Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học địa lí tự nhiên đại cương lơp 10 THPT

Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

MỤC LỤC
Trang
PHẦN I – ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................. 2
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................... 2
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................. 2
3. Giới hạn nghiên cứu ................................................................................................... 3
4. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................... 3
5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................ 3
6. Đóng góp mới của đề tài ............................................................................................. 3
PHẦN II – GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ............................................................................ 4
1. Cơ sở của việc lựa chọn sáng kiến ............................................................................. 4
1.1 Cơ sở lý luận ........................................................................................................... 4
1.2 Cơ sở thực tiễn ........................................................................................................ 4
2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu .................................................................................... 5
2.1 Về phía giáo viên .................................................................................................... 5
2.1 Về phía học sinh ..................................................................................................... 5
3. Nội dung lồng ghép trò chơi vào bài giảng ............................................................... 6
3.1 Trò chơi học tập ...................................................................................................... 6
3.2 Phương pháp tổ chức trò chơi................................................................................. 7
3.3 Tổ chức trò chơi trong quá trình học ...................................................................... 8
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm ........................................................................ 14
4.1 Hiệu quả thực tiễn ................................................................................................. 14
4.2 Hiệu quả khảo nghiệm tính khả thi....................................................................... 15
PHẦN III - KẾT LUẬN ............................................................................................. 17
PHỤ LỤC .................................................................................................................... 19
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................... 20

GVTH: Nguyễn Việt Thắng

Trang 1


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài.
Quá trình dạy - học là một hoạt động phức tạp, trong đó chất lượng, hiệu quả cơ
bản phụ thuộc vào chủ thể nhận thức - người học. Điều này lại phụ thuộc vào nhiều
yếu tố, như: năng lực nhận thức, động cơ học tập, sự quyết tâm... (các yếu tố chủ
quan); Ngoài ra nó còn phụ thuộc vào: môi trường học tập, người tổ chức quá trình
dạy học, sự hứng thú trong học tập. Sự hứng thú học tập của học sinh là một trong
những yếu tố quyết định đến chất lượng dạy và học.
Khi có hứng thú say mê trong học tập thì việc lĩnh hội tri thức trở nên dễ dàng
hơn; có nhiều cách để tạo hứng thú học tập cho học sinh trong giờ học Địa lí, riêng
đối với bản thân tôi đã áp dụng một trong những biện pháp để tạo hứng thú học tập
cho học sinh đó là: Lồng ghép trò chơi vào bài học để giảng dạy.
Kiến thức địa lí lớp 10 trung học phổ thông nói chung và kiến thức về Địa lí tự
nhiên đại cương nói riêng còn quá trừu tượng so với học sinh hiện nay, nên học sinh
tiếp thu được là điều khá khó khăn, phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh
càng khó khăn hơn. Đứng trước tình hình đó, đòi hỏi người giáo viên phải tìm ra các
phương pháp dạy học phù hợp với đối tượng học sinh và đặc điểm tình hình của nhà
trường để xây dựng cho học sinh cách học tập hợp lý, nhằm tăng cường khả năng
nhận thức một cách chủ động và sáng tạo, rèn luyện năng lực hành động cho học sinh.
Nhằm khắc phục phần nào những hạn chế và phát huy tính tích cực trong dạy học Địa
lí lớp 10 nói chung và Địa lí tự nhiên đại cương nói riêng cho học sinh. Là một giáo
viên Địa lí trực tiếp tham gia giảng dạy, tôi chọn đề tài “Lồng ghép trò chơi trong
quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 trung học phổ thông”
2. Mục đích nghiên cứu.
- Giúp giáo viên nhận thấy việc sử dụng lồng ghép các trò chơi trong dạy học

Địa lí là hợp lí, có hiệu quả.
- Giúp học sinh có khả năng lĩnh hội kiến thức Địa lí một cách nhẹ nhàng, tạo
cho giờ học trở nên sinh động hơn, phát huy tính tích cực, tạo hứng thú trong học tập.
- Nhằm thay đổi cách kiểm tra, đánh giá theo hướng tích cực phát huy tính sáng
tạo và năng lực của người học.
GVTH: Nguyễn Việt Thắng

Trang 2


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

- Cung cấp thêm tài liệu tham khảo cho giáo viên trong giảng dạy môn Địa lí lớp
10 và có thể dùng cho học sinh nghiên cứu, đọc thêm.
3. Giới hạn nghiên cứu của đề tài.
Kiến thức Địa lí tự nhiên đại cương trong SGK Địa lí lớp 10 THPT.
4. Phạm vi nghiên cứu.
* Giới hạn đối tượng nghiên cứu
- Chỉ nghiên cứu về một số trò chơi vào một số bài học có liên quan đến Địa lí tự
nhiên lớp 10 mà tôi đã biết.
- Chỉ nghiên cứu phương tiện duy nhất “sử dụng lồng ghép các trò chơi” để tạo
hứng thú học tập cho học sinh. Ngoài ra không đề cập đến các phương tiện tạo hứng
thú học tập khác.
* Giới hạn về địa bàn nghiên cứu
Trường Trung học phổ thông Nguyễn Việt Dũng.
* Giới hạn về khách thể khảo sát
Toàn bộ học sinh khối lớp 10B2, 10B4.
5. Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp thử nghiệm.
- Phương pháp thu thập số liệu: sử dụng phiếu thu thập ý kiến học sinh.

- Phương pháp xử lí số liệu: nhập và xử lí số liệu.
- Thông qua kinh nghiệm thực hiện giảng dạy đối với chương trình đổi mới SGK
lớp 10.
6. Đóng góp mới của đề tài.
Đề tài chỉ ra được tính ứng dụng của việc lồng ghép trò chơi vào việc giảng dạy
kiến thức Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10.
Phương tiện sử dụng lồng ghép trò chơi là một trong những phương tiện dạy
học Địa lí giúp học sinh dễ hiểu, dễ liên hệ kiến thức và yêu thích môn học hơn.
Cung cấp thêm tài liệu tham khảo cho giáo viên trong giảng dạy môn Địa lí lớp
10 và có thể dùng cho học sinh nghiên cứu, đọc thêm.

GVTH: Nguyễn Việt Thắng

Trang 3


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

PHẦN II - GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở của việc lựa chọn sáng kiến.
1.1.Cơ sở lý luận
Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong nghị quyết
Trung Ương 4 khóa VII (1 - 1993), Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII (12 - 1996),
được thể chế hóa trong Luật Giáo Dục (2005), được cụ thể hóa trong các chỉ thị của
Bộ Giáo dục và Đào tạo đặc biệt chỉ thị số 14 (4 - 1999), Nghị quyết Hội nghị lần thứ
VIII, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW) ngày 4 tháng
11 năm 2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu
CNH-HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế.
Điều 28.2 của Luật Giáo Dục đã ghi ‘‘Phương pháo giáo dục phổ thông phải
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc

điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng
vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú
học tập cho học sinh’’.
Yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học nên giáo viên cần vận dụng các
phương pháp soạn giảng cho phù hợp để đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học
sinh, từ đó có thể phát huy tính tự giác tích cực của học sinh.
Việc dạy học Địa lí nói chung cần đảm bảo các nguyên tắc giáo dục, đây là các
luận điểm có tính chất chỉ đạo, những quy định, yêu cầu cơ bản mà người giáo viên
cần phải tuân thủ để mang lại hiệu quả cao nhất trong quá trình dạy học.
Qua thực tiễn giảng dạy tôi thấy rằng, việc sử dụng lồng ghép trò chơi để hình
thành khái niệm, kiến thức Địa lí đều đảm bảo các nguyên tắc trên, nhất là các nguyên
tắc đảm bảo tính khoa học, tính vừa sức đối với học sinh và nguyên tắc bảo đảm tính
tự lực và phát triển tư duy hình thành năng lực cho học sinh nhưng không kém phần
thú vị, hấp dẫn thu hút học sinh với phần kiến thức mới.
1.2.Cơ sở thực tiễn
Thực tế đã có nhiều đề tài của các giáo viên trường THPT đề cập đến vấn đề
tạo hứng thú học tập Địa lí qua tranh ảnh, phim tư liệu, bản đồ, mô hình… (hay còn
gọi đồ dùng trực quan) tuy nhiên vẫn còn ít đề tài khai thác vấn đề sử dụng lồng ghép
trò chơi trong dạy học Địa lí tự nhiên đại cương nhằm tạo hứng thú học tập cho học
GVTH: Nguyễn Việt Thắng

Trang 4


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

sinh. Chính vì vậy bản thân tôi mạnh dạn trình bày một vài ý tưởng mà tôi đã áp dụng
giảng dạy tại trường THPT Nguyễn Việt Dũng, bước đầu đã có những biểu hiện tích
cực trong thái độ học tập của học sinh và hiệu quả của giờ học Địa lí được nâng lên rõ
rệt.

2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
2.1. Về phía giáo viên
Thực tiễn dạy học Địa lí cho thấy, giáo viên còn gặp nhiều khó khăn trong việc
sử dụng các phương pháp dạy học Địa lí, chủ yếu dạy theo lối truyền thụ một chiều,
thầy giảng, trò nghe, nên ít đọng lại kiến thức Địa lí trong tâm trí học trò, chưa gây
hứng thú cho học sinh trong giờ học Địa lí, nên giờ học còn nặng nề, áp đặt. Việc lồng
ghép trò chơi vào dạy học các bài Địa lí còn ít chủ yếu dạy học dựa vào hướng dẫn
sách giáo viên, chưa phát huy hết khả năng sáng tạo của mình nên dẫn đến tiết học
không có sự đổi mới, khởi sắc.
Kết quả thăm dò ý kiến học sinh được nghiên cứu về yếu tố quan trọng tạo nên sự
hứng thú trong học tập là : (Đơn vị : %)
Ý kiến

Tỷ lệ

Người dạy

98,6

Người học

1,4

Tổng số

100,0

Với tỷ lệ thăm dò cho thấy yếu tố quan trọng tạo nên sự hứng thú trong giờ học
đạt kết quả 98,6%, từ kết quả thống kê trên cho chúng ta thấy rằng việc giáo viên đưa
ra nhiều phương pháp mới vào bài giảng cụ thể như: sử dụng lồng ghép các trò chơi

trong dạy học Địa lí sẽ giúp học sinh có khả năng lĩnh hội kiến thức Địa lí một cách
nhẹ nhàng, tạo cho giờ học trở nên sinh động hơn, phát huy tính tích cực, tạo hứng thú
trong học tập.
2.2. Về phía học sinh
Thực tế những năm gần đây cho thấy thế hệ trẻ hiểu về môn Địa lí, thích học
môn Địa lí và nắm vững kiến thức Địa lí còn hạn chế. Đối với học sinh, đây là môn xã
hội, nội dung bài học còn nhiều, số tiết thì ít, nên thường gây tâm lí chán nản trong
các giờ học Địa lí. Vì vậy vấn đề đặt ra là giáo viên phải nắm được hệ thống kiến thức
GVTH: Nguyễn Việt Thắng

Trang 5


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

Địa lí và có phương pháp tổ chức dạy học phù hợp, tích cực sáng tạo để giúp học sinh
chủ động nắm kiến thức, nhớ lâu, biết liên kết mối quan hệ giữa các đối tượng Địa lí
với nhau nhưng vẫn tạo được không khí thoải mái trong giờ học.
Theo số liệu điều tra từ học sinh (số lượng 72 học sinh lớp 10B2, 10B4) về
niềm đam mê, thích thú học môn Địa lí cũng như khả năng nắm và hiểu bài của học
sinh trước khi đưa nội dung lồng ghép trò chơi vào bài học và kiểm tra thu được kết
quả cụ thể như sau:
Niềm đam mê, thích thú với môn Địa lí
Thích
Số
lượng
47

Nắm và hiểu được kiến thức Địa lí
Đạt

Không thích

Tỉ lệ

Số lượng

Tỉ lệ

64.4%

25

35.6%

Số
lượng
39

Không đạt

Tỉ lệ

54.2%

Số
lượng
33

Tỉ lệ

45.8%

Từ kết quả điều tra cho thấy niềm đam mê và khả năng nắm, hiểu được kiến
thức của bộ môn Địa lí chưa cao. Vấn đề đặt ra cho giáo viên là phải có phương pháp
dạy học tích cực, sáng tạo để tạo được sự hứng thú trong quá trình học tập của học
sinh.
3. Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10
trung học phổ thông
3.1. Trò chơi học tập
Trò chơi học tập là trò chơi có nội dung gắn với hoạt động học tập của học sinh
hướng đến sự mở rộng, chính xác hoá, hệ thống hoá các kiến thức của các em nhằm
phát triển các năng lực trí tuệ, phát huy năng lực tự học, sự sáng tạo, say mê trong học
tập của học sinh. Trò chơi học tập có tác dụng làm thay đổi hình thức hoạt động học
tập trên lớp, làm không khí lớp học trở nên thoải mái, dễ chịu, giúp quá trình học tập
trở nên hấp dẫn, nhẹ nhàng, tự nhiên, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí học sinh là:
“Học mà chơi, chơi mà học”.

GVTH: Nguyễn Việt Thắng

Trang 6


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

Chính vì vậy vận dụng trò chơi học tập một cách hợp lí sẽ góp phần nâng cao
hiệu quả giáo dục. Trong dạy học Địa lí việc lồng ghép trò chơi vào tiết học vô cùng
quan trọng không chỉ là hình thành kiến thức mới cho học sinh mà còn là phương
pháp củng cố kiến thức, chốt kiến thức một cách khéo léo, nhẹ nhàng và đạt hiệu quả.
3.2. Phương pháp tổ chức trò chơi

 Bước 1: Lựa chọn trò chơi.
Trò chơi học tập Địa lí có nhiều hình thức khác nhau nên trên cơ sở mục đích,
yêu cầu, nội dung của bài học mà giáo viên lựa chọn trò chơi cho phù hợp,việc lựa
chọn lồng ghép các trò chơi vào bài học đòi hỏi giáo viên phải suy nghĩ theo hướng
sau: với mục đích, yêu cầu, thái độ, nội dung của bài học này, có thể lựa chọn những
loại trò chơi nào? Trò chơi nào sẽ đạt hiệu quả tốt nhất? Trò chơi phải phù hợp với
thời gian bài học; Trò chơi phải phù hợp với môi trường giáo dục; Trò chơi phải gây
hứng thú, thu hút nhiều đối tượng tham gia nhằm phát huy tối đa năng lực của người
học. Có như vậy việc lựa chọn trò chơi và tổ chức tiến hành chơi sẽ đúng hướng và
đạt kết quả tốt. Sau khi lựa chọn trò chơi, giáo viên chuẩn bị những phương tiện cần
thiết phục vụ cho trò chơi, kế hoạch chơi, kể cả những phần thưởng cho những người
tham gia và người thắng cuộc.

 Bước 2: Giới thiệu và tổ chức trò chơi.
Giáo viên nêu tên trò chơi, chủ đề trò chơi, giải thích rõ mục đích, yêu cầu,
cách chơi và luật chơi, cách đánh giá thắng thua cho học sinh.
Giáo viên giới thiệu một cách hấp dẫn, ngắn gọn, vui tươi, dí dỏm, giới thiệu và
giải thích phải đơn giản, dễ hiểu để các em nắm vững và hiểu trò chơi, cách chơi.

 Bước 3: Tổ chức tiến hành trò chơi.
Để trò chơi đạt kết quả tốt, sau khi hướng dẫn và giải thích xong nên cho học
sinh chơi thử (nếu có thời gian) và như vậy các em sẽ nắm vững cách chơi, cũng có
thể khi cho học sinh chơi thử xong giáo viên rút kinh nghiệm và điều chỉnh một vài
yêu cầu nếu thấy cần thiết. Trong khi học sinh tham gia trò chơi, giáo viên là trọng tài
và phải chú ý quan sát, theo dõi tỉ mỉ diễn biến trò chơi để có những nhận xét đánh giá
chính xác, khách quan, công bằng.
GVTH: Nguyễn Việt Thắng

Trang 7

Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

 Bước 4: Nhận xét đánh giá kết quả.
Kết thúc trò chơi, giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả một cách chính xác,
khách quan, công bằng. Giáo viên chỉ rõ và phân tích rõ những ưu điểm, nhược điểm
của từng cá nhân, từng đội cụ thể: về thời gian, ai hoàn thành trước, kết quả đúng hay
sai, số người vi phạm luật lệ, kỹ năng, kiến thức…. Giáo viên tạo điều kiện cho học
sinh tự nhận xét, đánh giá lẫn nhau. Giáo viên dành ít phút biểu dương khen ngợi
những cá nhân, đội chơi đạt kết quả tốt, hoạt động tích cực.
3.3. Tổ chức trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí
 Trong hình thành kiến thức mới cho học sinh:
Ví dụ: Bài 19. SỰ PHÂN BỐ SINH VẬT VÀ ĐẤT TRÊN TRÁI ĐẤT
I. Sự phân bố sinh vật và đất theo vĩ độ:
Trò chơi với tên gọi:“Em tập làm hướng dẫn viên du lịch”. Giáo viên chuẩn bị
bản đồ phân bố các kiểu thảm thực vật và các loại đất trên trái đất thiết kế bằng phần
mềm Microsoft PowerPoint 2010 có nội dung như sau:

GVTH: Nguyễn Việt Thắng

Trang 8


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

Trước khi tổ chức trò chơi giáo viên sẽ yêu cầu học sinh bố trí bàn học thành các
đội chơi theo sơ đồ sau:

Sau khi chia lớp thành 3 đội chơi giáo viên tiến hành treo bản đồ phân bố các
kiểu thảm thực vật và các loại đất trên trái đất lên bảng, sau đó phân công nhiệm vụ

cho từng nhóm tìm hiểu một môi trường Địa lí với đới lạnh, đới ôn hòa và đới nóng.
Giáo viên yêu cầu mỗi đội cử 1 đại diện lên bốc thăm; các đội bốc thăm được đới nào
thì sẽ thuyết minh về đặc điểm của môi trường Địa lí đó. Bài thuyết minh về mỗi môi
trường Địa lí phải dựa vào hệ thống kênh chữ, hệ thống kênh hình trên bản đồ và kiến
thức của bản thân để hoàn thành các yêu cầu sau:
- Kiểu khí hậu chính là gì?
- Kiểu thảm thực vật chính?
- Nhóm đất chính là gì?
- Phân bố chủ yếu ở đâu?
- Với những đặc tính về kiểu khí hậu và thảm thực vật như thế có ý nghĩa như
thế nào đối với ngành du lịch.
- Hãy thử kể tên một số cảnh quan thiên nhiên độc đáo (môi trường Địa lí
từng đới) để nhằm thu hút khách du lịch đến tham quan.
Mỗi đội có thời gian suy nghĩ và thảo luận là: 3 phút
GVTH: Nguyễn Việt Thắng

Trang 9


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

Thời gian mỗi đội thuyết minh tập làm hướng dẫn viên du lịch: 5 phút.
Khi trò chơi kết thúc, GV khẳng định lại sự khác nhau giữa các cảnh quan, từ đó
rút ra quy luật chung tại sao có sự khác nhau đó.
Để có kết quả tốt cho bài thuyết trình của nhóm mình, buộc học sinh phải làm
việc tập thể, phải suy nghĩ, phải vận dụng mối liên hệ kiến thức với các bài truớc như
đới lạnh, đới ôn hòa, đới nóng nằm ở vĩ độ nào? và với từng đới như thế thì kiểu khí
hậu này là gì và sẽ có đất gì? Có đất đó thì sẽ có thực vật gì? Kiểu thực vật và nhóm
đất đó được phân bố ở đâu? Từ những kiểu khí hậu và thảm thực vật như thế học sinh
có thể dựa vào kiến thức hiểu biết của mình để kể tên các cảnh quan thiên nhiên độc

đáo nhằm thu hút khách du lịch trên thế giới (Học sinh có thể kể tên các cảnh quan
thiên nhiên độc đáo như: Vườn quốc gia hồ Plitvice nằm ở miền trung Croatia, Vịnh

băng Ilulissat Icefjord nằm ở gần thành phố Ilulissat, đảo Greenland, Đan Mạch,
Vùng núi Shirakami Sanchi nằm ở đảo Honshu, phía Bắc Nhật Bản, Hệ thống hồ
Ounianga ở Châu Phi bao gồm 18 hồ kết nối với nhau, tạo thành một cảnh quan hồ
nước tự nhiên đặc biệt, mang hình dạng, màu sắc tuyệt đẹp, Khu bảo tồn vịnh
Glacier nằm ở khu vực ranh giới giữa Alaska (Hoa Kỳ) và Canada, Khu bảo tồn
Cửu Trại Câu nằm ở miền Bắc tỉnh Tứ Xuyên (Trung Quốc), Công viên quốc gia
Te Wahipounamu nằm ở New Zealand, Vịnh Hạ Long tại Việt Nam..) Như vậy,
học sinh không chỉ nắm được kiến thức mới trong bài, mà trong quá trình chơi học
sinh còn phải chủ động suy nghĩ để tìm ra mối liên hệ của các đối tượng Địa lí từ các
kiến thức đã được học từ các bài trước. Như vậy đã tạo cho học sinh tính chủ động
suy nghĩ trong quá trình học tập. Bên cạnh đó, muốn có kết quả tốt, học sinh phải tìm
ra cho đội mình bài thuyết trình thật ấn tượng, giới thiệu thật hấp dẫn về các cảnh
quan thiên nhiên có ở từng môi trường Địa lí. Như vậy, đã hình thành được tính tự
sáng tạo, tìm tòi cái mới cho học sinh. Quá trình làm việc trong một đội chơi còn tạo
được tình đoàn kết, tính đồng đội. Khi thuyết trình không chỉ giúp học sinh có thêm tự
tin mà còn rèn luyện được cho các em kỹ năng nói trước tập thể đây là kỹ năng rất cần
thiết trong xã hội hiện nay.
Lưu ý: Đội nào có bài thuyết minh kiến thức đúng, trình bày lưu loát, tự tin,
thuyết phục được đối tượng theo dõi và đặc biệt là phải nhấm mạnh được sự độc đáo
GVTH: Nguyễn Việt Thắng
Trang
10


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

của từng môi trường Địa lí tạo nên những cảnh quan thiên nhiên đẹp thu hút khách du

lịch quốc tế đến tham quan, bài thuyết trình cần kèm thêm tư liệu minh chứng cho nội
dung trình bày của mình thì là đội thắng cuộc. Giáo viên có thể cộng điểm khuyến
khích cho đội hay nhất.
 Trong kiểm tra kiến thức cũ của học sinh:
Kiểm tra, đánh giá học sinh có nhiều hình thức khác nhau. Thông thường đầu
mỗi tiết học, trước khi học bài mới, giáo viên thường đặt câu hỏi và yêu cầu học sinh
trả lời. Cách kiểm tra này lâu dần sẽ tạo tâm lý sợ hãi đối với học sinh vào đầu tiết
học, đặc biệt là đối với các môn thuộc về xã hội như môn Địa lí. Vì vậy, giáo viên cần
thay đổi các hình thức kiểm tra bài cũ nhưng vẫn đảm bảo kiểm tra được kiến thức
của học sinh.
Ví dụ: Bài 12. SỰ PHÂN BỐ KHÍ ÁP. MỘT SỐ LOẠI GIÓ CHÍNH
Thay vì đặt các câu hỏi như: Trình bày về sự phân bố khí áp, gió trên Trái Đất,
hay trình bày đặc điểm một loại gió nào đó thì giáo viên có thể thay cách đó bằng
cách tổ chức một trò chơi như sau:
Giáo viên có thể chọn trò chơi với tên gọi: “Ai đúng, ai sai, ai nhanh hơn”. Với
trò chơi này giáo viên cần chuẩn bị sẵn hai hình 12.1 SGK phóng to các đai khí áp và
gió trên Trái Đất (hình ảnh minh họa của trò chơi)

GVTH: Nguyễn Việt Thắng
11

Trang


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

(Lưu ý: với hình chuẩn bị giáo viên để trống các đai áp thấp, áp cao và các loại
gió hoạt động trên trái đất. Giáo viên có thể cắt sẵn những mẫu giấy nhỏ có sẵn chữ
các loại gió, dấu “+”, dấu “-” hoặc bút lông)
Giáo viên sẽ treo hai hình 12.1 SGK phóng to đã chuẩn bị sẵn trên bảng, sau đó

yêu cầu 2 học sinh điền bằng bút lông hoặc dán giấy (tùy vào việc chuẩn bị) đầy đủ vĩ
độ, các khu áp cao, khu áp thấp, các loại gió chính hoạt động trên trái đất. Khi học
sinh hoàn thành thì giáo viên cho điểm (tùy thuộc vào kết quả đúng, đầy đủ), giáo
viên nên ưu tiên cộng thêm điểm cho học sinh nào hoàn thành đúng, đầy đủ và trước
nhất. (hình ảnh hoàn chỉnh)

GVTH: Nguyễn Việt Thắng
12

Trang


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

Giáo viên sẽ dựa vào kết quả của học sinh để nhận xét, cho điểm. Còn về phía
học sinh, với cách chơi này sẽ tạo không khí vui vẻ, nhưng vẫn kiểm tra được kiến
thức của học sinh. Bên cạnh đó, trong quá trình chơi, để trở thành người thắng cuộc,
buộc lòng học sinh phải nhớ lại các kiến thức đã học và phải đưa ra quyết định nhanh
chóng mà chính xác. Như vậy vừa kiểm tra được kiến thức của học sinh vừa rèn luyện
khả năng quyết đoán cho học sinh, đây cũng là một kỹ năng vô cùng cần thiết sau khi
các em ra trường sau này.
Cần lưu ý thêm rằng các trò chơi học tập rất đa dạng nên giáo viên cần chọn
được trò chơi phù hợp, có hiệu quả nhất. Giáo viên có thể tự tạo ra trò chơi mới, cần
lưu ý đặt tên trò chơi phù hợp, ấn tượng tạo được sự hứng thú cho học sinh. Như vậy,
học sinh tham gia trò chơi sẽ hăng hái và nhiệt tình hơn.
Như vây, sử dụng trò chơi trong dạy học Địa lí là một trong những biện pháp
quan trọng nhằm phát huy tính tích cực say mê học tập của học sinh, khắc sâu kiến
GVTH: Nguyễn Việt Thắng
13

Trang


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

thức Địa lí cho các em, góp phần quan trọng vào việc đổi mới phương pháp dạy học
theo hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức của người học.
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.
4.1. Hiệu quả thực tiễn
Số liệu điều tra từ học sinh (số lượng 72 học sinh lớp 10B2, 10B4) về niềm đam
mê, thích thú học môn Địa lí cũng như khả năng nắm và hiểu bài của học sinh sau khi
đưa nội dung lồng ghép trò chơi vào bài học và kiểm tra thu được kết quả cụ thể như
sau:
Niềm đam mê, thích thú với môn Địa lí
Thích
Số
lượng
64

Nắm và hiểu được kiến thức Địa lí
Đạt

Không thích
Tỉ lệ

Số lượng

Tỉ lệ

88.9%

8

11.1%

Số
lượng
69

Không đạt
Tỉ lệ

95.8%

Số

Tỉ lệ

lượng
3

4.2%

So với kết quả điều tra ban đầu khi giáo viên chưa sử dụng phương pháp lồng
ghép trò chơi vào bài giảng thì tỷ lệ niềm đam mê, thích thú với môn Địa lí có sự thay
đổi như sau : Tỷ lệ thích tăng 24,5%, tỷ lệ nắm và hiểu kiến thức bài học tăng
41,6%. Từ kết quả cho thấy việc lồng ghép trò chơi vào quá trình giảng dạy đã thật sự
mang lại hiệu quả tốt cho học tập của học sinh.
Trong các phương tiện dạy học, sử dụng lồng ghép trò chơi cũng là một trong
các phương tiện học sinh yêu thích.

Kết quả thăm dò ý kiến học sinh được nghiên cứu yêu thích sử dụng các phương
tiện dạy học (Đơn vị: %)
Ý kiến

Tỷ lệ

Lồng ghép trò chơi vào bài học

28,4

Dùng đồ dùng trực quan

13.1

Tổ chức ngoại khóa

20.8

Tổ chức đi thăm quan dã ngoại

37,7

GVTH: Nguyễn Việt Thắng
14

Trang


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

Tổng số

100,0

Từ kết quả khảo sát cho chúng ta thấy được việc lồng ghép trò chơi vào bài học
luôn cần thiết đối với học sinh khi học môn Địa lí chiếm tỷ lệ 28,4%. Bên cạnh đó,
việc sử dụng lồng ghép trò chơi sẽ mang lại hiệu quả trước tiên là sự liên kết đầy mới
lạ làm khơi dậy tính tò mò, kích thích tư duy của học sinh, hiểu bài nhanh, không khí
lớp học nhẹ nhàng, giảm căng thẳng, nhớ bài lâu, cho học sinh thêm hứng thú và yêu
thích môn học hơn.
Kết quả thăm dò lí do học sinh yêu thích phương tiện dạy học sử dụng lồng ghép
trò chơi (Đơn vị: %)
Ý kiến

Tỷ lệ

Sự liên kết đầy mới lạ làm khơi dậy tính tò mò, kích thích tư duy học

40,9

sinh, trang bị kỹ năng sống cần thiết
Không khí lớp học nhẹ nhàng, giảm căng thẳng

13,2

Hiểu bài nhanh

39,3

Nhớ bài lâu

6,6

Tổng số

100,0

4.2. Khảo nghiệm tính khả thi
Do việc sử dụng lồng ghép trò chơi chỉ phù hợp với một số bài nên việc kiểm tra
đánh giá chỉ đánh giá một phần chương trình học của học sinh. Tôi đã cho 72 em học
sinh lớp 10B2 và 10B4 làm bài kiểm tra đánh giá về kiến thức đối với tiết học chỉ sử
dụng kiến thức có trong bài với hình ảnh SGK và tiết học kết hợp kiến thức SGK,
hình ảnh có liên quan, kết quả như sau:
Tiết học không ứng dụng lồng ghép trò chơi trong dạy học, điểm kiểm tra
đánh giá:
Tỷ lệ %

Điểm giỏi

Điểm khá

Điểm trung bình

Điểm yếu kém

10,3

29,4

48,5

11,8

So với tiết học có sử dụng lồng ghép trò chơi trong dạy học, điểm kiểm tra
đánh giá:
Tỷ lệ %

Điểm giỏi

Điểm khá

Điểm trung bình

Điểm yếu kém

14,7

38,2

44,2

2,9

GVTH: Nguyễn Việt Thắng
15

Trang


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

Với kết quả trên cho việc sử dụng lồng ghép trò chơi vào dạy học và điểm kiểm
tra đánh giá đạt kết quả khả thi như sau; điểm số giỏi tăng 4,4%, điểm khá tăng 8,8%,
điểm trung bình và điểm yếu kém giảm đáng kể.
Không chỉ có kết quả đánh giá qua điểm, mà các em còn thấy hiểu bài ở mức độ:
Kết quả thăm dò ý kiến của học sinh được nghiên cứu về mức độ hiểu bài khi sử dụng
phương pháp lồng ghép trò chơi vào bài học (Đơn vị: %)
Ý kiến

Tỷ lệ

Dễ hiểu bài

48,3

Nhớ bài nhanh

47,6

Trang bị kỹ năng trong cuộc sống

24,1

Tổng số

100,0

Có 48,3 % ý kiến của học sinh cho rằng nếu giáo viên sử dụng thêm lồng ghép
trò chơi trong giảng bài thì mức độ dễ hiểu bài, với 47,6 % cảm thấy nhớ bài nhanh và
24,1 % ý kiến các em cho rằng sẽ trang bị kỹ năng trong cuộc sống.

GVTH: Nguyễn Việt Thắng
16

Trang


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

PHẦN III - KẾT LUẬN
Việc nâng cao hiệu quả học tập cho sinh là mục tiêu của người dạy học nên giáo
viên cần phải sáng tạo trong sử dụng các phương tiện trong quá trình dạy học để đổi
mới phương pháp dạy học của mình, giúp bài học trở nên hấp dẫn, sinh động tránh sự
nhàm chán. Việc áp dụng linh hoạt các phương tiện dạy học thể hiện tính sáng tạo, tìm
tòi, đầu tư của giáo viên và cũng nhờ vậy sẽ giúp học sinh nắm được bài, có thái độ
tích cực, yêu thích đối với môn học – môn Địa lí.
* Đối với Giáo viên : Để tạo hứng thú cho học sinh khi học Địa lí trước hết
người giáo viên phải yêu nghề, yêu thương quan tâm đến sự tiến bộ của từng em học
sinh, bởi vì khi giáo viên yêu nghề, quan tâm đến kết quả học tập của học sinh thì từ
đó bản thân sẽ luôn quyết tâm đổi mới phương pháp, say mê nhiệt tình, từ đó nảy sinh
nhiều ý tưởng sáng tạo.
Lồng ghép trò chơi vào quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 là
điều rất cần thiết. Tuy nhiên, các phương pháp dạy học tích cực thì rất nhiều, cũng
như các trò chơi học tập thì cũng rất phong phú. Do vậy, trong quá trình dạy học giáo
viên nên lựa chọn phương pháp cũng như trò chơi phù hợp nhất và có thể kết hợp
nhiều phương pháp với nhau để hình thành kiến thức, phát huy được tính tích cực, tự
giác, chủ động, sáng tạo của học sinh. Tránh lạm dụng quá nhiều sẽ làm mất thời gian
học tập của học sinh.
Để sử dụng phương tiện này hiệu quả bản thân giáo viên phải có vốn kiến thức,
kỹ năng quản trò, kỹ năng giải quyết tình huống để vận dụng linh hoạt vào bài giảng,

nâng cao kiến thức, kỹ năng (sưu tầm, tìm hiểu), không ngừng tìm tòi và đổi mới
phương pháp dạy học, trang bị kỹ năng và cách tổ chức các trò chơi có liên quan đến
kiến thức Địa lí và tôi nghĩ vấn đề này cũng cần được bàn bạc, nghiên cứu mở rộng
hơn trong những đề tài sau.
Muốn làm được điều đó giáo viên phải thường xuyên tìm những thông tin bên
ngoài thực tế nhờ việc tra cứu từ nhiều nguồn : báo chí, mạng internet, tham khảo các
sách, tạp chí… sưu tầm các trò chơi phù hợp với môn Địa lí. Tạo thành 1 bộ sưu tập
đầy đủ có tên ‘‘CÁC TRÒ CHƠI PHỤC VỤ DẠY HỌC ĐỊA LÍ KHỐI 10,11,12’’ và
GVTH: Nguyễn Việt Thắng
17

Trang


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

sử dụng như là một cuốn tài liệu của bộ môn.
* Đối với học sinh:
Học sinh cần đọc trước nội dung bài học và hợp tác chặt chẽ với giáo viên trong
việc tổ chức các trò chơi.
Trang bị kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng thuyết trình, mạnh dạn, tự tin trong
việc tham gia các trò chơi mà giáo viên yêu cầu.
=>Tóm lại, để dạy tốt một tiết học môn Địa lí, giáo viên cần phải có sự đầu tư về
đồ dùng, thiết bị dạy học (bản đồ, lược đồ, tranh ảnh, . . .) phải sử dụng thành thạo bản
đồ (lược đồ), bảng số liệu, trò chơi; tìm hiểu, sưu tầm thông tin từ nhiều nguồn, tham
khảo tài liệu có liên quan, có đầu tư sáng tạo và biết chia sẻ cùng đồng nghiệp trong
soạn giảng. Có như vậy, giáo viên mới có đủ cơ sở để tự tin, vững vàng tổ chức những
giờ dạy học nhẹ nhàng, hiệu quả.

GVTH: Nguyễn Việt Thắng

18

Trang


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

PHỤ LỤC
PHIẾU THU THẬP Ý KIẾN
NHẬN THỨC – THÁI ĐỘ - HÀNH VI CỦA HỌC SINH LỚP 10 ĐỐI VỚI
VIỆC GIÁO VIÊN SỬ DỤNG LỒNG GHÉP TRÒ CHƠI TRONG BÀI GIẢNG
ĐỊA LÍ
1. Theo em yếu tố quan trọng tạo nên sự hứng thú hay không hứng thú cho học sinh
phụ thuộc vào?
a-Người học
b-Người dạy
2. Nếu có thì lí do mà em yêu thích là gì? (xếp theo thứ tự ưu tiên từ yêu thích nhất
đến ít dần)
a-Sự liên kết đầy mới lạ giữa trò chơi và kiến thức địa lí làm khơi dậy tính
tò mò, kích thích tư duy trang bị kỹ năng sống cần thiết
b-Không khí lớp nhẹ nhàng, giảm căng thẳng
c-Hiểu bài nhanh
d-Nhớ bài lâu
3. Nếu có thì theo em đó là hiệu quả gì? (Có thể chọn nhiều câu trả lời)
a- Dễ hiểu bài
b- Nhớ bài nhanh
c-Trang bị kỹ năng sống cần thiết
4. Theo em trong tiết học giáo viên nên sử dụng các hình thức dạy học nào?(Có thể
chọn nhiều câu trả lời)
a- Lồng ghép trò chơi

b- Sử dụng lồng ghép thêm đồ dùng trực quan trong thực tế
c- Sử dụng nhiều phương tiện dạy học khác
d- Kể chuyện vui, hài hước phù hợp
e- Liên hệ bằng nhiều ví dụ thực tế
f- Không có đề nghị gì
GVTH: Nguyễn Việt Thắng
19

Trang


Lồng ghép trò chơi trong quá trình dạy học Địa lí tự nhiên đại cương lớp 10 THPT

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. SGK Địa lí lớp 10 – Nhà xuất bản Giáo duc: Lê Thông, Trần Trọng Hà,
Nguyễn Minh Tuệ, Nguyễn Trọng Hiếu, Phạm Thu Phương, Đỗ Ngọc Tiến, nguyễn
Viết Thịnh.
2. Chuẩn kiến thức, chuẩn kỹ năng Địa lí 10 - Nhà xuất bản giáo dục: Phạm Thị
Sen, Nguyễn Hải Châu, Nguyễn Đức Vũ.
3. Luyện tập, tự kiểm tra, đánh giá -Nhà xuất bản Giáo dục: Nguyễn Minh Tuệ,
Bùi Thu Nhiệm, Phạm Ngọc Trụ.
4. Giáo dục và kỹ năng cho học sinh phổ thông – Bộ giáo dục và đào tạo
5. Địa chỉ: />6. Địa chỉ: />7. Địa chỉ: />8. Địa chỉ: />
GVTH: Nguyễn Việt Thắng
20

Trang