Đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất Nông nghiệp trên địa bàn Xã Chi Lăng – Huyện Chi Lăng – Tỉnh Lạng Sơn (Khóa luận tốt nghiệp)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (8.62 MB, 74 trang )
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------
NÔNG V N NH T
Tên
tài:
ÁNH GIÁ TH C TR NG VÀ
XU T GI I PHÁP NÂNG CAO
HI U QU S D NG
T NÔNG NGHI P TRÊN A BÀN
XÃ CHI L NG HUY N CHI L NG – T NH L NG S N
KHÓA LU N T T NGHI P
H
ào t o
IH C
: Chính quy
Chuyên ngành :
a chính Môi tr
ng
Khoa
: Qu n lý Tài nguyên
Khóa h c
: 2011 – 2015
Thái Nguyên, n m 2015
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------
NÔNG V N NH T
Tên
tài:
ÁNH GIÁ TH C TR NG VÀ
XU T GI I PHÁP NÂNG CAO
HI U QU S D NG
T NÔNG NGHI P TRÊN A BÀN
XÃ CHI L NG HUY N CHI L NG – T NH L NG S N
KHÓA LU N T T NGHI P
H
ào t o
: Chính quy
a chính Môi tr
ng
Chuyên ngành
:
L p
: 43A - CMT
Khoa
: Qu n lý Tài nguyên
Khóa h c
Gi ng viên h
: 2011 - 2015
ng d n : ThS. Tr n Th Mai Anh
Thái Nguyên, n m 2015
IH C
i
L IC M
N
Th c t p t t nghi p là m t giai o n c n thi t và h t s c quan tr ng c a
m i sinh viên, ó là th i gian
sinh viên ti p c n v i th c t , nh m c ng c và
v n d ng nh ng ki n th c mà mình ã h c
trí c a ban giám hi u nhà tr
c trong nhà tr
Nông nghi p trên
c s nh t
ng, ban ch nhiêm khoa Qu n lý tài nguyên, Tr
i h c Nông Lâm Thái Nguyên, em ã nghiên c u
“ ánh giá th c tr ng và
ng.
ng
tài:
xu t gi i pháp nâng cao hi u qu s
d ng
t
a bàn Xã Chi L ng – Huy n Chi L ng – T nh L ng S n”
Sau m t th i gian nghiên c u và th c t p t t nghi p b n báo cáo t t nghi p
c a em ã hoàn thành.
Em xin bày t lòng bi t n chân thành t i các th y cô giáo trong khoa Qu n
lý Tài nguyên, Tr
ng
i h c Nông Lâm Thái Nguyên ã gi ng d y và h
d n, t o i u ki n thu n l i cho em trong quá trình h c t p và rèn luy n t i tr
ng
ng.
Em xin bày t lòng bi t n sâu s c t i cô giáo – Th.S. Tr n Th Mai Anh
ng
i ã tr c ti p h
ng d n, giúp
Em xin g i l i c m n
ã giúp
em trong quá trình hoàn thành khóa lu n này.
n Ph ng Tài nguyên và Môi tr
ng huy n Chi L ng
em trong quá trình th c t p và hoàn thành khóa lu n.
Em xin chân thành c m n!
Chi L ng, ngày 05 tháng 01 n m 2015
Sinh viên th c hi n
Nông V n Nh t
ii
DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 4.1. Tình hình dân s xã Chi L ng ..................................................................31
B ng 4.2. Hi n tr ng, c c u s d ng
t ai ...........................................................36
B ng 4.3. Di n tích và c c u
t s n xu t nông nghi p 2013 .................................37
B ng 4.4. Di n tích và c c u
t lâm nghi p 2013 .................................................38
B ng 4.5. Di n tích và c c u
t nuôi tr ng th y s n 2013 ....................................38
B ng 4.6.Các lo i hình, ki u s d ng
t .................................................................41
B ng 4.7. Hi u qu kinh t c a t ng lo i cây tr ng chính c a xã Chi L ng ...............46
B ng 4.8. Hi u qu kinh t c c u các ki u s d ng
t ..........................................47
B ng 4.9. B ng phân c p hi u qu xã h i các lo i hình s d ng
B ng 4.10. ánh giá hi u qu xã h i các lo i hình s d ng
B ng 4.11. L
t ........................49
t c a xã Chi L ng ...............50
ng thu c b o v th c v t th c t s d ng và khuy n cáo ................54
iii
DANH M C BI U
Trang
Bi u
4.1. Só sánh bình quân n ng su t m t s cây tr ng chính c a xã Chi L ng
v i bình quân n ng su t c a huy n Chi L ng .....................................26
Bi u
4.2. Tình hình ch n nuôi c a xã Chi L ng qua các n m .............................27
Bi u
4.3. C c u s d ng
Bi u
4.4 . T tr ng di n tích
Bi u
4.5. C c u s d ng
t xã Chi L ng n m 2013 .........................................36
t c a xã Chi L ng
t nông nghi p n m 2013 ................39
t nông nghi p xã Chi L ng n m 2013 ....................39
iv
DANH M C CÁC T
Kí hi u vi t t t
VI T T T
Nguyên ngh a
CPTG, IC
Chi phí trung gian
FAO
T ch c L
GTGT, VA
Giá tr gia t ng
GTSX, GO
Giá tr s n xu t
LUT
Lo i hình s d ng
LMUs
B n
RRA
Ph
TNHH
Thu nh p h n h p
TNT
Thu nh p thu n
TNHH/CPTG
Hi u qu s d ng
UBND
U ban nhân dân
ng th c và Nông nghi p Liên Hi p Qu c
nv
t
t ai
ng pháp ánh giá nhanh nông thôn
ng v n
v
M CL C
Trang
PH N 1. M
U .....................................................................................................1
1.1. Tính c p thi t c a
tài .......................................................................................1
1.2. M c ích, m c tiêu nghiên c u c a chuyên
1.3. Yêu c u c a
....................................................2
tài ................................................................................................2
1.4. Ý ngh a c a nghiên c u chuyên
......................................................................2
PH N 2. T NG QUAN TÀI LI U ...........................................................................3
2.1. C s lý lu n ánh giá
t ....................................................................................3
2.1.1. Khái ni n v
t nông nghi p ...............................................................3
t ai,
2.2. M t s lu n i m c b n v
2.2.1. Khái ni m v
ánh giá
2.2.2. Các lu n i m ánh giá
2.2.3.
ánh giá
t.............................................................7
t .................................................................................7
t trên th gi i...........................................................8
Vi t Nam .....................................................................................................10
2.3. Quy trình ánh giá
t ........................................................................................12
2.3.1. Các nguyên t c ánh giá
2.3.2. N i dung ánh giá
t............................................................................12
t .....................................................................................12
2.3.3. Các công o n c a vi c ánh giá
t ..............................................................12
2.4. N i dung ánh giá th c tr ng s d ng
t .........................................................14
2.4.1. ánh giá lo i hình s d ng
t .......................................................................14
2.4.2. ánh giá hi u qu s d ng
t ai ..................................................................15
2.4.3. H th ng ch tiêu ánh giá hi u qu s d ng
2.4.4. ánh giá tính b n v ng trong s d ng
2.4.5. ánh giá m c
thích h p s d ng
t nông nghi p .......................15
t ai ................................................16
t .........................................................17
PH N 3.
IT
NG, PH M VI, N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U ..18
3.1. ôi t
ng nghiên c u.........................................................................................18
3.2. Ph m vi nghiên c u ............................................................................................18
3.3. N i dung nghiên c u ..........................................................................................18
vi
3.3.1.
i u tra ánh giá các i u ki n t nhiên, kinh t xã h i có nh h
d ng
t nông nghi p c a xã Chi L ng.....................................................................18
3.3.2. Hi n tr ng s d ng
t c a xã Chi L ng .........................................................18
3.3.3. ánh giá hi u qu s d ng
3.3.4.
nh h
ng t i s
ng s d ng
t ai ..................................................................18
t nông nghi p c a xã Chi L ng – huy n Chi L ng –
t nh L ng S n. ...........................................................................................................19
3.4. Ph
ng pháp nghiên c u....................................................................................19
3.4.1. Ph
ng pháp thu th p, s li u, tài li u ............................................................19
3.4.2. Ph
ng pháp i u tra ......................................................................................19
3.4.3. Ph
ng pháp t ng h p và x lý s li u...........................................................19
3.4.4. Ph
ng pháp tính hi u qu s d ng
4.1.
t ..........................................................19
i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a xã Chi L ng - huy n Chi L ng – t nh
L ng S n ...................................................................................................................21
4.1.1 i u ki n t nhiên ............................................................................................21
4.1.2. i u ki n kinh t - xã h i ................................................................................29
4.1.2.1. Khu v c kinh t nông nghi p .......................................................................29
4.1.2.2. Khu v c kinh t ti u th công nghi p – xây d ng .......................................30
4.1.2.3. Khu v c kinh t th
4.2. Th c tr ng s d ng
ng m i – d ch v .........................................................30
t nông nghi p c a xã chi l ng ........................................36
4.2.1. Th c tr ng s d ng
t c a Xã .......................................................................36
4.3. ánh giá hi u qu s d ng
t nông nghi p c a xã Chi L ng – huy n Chi L ng
– t nh L ng S n .........................................................................................................39
4.3.1. T tr ng di n tích
t nông nghi p .................................................................39
4.3.2. C c u s d ng
t nông nghi p .....................................................................39
4.3.3. H s s d ng
t ............................................................................................40
4.3.4. ánh giá các lo i hình s d ng
4.3.5. ánh giá hi u qu s d ng
4.4.
t .................................................................40
t nông nghi p trên a bàn xã Chi L ng...............44
xu t m t s gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng
t nông nghi p trên
a
bàn Xã Chi L ng .......................................................................................................57
vii
4.4.1.
4.4.2.
nh h
ng s d ng
t nông nghi p trong t
ng lai ....................................57
xu t m t s gi pháp nâng cao hi u qu s d ng
t trên
bàn xã Chi
L ng ...........................................................................................................................58
PH N 5 K T LU N VÀ KI N NGH ....................................................................61
5.1. K t lu n ..............................................................................................................61
5.1.1. Tình hình c b n c a Xã Chi L ng – Huy n Chi L ng – T nh L ng S n...........61
5.2.1. K t qu
ánh giá hi n tr ng s d ng
t nông nghi p c a xã Chi L ng –
huy n Chi L ng – t nh L ng S n ..............................................................................61
5.2. Ki n ngh ............................................................................................................62
TÀI LI U THAM KH O .........................................................................................63
1
PH N 1
M
1.1. Tính c p thi t c a
U
tài
t là m t b ph n h p thành quan tr ng c a môi tr
tài nguyên thiên nhiên mà còn là n n t ng
xã h i, không ch là
it
ng c a lao
ng s ng, không ch là
nh c và t ch c ho t
ng kinh t ,
ng mà còn là t li u s n xu t
c bi t
không th thay th trong s n xu t nông - lâm nghi p. Chính vì v y, s d ng
nông nghi p là h p thành c a chi n l
t
c phát tri n nông nghi p b n v ng và cân
b ng sinh thái.
Xã h i phát tri n, dân s t ng nhanh kéo theo nh ng òi h i ngày càng t ng
v l
ng
ng th c và th c ph m, ch
i ã tìm m i cách
khai thác
càng t ng ó. Nh v y
t ai,
nh ng l i có nguy c b suy thoái d
c a con ng
tích
c ng nh các nhu c u v v n hóa, xã h i. Con
t ai nh m th o mãn nh ng nhu c u ngày
c bi t là
i tác
i trong quá trình s n xu t.
t nông nghi p có h n v di n tích
ng c a thiên nhiên và s thi u ý th c
ó còn ch a k
n s suy gi m v di n
t nông nghi p do quá trình ô th hóa ang di n ra m nh m , trong khi kh
n ng khai hoang
t m i l i r t h n ch . Do v y, vi c ánh giá hi u qu
h p lý theo quan i m sinh thái và phát tri n b n v ng ang tr thành v n
s d ng
tính ch t toàn c u ang
n
c các nhà khoa h c trên th gi i quan tâm.
c có n n kinh t nông nghi p ch y u nh
hi u qu s d ng
mang
iv im t
Vi t Nam, nghiên c u, ánh giá
t nông nghi p càng tr nên c n thi t h n bao gi h t.
Xã Chi L ng là m t xã mi n núi c a Huy n Chi L ng, v i t ng di n tích t
nhiên là 2438,8 ha, v i h n 5 nghìn dân, g m 14
n v hành chính thôn. Kinh t
ch y u d a vào s n xu t nông nghi p. Tuy nhiên s n xu t nông nghi p t i
ph
ng do m t s lý do t n t i mà không
gi m xu ng.
ng tr
s lo i hình s d ng
s d ng
t.
a
c chú tr ng n ng xu t cây tr ng c ng
c th c tr ng trên, nghiên c u ti m n ng
t nông nghi p, ánh giá m c
t ai, tìm hi u m t
thích h p c a các lo i hình
2
ánh giá úng
n và
t ng quát v hi u qu kinh t
vi c s d ng
y
t
tình hình s d ng
c
t ai, t
ng th i phát hi n ra nh ng h n ch trong
t nông nghi p. Xu t phát t t ti n, d
is h
viên Th.S Tr n Th Mai Anh, em ti n hành nghiên c u
tr ng và
ó có cách nhìn
xu t gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng
ng d n c a Gi ng
tài: “ ánh giá th c
t Nông nghi p trên
a
bàn Xã Chi L ng – Huy n Chi L ng – T nh L ng S n”.
1.2. M c ích, m c tiêu nghiên c u c a chuyên
ánh giá th c tr ng các lo i hình s d ng
Phát hi n
xu t
t.
c nh ng thu n l i và khó kh n trong s d ng
c các gi i pháp s d ng
hi u qu s d ng
t trên
1.3. Yêu c u c a
tài
t.
t nông nghi p h p lý
nâng cao
a bàn Xã Chi L ng – Huy n Chi L ng – T nh L ng S n.
i u tra, ánh giá i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a trên a bàn Xã.
i u tra, xác
nh các lo i hình s d ng
t.
ánh giá ti m n ng c a các lo i hình s d ng
t.
Phát hi n các y u t h n ch c a các lo i hình s d ng
t.
1.4. Ý ngh a c a nghiên c u chuyên
Góp ph n nâng cao hi u qu s d ng
t nông nghi p và thúc
ys
phát tri n s n xu t nông nghi p b n v ng.
C ng c ki n th c ã
c ti p thu trong khi h c và nh ng ki n th c
th c t trong quá trình th c t p.
Trên c s nh ng ánh giá hi u qu s d ng
xu t nh ng gi i pháp s d ng
t hi u qu cao.
t nông nghi p
t
ó
3
PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s lý lu n ánh giá
2.1.1. Khái ni n v
t
t ai,
2.1.1.1. Khái ni m v
t nông nghi p
t ai
t là m t ph n c a v trái
t, nó là l p ph l c
a mà bên d
khoáng sinh ra nó, bên trên là l p th c bì và khí quy n.
trái
t có kh n ng sinh ra s n ph m c a cây tr ng.
i nó là á và
t là l p m t t
ix pc a
t là m t v t th t nhiên, mà
ngu n g c c a th t nhiên ó là s h p thành c a b n th t nhiên khác c a hành
tinh là th ch quy n, khí quy n, th y quy n và sinh quy n. S tác
quy n trên và th quy n di n ra th
ng xuyên liên t c, s tác
ng c a b n
ng y mang tính c
b n nh ng c ng là m i quan h qua l i sâu s c. [2]
Theo C.Mac: “
t là t li u s n xu t c b n và ph bi n quý báu nh t c a
s n xu t nông nghi p, là i u ki n không th thi u
c a hàng lo t th h loài ng
c c a s t n t i và tái sinh
i khác nhau”.
Trong ph m vi nghiên c u v s d ng
t,
t ai
c nhìn nh n nh m t
nhân t sinh thái (FAO, 1967). Trên quan i m nhìn nh n c a FAO thì
g m t t c các thu c tính sinh h c và t nhiên c u b m t trái
nh
n ti m n ng và hi n tr ng s d ng
th c a nhi u y u t nh : Khí h u,
nhiên,
lo i
oán
t, i u ki n
hi n t i c a con ng
k
t xác
t v i nh ng thu c tính t
k có th d
t
ng nh t
c hi u nh m t t ng
ic a
t do ho t
ng c a
t do ho t
ng
i. [1]
t ai là m t v t
c a trái
t có nh h
a hình, di n m o, th y v n, th m th c v t t
ng v t t nhiên, nh ng bi n
c a con ng
t. Nh v y
t ai bao
c c a môi tr
nh v m t
ng
n vi c s d ng v t
nh ho c thay
ng bên trong và bên d
a ch t, th y v n,
i,
i n
i lý, là m t ph n di n tích b m t
i có tính ch t chu
i nó nh : Không khí,
ng th c v t, nh ng tác
ng t tr
ch ng m c mà nh ng thu c tính này có nh h
t ó c a con ng
i trong hi n t i và t
ng lai. [3]
c và
ng áng
4
T các
nh ngh a trên
t ai
c hi u là:
t ai là m t vùng
t có v trí
c th , có ranh gi i c th và có nh ng thu c tính t ng h p c a các y u t t nhiên,
kinh t - xã h i nh : khí h u, th nh
v t và các ho t
ng,
ng s n xu t c a con ng
2.1.1.2. Khái ni m v
a m o, th y v n,
ng th c
i.
t nông nghi p
t nông nghi p ôi khi còn g i là
vùng
a hình,
t canh tác hay
t tr ng tr t là nh ng
t khu v c thích h p cho s n xu t, canh tác nông nghi p, bao g m c tr ng
tr t và ch n nuôi. ây là m t trong nh ng ngu n l c chính trong nông nghi p. [14]
Vi c phân lo i tiêu chu n theo FAO - T ch c L
Liên Hi p Qu c thì phân chia
t canh tác nh
t nông nghi p vào các thành ph n sau ây:
t tr ng cây hàng n m, ch ng h n nh ng c c, bông,
khoai tây, rau, d a h u, lo i hình này c ng bao g m c
nghi p nh ng t m th i b hoang ( t hoang hóa,
V
ng th c và Nông nghi p
n cây n trái và nh ng v
t s d ng
c trong nông
t thoái hóa).
n nho hay cánh
ng nho (thông d ng
châu Âu)
t tr ng cây lâu n m (ví d nh tr ng cây n qu ).
Cánh
ng, th a ru ng và
T i Vi t Nam, theo lu t
BTNMT:
t nông nghi p
c
ng c t nhiên cho ch n th gia súc.
t
ai n m 2013 và thông t
nh ngh a là
28/2004/ TT –
t s d ng vào m c ích s n xu t,
nghiên c u, thí nghi m v nông nghi p, lâm nghi p, nuôi tr ng thu s n, làm mu i
và m c ích b o v , phát tri n r ng.
nghi p,
t lâm nghi p,
t nông nghi p bao g m
t nuôi tr ng thu s n,
t làm mu i và
t s n xu t nông
t nông nghi p
khác. [5]
2.1.1.3. Vai trò c a
Cung c p l
t ai trong s n xu t nông nghi p
ng th c th c ph m cho toàn xã h i.
Th c ph m là không th thay th b ng b t k m t lo i hàng hóa nào khác,
nh ng hàng hóa này dù cho trình
khoa h c - công ngh phát tri n nh hi n nay,
v n ch a có ngành nào có th thay th
tiên có tính ch t quy t
c. L
ng th c, th c ph m là y u t
nh s t n t i phát tri n c a con ng
u
i và phát tri n kinh t -
5
xã h i c a
tn
c. Quy t
nh an ninh l
ng th c qu c gia, góp ph n thúc
ys n
xu t công nghi p, các ngành kinh t khác và phát tri n ô th . [2]
Ngu n thu ngân sách quan tr ng c a nhà n
c.
Nông nghi p là ngành kinh t s n xu t có quy mô l n nh t n
giá tr t ng s n l
trong n
c ta. T tr ng
ng và thu nh p qu c dân trong kho ng 25% t ng thu ngân sách
c. Vi c huy
ng m t ph n thu nh p t nông nghi p
c th c hi n d
i
nhi u hình th c: Thu nông nghi p, các lo i thu kinh doanh khác...Bên c nh ngu n
thu ngân sách cho nhà n
c vi c xu t kh u s n ph m nông nghi p làm t ng ngu n
thu ngo i t góp ph n thi t l p cán cân th
ng m i
ng th i cung c p v n ban
u
cho s phát tri n c a công nghi p. [2]
Ho t
N
ng sinh k ch y u c a
i b ph n dân nghèo nông thôn.
c ta v i h n 70% dân c t p trung
nông thôn h s ng ch y u d a vào
s n xu t nông nghi p, v i hình th c s n xu t t c p t túc áp ng nhu c u c p thi t
hàng ngày.
Tái t o t nhiên.
Nông nghi p còn có tác d ng b o v tài nguyên thiên nhiên và môi tr
ng.
Trong các ngành s n xu t ch có nông nghi p m i có kh n ng tái t o t nhiên cao
nh t mà các ngành khác không có
2.1.1.4. Khái ni m v lo i hình s
LUT là lo i hình
nh t
c. [2]
t (LUT: Land Use Type)
c bi t c a s d ng
t
c mô t theo các thu c tính
nh. LUT là b c tranh mô t th c tr ng s d ng
nh ng ph
c xác
t c a m t vùng
tv i
ng th c qu n lý s n xu t trong các i u ki n kinh t - xã h i và k thu t
nh. Trong s n xu t nông nghi p, lo i hình s d ng
quát là hình th c s d ng
t ai
t
c hi u khái
s n xu t ho c phát tri n m t nhóm cây tr ng,
v t nuôi trong m t chu k nhi u n m. Ngoài ra, LUT còn có ngh a là ki u s d ng
t. [3]
2.1.1.5.
c i m s d ng
Khí h u
t nông nghi p vùng khí h u nhi t
i
6
Vùng nhi t
tháng th
i m bao g m các vùng khí h u mà nhi t
ng cao và quanh n m trên 18°C, l
trong ít nh t 270 ngày trong m t n m. L
2500mm, v i m t s vùng nh n m t l
m a trung bình trong vùng nhi t
l n. Trên c s ch
t quá b c h i th y xu t
ng m a h ng n m thay
ng m a v
i t 1500
t quá 6000mm m i n m. L
n
ng
i m cao h n m c trung bình th gi i kho ng ba
nhi t m, vùng nhi t
i nóng m”. Chính s l
là y u t xác
ng m a v
trung bình hàng
i m c ng
c g i là “Vùng nhi t
ng và s phân ph i c a m a thay vì s bi n thiên nhi t
nh các mùa. [15]
Th m th c v t
M t ph m vi r ng các ki u th m th c v t s ng trong vùng sinh khí h u nhi t
i m, v i nhi u loài cây g có chi u cao, c u trúc tán và sinh kh i khác nhau.
Th m th c v t chi m u th c a vùng nhi t
i m g m trong các vùng
t th p,
r ng m thay lá trong các vùng v i mùa khô rõ r t h n, và r ng ni n núi trong các
vùng cao, th m th c v t cao
nh c a vùng nhi t
t p nh t và chi m kho ng 10% c a di n tích
i m, là ki u a d ng và ph c
t n i c a toàn th gi i.[5]
t ai
T ng di n tích
t trên th gi i 14.700 tri u ha, tr di n tích óng b ng v nh
c u là 1.360 tri u ha thì di n tích
t còn l i ch có 13.340 tri u ha. Trong ó ph n
l n có nhi u h n ch cho s n xu t ó là khô, quá l nh, d c, nghèo dinh d
m n, quá phèn, hay b ô nhi m, b phá ho i do các ho t
lý c a con ng
i. Theo tính toán c a t ch c l
i c n có 0,4 ha
2.1.1.6. V n
suy thoái
t không h p
ng th c th gi i (FAO) v i trình
s n xu t trung bình nh hi n nay trên th gi i
m i ng
ng s d ng
ng, quá
có
l
ng th c, th c ph m thì
t canh tác.[1]
t nông nghi p
n
c ta
* Do t nhiên:
V n
ng
dòng ch y, núi l , n
Do thay
* Do con ng
a ch t c a trái
t:
ng
t, sóng th n, sông su i thay
c bi n xâm nh p…
i khí h u, th i ti t: M a, n ng, nhi t
i gây nên:
, gió, bão…
i
7
Ch t
t r ng làm n
Canh tác trên
ng r y.
t d c l c h u: C o s ch
i, ch c l b h t, không ch ng
xói mòn, không luân canh…
Ch
canh tác
c canh, b hoang hóa, không bón phân, ho c bón phân
không h p lý, không phun thu c tr sâu, tr c …
Suy thoái do ô nhi m
ch t
tt n
c th i, ch t th i r n, ô nhi m d u, hóa
c h i, thu c tr sâu...
T các nguyên nhân trên ã d n
Phèn hóa, nghèo ki t dinh d
n các ki u thoái hóa
ng trong
t.
t.
Nhi m m n.
Laterit hóa.
Ô nhi m
t.
Xói mòn, xói l .
Sa m c hóa.
2.2. M t s lu n i m c b n v
2.2.1. Khái ni m v
ánh giá
vào
ánh giá
ánh giá
t
t là so sánh, ánh giá kh n ng c a
t theo t ng khoanh
t
t là s phân chia có tính ch t chuyên canh v hi u qu c a
t
màu m và kh n ng s n xu t c a
ánh giá
t
t.
do nh ng d u hi u khác quan (khí h u, th y v n, th m th c v t t nhiên,
t nhiên…) và thu c tính chính c a
ánh giá
nhiên (tr y u t
t ai t o nên.
t ai ch có ý ngh a trong l nh v c m t vùng có i u ki n t
t), kinh t xã h i nh nhau.
Theo FAO (1970) ánh giá
tính ch t v n có c a v t khoanh
hình s d ng
t ai là quá trình so sánh
i chi u nh ng
t c n ánh giá v i nh ng tính ch t
t ai mà lo i
t yêu c u.
Trong s n xu t nông nghi p, vi c ánh giá
m c
ng v t
khác nhau. M c
khác nhau c a nh ng y u t
trên c s khách quan, ph n ánh các thu c tính c a
t nông nghi p v i nh ng
ánh giá
t và m i t
t
c tính toán
ng quan gi a
8
chúng v i n ng su t cây tr ng trong nhi u n m. Nói cánh khác, ánh giá
trong s n s n xu t nông nghi p th
phì h u hi u) c a
t và m c s n ph m mà
2.2.2. Các lu n i m ánh giá
2.2.2.1. Lu n i m ánh giá
nh kh n ng c a
th c hi n
xác
c
t, s d ng
nh giá tr t
phì ti m tàng là ph
ng
ic a
c i mc a
t(
c b n nh t
ng pháp duy nh t
t”. Khi ánh giá
t, trong ó
phì ti m tàng) ó là: Lo i
t c n ph i
c bi t chú ý nh ng
t phát sinh và ch t
c bi t.
Theo ông, kh n ng t nhiên c a
thu nh p t
t t o nên. [3]
phì ti m tàng là y u t c b n nh t
màu m c a
c quan tâm
phì t nhiên và
t c a Docutraiep
nh th t chính xác tính ch t
tính th hi n
t
xác
phì c a
ng (
t trên th gi i
Docutraiep cho r ng:“
xác
ng d a vào ch t l
t ai
t là y u t quy t
nh giá tr c a
t và s
t.
Nh ng y u t
ánh giá
t và ch tiêu c a chúng
ánh giá
t ch y u là:
nh ng vùng khác nhau
thì khác nhau.
Nh ng y u t
Lo i
t theo phát sinh.
Nh ng s li u phân tích v tính ch t
t (tính ch t hóa h c, v t lý h c và
các d u hi u khác).
Vi c l a ch n các y u t
ánh giá c n
c hoàn thi n
phù h p v i
i u ki n khí h u, i u ki n kinh t - xã h i c a vùng.
Ngoài ra, m t s nhà th nh
a hình t
ng
ng khác còn cho r ng. N ng su t c a cây tr ng,
i c ng là các y u t quan tr ng nh t
2.2.2.2. Lu n i m ánh giá
ánh giá
t. [3]
t c a Rozop và c ng s
T i h i ngh Qu c t v
m t lu n i m m i v
c nc
ánh giá
ánh giá
t l n th 10 t ch c t i Matscova (1974),
t c a Rozop và c ng s
ã
c trình bày và nh t
trí cao. N i dung lu n i m c a Rozop bao g m nh ng i m sau:
ánh giá
ánh giá
t ph i d a vào vùng
t khác nhau.
a lý, th nh ng khác nhau có y u t
9
ánh giá
t ph i d a vào
c i m c a cây tr ng.
Cùng m t s lo i cây tr ng, cùng m t loài
hoàn toàn nh ng ch tiêu chu n ánh giá
ánh giá
t c a vùng này cho vùng khác.
t ph i d a vào trình
Có n t m i t
t nh ng không th áp d ng
thâm canh.
ng quan ch t ch gi a ch t l
ng
t và n ng su t cây
tr ng.
Tr
ng h p không có s t
ng quan gi a ch t l
ng
t và n ng su t cây
tr ng là do:
Trình
thâm canh khác nhau.
Trong quá trình s n xu t, ti m n ng c a
t ch a có i u ki n thu n l i
bi u th b ng n ng su t. [3]
2.2.2.3. Lu n i m ánh giá
t c a Anh
T i Anh ang ng d ng hai ph
ng pháp ánh giá phân h ng
vào th ng kê s c s n xu t ti m n ng c a
th c t c a
t ai là d a
t và c n c vào th ng kê s c s n xu t
t.
Theo ph
ng pháp th nh t, xác
nh kh n ng tr ng cây công nghi p c a
t ph thu c vào nhóm nguyên nhân chính.
Theo ph
ng pháp th hai, vi c ánh giá
t ai c n c hoàn toàn vào n ng
su t th c t trên
t
trên
t trung bình so sánh v i n ng su t trên
t t t ho c
c l y làm tiêu chu n, l y n ng su t bình quân nhi u n m
Tuy nhiên, ph
ng pháp này còn g p nhi u khó kh n vì s n l
còn ph thu c vào cây tr ng
d ng
t tiêu chu n.
ng, n ng su t
c ch n vào ph thu c vào kh n ng c a ng
is
t.[3]
2.2.2.4. Lu n i m ánh giá
t c a Pháp
Theo ông Dolomong “Kh n ng c a
c a cây tr ng và
m c
nh t
su t cây tr ng ã th c hi n
su t bi u th t
nh, sinh tr
c tính ch t
ng quan s b gi a
nhi u n m”. Tuy nhiên ánh giá
t nh h
n dinh d
ng
ng phát tri n và kh n ng cho n ng
t. Có th l p
c tính c a
t theo
ng r t l n
c m t tháng n ng
t ai ó là th ng kê n ng su t
phì nhiêu c a
t có nh ng b t c p sau:
10
Không th ch d a vào m t lo i cây tr ng
làm tiêu cu n ánh giá
t có giá
tr mà c n ph i th ng kê n ng su t c a các lo i cây tr ng trong h th ng luân canh.
ánh giá
trình
c a ng
t theo n ng su t cây tr ng
t ng
màu m c a
phì nhiêu c a
tm c
nh t
nh c ng th hi n
i s d ng, b i vì k t h p c a t t c các bi n pháp k thu t tác
ng là ti n
phì nhiêu
m c
t ch
t.
t ph thu c nhi u vào hình thía ph u di n
tm c
t i a khi l
ng dinh d
t, nh ng
ng cung c p cho cây tr ng
t i u. [3]
2.2.2.5. Lu n
i m
ánh giá
t c a FAO (FAO: Food and Agriculture
Organization of the United Nations)
Theo FAO, vi c ánh giá
t cho các vùng sinh thái ho c các vùng lánh th
khác nhau là nh m t o ra m t s c s n xu t m i, b n v ng, n
v y khi ánh
c nhìn nh n nh là “M t v t
t
t xác
di n tích b m t c a trái
t v i nh ng thu c tính t
tính ch t chu k có th d
oán
t i u ki n
a ch t, th y v n,
nay c a co ng
i,
vi c s d ng v t
c môi tr
nh và h p lý. Vì
nh v m t
ng
i n
nh ho c thay
i
ng xung quanh nó nh không khí, lo i
ng th c v t, nh ng tác
ng tr
ch ng m c mà nh ng thu c ính này có nh h
t ó trong hi n t i và t
a lý, là m t
c ây và hi n
ng áng k
n
ng lai”.
Nh v y, theo lu n i m này ánh giá
t ph i trên ph m vi r t r ng bao
g m c không gian và th i gian, c n xem xét c di u ki n t nhiên, kinh t - xã h i.
C ng theo lu n i m này thì nh ng tính ch t
nh l
ng
có vai trò tác
2.2.3.
c. V n
t có th
ol
ng ho c
quan tr ng là c n l a ch n ch tiêu ánh giá
cl
ng,
t thích h p,
ng tr c ti p và có ý ngh a v i vùng nghiên c u. [3]
Vi t Nam
T nghàn x a, ông cha ta ã có cách phân h ng ru ng thành ru ng t t,
ru ng x u.
ánh giá phân h ng ru ng là m t òi h i c a th c ti n s n xu t nông
nghi p. T th i phong ki n, các tri u ai phong ki n n
c ta ã th c hi n o
phân h ng theo kinh nghi m nh m qu n lý
ng l n ch t l
t ai c s l
ng.
c,
11
Nhà Nguy n ã ch
Ru ng
o xây d ng
a bàn th ng nh t cho các xã, thôn.
t lúc này ã phân thành sáu h ng (l c h ng th )
màu và b n h ng (t
ng i n)
iv i
iv i
t ru ng tr ng
t ru ng tr ng lúa làm c s cho vi c mua
bán c ng nh chính sách khác ban hành ru ng
t.
Th i k Pháp thu c, cách phân h ng
c th c hi n
i n nh m ánh thu . Vào n m 1886, Pavie và c ng s
iv im ts
n
ã ti n hành kh o sát vùng
t Trung Lào, Trung b và ông Nam B c a Vi t Nam. Cu i cùng, vào n m 1890
k t qu này
ông D
c xem là tài li u nghiên c u v
t
u tiên c a Vi t Nam và c
ng.
N m 1954,
tn
c ta chia làm hai mi n:
cu c xây d ng ch ngh a xã h i, vi c ánh giá
y u là nghiên c u ng d ng ph
mi n B c cùng v i công
t ai b t
ng pháp ánh giá
u
c nghiên c u, ch
t c a Liên Xô c theo tr
ng
phái Docutriep.
th p k 70 Nguy n V n Thân (Vi n th nh
nghiên c u phân h ng
ng nông hóa) ã ti n hành
t v i m t s cây tr ng trên m t s lo i
tiêu chu n x p h ng ru ng
t
c xây d ng và th c hi n
t. Sau ó nh ng
Thái Bình n m 1980 -
1982.
Vào
pháp ánh giá
u nh ng n m 1990, n
c ta ti n hành nghiên c u ng d ng ph
t ai c a FAO trong d án quy ho ch t ng th
ng
ng B ng Sông C u
Long n m 1990 c a Phân vi n quy ho ch và thi t k nông nghi p.
T n m 1992
th c hi n nhi u
nhi u m c
n
c ta.
n nay, ph
ánh giá
chi ti t và t l b n
n nay, n
h ng VI, v i 3 c p
ng pháp ánh giá
t c a FAO b t
u
t ai theo FAO
c tri n khai r ng kh p
c
khác nhau.
c ta ã phân chia toàn b
t ai thành 6 h ng t h ng I
n
thích nghi. R t thích h p (S1), thích h p (S2) và ít thích h p
(S3), không thích h p (N). Trong ó chia ra
không thích h p vinh vi n (N2). [3]
t không thích h p hi n t i (N1),
t
12
2.3. Quy trình ánh giá
t
2.3.1. Các nguyên t c ánh giá
ánh giá
l
t
t t p trung cho m t s cây tr ng chính: Lúa và các lo i cây
ng th c khác, cây công nghi p ng n ngày và dài ngày, cây n qu …
ánh giá
t d a vào i u ki n t nhiên c a
t và không
c p
n
c
i m kinh t - xã hôi.
ánh giá
t trên m t s lo i
t chính.
cây tr ng ti n hành xây d ng 3 khung ánh giá
m i lo i
t chính trên m i lo i
t cho 3 trình
thâm canh (cao,
trung bình và th p).
D a vào kinh nghi m s n xu t c a nông dân. [3]
2.3.2. N i dung ánh giá
2.3.2.1. Các y u t tác
t
ng
n hi u qu s d ng
i u ki n t nhiên: Bao g m v trí
h u, th i ti t, các ngu n tài nguyên và môi tr
r t, th m chí quy t nh
t nông nghi p
a lý,
a hình di n m o, i u ki n khí
ng. Chúng có nh h
n k t qu và hi u qu s d ng
ng m t cách rõ
t.
i u ki n kinh t - xã h i: Bao g m các nhân t nh dân s , lao
s ng c a ng
d ng
i dân, c s h t ng.
ây là các y u t quy t
nh
ng, m c
i v i hi u qu s
t.
Y u t t ch c, k thu t:
ho ch s d ng
ây là y u t h t s c quan tr ng trong vi c quy
t, chính là c s cho vi c phát tri n h th ng cây tr ng, ch n nuôi. [3]
2.3.2.2. Xây d ng tiêu chu n ánh giá
ánh giá lo i hình s d ng
t.
ánh giá hi u qu s d ng
t.
ánh giá hi u qu s n xu t
t ai.
ánh giá tính b n v ng trong s d ng
2.3.3. Các công o n c a vi c ánh giá
2.3.3.1. B
t ai. [3]
t
c chu n b
Xác
và xây d ng
nh m c tiêu,
c
a bàn, ranh gi i, m c
ng chi ti t.
c n thi t i u tra, t l b n
13
Thu th p tài li u v t nhiên và tài nguyên thiên nhiên, kinh t - xã h i.
Chu n b công c , v t t k thu t và kinh phí.
Phác th o tài li u ban
hi n tr ng, b n
u nh các b n
c s :B n
th nh
th y l i…
D ki n n i dung i u tra, ch nh lý và b sung trên th c
T ch c l c l
2.3.3.2. B
ng, b n
a.
ng tham gia.
c i u tra dã ngo i
i u tra b sung, ch nh lý, hoàn thi n các s li u v tình hình c b n và các
lo i b n
chuyên
i u tra
nh hi n tr ng s d ng
t, th y l i, giao thông…
t, c nh quan theo h th ng s d ng
t t i th i i m d ki n.
i u tra ph ng v n tr c ti p nông dân và cán b
kinh t s d ng
ng nh h
gây thái hóa ho c ô nhi m môi tr
ng t i môi tr
ng, m c
và nguyên nhân
ng trong khu v c i u tra, thu th p các s li u
ng ã có.
Báo cáo s b k t qu
gia và góp ý c a cán b , nông dân
2.3.3.3. B
i u tra dã ngo i v i c s
i ph
tranh th s tham
ng.
c n i nghi p (t ng h p, xây d ng tài li u chính th c)
Xác
nh và l a ch n lo i hình s d ng
Xây d ng b n
nv
t ai (LUTs)..
t ai (LMUs).
Phân tích hi u qu kinh t - xã h i trong s d ng
Các ch tiêu kinh t c n phân tích:
thu n, giá tr ngày công lao
ng, hi u su t
Các ch tiêu xã h i c n phân tích:
l i ích cho ng
nh canh,
t ai:
u t c b n, t ng thu nh p, thu nh p
ng v n.
m b o an toàn l
i nông dân, áp ng m c tiêu chi n l
vùng, thu hút nhi u lao
c
ng v hi u qu
t ai theo m u phi u i u tra.
Xem xét các tác
nh h
a ph
ng th c, gia t ng
c phát tri n kinh t c a
ng, gi i quy t công n vi c làm cho ng
i dân, góp ph n
nh c và chuy n giao ti n b khoa h c – k thu t vào s n xu t, t ng
ng s n ph m hang hóa xu t kh u.
14
Các ch tiêu phân tích
Phân tích tác
c ánh giá
ng môi tr
Phân tích m c
ng.
ng.
thích h p
t ai.
T ng h p k t qu phân h ng
t.
T ng h p các ki u thích nghi
t ai.
Xây d ng b n
nh l
phân h ng theo ki u thích h p
xu t s d ng
t ai.
t ai. [3]
2.3.3.4. Ý ngh a c a công o n ánh giá hi n tr ng s d ng
Công o n ánh giá
t ai giúp chúng ta bi t
t
c m t cách t ng quát
toàn b tính ch t c a m t lo i hình nào ó v s d ng t t cho cây tr ng và các
ngành kinh t qu c dân nói chung.
Công o n ánh giá
tr ng ánh giá
t ai g n li n v i quy ho ch s d ng
t ai là m t ph n c a quá trình quy ho ch s d ng
Công o n ánh giá
d ng
tài ph n ánh m c
t hi n t i, t
ng pháp ánh giá
t ai có ý ngh a th c ti n là k t qu nghiên c u góp
thích h p c a
ó có nh h
2.4.1. ánh giá lo i hình s d ng
Lo i hình s d ng
nv
t ai
i vói m i lo i hình s
ng khai thác s d ng h p lý trong t
2.4. N i dung ánh giá th c tr ng s d ng
t ai
ng lai.
t
t
c xác
i u tra phân lo i th c tr ng s d ng
ts
t ai theo FAO ng d ng
c ta nh m ph c v cho quy ho ch s d ng h p lý.
Công o n ánh giá
ph n c a
t ai.
t ai có ý ngh a khoa h c là k t qu nghiên c u
góp ph n v c s lý lu n cho ph
vào i u ki n c p xã n
t ai, coi
nh th ng nh t trong c n
c. Sau khi
t ai, tuy thu c vào các lo i hình s d ng
ánh giá các ch tiêu:
T l (%) di n tích so v i toàn b qu
d ng và di n tích c a các lo i hình
t, t ng di n tích
t chính.
c i m phân b các lo i
Bình quân di n tích các lo i
t trên
t trên
a bàn lánh th .
u ng
i.
t ang s
15
2.4.2. ánh giá hi u qu s d ng
Hi u qu s d ng
th
ng
t ai
t ai bi u th m c
khai thác s d ng
c ánh giá b ng các ch tiêu sau: [3]
T ng di n tích
T l SD (%)
=
H s SD (l n)
t ai
T ng di n tích
t ai -T ng di n tích
T ng di n tích
=
T ng di n tích
t nông nghi p
tính toán, so sánh và phân lo i
m c
thích h p c a các ch tiêu kinh t , xã h i và môi tr
d ng
t nông nghi p
ng quy v
ng v i các lo i hình s
ng.
Các ch tiêu c n tính toán
ng th
t ai
Di n tích cây hàng n m ( t canh tác)
M c ích ánh giá hi u qu các LUT là
a ph
t t nhiên
t gieo tr ng hang n m
2.4.3. H th ng ch tiêu ánh giá hi u qu s d ng
th
t ai và
ánh giá hi u qu s d ng
n v 1 ha cho t ng lo i hình s d ng
t nông nghi p
t nông nghi p.
2.4.3.1. Ch tiêu hi u qu kinh t
Hi u qu kinh t tính trên 1 ha
t nông nghi p
Giá tr s n xu t: Giá tr s n xu t: GTSX (GO - Gross Output) là toàn b
giá tr s n ph m v t ch t và d ch v
c t o ra trong m t k nh t
nh (th
ng là
m t n m).
Chi phí trung gian: CPTG (IC-Intermediate Cost) là toàn b các kho n
chi phí v t ch t th
ng xuyên b ng ti n mà ch th b ra
thuê và mua các y u t
u vào và d ch v s d ng trong quá trình s n xu t.
Giá tr gia t ng: GTGT (VA- ValueAdded) là hi u s gi a giá tr s n xu t
và chi phí trung gian, là giá tr s n ph m xã h i t o ra thêm trong th i k s n xu t
ó. (VA= GO - IC)
16
Thu nh p h n h p: TNHH
ây là Là ph n tr cho ng
cùng ti n lãi thu
i lao
c tính theo công th c (GTSX – CPTG)
ng (c lao
c trên t ng lo i hình s d ng
Hi u qu kinh t trên ngày công lao
lao
ng). Th c ch t là ánh giá k t qu
và t ng cây tr ng làm c s
ng v n
t
ng qu n lý)
t.
ng quy
u t lao
i, g m có (TNHH/s công
ng s ng cho t ng ki u s d ng
so sánh v i chi phí c h i c a ng
Hi u qu s d ng
qu s d ng
ng chân tay và lao
i lao
t
ng.
ng v n: (TNHH/CPTG) ây là ánh giá
c hi u
c l i nhu n cao nh t. [3]
2.4.3.2. Các ch tiêu ánh giá hi u qu xã h i
m b o an toàn l
ng th c, gia t ng l i ích c a nông dân.
áp ng m c tiêu chi n l
Thu hút nhi u lao
Góp ph n
c phát tri n c a vùng.
ng, gi i quy t công n vi c làm cho nông dân.
nh canh
nh c , chuy n giao ti n b khoa h c k thu t.
2.4.3.3. Các ch tiêu v hi u qu môi tr
Theo
môi tr
Nguyên H i (
Nguyên H i 1999) ch tiêu ánh giá ch t l
ng trong qu n lý s d ng
Qu n lý
iv i
t b n v ng
t ai r ng
ánh giá các tài nguyên n
ánh giá qu n lý
ng
vùng nông nghi p
ng
c là:
u ngu n.
c b n v ng.
t ai.
ánh giá h th ng cây tr ng.
ánh giá v tính b n v ng
i v i vi c duy trì
phì nhiêu c a
t và
b o v cây tr ng.
ánh giá v qu n lý và b o v t nhiên.
S thích nghi c a môi tr
ng
t khi thay
2.4.4. ánh giá tính b n v ng trong s d ng
i ki u s d ng
t. [4]
t ai
B n v ng v kinh t : Là ch tiêu mô t m i quan h gi a l i ích mà ng
s d ng
t nh n
c và chi phí b ra
nh n
c l i nhu n ó.
h s n xu t kinh doanh có hi u qu kinh t là m t nhân t
tri n. B n v ng v kinh t
i
i v i nh ng
thúc ây s n xu t phát
c ánh giá thông qua cá ch tiêu sau.
