh di n ra su t c chi u dài ru t non, nh ng b nhi m nhi u ph n
tr

c và ph n gi a.
- Theo Tyzzer (1929) [24]: Eimeria acervulina là loài c u trùng có noãn

nang hình tr ng ho c hình ovan, không màu, kh i nguyên sinh ch t ch a hình
thành noãn nang có d ng h t r t
d c nh . Kích th

u.

u nh c a noãn nang có m t l sinh

c noãn nang là 14,3 x 19,5 µm, th i gian

nhi m kho ng 3 ngày. Th i gian sinh s n bào t 13 – 17 gi

b nh khi gà
nhi t

28 –

30˚C (ng n nh t so v i th i gian sinh bào t c a các loài c u trùng khác).Quá
trình phát tri n n i sinh ch y u

tá tràng và gây ra viêm ác tính.

- K t qu nghiên c u c aLevine P.D. (1942) [21] cho bi t: Loài Eimeria
hagani có noãn nang hình b u d c, s c gây b nh không m nh, ký sinh
trên và tá tràng c a ru t non. Loài này ch a th y gà nuôi n

ph n

c ta.

- E. praecox: Có hình b u d c, nguyên sinh ch t d ng tròn có nhân
gi a, h t c c không rõ là
Kích th

c i m khác bi t so v i các loài c u trùng khác.

c noãn nang là: 17 x 21,2 µm. Th i gian sinh s n bào t 24 – 36 gi ,

không có l noãn, ký sinh

u ru t non.

10

- E. mivati : c ng nh E. hagani và E. praecox ch a th y
nang hình c u, không màu, kích th

n

c ta, noãn

c noãn nang là 13,4 x 15,6 µm, s c gây

b nh không m nh.
2.1.4 Vòng
Vòng

i c a c u trùng gây b nh cho gà
i c a c u trùng

c tính t khi gia súc nu t ph i noãn nang có

s c gây b nh, qua quá trình sinh tr

ng, phát tri n trong và ngoài c th cho

n khi chúng l i t o ra nh ng noãn nang có s c gây b nh.
Noãn nang

Noãn nang gây

(Oocyst)

nhi m (Oocyst)

Bào t

Schizonte

(Trophotozoit)

Schizogonie
T bào cái
(

i ph i t )

H pt

Merozoit

T bào

Schogozogoit

c

(Ti u ph i t )
Vòng

i c a c u trùng g m 2 giai o n:

+ Giai o n

ngoài t nhiên: Noãn nang

g p i u ki n thu n l i v nhi t

,

c th i theo phân ra ngoài,

m, noãn nang phát tri n thành bào t

(c u trùng Eimeria phát tri n thành 4 túi bào t , trong m i túi bào t có 2 bào
t th ). Lúc ó tr thành noãn nang gây nhi m (Oocyst gây nhi m).
+ Giai o n

trong c th ký ch : Khi noãn nang c u trùng xâm nh p

vào c th theo th c n ho c n

c u ng, d

i tác d ng tr c ti p c a d ch d

dày, ru t, m t thì l p v c ng ó b phá v các noãn nang

c gi i phóng.

Chúng l p t c xâm nh p vào trong các t bào bi u bì ru t phát tri n thành

11

Schizonte.Schizonte ti p t c phát tri n và phân chia t o thành Schizogoni r i v
ra thành nhi u Schizogoit.Schizogoit ti p t c phát tri n thành Merozoit r i
thành t bào

c (ti u ph i t ) và t bào cái ( i ph i t ).T bào

c và cái k t

h p v i nhau t o thành h p t r i thành noãn nang (Oocyst).Th i gian hoàn
thành vòng

i là 5 – 7 ngày.

Trong vòng

i c a c u trùng di n ra hai ph

ng th c sinh s n ó là sinh

s n vô tính và sinh s n h u tính. Vì v y có th phân quá trình sinh s n c a c u
trùng qua 3 giai o n sau:
+ Giai o n sinh s n vô tính: C u trùng ký sinh
v t sinh s n theo ph

t bào bi u mô c a con

ng th c tr c phân.

+ Giai o n sinh s n h u tính: Sau giai o n sinh s n tr c phân s
hình thành các t bào cái ( i ph i t ), các t bào
c a giao t

c phân chia và l n lên

c (ti u ph i t ). Nhân

n ch ng m c nào ó thì xung quanh

m i nhân con hình thành nguyên sinh ch t bao b c và giao t
tr

ng thành. Chúng có hình qu lê, kích th

c nh , m t

d c. Quá trình hình thành giao t cái c ng di n ra t
ch khác là
giao t

m t

c ã

c

u có vòi sinh

ng t nh giao t

c,

u t bào có l sinh d c g i là micropil, thông qua l này

c chui vào bên trong giao t cái

Giao t cái to h n, ít chuy n

th c hi n ch c n ng th thai.

ng h n. Sau khi th thai xong c giao t

và cái hình thành m t h p t chung,

c

c b c chung m t v m i g m 2 l p

và chúng r i vào lòng ru t bi n thành noãn nang ch a chín g i là oocystit.
Hai giai o n trên

c ti n hành

trong c th ký ch nên g i là giai o n

n i sinh s n.
+ Giai o n sinh s n bào t : Theo

phân ra ngoài môi tr

ng tiêu hóa các noãn nang theo

ng nên g i là sinh s n ngo i sinh. T i ây chúng b t

u

phân chia thành 4 nguyên bào t (sporoblast). Quanh m i nguyên bào t l i
hình thành v b c riêng thành 4 nguyên bào t nang, nh ng c 4 nguyên bào t


12

nang này v n n m trong m t v b c chung g m 2 l p r t c ng có kh n ng b o
v t t v i các y u t gây h i cho chúng nh các lo i thu c kh trùng, hóa ch t
tiêu

c, ánh sáng m t tr i.

n ây chúng tr thành các bào t nang có s c

gây b nh và ti p t c nhi m vào v t ch .
S phát tri n c a nang tr ng ph thu c vào y u t ngo i c nh nh t là
nhi t

, m

cho nên th i gian phát tri n c a nang tr ng khác nhau.

ng

th i các lo i c u trùng khác nhau thì th i gian sinh bào t c ng khác nhau. ó
là

c i m r t quan tr ng trong phân lo i c u trùng.
Vòng

i c a c u trùng phát tri n khá nhanh. Sau khi gia c m n ph i

noãn nang, sau 1 - 2h các th bào t xâm nh p vào niêm m c tá tràng, 54h sau
khi b nhi m nó ã phá v r t nhi u niêm m c và có m t trong t bào bi u bì,
sau ó 16h b t

u nhân lên, sau 3 - 4h sinh s n cho ra m t th h m i. C ng

c giai o n ngoài c th thì th i gian hoàn thành vòng
d ng

i t 5 – 7 ngày.L i

c i m này khi i u tr ta cho thu c liên t c cho gà t 5 – 7 ngày.
Trong giai o n sinh s n h u tính và vô tính là th i k nung b nh và

phát tri n b nh c u trùng trong c th c a gà.Giai o n sinh s n bào t là
ngu n b nh. C u trùng gà là m t lo i n i ký sinh trùng trong t bào nh ng l i
có quá trình sinh tr

ng và phát tri n h t s c ph c t p, các lo i c u trùng gà

u phát tri n theo vòng

i chung. Vi c hi u bi t v vòng

i c a chúng là r t

quan tr ng trong vi c ch n oán, phòng và i u tr b nh.
2.1.5 S nhi m b nh c a c u trùng
Con

gia c m

ng mà gia c m m c b nh c u trùng là do gà nu t ph i noãn nang

c u trùng có s c gây b nh. Noãn nang c u trùng có trong th c n, n

c u ng,

t, chu ng tr i, d ng c ch n nuôi… Các loài chim, gia súc, ru i mu i…
có th là ngu n reo r t m m b nh. Ng

u

i ta ã ch ng minh r ng: Khi ru i

mu i nu t ph i noãn nang c u trùng, t i ru t thì noãn nang có kh n ng duy trì
s c gây nhi m trong vòng 24h.


13

Quá trình nhi m b nh chia làm 2 th i k :
+ Th i k ti n phát: kéo dài t khi gà nhi m ph i noãn nang c u trùng
cho t i khi xu t hi n nang tr ng trong phân.
+ Th i k phát b nh: Là khi phát hi n nang tr ng trong phân
nang tr ng bi n m t hoàn toàn ngoài c th . Khi nuôi d

n khi

ng, qu n lý không t t

s t o i u ki n phát tri n r m r . Vì v y, gà nuôi trong i u ki n môi tr
m

t, m t

ng

cao, th c n không t t, i u ki n v sinh kém…s t o i u ki n

thu n l i cho b nh c u trùng phát tri n và lây lan. Ngoài vi c tr c ti p phá v
các t bào niêm m c d n

n r i lo n ch c n ng cho các c quan chúng khu

trú, mà t i ó chúng còn phá v các mao m ch, mao qu n xung quanh gây ch y
máu bên trong, xu t huy t,…
Noãn nang c u trùng có s c s ng r t cao,
s ng 4 – 9 tháng, có th s ng 15 – 18 tháng
nhi t

trong

t có th duy trì s c

n i dâm mát, môi tr

ng m

t,

ôn hòa là i u ki n thu n l i cho c u trùng phát tri n. Nhi t

t 22 -

30˚C, ch c n 18 – 36h thì c u trùng sinh s n ra các bào t con. S c

kháng

c a noãn nang c u trùng v i nhi t
22 – 30%, nhi t
c u trùng th

cao, khô là r t th p và y u khi m

là 18 - 40˚C thì Eimeria tenella s ch t sau 1 - 5 ngày. B nh

ng ti n tri n âm , d k phát các b nh khác. Khi g p các i u

ki n thu n l i c u trùng phát tri n thành

ch t cao,
gi m t c

t

c bi t
sinh tr

d ch l n, mang tính h y di t, t l

gà con t l ch t có th lên
ng 12 - 30%, gà

n 100%. Ngoài ra b nh còn

gi m 20 - 40% s n l

ng tr ng

(Nguy n Th Kim Lan, 2008) [5].
2.1.6 Quá trình sinh b nh
Quá trình sinh b nh

gà
c hình thành t nh ng tác

m m b nh có h i gây b nh phá h y t i
Tác

ng ru t,

ng tr c ti p c a

ng m t và th n.

ng c gi i: Khi bào t con xâm nh p và sinh s n vô s

trên 3 t

bào bi u mô thì niêm m c ru t b phá h y m nh, gây ra viêm ru t và phá v t


14

bào bi u mô. Do ó tiêu hóa b r i lo n, c th không h p thu

dinh d

ng.

Ru t viêm và m ch máu b v ra n u d ch th và máu tràn vào xoang gây t
máu. Gà y u thi u máu và ki t l .
Tác

ng

c t : C u trùng sinh ra

c t làm gà trúng

nh ng r i lo n v th n kinh. Niêm m c ru t b t n th
khu n và

ng s m

c, th hi n
ng cho vi

c t xâm nh p c th .

Theo ông A.P.Matrimsky và Vxorekhop (1968) cho th y: Gà b b nh c u
trùng thành ph n
gi m hàm l

ng

m huy t b thay

i.

th i k

u c a b nh trong máu gà

m t ng s và glucose.

Theo Lê V n N m (2003) [10] cho bi t: T nh ng tác

ng tr c ti p c a

m m b nh, các giai o n phát tri n n i sinh c a c u trùng trong c th gà và
các y u t th phát, nh vào kh n ng tái sinh nhanh
các loài có
l

c l c cao gây t n th

ng l n t bào bi u bì, l

pd

t t c các loài,

ng lan tràn niêm m c ru t. T

c bi t

óm ts

i niêm m c, các m ch qu n th n kinh b h y

ho i ã hình thành các i u ki n thu n l i cho các vi sinh v t khác phát tri n,
xâm nh p vào c th làm b nh càng n ng và có th gây b i nhi m các b nh
khác. Do niêm m c b t n th

ng nên nhi u o n ru t không tham gia vào quá

trình tiêu hóa làm cho con v t b thi u dinh d
ng ng

ng

ng gây r i lo n tiêu hóa, d n t i

c t , phù n các c quan mô bào. S phá h y các t bào ru t làm

cho viêm ru t gây r i lo n ch c n ng h p thu v n

ng c a ru t gây a ch y,

quá trình viêm t ng sinh làm d ch r viêm ti t ra nhi u gây khó kh n h p thu
ch t dinh d

ng làm m t cân b ng n

2.1.7 S mi n d ch c a gà
Mi n d ch
nhi m th

c ti u trên c th gà.

i v i b nh c u trùng

i v i b nh c u trùng gà là mi n d ch có trùng và do s tái

ng xuyên ã

mi n d ch. Tuy nhiên, c

m b o cho s

ng

n

nh m m b nh trong c th gà có

mi n d ch trong b nh c u trùng không

ng

u và ph thu c vào loài c u trùng, vào li u c u trùng gây mi n d ch, s


15

ng gây nhi m, kh n ng gây b nh c a loài c u trùng, tr ng thái c th gà và

l

nhi u y u t khác. V n

mi n d ch c u trùng

c r t nhi u nhà khoa h c

nghiên c u và công b :
K t qu nghiên c u c a Tyzzer (1992) [24] ã ch ng minh b ng th c
nghi m tính

c hi u c a mi n d ch trong b nh c u trùng. Tác gi nh n th y

nh ng gà kh i b nh v i loài c u trùng này thì có kh n ng ch ng l i loài c u
trùng y khi chúng xâm nh p l n sau.
Mi n d ch

c t o ra t

ng

i b n v ng

i v i loài c u trùng, khi các

giai o n phát tri n c a chúng ti n tri n và xâm nh p sâu trong mô bào và mi n
d ch kém b n v ng khi các giai o n phát tri n c a chúng ch phát tri n trong
l p bi u bì niêm m c ru t. V i nh ng loài gây b nh y u E.mitis, E.acervulina
ký sinh trong t bào bi u bì ru t non thì t o ra mi n d ch ng n, không b n v ng
i v i l n c m nhi m sau. Ng

c l i các th i k n i sinh c a E.tenella phát

tri n không ch trong bi u bì mà còn xâm nh p vào l p d
mà ôi khi còn th y chúng c d

i bi u c a niêm m c

i l p sâu màng niêm m c. V i loài c u trùng

ó thì ch c n m t li u nh nang tr ng, trong th i gian ng n c ng ã

gây ra

mi n d ch v ng ch c.
Theo Horton Smith C., (1952) [19]cho r ng th i gian mi n d ch trong
b nh c u trùng là t
ph

ng

i dài nh ng ph thu c vào nhi u y u t ,

c bi t là

ng pháp mi n d ch. N u tiêm cho gà con m t li u l n nang tr ng c u

trùng thì t i ngày th 14
thì s c

chúng có s c

kháng v i b nh và t i ngày th 42

kháng ó gi m i m t ít. Sau khi tiêm cho gà con 3 li u nang tr ng,

m i li u cách nhau m t tu n thì chúng có

s c

kháng và có th t b o v ,

không b tái nhi m.
2.1.8 Tri u ch ng b nh c u trùng gà
B nh c u trùng gà có th i gian nung b nh t 4 - 6h gây b nh cho gà
m i l a tu i nh ng th
40 ngày tu i, th

ng g p nh t

gà 10 – 90 ngày tu i,

ng b m c b nh r t n ng mà ch y u

c bi t gà t 18 –

th c p tính.


16

Theo D

ng Công Thu n (1995) [14], Tr nh V n Th nh (1975) [13],

Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [6], gà b b nh c u trùng th
ch m ch p, kém n ho c b
n

c u ng nhi u n

n, lông xù, xã cánh, phân loãng l n máu t

c, d ch t do m t n

v t mang trùng, gà th

ng m c b nh

+ Th c p tính: Th

ng l

ng x y ra

c và m t máu. Gà tr

3 th :
gà 18 – 40 ngày tu i, b nh di n bi n t

c qua các bi u hi n lâm sàng th

tri u ch ng i n hình là: Lúc
c,

i ta ghi

ng kéo dài t 3 – 7 ngày. V i các

u gà gi m n, bu n ng , a phân loãng s ng (do

th c n không tiêu hóa t t). Khi có hi n t

gà u ng nhi u n

i, khát

ng thành là

2 – 3 tu n l , sau th i gian nung b nh, c quá trình di n bi n mà ng
nh n

,

ng viêm xu t huy t trong ru t thì

r l loi hay t l i thành ám. Quan sát nh ng gà

ta th y c r t, m t nh m, hai cánh xã xu ng, lúc

u phân có màu vàng tr ng,

màu vàng xanh sau ó phân có màu nâu l n máu, nhi u con a ra máu t
nh t nh t vì thi u máu, v ch h u môn gà

ng
i. Gà

khám thì th nh tho ng th y phân

bám xung quanh h u môn, m t s gà có bi u hi n th n kinh bán li t ho c li t.
Th c p tính gây ch t gà trong th i gian 3 – 4 ngày, t l ch t r t cao 70 - 80
%, n u không i u tri k p th i, s gà còn l i chuy n sang th mãn tính. T l

ch t nhi u hay ít còn ph thu c vào ch
c a con v t v i b nh c u trùng, c
+ Th mãn tính: Th

ng

ch m sóc, qu n lý, s c

kháng

nhi m c u trùng.

ng ch x y ra

gà tr

ng thành,

th này v c

b n tri u ch ng c ng nh th c p tính nh ng không i n hình. B nh kéo dài t
vài tu n

n vài tháng. Gà m c b nh gi m th tr ng, gi m s n l

ng tr ng, gây

thi t h i v m t kinh t và gà th ng ít b ch t.
+ Th mang trùng: Gà tr ng thành mang m m b nh tuy nhiên bi u hi n
không rõ ràng nên ít

c chú ý, gà v n n u ng bình th

Có nh ng con c m nhi m v i b nh

m c

ch ng, sau khi kh i b nh chúng t o

c mi n d ch

b nh cho chúng.

c i m này

ng ôi khi a ch y.

nào ó không th y có tri u
i v i loài c u trùng gây

u th y khi gà n m t l

ng nào ó thu c

ch ng c u trùng thì có có nhi m b nh c ng không có tri u ch ng c a b nh.


17

2.1.9 B nh tích

Gà m c b nh c u trùng xác ch t g y, niêm m c nh t nh t, phân dính
quanh h u môn, quan sát các bãi phân th y trong phân có l n máu, b nh tích
ch y u

ru t. M c

, v trí bi n

i

ru t có liên quan

n t ng loài c u

trùng mà gà m c ph i.
E. tenella: gây b nh tích ch y u
huy t phình to, ch a

manh tràng. Manh tràng viêm xu t

y ch t d ch có máu, trong ó có nh ng c c máu nh ,

x p, vách manh tràng m ng i. Màng niêm m c b h y ho i, ph
v t loét t ngoài có th nhìn th y rõ.

y nh ng

giai o n cu i c a b nh niêm m c ru t

h i tr ng, d y và có các c c máu.

E. necastrix: Ru t non s ng to, thành ru t dày lên, ch t ch a trong ru t
màu h ng nh t ho c màu xám, th nh tho ng có l n c c máu, ru t m t kh n ng
nhu

ng.
E. brunette: B nh tích

ph n sau

ng tiêu hóa. Gây viêm xu t huy t

c manh tràng, tr c tràng và l huy t. Gây viêm hóa s i trong ru t (viêm ru t
hóa s i) cùng d ch xu t ti t nhày l n máu, phân màu tr ng có l n các v t máu.
E. maxima:Gây viêm ph n

u ru t non, màng niêm m c b h y ho i

xu t huy t. Viêm ru t xu t huy t v i thành ru t dày và xu t huy t l m ch m.
Ru t non ch a

y ch t nhày màu nâu ho c màu h ng nh t.

E. acervulina: Gây gi m tr ng l
phù, sung huy t
th

ng gà, phân tr ng. Tá tràng dày, s ng

. Trên b m t ru t tá tràng hay ph n

u ru t non, nh ng t n

ng l n màu tr ng – xám. Trên tiêu b n t ch c, v trí c u trùng ký sinh

bi u mô.
E. hagani: Gây b nh tích

tá tràng, ph n tr

c ru t non, thành ru t có

nh ng i m xu t huy t, niêm m c ru t viêm cata n ng.
Nh v y các v trí

c tr ng cho loài chính là m t trong nh ng y u t

quan tr ng giúp cho vi c ch n oán b nh.