Đánh giá đa dạng thực vật thân gỗ kiểu rừng hỗn giao cây lá rộng và lá kim trên núi đá thuộc khu bảo tồn loài sinh cảnh Nam Xuân Lạc huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn (Khóa luận tốt nghiệp)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.96 MB, 68 trang )
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
--------------
HÀ TH NH T
Tên
tài:
“ ÁNH GIÁ A D NG TH C V T THÂN G KI U R NG H N GIAO
CÂY LÁ R NG VÀ LÁ KIM TRÊN NÚI Á THU C KHU B O T N
LOÀI & SINH C NH NAM XUÂN L C, HUY N CH
N,
T NH B C K N”
KHÓA LU N T T NGHI P
H
ào t o
IH C
: Chính quy
Chuyên ngành/ngành
: Qu n lý tài nguyên r ng
Khoa
: Lâm nghi p
Khóa h c
: 2011 - 2015
Thái Nguyên, 2015
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
--------------
HÀ TH NH T
Tên
tài:
“ ÁNH GIÁ A D NG TH C V T THÂN G KI U R NG H N GIAO
CÂY LÁ R NG VÀ LÁ KIM TRÊN NÚI Á THU C KHU B O T N
LOÀI & SINH C NH NAM XUÂN L C, HUY N CH
N,
T NH B C K N”
KHÓA LU N T T NGHI P
H
ào t o
: Chính quy
Chuyên ngành/Ngành : Qu n lý tài nguyên r ng
L p
: 43-qltnr.n01
Khoa
: Lâm nghi p
Khóa h c
: 2012 - 2015
Gi ng viên h
ng d n : ThS. Nguy n V n M n
- Khoa Lâm Nghi p
IH C
i
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân
tôi. Các s li u và k t qu nghiên c u là quá trình i u tra trên th c
a hoàn
toàn trung th c, khách quan, ch a công b trên các tài li u, n u có gì sai tôi
xin ch u hoàn toàn trách nhi m!
Thái Nguyên, ngày 30 tháng 05 n m 2015
XÁC NH N C A GVHD
Ng
Th.s Nguy n V n M n
i vi t cam oan
Hà Th Nh t
XÁC NH N C A GV CH M PH N BI N
Giáo viên ch m ph n bi n xác nh n sinh viên
ã s a ch a sai sót sau khi H i
(Ký, h và tên)
ng ch m yêu c u!
ii
L IC M
N
V i quan i m h c i ôi v i hành, lý thuy t g n li n v i th c ti n
nh m giúp cho sinh viên n m v ng nh ng ki n th c ã h c và v n d ng có
hi u qu vào th c ti n m i sinh viên tr
t o c a nhà tr
ng
c khi hoàn thành ch
u ph i tr i qua quá trình th c t p t t nghi p. Trong quá
trình nghiên c u và vi t lu n v n tôi ã nh n
giúp
ng trình ào
c s quan tâm h
c a nhi u t p th , cá nhân trong và ngoài tr
ng d n
ng.
Tôi xin chân thành c m n s quan tâm d y b o c a th y cô giáo khoa
Lâm Nghi p tr
ng
i h c Nông Lâm Thái Nguyên, chân thành c m n
Khu b o t n loài và sinh c nh Nam Xuân L c, Ch
n
n, B c K n ã giúp tôi
hoàn thành lu n v n m t cách t t nh t.
c bi t tôi vô cùng bi t n th y giáo Ths. Nguy n V n M n ã tr c
ti p h
ng d n, ch b o t n tình cho tôi trong quá trình th c t p
tôi hoàn
thành t t lu n v n này.
Trong quá trình th c t p m c dù b n thân ã c g ng h t s c nh ng do
th i gian có h n, trình
b n thân h n ch và b
c
u làm quen v i công tác
nghiên c u nên khóa lu n này không tránh kh i nh ng thi u sót. Tôi r t mong
nh n
c s quan tâm óng góp ý ki n c a các th y cô giáo và b n bè
khóa lu n c a tôi
c hoàn thi n h n.
Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, Ngày 30tháng 05 n m 2015
Sinh viên
Hà Th Nh t
iii
DANH M C CÁC B NG
B ng 2.1. Di n tích r ng khu b o t n phân theo tr ng thái .............................. 29
B ng 4.1. C u trúc t thành th c v t thân g ki u r ng h n giao cây lá r ng và
lá kim trên núi á .............................................................................................. 39
B ng 4.2. Ch s
a d ng th c v t thân g ki u r ng h n giao cây lá r ng và lá
kim trên núi á .................................................................................................. 40
B ng 4.3 . T ng h p taxon phân lo i th c v t thân g theo ngành và l p KBT
loài và sinh c nh Nam Xuân L c ...................................................................... 41
B ng 4.4. T ng h p s loài th c v t thân g c a KBT theo giá tr s d ng .... 42
B ng 4.5. Các h và s loài th c v t thân g quý hi m c a h trong khu b o
t n loài và sinh c nh Nam Xuân L c ................................................................ 43
B ng 4.6. M t
và ch t l
ng cây tái sinh c a các loài th c v t thân g ...... 43
B ng 4.7. Công th c t thành t ng cây tái sinh
các ÔTC có cây tái sinh là
th c v t thân g ................................................................................................. 45
B ng 4.8. M t
và ch t l
ng cây tái sinh c a các loài th c v t thân g ...... 46
iv
DANH M C VI T T T
KBTL & SCNXL
: Khu b o t n loài và sinh c nh Nam Xuân L c
UBND
: y ban nhân dân
DSH
: a d ng sinh h c
HST
: H sinh thái
NN & PTNN
: Nông nghi p và phát tri n nông thôn
VQG
:V
QXTV
: Qu n xã th c v t
km2
: Kilo mét vuông
D1,3
:
H
: Chi u cao
KBT
: Khu b o t n
M
: Mét
PCCCR
: Phòng cháy ch a cháy r ng
n qu c gia
ng kính ngang ng c
v
M CL C
TRANG PH BÌA
L I CAM OAN .............................................................................................. i
L I C M N ................................................................................................... ii
DANH M C CÁC B NG............................................................................... iii
DANH M C VI T T T ................................................................................. iv
M C L C ......................................................................................................... v
Ph n 1. M
1.1.
U .............................................................................................. 1
tv n
................................................................................................... 1
1.2. M c tiêu yêu c u c a
1.3. Ý ngh a c a
tài ........................................................................ 3
tài ....................................................................................... 3
1.3.1. Ý ngh a trong khoa h c ........................................................................... 3
1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n ........................................................................... 4
Ph n 2. T NG QUAN NGHIÊN C U ............................................................ 5
2.1. C s khoa h c c a
tài .......................................................................... 5
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n
2.2.1. Tình hình nghiên c u ngoài n
2.2.1.1. Nghiên c u v
c................................................... 7
c ........................................................... 7
a d ng sinh h c .......................................................... 7
2.2.1.2. Các nghiên c u liên quan
n th m th c v t r ng trên núi á vôi ..... 8
2.2.2. Tình hình nghiên c u trong n
c .............................................................. 9
2.2.2.1. Các nghiên c u liên quan
n DSH .................................................... 9
2.3. T ng quan khu v c nghiên c u ................................................................ 18
2.3.1. i u ki n t nhiên khu v c nghiên c u................................................. 18
2.3.1.1. V trí
2.3.1.2.
a lý ......................................................................................... 18
c i m t nhiên .............................................................................. 19
2.3.2. i u ki n kinh t - xã h i khu v c nghiên c u ...................................... 20
2.3.2.1. Dân s , dân t c và ngu n lao
ng ................................................... 20
vi
2.3.2.2. Tình hình kinh t và thu nh p c a ng
i dân s ng xung quanh khu
b o t n ............................................................................................................ 21
2.3.2.3. T p quán sinh ho t, s n xu t ............................................................. 22
2.3.2.4. Hi n tr ng c s h t ng t i các xã vùng
m .................................. 26
2.3.2.5. ánh giá chung v kinh t - xã h i khu v c vùng
m ...................... 27
2.3.3.Khái quát v tài nguyên r ng khu v c nghiên c u ................................ 28
2.3.3.1. Di n tích r ng .................................................................................... 28
2.3.3.2. Tr l
PH N 3.
ng r ng ................................................................................... 29
IT
NG, N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U. 31
3.1.
it
ng và ph m vi nghiên c u............................................................ 31
3.2.
a i m và th i gian ti n hành ............................................................... 31
3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 31
3.4. Ph
ng pháp nghiên c u.......................................................................... 32
3.4.1. Ph
ng pháp k th a các tài li u s n có .............................................. 32
3.4.2. Ph
ng pháp thu th p s li u
hi n tr
3.4.2.1. i u tra t ng th th m th c v t và xác
ng ........................................ 32
nh
it
ng nghiên c u ... 32
3.4.2.2. i u tra thu th p s li u trên ô tiêu chu n ........................................ 32
3.4.2.3.Thu hái và x lý m u ........................................................................... 34
3.4.3. Ph
ng pháp x lý s li u..................................................................... 34
Ph n 4. K T QU NGHIÊN C U ................................................................. 38
4.1. C u trúc c a ki u r ng h n giao cây lá r ng và lá kim trên núi á ......... 38
4.2.
a d ng c a th c v t thân g c a r ng h n giao cây lá r ng và lá kim
trên núi á ........................................................................................................ 38
4.2.1. T thành th c v t thân g ..................................................................... 38
4.2.2. Ch s
a d ng ..................................................................................... 39
4.3. Th ng kê th c v t thân g c a r ng h n giao cây lá r ng và lá kim trên
núi á ............................................................................................................... 40
vii
4.4. Xác nh các lo i th c v t thân g có giá tr b o t n cao và kh n ng tái sinh
t nhiên c a nó ................................................................................................. 42
4.4.1. Các loài th c v t thân g có giá tr b o t n cao .................................. 42
4.4.2 Kh n ng tái sinh t nhiên c a các loài th c v t thân g ..................... 45
4.3.
xu t m t s gi i pháp b o t n và phát tri n h th c v t thân g trên
núi á ............................................................................................................... 47
Ph n 5. K T LU N VÀ KI N NGH ........................................................... 50
5.1. K t lu n .................................................................................................... 50
5.2. Ki n ngh ................................................................................................. 51
TÀI LI U THAM KH O
PH L C
1
Ph n 1. M
1.1.
U
tv n
R ng là tài nguyên quý giá, là m t b ph n quan tr ng c a môi tr
s ng, ngoài vi c cung c p lâm s n ph c v nhu c u c a con ng
l u gi các ngu n gen
i, r ng là n i
ng, th c v t quý hi m ph c v cho các ho t
s n xu t nông lâm nghi p. R ng có
ng
ng
c nh ng ch c n ng ó là nh có a
d ng sinh h c. a d ng sinh h c là m t trong nh ng ngu n tài nguyên quý giá
nh t, vì nó là c s c a s s ng còn, ti n hóa b n v ng c a các loài sinh v t
trên hành tinh chúng ta. Nh ng hi n nay dân s th gi i t ng, nhu c u v lâm
s n t ng d n
n khai thác r ng qua m c làm cho di n tích r ng b suy gi m
nghiêm tr ng kéo theo suy gi m a dang sinh h c. Chính vì gi m a d ng
sinh h c d n
n làm m t cân b ng sinh thái kéo theo là nh ng th m h a nh
l l t, h n hán, l
t, gió bão, cháy r ng, ô nhi m môi tr
ng, nhi u c n
b nh....xu t hi n .
Vi t Nam là m t trong nh ng trung tâm a d ng sinh h c cao nh t trên
th gi i. Tuy nhiên, tài nguyên r ng c a Vi t Nam ang b suy thoái nghiêm
tr ng do r t nhi u nguyên nhân nh chuy n
i m c ích s d ng
t, khai
thác r ng trái phép, chi n tranh, cháy r ng, nhu c u s d ng lâm s n ngày
càng nhi u....vi c m t r ng
ng ngh a v i
che ph gi m,
do xói mòn, r a trôi, h n hán lú l t gia t ng, môi tr
l n
nm im t
ngu n gen
i s ng c a nhi u vùng dân c , làm gi m
i, nh h
ng
a d ng v
ng th c v t.
Trong nh ng n m g n ây, nhà n
t ng
ng thay
t b suy thoái
c và toàn dân ta ã quy t tâm làm
che ph c a r ng. Theo th ng kê chính th c n m 2004 di n tích r ng
t ng lên 12,3 tri u ha v i
che ph 37,3%
r ng Vi t Nam ã t ng lên 12,8% tri u ha v i
n tháng 12 n m 2007 di n tích
che ph 38,2%. Nh ng hai
2
ph n ba di n tích r ng c a Vi t Nam là r ng nghèo ho c r ng ang ph c h i,
trong khi ó r ng giàu và r ng kín n m 2000 ch chi m 3,4% và n m 2004
chi m 4,6% t ng di n tích r ng. H u nh
các vùng th p không còn các khu
r ng v i tính a d ng còn nguyên v n. Các c h i
ph c h i ang gi m i
nhanh chóng các khu r ng giàu b chia c t và cô l p thành nh ng m ng nh
(Báo cáo di n bi n môi tr
ng Vi t Nam 2005 –
a d ng sinh h c,Nxb Lao
ng Xã H i). [2]
Khu b o t n loài và sinh c nh Nam Xuân L c (KBTL&SCNXL) huy n
Ch
n, t nh B c K n
c thành l p theo Quy t
nh s 342/Q -UB ngày
17/03/2004 c a UBND t nh B c K n v i di n tích 1.788ha, n m trong
a
gi i hành chính c a xã Xuân L c và ch y u là r ng g quý hi m trên núi ã
vôi. M c dù di n tích nh , nh ng KBTL&SCNXL là hành lang quan tr ng
n i li n V
n qu c gia Ba B v i Khu B o T n Thiên Nhiên Nà Hang. Hi n
tr ng r ng
Khu b o t n này còn khá nguyên v n, nhi u n i ch a b tác
ng b i con ng
c b tuy t tr ng
i, còn l u gi nhi u loài
ng v t quý hi n ang có nguy
Vi t Nam và trên th gi i nh Vo c m i h ch, Vo c en
má tr ng, V c Hoa và các loài th c v t quý hi m nh Trai, Nghi n, inh, lan
hài và thông (Báo cáo ánh gía k t qu ho t
sinh c nh Nam Xuân L c, huy n Ch
N m trong h th ng r ng
m t
tr
nv
ng c a Khu b o t n loài và
n, t nh B c K n,2011). [7]
c d ng c a Vi t Nam, KBTL&SCNXL là
a lý sinh v t vô cùng a d ng có ý ngh a v i vi c b o v môi
ng. Nh ng trên th c t n i ây ang ch u tác
ng b i s c ép v dân s .
Chính vì v y, công tác b o t n tính a d ng sinh h c, b o v ngu n gen quí
c ng nh các ngu n tài nguyên thiên nhiên khác t i Khu b o t n ã
c t nh
B c K n r t quan tâm. T khi thành l p, KBTL&SCNXL ã có m t s cu c
i u tra, ánh giá tài nguyên r ng, b
c
u c ng ã ánh giá
c giá tr ,
ti m n ng và ý ngh a c a khu b o t n. Nh ng m t s n i dung quan tr ng ch a
3
c th c hi n m t cách có h th ng, ó là ánh giá a d ng sinh h c v các
taxon phân lo i
ng, th c v t ch a chính xác, các y u t
th c v t, công d ng và m c
pháp b o t n thích h p.
nguy c p c a các loài
a lý c u thành h
t
ó
a ra các bi n
góp ph n ánh giá tính a d ng th c v t vùng núi
á vôi KBTL&SCNXL, làm c s cho công tác b o t n và s d ng h p lý tài
nguyên sinh v t vùng núi á vôi, tôi ch n
tài: “ ánh giá a d ng th c v t
thân g ki u r ng h n giao cây lá r ng và lá kim trên núi á thu c khu
b o t n loài & sinh c nh Nam Xuân L c huy n Ch
1.2. M c tiêu, yêu c u c a
- Nghiên c u m t s
n, t nh B c K n”
tài
c i m tái sinh t nhiên c a th c v t thân g
ki u r ng h n giao cây lá r ng và cây lá kim trên núi á t i Khu b o t n loài
và sinh c nh Nam Xuân L c, huy n Ch
-
n, t nh B c K n
xu t m t s gi i pháp b o t n và phát tri n th c v t thân g t i
khu v c nghiên c u
1.3. Ý ngh a c a
tài
1.3.1. Ý ngh a trong khoa h c
Qua quá trình th c hi n
m t
tài, sinh viên s
tài nghiên c u khoa h c, bi t ph
c th c hành vi c d n d t
ng pháp l a ch n
tài li u phân b th i gian h p lý trong quá trình làm vi c.
là c s
ho t
tài, khai thác
ng th i ây c ng
sinh viên có th c ng c ki n th c ã h c trong nhà tr
ng th c ti n nghiên c u khoa h c. Sau khi hoàn thành
còn h c
c ph
ng vào
tài sinh viên
ng pháp và k n ng trong l p k ho ch hay ti p t c h c
nâng cao, vi t báo cáo, phân tích s li u,....Ðây là vi c r t c n thi t cho sau
này trong công tác.
4
1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n
-
a ra
c
a d ng c a l p th c v t d
t n thiên nhiên loài và sinh c nh Nam Xuân L c, Ch
- Xác
sách
nh
i tán r ng t i khu b o
n, B c K n.
c m t s loài th c v t có nguy c b tuy t ch ng theo
Vi t Nam (2007), danh l c
IUCN (2006) và nghi
nh
32/2006/N -CP.
th c v t t i
xu t m t s bi n pháp
a ph
ng.
b o t n và phát tri n ngu n tài nguyên
5
Ph n 2. T NG QUAN NGHIÊN C U
2.1. C s khoa h c c a
Trong Công
dùng
cv
tài
a d ng sinh h c, thu t ng
a d ng sinh h c
c
ch s phong phú và a d ng c a gi i sinh v t t m i ngu n trên trái
nó bao g m s
a d ng trong cùng m t loài, gi a các loài và s
t,
a d ng h sinh
thái (Gaston and Spicer, 1998). Nh v y a d ng sinh h c là toàn b các d ng
s ng trên trái
t, bao g m t t c các ngu n tài nguyên di truy n, các loài, các h
sinh thái và các t h p sinh thái. a d ng sinh h c th
ng
c th hi n 3 c p
: a d ng trong loài ( a d ng di truy n), gi a các loài ( a d ng loài) và các h
sinh thái ( a d ng h sinh thái).
L n
u tiên thu t ng " a d ng sinh h c" (Biodiversity hay biological
diversity)
c Norse and McManus (1980) gi i thi u, bao g m hai khái ni m
có liên quan v i nhau là a d ng di truy n (tính a d ng v m t di truy n trong
m t loài) và a d ng sinh thái (s l
Theo
ng các loài trong m t qu n xã sinh v t).
c tính g n ây nh t thì có
n 12
nh ngh a khác nhau v
(Gaston and Spicer, 1998). Tuy nhiên trong s này thì
d ng trong Công
c a d ng sinh h c (1992)
nh ngh a
DSH
cs
c coi là "toàn di n và
y
nh t" xét v m t khái ni m.
“ a d ng sinh h c là s phong phú c a m i c th s ng có t t t c các
ngu n trong h sinh thái trên c n,
bi n và các h sinh thái d
in
c khác, và
m i t th p sinh thái mà chúng t o nên; a d ng sinh h c bao g m s
trong loài ( a d ng di truy n), gi a các loài và các h sinh thái” – Công
a d ng
c a
d ng sinh h c, 1992.
Tính
n th i i m n m 1982, các nhà sinh v t h c ã bi t
kho ng 1,4 tri u loài sinh v t, ch
trái
t 5 - 10% t ng s các loài
t (Parker 1982, trong A.Pitterle 1993). i u này có ngh a là
loài sinh v t ch a
c con ng
i bi t
ct tc
c tính có trên
i a s các
n và ang có nguy c tuy t ch ng
6
tr
c khi chúng ta bi t
n vai trò c a chúng
phong phú nh t là vùng nhi t
chính c a
i v i s s ng. Vùng có DSH
i, trong khi ó r ng nhi t
i a s sinh v t) ang b m t i v i t c
i (môi tr
ng s ng
11,3 tri u ha/n m (kéo
theo t 20-50% s loài có nguy c bi n m t). Các r ng r m nhi t
m t n a s loài c a th gi i, m c dù ch chi m 7% di n tích
t. Tuy nhiên m c
nhi t
phong phú loài t
i và các ki n th c khoa h c v
ng
i có h n
t li n c a trái
i c a qu n xã sinh v t r ng
phong phú loài c a m t s b c phân
lo i v n còn h n ch . [ 2]
DSH nói chung th
ng
c hi u là s l
phân lo i khác nhau trên toàn c u.
kho ng t 5 tri u
ng các loài thu c các nhóm
c tính t ng s loài t n t i trên trái
n g n 100 tri u loài, n u xét trên khái ni m s l
n thu n, thì s s ng trên trái
y
c xác
nh t hi n có v r ng nhi t
loài th c v t. Vùng tân nhi t
trên Trái
nhi t
th
i
i châu Á bao g m
i Australia có kho ng 45.000 loài. Nhìn t ng
i chi m 2/3 con s
c tính 250.000 loài th c v t có m ch
t. Alwyn Gentry, Norman Myers
c tìm th y
c tính có kho ng
i và n a khô h n châu Phi có
30.000 loài, vùng Madagascar có 8.200 loài, vùng nhi t
th , vùng nhi t
nh. [30]
i là các thông tin v các
i (trung và nam M )
86.000 loài th c v t có m ch, vùng nhi t
c New Guinea và vùng nhi t
các khu r ng nhi t
c tính r ng 2/3 s loài th c v t
i m (r ng r m r ng lá và
ng xanh). Nh v y, kho ng 45% các loài th c v t m ch g
trong các r ng r m nhi t
c tìm th y
i. [30]
R ng nguyên sinh có nh ng
c i m khác bi t c b n v thành ph n,
c u trúc và ch c n ng so v i các giai o n di n th tr
n ng ngu n gen
ng loài
t ch y u bao g m côn trùng và vi sinh v t.
n th i i m này ã có kho ng 1,7 tri u loài ã
Thông tin
t
c ó và th hi n ti m
c ch n l c và thích ng cao. Tuy nhiên, di n tích r ng
nguyên sinh ngày càng b thu h p. Do v y các nghiên c u v nh ng lâm ph n
7
r ng nguyên sinh còn l i trên th gi i c n ph i làm rõ các tính ch t
c bi t
c a chúng. R ng nguyên sinh cùng v i các loài và chu trình v t ch t c a nó là
m t b ph n c b n c a
DSH ang b
e do trên ph m vi th gi i. Vì v y,
vi c b o t n hay ph c h i các khu r ng,
c bi t r ng nguyên sinh là m c tiêu
chính c a các ch
ng trình b o v .
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n
2.2.1. Tình hình nghiên c u ngoài n
2.2.1.1. Nghiên c u v
Tr
c
c
a d ng sinh h c
c nguy c m t DSH m t cách nhanh chóng trên ph m vi toàn th
gi i nhi u công trình nghiên c u khoa h c liên quan ã ra
RAMSAR, Iran (1971), Công
Công
c b o v các loài
c (CITES, 1972), Công
i. Công
c
c Paris (1972),
ng v t hoang dã di c , Born (1979).
So sánh s loài cây g có D1.3 >2,5cm trong m t ô tiêu chu n có di n
tích 0,1 ha thì
nhi t
vùng
a Trung H i (24-136 loài) t
i và r ng m a bán th
xanh nhi t
ng t nh trong r ng khô
ng xanh (41-125 loài); trong r ng m a th
ng
i s loài cao h n nhi u (118-136 loài) (Mooney, 1992). S loài
bình quân trong r ng ôn
i kho ng 21- 48 loài. S
m a nhi t
t b ng công th c Shannon-Weaver (1971) nh là
i
c di n
m t thông s so sánh m t
tham gia c a m i loài v i H = 6,0 (c c
6,2 = 97%) l n g p 10 l n so v i r ng lá r ng ôn
d n t vùng nhi t
lý thuy t c
i
a d ng v loài c a r ng
i (0,6). Thông s này gi m
n hai c c và ph thu c vào các l c a khác nhau. Theo
o c a Mac Arthur-Wilson (1971) thì s l
c n b c b n c a di n tích c
(Wilson, 1992).
ng loài t
ng t b ng
o. (Công th c tính nhanh: di n tích t ng lên 10
l n có ngh a là s loài t ng lên g p ôi). Ng
ngh a là m t s loài t
i có th
c l i, di n tích b thu h p l i có
ng ng s b tiêu di t ho c ph i
u tranh
t nt i
8
Danh sách các loài có tên trong sách
ngày càng t ng lên, có ngh a là
các loài có nguy c b tuy t ch ng ngày càng nhi u mà nguyên nhân không có
gì khác h n là các ho t
d ng
ng s ng c a con ng
i. Khi so sánh các d ng s
t khác nhau (ch ng h n nông nghi p, du l ch, giao thông, v.v...) thì
lâm nghi p
ng hàng th 2 (sau nông nghi p) nh là nguyên nhân c a vi c
suy gi m, trong khi cách ây m t ph n t th k (1981) còn x p
v trí th 6
(sau nông nghi p, du l ch, khai thác v t li u, ô th hoá và thu l i) (Sukopp,
1981-d n theo Pitterle, A. 1993).
2.2.1.2. Các nghiên c u liên quan
n th m th c v t r ng trên núi á vôi
góp ph n xây d ng nh ng nguyên lý, và
k thu t v kinh doanh r ng m a nhi t
c p
i ã có nhi u tác gi ngoài n
nh : Richard (1960) v i công trình R ng m a nhi t
công trình Lâm sinh h c nhi t
n nhi u bi n pháp
c
i; Catinot (1965) v i
i; G. Baur (1970) v i tác ph m C s sinh
thái c a kinh doanh r ng m a, Lampard (1989) v i công trình Lâm sinh h c
nhi t
i..., các công trình nghiên c u này ã ch ra r ng r ng nhi t
d ng phong phú v thành ph n loài. S
ir t a
a d ng trong thành ph n loài c a
th m th c v t r ng ph thu c vào quá trình tái sinh t nhiên.
Vi n Lâm nghi p Qu ng Tây và Qu ng ông (Trung Qu c) ã ti n hành
nghiên c u
c i m sinh tr
ng c a m t s loài cây trên núi á vôi nh : Tông
dù, M c r c (D u choòng), Xoan nh , Lát hoa, Nghi n,... trong th i k 19851998. Nh ng nghiên c u ó ã
c t ng k t s b sau nhi u h i th o khoa h c
H c vi n Lâm nghi p B c Kinh v i s tham gia c a nhi u nhà khoa h c lâm
nghi p
u ngành c a n
c này và nh ng h
h i r ng trên núi á vôi ã
ng d n t m th i v k thu t ph c
c xây d ng. Tuy nhiên, nh ng nguyên lý v
ph c h i và phát tri n r ng trên núi á vôi ch a
th ng nên vi c áp d ng nh ng h
c t ng k t m t cách có h
ng d n này cho nhi u qu c gia khác, trong
9
ó có Vi t Nam còn khiêm t n và ang trong giai o n th nghi m. (D n theo
Bùi Th
i, 2001).
2.2.2. Tình hình nghiên c u trong n
2.2.2.1. Các nghiên c u liên quan
c
n DSH
Nh chúng ta ã bi t, tính ða d ng sinh h c c a m t h sinh thái tiêu
bi u hay m t vùng lãnh th nào ó
nhau. Tr
s
c h t là s
u
c bi u hi n trong các ph m trù khác
a d ng các taxon (ngành, l p, h , chi, loài…); sau ó là
a d ng trong c u trúc c a h sinh thái, m i quan h t
ng h gi a các qu n
h , qu n xã, t o nên s cân b ng sinh thái b n v ng, t n t i m t cách t nhiên;
và cu i cùng là vai trò c a con ng
i tác
ng vào s
a d ng ó
phát tri n, phá v , hu ho i s cân b ng ó. Vi t Nam n m
o
ông D
ng có ph n
duy trì,
ông Nam bán
t li n r ng kho ng 330.000 km2, v i b bi n dài
kho ng 3200 km, ph n n i thu và lãnh h i g n v i b bi n r ng kho ng h n
22.600 km. Ba ph n t di n tích c a c n
Phan Xi P ng 3143m
c là
i núi v i
nh núi cao nh t là
phía Tây B c. N i ây các dãy núi cao
c hình
thành do s kéo dài c a dãy núi Hymalaya. M c dù có nh ng t n th t quan
tr ng v di n tích r ng trong m t th i k kéo dài nhi u th k nh ng h th c
v tn
c ta vô cùng phong phú và a d ng v ch ng lo i… i u
th c v t n
di n c
c bi t là h
c ta giàu nh ng loài cây g , cây b i, dây leo g …và r t nhi u
t n t i t
k
tam. Theo d
oán c a các nhà th c v t h c
(Takhtajan, Ph m Hoàng H , Phan K L c) s loài ít nh t s lên
loài th c v t b c cao, trong ó có kho ng 2.300 loài
l
i
n 12.000
c s d ng làm ngu n
ng th c, th c ph m, làm thu c ch a b nh, th c n cho gia súc, l y g , l y
tinh d u, d u béo và nhi u lo i nguyên li u khác (Nguy n Ngh a Thìn, 1997)
[16], m t khác h th c v t Vi t Nam có m c
v t Vi t Nam không có các h
c h u cao. Tuy r ng h th c
c h u mà ch có các chi
c h u chi m
10
kho ng 3% nh ng s loài
c h u chi m
n kho ng 20%, t p trung
4 khu
v c chính: núi Hoàng Liên S n, Ng c Linh, cao nguyên Lâm Viên và khu v c
r ng m B c Trung B . [30]
DSH c a Vi t Nam là s khác bi t c a t t c các d ng s ng hi n h u trên
m i mi n c a
tn
c. DSH không t nh t i mà th
ng xuyên thay
i, nó t ng
lên do s bi n
i v gen và các quá trình ti n hóa và gi m b i các quá trình nh
suy thoái và m t sinh c nh, suy gi m qu n th và tuy t ch ng. N m 1992, Trung
tâm giám sát b o t n th gi i ã xác
nh Vi t Nam là m t trong 16 n
DSH cao nh t trên th gi i. Vi t Nam
c có tính
c công nh n là m t trung tâm
ch u
v loài, 3 vùng sinh thái trong h n 200 vùng sinh thái toàn c u do WWF xác nh
và 6 trung tâm a d ng v th c v t do IUCN xác
nh. Toàn b
tn
c Vi t
Nam n m trong i m nóng In ô-B Ma do t ch c b o t n qu c t xác
nh, là
m t trong nh ng vùng sinh h c b
t.
e d a nh t và giàu có nh t trên trái
che ph c a r ng Vi t Nam kho ng 37% v i t ng di n tích t nhiên là 12,3 tri u
ha. S loài th c v t
c n
Vi t Nam vào kho ng 13.766 loài, chi m kho ng
6,3% so v i toàn c u. [2]
Theo k t qu ki m kê r ng
BNN-KL ngày 17/7/2008 c a B tr
Nam là 12,837 tri u ha, v i
c công b t i Quy t
nh s 2159/Q -
ng B NN&PTNT, di n tích r ng c a Vi t
che ph r ng t
ng ng là 38,2%, trong ó có
10,283 tri u ha r ng t nhiên. [20]
Nh ng nghiên c u v nguy c suy gi m DSH và các bi n pháp b o t n
c ng ã
c chú ý ngày càng nhi u
mi n ã xây d ng
Vi t Nam. Tr
c n m 1975,
c hai
c nhi u khu r ng c m. Sau gi i phóng 1975, nhà n
c
ã quan tâm xây d ng các Khu b o t n thiên nhiên và Vý n qu c gia ð b o
v tính ÐDSH. S lý ng các khu b o t n và vý n qu c gia ðã t ng t 49 khu
n m 1975 lên 73 khu n m 1980 và n m 2005 ã lên t i 128 khu v i t ng di n
tích g n 2 tri u ha.
11
Vi t Nam có kho ng 12.000 loài th c v t có m ch, trong ó ã
nh tên
u c kho ng 7.000 loài th c v t b c cao, 800 loài rêu và 600 loài n m. Tính
c h u c a h th c v t r t cao, có ít nh t là 40% s loài
th c v t
c h u, nh ng có t i 3% s chi th c v t
Hoàng Liên S n, Tây Nguyên, B c và Trung Tr
tâm các loài
c h u, không có h
c h u. Các khu v c:
ng S n
c coi là trung
c h u. [6]
Hi n nay, ã có nhi u các công trình nghiên c u liên quan
DSH
Vi t Nam ã
c ti n hành và công b d
nhau, sau ây chúng tôi ch
nb ot n
i các hình th c khác
i m qua m t vài công trình ch y u. Nguy n
Hoàng Ngh a (1997, 1999) [14] ã
c p r t chi ti t
n b o t n ngu n gen
cây r ng. Nguy n Ngh a Thìn (1997) [16] v i “C m nang nghiên c u a d ng
sinh v t” ã cung c p các ph
ng pháp nghiên c u a d ng sinh v t và cách
nh n bi t nhanh các các h th c v t h t kín
Vi t Nam. Hàng lo t các nghiên
c u, i u tra, ánh giá s phong phú c a tài nguyên sinh v t ph c v cho vi c
qui ho ch, xây d ng các khu b o t n thiên nhiên ã
giúp
c a các d án qu c t do các t ch c nh IUCN, WWF, Bird Life,
UNDP… nhi u nghiên c u chuyên
V
c ti n hành. V i s
v
DSH c ng ã
n qu c gia. Nhi u lu n án ti n s c ng ã
v n
các
c hoàn thành liên quan
n
nghiên c u b o t n DSH, Cao Th Lý (2007) [3]v i lu n án: “Nghiên
c ub ot n
r ng
c ti n hành
DSH: nh ng v n
liên quan
n qu n lý t ng h p tài nguyên
m t s khu b o t n thiên nhiên vùng Tây Nguyên” ã
h th ng ph
ng pháp ti p c n k t h p k thu t v i xã h i
sát trong qu n lý, b o t n tài nguyên r ng và ã
c p
nm t
nghiên c u giám
xu t hai gi i pháp c th
ph c v qu n lý tài nguyên r ng nh m gi i quy t hài hoà hai m c tiêu: sinh k
c a dân c vùng
m và qu n lý b n v ng tài nguyên b o t n. Ngô Ti n D ng
(2004) [8] v i lu n án “Tính a d ng th c v t c a VQG Yok
Lak” ã mô t s bi n
ôn, t nh
ak
i th m th c v t thông qua i u tra theo tuy n v i 5
12
ki u th m, 21 u h p và 4 ki u tr ng và hoàn thi n danh l c th c v t c a VQG
Yok
gi
ôn v i 129 h , 478 chi, 858 loài th c v t b c cao có m ch, trong ó tác
ã b sung 21 h , 188 chi và 292 loài.
V m t
thu c vùng
a sinh h c, Vi t Nam là giao i m c a các h
n
- Mi n
Cùng v i các y u t
a lý,
ng th c v t
i n, Nam Trung Qu c và In ônêxia – Malaysia.
a hình, khí h u th y v n ã t o cho n i ây tr
thành m t trong nh ng khu v c có tính a d ng sinh h c cao c a th gi i (B
Nông nghi p và PTNT, 2002 – Báo cáo qu c gia v các khu b o t n và phát
tri n kinh t ). DSH có vai trò r t quan tr ng
i v i vi c duy trì các chu trình
t nhiên và cân b ng sinh thái. ó là c s c a s s ng còn và th nh v
loài ng
i và s b n v ng c a thiên nhiên trên trái
t. Theo
Nam có kho ng 15.000 loài th c v t có m ch. Hi n nay ã xác
11.373 loài th c v t b c cao, 793 loài rêu và h n 600 loài n m.
nguyên thiên nhiên, nh t là các vùng có tính
ng c a
c tính Vi t
nh tên
c
b o t n tài
DSH cao, n i phân b các loài
quý hi m, Chính ph Vi t Nam ã cho thành l p m t h th ng các Khu r ng
c d ng bao g m V
n qu c gia, Khu d
loài/sinh c nh, Khu b o v c nh quan
tr
thiên nhiên, Khu b o t n
c phân b trên h u kh p các vùng
sinh thái, g m 127 khu. C n ph i hoàn thi n h th ng chính sách, lu t pháp,
nâng cao ý th c và n ng l c b o t n, huy
ng
c s tham gia c a c ng
ng vào công tác b o t n. (D n theo Nguy n Duy Chuyên). [11]
Nguy n Gia Lâm (2003), nghiên c u v
Bình
a d ng sinh h c tài nguyên r ng
nh cho bi t hi n có kho ng 155 h , 1.625 loài, trong ó th c v t h t kín
hai lá m m 113 h , 1.162 loài; th c v t h t kín 1 lá m m 22 h , 141 loài; ngành
h t tr n có 6 h , 286 loài, quy t th c v t 14 h , 36 loài, s loài th c v t làm thu c
có 282 loài, cây có công d ng
c bi t có 41 loài. Th c v t Bình
nh mang tính
c tr ng, có r t nhi u loài cây quý hi m nh Lát, Cà te, Giáng h
ng, G , Tr c,
Thông tre. [13]
13
V
n qu c gia Yok
i u tra th ng kê
ôn
c tr ng cho h sinh thái r ng kh p, k t qu
c 566 loài th c v t b c cao có m ch, thu c 290 chi và 108
h . H cây g
ây khá phong phú và a d ng. S phân b c a các taxon trong
ngành là không
ng
u, trong ó ngành h t kín có s loài nhi u nh t 559 loài
chi m 98,8% và ít nh t là ngành h t tr n có 1 loài chi m 0,1%. Tuy nhiên tác gi
c ng so sánh v i h th c v t
d ng c a h cây g Yok
ki n khí h u Yok
Pù Mát, Cúc Ph
ôn th p h n.
ng, Sa Pa thì th y m c
a
i u ó c ng phù h p v i th c t
i u
ôn khô, không thích h p. H th ng phân lo i th m th c v t
Yok ôn g m: Ki u r ng kín th
ng xanh, ki u r ng th a n a r ng lá, ki u r ng
th a cây lá r ng r ng lá (r ng kh p), phân qu n xã này r t
bao trùm nh t V
c tr ng,
n qu c gia, v i ch y u cây h d u, c u trúc
th , nghèo v thành ph n loài, m t
c áo,
n gi n v t ng
cây th p. [8]
B ng ph ng pháp i u tra theo tuy n song song và phóng x , l p các ô tiêu
chu n, tính a d ng th c v t V n qu c gia Cúc Ph ng, Nguy n Bá Th
ã
a
ra s li u t ng s loài th c v t b c cao là 1.944 loài thu c 912 chi, 219 h , 86 b
c a 7 ngành th c v t, trong ó có 98 loài quý hi m. So v i t ng s loài th c v t b c
cao c a Vi t Nam (11.374 loài k c ngành Rêu), s loài th c v t b c cao c a Cúc
Ph ng chi m 17,27%. Tác gi c ng ã
th c v t c a h th c v t Cúc Ph
mô t và l n
u tiên
a ra
cs
a d ng v các qu n xã
ng, có 19 qu n xã th c v t ã
c th hi n trên b n
c phân lo i,
. [10]
K t qu nghiên c u a d ng th c v t thu c d án ICBG t i Cúc Ph
ã b sung thêm 119 loài th c v t m i cho Cúc Ph
1997), phát hi n
ng,
ng (so v i danh l c n m
c 2 chi th c v t m i cho Vi t Nam là Nyctocalos thu c h
Núc nác (Bignoniaceae) và chi Gardneria thu c h Mã ti n (Loganiaceae),
c
bi t ã phát hi n m t chi m i và loài m i cho khoa h c là Vietorchis aurea
Averyanov thu c h Lan (Orchidaceae). Phát hi n
t i khu v c Cúc Ph
ng. [18]
c 45 i m a d ng th c v t
14
Phân tích t thành th c v t. V
loài
n qu c gia Ba Vì cho th y: thành ph n
ai cao Ba Vì khá phong phú, có nhi u chi và loài thu c các h th c v t
phân b ch y u
á nhi t
i và ôn
i.
ã phát hi n có 417 loài, thu c 323
chi, 136 h th c v t b c cao có m ch. trong ó ngành h t kín chi m ch y u
v i 377 loài. Có m t s
loài quý hi m nh : Bách xanh (Calocedus
macrolepis), ph (Cephalotaxus mannii), thông tre (Podacapus neriifilius), ba
g c (Rauwolfia vertieilata), s n m t (Madhuca pasquieri), vàng tâm
(Manglietia conifera),... Trên vùng cao Ba Vì còn t n t i hai ki u chính: ki u
r ng kín th
ng xanh m a m nhi t
r ng, lá kim m á nhi t
i núi th p và ki u r ng h n h p cây lá
i núi th p. Ki u r ng th nh t chi m ph n l n di n
tích khu v c nghiên c u, là m t ph c h p nh ng loài u th : Re vàng, vàng
tâm, kháo lá to, b n xe gi , b i l i Ba Vì, trám tr ng, b c tán, d
m n, t kén, re lá b c,... Ki u r ng th hai phân b
u n t, v
v trí cao h n và th hi n
qua s hi n di n c a m t s loài cây h t tr n và h
quyên, r ng không có
loài u th rõ r t. [12]
Khi nghiên c u v kh n ng tái sinh ph c h i r ng vùng ông B c Vi t Nam,
Ph m Qu c Hùng (2005), cho bi t trong vùng
ông B c, tr ng thái r ng IIa có
nhi u d ng u h p, tùy t ng n i s có nh ng loài ho c nhóm loài u th khác nhau,
các loài tiên phong a sáng chi m t l l n trong t thành.
vùng có
cao th p,
nh ng loài d , th u t u, trám, dung, ch o, côm và ba soi chi m t l cao trong lâm
ph n.
n i t ng
i cao, t 500-700m, nh ng loài có kh n ng ch u l nh chi m u
th nh : cáng lò, v i thu c, chân chim và lòng tr ng. Tr ng thái r ng IIb, bên c nh
nh ng loài tiên phong a sáng
n nh c còn có nh ng loài n a ch u bóng s là
ch nhân t ng lai c a b c di n th ti p theo nh lim xanh, tr ng, de, trám và các
loài d . M t s loài ch u bóng d i tán r ng c ng ã th y xu t hi n trong lâm ph n
nh m y tèo, trâm và c c rào. Và tr ng thái r ng IIb xã Tu n
o, S n
ng, B c
15
Giang có 28 loài cây g thu c 16 h th c v t cùng sinh s ng, trong ó, 2 loài u h p
là lim xanh và trám ã chi m 50% t ng s cá th trong lâm ph n. [19].
Nh v y có th th y nghiên c u v
taxon ã
và ã
a d ng sinh h c th c v t theo các
c r t nhi u các tác gi ti n hành b ng nhi u ph
a ra
ng pháp khác nhau
c s li u th ng kê v thành ph n loài th c v t
nghiên c u. Tuy nhiên, nghiên c u tính a d ng th c v t thân g
thì v n ít
c nghiên c u,
b o t n thiên nhiên m i
c bi t là
trên núi á vôi
tr ng thái r ng trên núi á vôi
c thành l p nh
2.2.1.2 Các nghiên c u liên quan
các khu v c
m t khu
Nam Xuân L c.
n DSH trên núi á vôi
Vi n i u tra - Quy ho ch r ng (1965) cùng v i Vi n sinh thái tài nguyên
sinh v t, Vi n D
c li u,... ã ti n hành nghiên c u m c
a d ng sinh v t,
công tác qu n lý b o v và s d ng tài nguyên r ng trên núi á vôi
và m t s
a ph
ng khác (D n theo Bùi Th
Cao B ng
i, 2001) [5]
Trong hai n m 1967 và 1968, Nguy n V n Th
ng và
i 9 Lâm h c -
Vi n i u tra Quy ho ch (B Lâm nghi p) th c hi n i u tra chuyên
r ng núi
á vôi t i m t s khu v c thu c t nh Hà Giang, Tuyên Quang, Hoà Bình, Cao
B ng, Qu ng Ninh. K t qu
i u tra ã
a ra nh n xét khái quát: s bi n
i các
c tr ng lâm h c c a các qu n h r ng trên núi á vôi mi n B c Vi t Nam có s
sai khác rõ r t v c u trúc (ngay c trong tr ng thái r ng nguyên sinh) trên các
d ng a hình ch y u (D n theo Bùi Th
Báo cáo "
c
Quang" (1968) [9] ã
r ng núi á vôi
i m t
i, 2001).
nhiên r ng núi
á vôi Na Hang, Tuyên
a ra s li u v di n tích và tr l
ng th i xác
nh các
c i m ch y u c a m t s loài
cây trên núi á vôi nh Nghi n, Trai, Tre trinh,
ao, Báng,... và tình hình
sâu b nh h i trong vùng. Ngoài ra, báo cáo này còn
nh v
ng tài nguyên
a ra m t s nh n
tái sinh c a Nghi n, Trai lý... (D n theo Bùi Th
i,
16
2001)Hoàng Kim Ng
(1990-1998)
ã ti n hành nghiên c u
c
i m
sinh v t h c và kh n ng gây tr ng các loài cây nh Nghi n, M y sao,
Trai lý, Hoàng àn, M c r c, Xoan nh , M c m t... trên núi á vôi
Giang, Cao B ng, B c C n. Tác gi này ã xác
i m sinh thái và
ph
ng trên. T
nh
c m t s
xu t k thu t gây tr ng các loài cây này
n m 1999 tác gi ti n hành gây tr ng th
loài cây này trên
t á vôi
m t s n i khác
Hà
c
các
a
nghi m các
Cao B ng, B c K n,
L ng S n và các t nh vùng Tây B c. Tuy nhiên, do còn ang trong th i
gian th nghi m nên ây ch là nh ng kh ng
nh ban
thành công c a các mô hình ph c h i r ng,
c bi t là các mô hình
vùng Tây B c. (D n theo Bùi Th
T i Phúc Sen, Cao B ng, ng
Inh) ã ti n hành tr ng r ng trên
u v kh n ng
i, 2001)
i dân
a ph
ng (ch y u là ng
i Nùng
t á vôi b ng loài M c r c. K t qu cho
th y, kh n ng thành r ng khi tr ng loài cây này r t cao, góp ph n che ph
nh ng di n tích
t tr ng và cung c p ch t
t cho bà con.
ây
c xem là
nh ng óng góp quan tr ng cho vi c nghiên c u ph c h i r ng trên núi á vôi.
(D n theo Bùi Th
i, 2001)
Tài nguyên và DSH trên núi á vôi là m t ngu n tài nguyên quý giá và
quan tr ng ã t o nên s phong phú, a d ng c a các loài
ng th c v t c ng
nh các h sinh thái r ng c a Vi t Nam. Theo s li u th ng kê tài nguyên r ng
n m 2003 c a Vi n
i u tra quy ho ch r ng, di n tích r ng và
t r ng c a
Vi t Nam là 18.866.473 ha, di n tích núi á là 1.012.625 ha, ph n l n di n tích
trên là núi á vôi, chi m g n 5,4% t ng di n tích
qu
i u tra thành ph n th c v t r ng trên núi á t
t lâm nghi p c n
ng
c. K t
i phong phú. Th c
v t phát tri n a d ng v loài bao g m các loài cây lá kim và các loài cây lá
r ng. Vùng L ng S n có 104 h v i 365 loài, vùng Tuyên Quang – Hà Giang
có 149 h và 967 loài, Vùng Tây B c – tây Thanh Hóa – Ngh An có 149 h
