Điều tra một số đặc điểm dịch tễ và xác định virus gây bệnh Gumboro ở gà nuôi tại Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

CHU TH THÁI
Tên

tài:
I U TRA M T S

C I M D CH T VÀ XÁC

GÂY B NH GUMBORO

GÀ NUÔI T I THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H

NH VIRUS

ào t o: Chính quy

Chuyên ngành: Ch n nuôi Thú y
Khoa: Ch n nuôi Thú y
Khoá h c : 2011 - 2015

Thái Nguyên, 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

CHU TH THÁI
Tên

tài:
I U TRA M T S

C I M D CH T VÀ XÁC

GÂY B NH GUMBORO

GÀ NUÔI T I THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P
H

NH VIRUS

IH C

ào t o: Chính quy

Chuyên ngành: Ch n nuôi Thú y
Khoa: Ch n nuôi Thú y
L p: K43 - CNTY
Khoá h c: 2011 - 2015
Gi ng viên h

ng d n : 1. GS.TS Nguy n Quang Tuyên
2. Th.s

Thái Nguyên, 2015

Bích Du


i

L IC M
Sau khi h c t p và rèn luy n t i tr
nuôi Thú y, Tr
cô giáo h

ng,

c s phân công c a khoa Ch n

i H c Nông Lâm Thái Nguyên cùng v i s

ng d n GS.TS Nguy n Quang Tuyên và Th.s

hành th c hi n
Gumboro

ng

N

tài “ i u tra m t s

is h

v i nh ng kinh nghi m quý báu c a các th y cô,
hoàn thành khóa lu n t t nghi p

Bích Du , em ã ti n

c i m d ch t và xác

gà nuôi t i Thái Nguyên”. D

ng ý c a th y,

nh virus gây b nh

ng d n, ch d y t n tình cùng
n nay em ã th c t p xong và

i h c c a mình.

hoàn thành khóa lu n này, em xin chân thành c m n Ban Giám Hi u
Tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên, Ban ch nhi m Khoa Ch n nuôi Thú y

cùng toàn th các quý th y cô giáo trong khoa ã t n tình h
trong su t quá trình h c t p, nghiên c u và rèn luy n

tr

ng d n, gi ng d y

ng.

Em xin bày t lòng bi t n sâu s c t i các th y cô trong Vi n Khoa h c S
s ng - Tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên ã giúp

và t o i u ki n thu n

l i cho em trong quá trình th c t p.
c bi t em xin chân thành c m n th y, cô giáo h
Quang Tuyên và Th.s

Bích Du

ng d n GS.TS Nguy n

ã h t lòng t n tình ch b o, h

em trong quá trình th c hi n khóa lu n t t nghi p

ng d n và giúp

i h c.

Qua ây em c ng xin g i l i c m n t i gia ình và b n bè là ch d a tinh
th n v ng ch c nh t giúp em v

t qua nh ng khó kh n trong th i gian th c t p.

Trong quá trình hoàn thành khóa lu n t t nghi p, do th i gian có h n và ki n
th c c ng nh kinh nghi m c a b n thân còn h n ch nên bài khóa lu n c a em
không tránh kh i nh ng thi u sót, em kính mong nh n
th y, cô giáo và các b n

bài khóa lu n

cs

óng góp ý ki n c a

c hoàn thi n h n.

Em xin chân thành c m n !
Thái nguyên, tháng 6 n m 2015
Sinh viên

Chu Th Thái


ii

DANH M C CÁC B NG

B ng 3.1: Các ch tiêu ánh giá m c b nh Gumboro................................................40
B ng 4.1: K t qu

i u tra s l

ng gà m c b nh Gumboro t i Thái Nguyên .........41

B ng 4.2: T l m c b nh Gumboro

gà có tiêm vaccine và không tiêm phòng

b nh Gumboro ...........................................................................................................42
B ng 4.3: T l gà m c b nh Gumboro

các ph

B ng 4.4: T l gà m c b nh Gumboro

các gi ng gà ............................................44

B ng 4.5: T l gà m c b nh Gumboro

các l a tu i .............................................44

B ng 4.6: Tri u ch ng
B ng 4.7: B nh tích

ng th c ch n nuôi .....................43

gà m c b nh Gumboro ......................................................45
gà m c b nh Gumboro (n=170) ............................................46

B ng 4.8: K t qu ch n oán b nh Gumboro trên phôi tr ng ..................................48
B ng 4.9: K t qu phân l p virus c

ng

c Gumboro trên phôi tr ng ...................49


iii

DANH M C CÁC HÌNH

Hình 2.1: C ch nhân lên - sinh b nh c a IBDV .......................................... 14
Hình 2.2: Bi u

di n bi n gà ch t trong quá trình phát tri n b nh Gumboro .....17

Hình 3.1: S

i u ch virus t b nh ph m ................................................. 38


iv

DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T

IBD

: Infectious Bursal Disease

IBDV

: Infectious Bursal Disease virus

OIE

: T ch c y t th gi i

vvIBDV

: very virulent Infectious Bursal Disease virus

E.coli

: Escherichia coli

RNA

: Ribonucleic acid

VP

: Viral protein

VPg

: Viral protein genome

ORF

: Overlapping open reading frame

ELISA

: Enzyme-Linked Immuno Sorbent Assay

CAM

: Chorioallantoic Membrane

Ig

: Immuno globulin

AGPT

: Agar Gel Precipitation test

AGP

: Agar Gel Precipitation

IB

: Infectious bronchitis

CRD

: Chronic respiratory disease

GS

: Group Specific

TS

: Type Specific

VN

: Virus Newtralization

Fa

: Fabricius

Nxb

: Nhà xu t b n

KHKT

: Khoa h c k thu t


v

M CL C
PH N 1. M

U ....................................................................................................1

1.1.

........................................................................................................1

tv n

1.2.

M c tiêu và yêu c u c a

1.3.

Ý ngh a c a

tài .........................................................................2

tài .............................................................................................2

PH N 2. T NG QUAN TÀI LI U .........................................................................4
2.1.

C s khoa h c c a

tài .................................................................................4

2.1.1. Gi i thi u chung v b nh Gumboro .................................................................4
2.1.2. L ch s và

a d b nh .....................................................................................5

2.1.3.

c i m sinh h c c a virus Gumboro ............................................................6

2.1.4.

c i m d ch t h c ......................................................................................10

2.1.5. Lâm sàng h c b nh Gumboro ........................................................................16
2.1.6. Tri u ch ng lâm sàng .....................................................................................18
2.1.7. B nh tích ........................................................................................................19
2.1.8. Ch n oán b nh ..............................................................................................25
2.1.9. Mi n d ch h c b nh Gumboro........................................................................29

2.1.10.
2.2.

i u tr và phòng b nh Gumboro ................................................................32

Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n

c .....................................................35

c....................................................................35

2.2.2. Tình hình nghiên c u th gi i .........................................................................36
PH N 3.

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ....37

3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u ....................................................................37

3.2.

a i m và th i gian ti n hành .......................................................................37

3.3. N i dung nghiên c u ........................................................................................37
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u và các ch tiêu theo dõi ............................................37

3.4.1. Ph

ng pháp nghiên c u tình hình d ch t b nh Gumboro ...........................37

3.4.2. Ph

ng pháp b trí thí nghi m .......................................................................38

3.4.3. Ph

ng pháp thu th p thông tin ...................................................................... 40

3.4.4. Ph

ng pháp x lý s li u ..............................................................................40


vi

PH N 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N .....................................41
4.1.

K t qu

i u tra m t s

c i m d ch t b nh Gumboro t i t nh Thái Nguyên

...................................................................................................................................41
4.1.1. K t qu

i u tra s l

ng gà m c b nh Gumboro t i các h ch n nuôi ........41

4.1.2. T l m c b nh Gumboro gà tiêm vaccine và không tiêm phòng b nh Gumboro
...................................................................................................................................42
4.1.3 T l gà m c b nh Gumboro

các ph

4.1.4. T l gà m c b nh Gumboro

các gi ng gà ..................................................44

4.1.5. T l gà m c b nh Gumboro

các l a tu i ....................................................44

4.1.6. Tri u ch ng
4.1.7. B nh tích
4.2.

ng th c ch n nuôi ...........................43

gà m c b nh Gumboro nuôi t i Thái Nguyên .........................45

gà m c b nh Gumboro nuôi t i Thái Nguyên .............................46

K t qu xác

nh virus gây b nh Gumboro t m u b nh ph m .....................47

4.2.1. K t qu xác

nh virus Gumboro t m u b nh ph m ....................................47

4.2.2. K t qu phân l p virus Gumboro trên phôi tr ng ..........................................48
PH N 5. K T LU N VÀ

NGH .....................................................................50

5.1.

K t lu n ...........................................................................................................50

5.2.

ngh ............................................................................................................51

TÀI LI U THAM KH O
PH L C

1

PH N 1
M
1.1.

U

tv n
Khi n n kinh t phát tri n thì nhu c u v th c ph m c a con ng

i ngày càng

nâng cao, nên trong nh ng n m g n ây ngành ch n nuôi ã có nh ng b
nh t

nh,

c ti n

c bi t là ngành ch n nuôi gia c m. Ch n nuôi gia c m có m t v trí

quan tr ng trong n n kinh t qu c dân, b i nó không ch
(tr ng, th t) cho ng

áp ng nhu c u th c ph m

i tiêu dùng mà còn cung c p nguyên li u cho ngành công

nghi p ch bi n, cung c p phân bón cho cây tr ng…Tuy nhiên, ngành ch n nuôi nói
chung và ngành ch n nuôi gia c m nói riêng th
trong ó có b nh truy n nhi m

ng b

nh h

ng c a d ch b nh,

c bi t là b nh Gumboro gây b nh

gà.

B nh Gomboro hay còn g i là b nh viêm túi Fabricius truy n nhi m, là m t
b nh truy n nhi m c p tính lây lan nhanh

gia c m non, ch y u là gà và gà tây, do

m t lo i virus gây ra, có tên g i là virus gây viêm túi Fabricius truy n nhi m, hay
còn g i là virus Gumboro. B nh gây thi t h i l n v m t kinh t cho ng
nuôi. Ngày nay, b nh Guboro x y ra

i ch n

h u h t các vùng ch n nuôi t p trung trên th

gi i và virus Gumboro gây b nh có nhi u bi n ch ng khác nhau nh ng
v serotype 1 và 2, trong ó serotype 1 có m c

u thu c

c l c và tính gây b nh cao, còn

serotype 2 h u nh không có tính gây b nh.
B nh Gumboro có tên khoa h c là Infectious Bursal Disease (IBD) do m t lo i
virus thu c h Birnaviridae gây nên. IBD là m t b nh truy n nhi m gây suy gi m
mi n d ch, gi m kh n ng kháng b nh c a gà l n t o i u ki n cho các vi khu n k
phát xâm nh p gây b nh.
K t khi phát hi n
thi t h i l n v kinh t

c b nh Gumboro cho
i v i các n

Cu i nh ng n m 1980, ch ng virus
l p

n nay, b nh ã x y ra và gây

c có ch n nuôi gà công nghi p trên th gi i.
c l c r t cao (Very Virulent Strain) ã phân

c t i Hà Lan, sau ó nhanh chóng lây lan sang châu Phi, châu Á và Nam M ;

tuy nhiên t i các n

c nh Úc, New Zealand và M không phân l p

c ch ng

này. T ch c thú y th gi i (OIE) n m 1992, ã chính th c công b tên b nh.


2

Nh ng do virus Gumboro có nhi u bi n ch ng, tính t
nên vi c phòng ch ng b nh ch a

ng

ng kháng nguyên th p

t hi u qu cao.

T i Vi t Nam b nh phát hi n t tr

c nh ng n m 1980 và ã gây t n th t l n

vì khi ó chúng ta ch a có kinh nghi m và ki n th c v b nh. Nh v y,
b nh ã t n t i nhi u n m nay

n

c ta

h u h t các t nh, tuy ã có vaccine phòng b nh

nh ng b nh v n x y ra và gây thi t h i áng k v kinh t .
Thái nguyên là m t t nh mi n núi phía B c có ngành ch n nuôi khá phát tri n,

trong ó ch n nuôi gà theo ph
ang

c áp d ng r ng rãi trên

ng th c ch n nuôi bán công nghi p và công nghi p
a bàn t nh v i quy mô h gia ình hay trang tr i

l n ngày càng t ng. Tuy nhiên tình hình d ch b nh Gumboro di n ra khá m nh làm
nh h

ng

i n hình

n n ng su t và ch t l

ng s n ph m v t

B nh gây t n th

ng

túi Fabricius, làm túi b s ng, xu t huy t và teo. Túi Fabricius là c

quan mi n d ch d ch th c a gia c m do ó khi b phá h y, gà s suy gi m mi n
d ch ho c m t kh n ng áp ng mi n d ch

i v i các vaccine phòng b nh khác và

d b nhi m các b nh truy n nhi m khác. B nh do virus gây ra, lây lan nhanh và
khó i u tr n u không

c ch n oán k p th i.

Xu t phát t nhu c u th c t và

có thêm nh ng hi u bi t v b nh Gumboro

t i Thái Nguyên, tôi ti n hành th c hi n
và xác

nh virus gây b nh Gumboro

1.2. M c tiêu và yêu c u c a
-

tài: “ i u tra m t s

c i m d ch t

gà nuôi t i Thái Nguyên”.

tài

a ra báo cáo v t l m c b nh theo ph

ng th c ch n nuôi, tu i, gi ng,

có tiêm vaccine và không tiêm phòng b nh Gumboro, tri u ch ng và b nh tích trên

àn gà m c b nh Gumboro

các h ch n nuôi nh l trên

Nguyên, phân l p virus Gumboro trên phôi tr ng xác
- Là c s , c n c cho các nghiên c u ti p theo
1.3. Ý ngh a c a

tài

- Ý ngh a trong khoa h c:

a bàn t nh Thái

nh virus gây b nh Gumboro.
m c cao h n.


3

K t qu nghiên c u c a

tài là nh ng thông tin khoa h c góp ph n nâng cao hi u

bi t và làm phong phú thêm nh ng ki n th c v

c i m t b nh Gumboro và xác nh

virus gây b nh Gumboro phân l p gà nuôi t i Thái Nguyên.
óng góp m t s thông tin, t li u m i cho khoa h c.

- Ý ngh a trong th c ti n:
K t qu

tài là c s khoa h c

khuy n cáo ng

quy trình phòng, tr b nh Gumboro cho gà m t cách
c

ng

m c b nh Gumboro

gà t

y

i ch n nuôi nên áp d ng
, nh m h n ch t l và

ó gi m thi t h i v kinh t do b nh gây nên,

ng th i góp ph n nâng cao n ng su t ch n nuôi, thúc
riêng và ch n nuôi gia súc gia c m nói chung.

y ngành ch n nuôi gà nói


4

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1.

C s khoa h c c a

tài

2.1.1. Gi i thi u chung v b nh Gumboro
B nh Gumboro hay còn g i là b nh viêm túi huy t truy n nhi m (Infectious
Bursal Disease - IBD) là b nh truy n nhi m lây lan c p tính

gà con (3 - 6 tu n tu i).

Nguyên nhân gây ra b nh Gumboro là m t lo i virus có tên là virus gây viêm túi truy n
nhi m (IBDV) hay còn g i là virus Gumboro. S nhi m IBDV có th làm gia t ng
tr m tr ng m c

nhi m b nh v i nh ng tác nhân gây b nh khác và làm gi m kh

n ng áp ng mi n d ch c a gia c m.
Các ch ng virus Gumboro có s t
“c
th

ng

ng kháng nguyên v i ch ng virus

i n” gây b nh d ch Gumboro trong nhi u th p k và có th gây ra các t n
ng b nh tích

IBDV có

c tr ng (Eterradossi và cs, 1992) [17].

c l c cao (vvIBDV) có kh n ng “l n tránh”

d ch th sinh ra sau khi kích thích b ng ch ng virus “c
b i các kháng th này), khi xâm nhi m gây b nh
Các t

c áp ng mi n d ch
i n” (không b trung hòa

gà m n c m.

bào lympho trong túi Fabricius là nh ng t

Gumboro. Gà

c bi t, các ch ng

bào

ích c a virus

tu i 3 - 6 tu n có tính nh y c m cao v i virus, khi túi Fabricius

phát tri n l n nh t. H u qu c a IBDV gây nhi m

gia c m là làm teo nh các mô

lympho và cu i cùng là phá h y c u trúc túi Fabricius làm cho c quan có th m
quy n mi n d ch này m t hoàn toàn ho c m t m t ph n ch c n ng áp ng mi n
d ch d n

n suy gi m mi n d ch (immunosuppression) (Sharma và cs, 2000) [26].

T n m 1986

n nay, các ch ng IBDV

c l c cao ã gây ra nhi u v d ch l n

Châu Âu, bao g m nhi u ch ng có th gây ch t t i 70% s gà nhi m b nh trong các
àn gà mái
Virus
ây, th
gà th t th
trong

(Van Den Berg, 2000) [29]; (Zorman-Rojs và cs, 2003) [33].
các d ng

cl cc

i n, nguyên nhân gây ra nhi u d ch x y ra tr

ng gây ra t l ch t kho ng t 1 - 50% s gà nhi m trong àn.
ng ph m b nhi m, t l này có th lên
tu i 3 - 6 tu n t l ch t ít khi v

n 50%, tuy nhiên

t quá 5%. Ng

c

nh ng àn
các àn gà

i ta th y r ng, khi thay


5

th các àn gà mái t Leghorn

trong

tu i nh y c m v i b nh có th làm gia

t ng t l ch t c a s gà nhi m b nh trong àn lên
th i kì

tr ng, có s gi m sút s n l

n 20%. Trong các àn ang

ng tr ng và c ch t l

ng tr ng (Muller và

cs, 2003) [23].
Bên c nh kh n ng gây ch t, IBDV còn kh n ng gây suy gi m mi n d ch
b nhi m b nh.

các àn gà th t th

gà

ng ph m, s suy gi m kh n ng mi n d ch

c bi u hi n rõ r t b i t l xâm nhi m cao c a các virus

ng hô h p và làm

gia t ng t l ch t do s nhi m trùng máu c a vi khu n E. coli (tr c khu n ru t già)
trong su t m t ph n ba cu i chu k phát tri n 6 - 8 tu n. Vaccine s ng nh
có th không phát huy tác d ng
ch ng nh m ch ng l i v i các b nh

c

c

các àn gà th t và àn gà mái t sau khi tiêm
ng hô h p nh b nh viêm ph qu n và b nh

Newcastle.
c phát hi n l n

u tiên cách ây h n 50 n m, cho

v n ang là m i e d a nguy hi m v i ngành ch n nuôi gà
mi n d ch do virus gây ra. S thay

n nay b nh Gumboro
khía c nh suy gi m

i tính kháng nguyên c ng nh s xu t hi n các

ch ng virus có tính gây b nh cao trong nhi u àn gia c m

c tiêm vaccine (Dozl

và cs, 2005) [16]; (Yuwen và cs, 2008) [32], ã kích thích n l c quan tâm nghiên
c u các ch ng Gumboro m i xu t hi n c v b nh và nguyên nhân gây b nh.
2.1.2.

L ch s và

a d b nh

Virus Gumboro là lo i virus thu c h Birnaviridae, nhóm Birnavirus,
phát hi n
mãi

c

u tiên vào n m 1957 t i vùng Gumboro (thu c bang Delaware - M )

n n m 1962 m i

c Cosgrove miêu t c n k . N m 1970, Hitchner

ngh

chính th c coi b nh do Cosgrove phát hi n là b nh viêm túi Fabricius truy n nhi m
(IBD) hay còn g i là b nh Gumboro
T khi b nh
rãi trên nhi u n

c phát hi n

ghi nh

a danh phát hi n b nh

n nay, b nh ã lan truy n nhanh chóng và r ng

c có nên ch n nuôi gà công nghi p phát tri n.

c phát hi n n m 1984.

u tiên.

Vi t Nam b nh

6

2.1.3.

c i m sinh h c c a virus Gumboro

2.1.3.1.

c i m hình thái, c u trúc và phân lo i virus Gumboro
Phân lo i

Virus Gumboro thu c h Birnaviridae, gi ng Avibirnavirus gây b nh cho gà.
H này g m có 3 gi ng: gi ng Aqubirnavirus gây b nh ho i t tuy n t y cho
cá, loài giáp xác; gi ng Avibirnavirus trong ó có IBDV gây b nh cho gà; gi ng
Entomobirnavirus trong ó có virus Drosophia X gây b nh cho côn trùng. Các virus
thu c h này

u

c tr ng b i c u t o nhân g m 2 o n ARN s i ôi, vì v y tên

g i c a h virus là Birnavirus. Tr
c nghiên c u

y

c ây, do hình thái và c u trúc c a virus ch a

nên IBDV ã t ng

c x p vào h Picornaviridae ho c

Reoviridae (Lê V n N m, 2004) [13].
Hình thái, c u trúc
Virus Gumboro có kích th
trúc

c kho ng 58 - 60 nm, d ng hình kh i a di n c u

i x ng 20 m t, phân t kh i 2.106 Dalton. Trong nguyên sinh ch t t bào b

nhi m có th quan sát d
nh t ong x p

u

i kính hi n vi i n t th y t p h p virus Gumboro gi ng

n c nh nhau. M i nguyên sinh ch t t bào b nhi m có th

ch a m t vài t p h p IBDV.
Virus Gumboro không có v b c ngoài (envelop), mà ch là virus d ng tr n,
hay còn g i là nucleocapsid, bao g m nhân ch a ribonucleic acid (RNA) và bao
quanh h gen có l p v protein hay còn g i là capsid. V capsid c a virus bao g m
32

n v hình thái, mà m i m t

chéo nhau t o thành. M i capsomer

n v hình thái còn

c g i là capsomer an

c t o thành b i 5 lo i protein c u trúc khác

nhau VP1, VP2, VP3, VP4, VP5 v i kh i l

ng phân t l n l

t kho ng 90kDa,

41kDa, 32kDa, 28kDa, 21kDa, trong ó VP2 và VP3 là hai lo i protein chính( ví d
serotype I có 51% VP2, 40% VP3, 3% VP1, 6% VP4), VP5 ch a rõ vai trò, có th
óng vai trò trong quá trình nhân lên và tái t h p c a virus. Vì không có l p v b c
lipit nên virus có s c

kháng cao trong t nhiên, không m n c m v i ether và

chloroform. Virus Gumboro

c li t kê vào hàng th 18 trong h th ng phân lo i

virus gây b nh thu c h Birnaviridae cho ng

i và

ng v t.

7

H gen c a virus Gumboro ch a acid ribonucleic không gi ng h gen c a
nhi u lo i virus khác, chúng bao g m 2 s phân làm 2 o n riêng bi t, c 2 phân
o n RNA c a virus

u mang thông tin di truy n và có nhi m v t ng h p 4 lo i

protein c u trúc khác nhau, c ng nh m t s lo i men c n thi t trong quá trình t
nhân ôi theo c ch b sung

t ng h p ARN m i, nguyên li u cho các virus m i.

Các nucleotide trong ribonucleic acid (RNA) c a virus Gumboro
thành ôi cu n tròn và phân làm hai o n riêng bi t; ây là m t
c tr ng c a lo i virus này.

o n nh

cx p

c i mh ts c

(segment B) mã hóa VP1 - là ARN

polymerase c a virus. Polypeptide này hi n di n trong virus ngh

ngoài t bào ch

(virion), mang b n ch t c a m t protein t do và protein liên k t genome (còn g i là
VPg) VPg
1993) [15].

cc

nh vào uôi 5’ s i d

ng c a 2 m ch trong genome (Dobos,

o n l n (segment A) có hai khung

o n monocistron mã hóa m t ti n protein

c m (ORF). Khung l n là m t
c phân c t thành VP2, VP3, VP4.

VP2 và VP3 là protein c u trúc chính, trong ó VP2
v (host protective antigen)

c coi là kháng nguyên b o

ng th i là kháng nguyên

c hi u type (serotype

specific antigen) và ch u trách nhi m c m ng t o kháng th trung hòa. VP3 là
kháng nguyên

c hi u nhóm (group specific antigen) c a 2 serotype và ch

c

phát hi n b i các kháng th không trung hòa (non-neutralising antibodies) trong
ph n ng chéo gi a serotype 1 và serotype 2. VP4 là protease c a virus tham gia
vào quá trình phân c t polyprotein (c t serine-lysine). Khung nh s mã hóa cho
protein không c u trúc VP5, không c n thi t cho quá trình sao chép virus in vitro
nh ng l i quan tr ng

i v i kh n ng gây b nh c a virus (Mundt và cs, 1997)[24].

Theo s phân lo i m i nh t hi n nay IBDV
và là thành viên

i di n

c x p vào nhóm virus có ch a RNA

u tiên c a nhóm Avibirnavirus (Leong và cs, 2000) [21]

2.1.3.2. Phân type huy t thanh h c
C n c vào tr ng l
ng

ng phân t protein và n i v t ch

i ta chia virus Gumboro thành ít nh t type 1

gà, type 2

phân l p virus mà
gà tây. 3 serotype,

type 3 là type ph c a type 1 trong ó serotype 1 óng vai trò ch y u trong quá
trình ch y u gây b nh vì chúng ch a VP2 và VP3.


8

Cho

n nay ng

i ta coi t t c các lo i IBDV thu c 2 serotype: 1 và 2. Hai

serotype c a IBDV có th

c phân bi t b ng ph n ng trung hòa virus.

Nh ng nghiên c u sau này ã ch ng minh r ng các kháng th
v i VP3

c coi là

c tr ng cho c 2 serotype và VP2

c l c c a virus. Trên VP2 ng

c hi u có tính quy t

i
nh

i ta phát hi n ra có m t th c u t o epitope trung

hòa ph thu c (gián o n) và m t th c u t o epitope
qua vi c phát hi n ra kháng th
th

n dòng

i các epitope k trên

c l p (liên t c)

trên VP3

gà con khi có mi n d ch

ng b o h .
M t l n n a càng ch ng t VP2 là thành ph n protein kháng nguyên ch y u

c a virus. Lo i protein này kích thích c th v t ch sinh ra kháng th k t t a nên
c g i là kháng nguyên

c hi u nhóm (GS kháng nguyên). Lo i kháng nguyên

này khi k t h p v i kháng th

c hi u s t o nên ph n ng k t t a dùng

ch n

oán và phát hi n b nh. Ngoài ra, có kháng nguyên kích thích c th sinh ra lo i
kháng th trung hòa và

c g i là kháng nguyên

Khi TS kháng nguyên k t h p v i kháng th
làm vô hi u hóa ho t
tính,

nh l

c hi u s t o ra ph n ng trung hòa

ng c a virus, do v y ng

ng kháng th

c hi u type (TS kháng nguyên).

i ta dùng ph n ng này vào

c hi u trong vi c ch n oán ki m tra mi n d ch b nh.

i u quan tr ng h n c là trong ph c h p TS protein có m t thành ph n quy t
tính gây b nh c a virus, nói cách khác TS kháng nguyên quy t
virus theo type huy t thanh giúp con ng

i giám

Serotype 1 bao g m các ch ng virus c
tùy thu c vào m c

c l c, ng

cao (very virulent group), nhóm c
group) và nhóm nh

c

ng

nh

nh

cl cc a

nh và phân bi t virus.
c Gumboro gây b nh cho gà,

i ta phân ra làm 4 nhóm chính: nhóm c
i n (classical group), nhóm bi n

ng

c

i (variant

c (attenuated group) (Wu và cs, 2007) [30]. Gi a các

ch ng trong cùng m t serotype 1 có th có m c
u nhau, nhi u tr

nh

c ng

ng kháng nguyên không

ng h p ch ng này ch cho 30% mi n d ch chéo v i ch ng khác.

Serotype 2 bao g m t t c các ch ng IBDV gây nhi m và
tây. Chúng không gây b nh

gà nh ng có th gây nhi m, c ng t

c phân l p

gà

ng t các ch ng


9

type 1 không gây b nh cho gà tây nh ng có th t n t i

gà tây

lan truy n b nh

cho gà.
Hai serotype này có s khác bi t nhau v kháng nguyên ( o n B c a hai
serotype t

ng

ng cao nh ng m c

t

ng

ng c a o n A r t th p), vì v y

chúng không gây mi n d ch chéo cho nhau. H n n a s t

ng

ng v kháng

nguyên gi a các bi n ch ng trong cùng m t serotype c ng ch

t kho ng 30%.

Hai serotype 1 và 2 ch có th phân bi t b ng các ph n ng trung hòa virus mà
không phân bi t

c b ng các ph n ng huy t thanh h c khác nh kháng th

hu nh quang ho c mi n d ch ánh d u enzyme (ELISA). Mi n d ch ch ng serotype
2 không b o h

c gà v i serotype 1. Th nghi m ng

c vì không có ch ng

c l i không th c hi n

c l c serotype 2 nào có th s d ng

công c

ng

c.

2.1.3.3. Tính ch t nuôi c y
Virus có th nuôi c y trên phôi gà (9 - 11 ngày tu i) b ng cách tiêm vào màng
nhung ni u (chorioallantoic membrance - CAM). Virus gây ch t phôi sau 3 - 5
ngày. B nh tích

c tr ng: màng li u sung huy t, xu t huy t, s ng d y lên, phôi còi

c c, xu t huy t d

i da, gan xu t huy t và ho i t , th n ho i t , lách nh t màu và có

các i m ho i t .
Nuôi c y trên môi tr

ng t bào phôi gà, gà tây, v t, th n th , th n kh nh ng

virus không thích ng ngay trong l n nuôi c y

u tiên và ph i qua vài l n c y

chuy n mù (blind passage) (các ch ng phân l p t gà: 2 - 3 l n; các ch ng phân l p
t gà tây: 3 - 10 l n). N u c y chuy n ti p
ch c thì

i nhi u l n trên môi tr

ng t bào t

c l c c a virus gi m d n, có th s d ng làm gi ng vaccine.

Nuôi c y trên

ng v t: gà 3 - 6 tu n tu i, b ng cách nh m t, nh m i hay nh vào

h u môn. Sau 2 - 3 ngày gà có các tri u ch ng, b nh tích nh ngoài t nhiên (Nguy n Bá
Hiên và cs, 2012) [5].
2.1.3.4. S c

kháng

Virus có s c ê kháng cao trong t nhiên, có th s ng sót trong nh ng i u
ki n ch n nuôi và khí h u r t khác nhau. Có th s ng b n tháng trong i u ki n
ch n nuôi bình th

ng, b vô ho t

pH

12 và pH

2. Virus b h y di t

nhi t


10

56°C trong 5 gi , 60°C trong 30 phút, 70°C virus ch t nhanh chóng. Các ch t hóa
h c thong th

ng có th di t

c virus nh formalin 0,5% (sau 6 gi ); phenol

0,5% (sau 1 gi ); chloramin 0,5% (sau 10 phút). Trong phân rác, ch t

n chu ng

virus có th t n t i khá lâu (122 ngày), ây chính là ngu n tàng tr virus khi n cho
b nh hay s y ra (Nguy n Bá Hiên và cs, 2012) [5].
2.1.4.

c i m d ch t h c

2.1.4.1. Tính gây b nh c a virus Gumboro
Trong t nhiên: gà nhà và gà tây là hai lo i m n c m v i virus Gumboro, trong
ó type 1 gây b nh cho gà nhà và type 2 gây b nh cho gà tây.
B nh x y ra quanh n m nh ng t p chung nhi u vào mùa l nh, t l m c b nh
trong àn cao có th lên t i 100%, t l ch t t 0 - 30% có th >50% n u không có
bi n pháp phòng tr k p th i (Ph m S L ng và Nguy n Thi n, 2004) [9].
Khi m c b nh chúng

u có bi u hi n lâm sàng và b nh tích i n hình c a

Gumboro. Khi virus xâm nh p vào úng lo i gà m n c m nào thì b nh Gumboro
gà ó tr m tr ng h n. Nói nh v y không có ngh a virus gây b nh Gumboro
nhà không gây b nh

gà tây và virus gây b nh Gumboro

cho gà nhà, mà trong thiên nhiên nhi u tr
b nh Gumboro

gà nhà, ng

gà tây không gây b nh

ng h p khi phân l p c n nguyên gây

i ta l i tìm th y serotype 2

gà tây. Do v y có th nói

gà nhà và gà tây là hai ngu n tàng tr ti m tàng c a 2 type virus Gumboro. Ng
c ng ã phát hi n th y IBDV

gà

gà Nh t và chim b câu s ng hoang dã

i ta

Châu Phi

(Kasanga và cs, 2008) [ 19]. M t s loài chim hoang dã nh v t tr i, ng ng tr i, chim ác
c ng có th b nhi m virus Gumboro, b b nh và ch t. virus Gumboro phân l p t nh ng
loài chim hoang dã này có th gây b nh tr l i cho gà m n c m, gây ch t t i 60% và làm
teo túi Fabricius (Jeon và cs, 2008) [18].
Trong phòng thí nghi m: khác v i m t s virus gây b nh
th gây b nh d dàng trên chính

ng v t khác là có

ng v t m n c m ho c trên m t s

th phòng thí nghi m nh chu t lang, chu t b ch, th và m t s

ng v t c m

ng v t khác. V i

virus Gumboro, ngoài gia c m m n c m (gà 3 - 6 tu n tu i), virus ch có kh n ng


11

gây b nh trên phôi gà ho c môi tr
b nh trên các
2.1.4.2. Ph

ng t bào x phôi gà mà không có kh n ng gây

ng v t c m th phòng thí nghi m.
ng th c truyên lây

Virus Gumboro xâm nh p vào c th b ng nhi u
hóa, ngoài ra còn qua
lây qua th c n, n

ng, ch y u qua

ng tiêu

ng hô h p. Có th lây tr c ti p t con này sang con khác ho c

c u ng ho c ti p xúc v i môi tr

ng nhi m b nh. Trong phòng thí

nghi m có thê gây th c nghi m b ng cách nh m t, nh m i, nh h u môn, mi ng.
Vào nh ng n m 1985 - 1989 t i Trung tâm nghiên c u gia c m Th y Ph

ng

- Vi n Ch n nuôi qu c gia, Lê V n N m (2004) [13] ã quan sát th y l a gà cùng
l a tu i g m nhi u ô gà do cùng m t ng

i nuôi t i các ô chu ng khác nhau xen k

v i các l a gà khác nhau trong cùng m t dãy chu ng, thì khi b nh Gumboro n ra,
thông th
c nh có

ng n ra

gà cùng m t l a tu i, sau ó m i lan sang nh ng ô gà bên

tu i khác nhau, i u ó ch ng t b nh Gumboro x y ra và

truy n ch y u qua con

ng ti p xúc tr c ti p, qua th c n, n

t chu ng này sang chu ng khác là do ng
th c n, n
khá

c lan

c u ng…B nh lan

i ch n nuôi, d ng c ch n nuôi, ngu n

c u ng b ô nhi m. Chu t b , chó mèo thú hoang và m t s côn trùng

u có th

óng vai trò lan truy n b nh.

2.1.4.3. Ch t ch a c n b nh
Virus có nhi u nh t trong túi Fabricius, ngoài ra c ng có
D ng c ch n nuôi, ch t

n chu ng, th c n, n

gan, lách, th n…

c u ng th a, phân… là n i ti m

tàng m m b nh (Nguy n Bá Hiên và cs, 2012) [5].
2.1.4.4. C ch sinh b nh
Sau khi virus gây b nh Gumboro xâm nh p vào m t cá th nào ó thì ch c n
1 - 2 ngày sau c

àn ã m c b nh.

Khác v i nhi u loài virus gây b nh

gia c m mà c quan thích ng cho s

nhân lên và gây b nh thu c v c quan n i t ng hay da, niêm m c, virus gây b nh
Gumboro l i ch n túi Fabricius - c quan có th m quy n mi n d ch ch y u

gia

c m làm c quan thích ng cho s nhân lên và gây b nh c a mình, c th là các t
bào lympho B mang th th kháng th IgG b m t và

i th c bào.


12

Qua con

ng tiêu hóa, do th c n, n

hóa. T i ây, chúng

c các t bào

c u ng virus xâm nh p vào h tiêu

i th c bào ti p nh n,

t bào lympho B còn non là lo i m n c m v i virus, b t

ng th i ti p xúc v i

u th c hi n quá trình

nhân lên, quá trình này là s nhân lên c c b , hay s nhân lên s c p.
Ch sau 6 - 8 gi , m t s l
xâm nh p vào h tu n hoàn.
ng

ng virus Gumboro áng k

c gi i phóng và

ây là l n th nh t virus xu t hi n trong máu, nh ng

i ta không g i là s nhi m trùng máu vì s l

ng virus không nhi u.

H tu n hoàn ch làm nhi m v v n chuy n virus i kh p c th mà tr
là

n lách, túi Fabricius và m t s c quan khác. Thông th

vào h tiêu hóa, m t s l
b t

ch t

ng 9 - 11 gi sau khi

ng l n virus Gumboro ã có m t trong túi Fabricius và

u t n công các lo i hình t bào lympho B, ây là quá trình nhân lên toàn ph n

hay s nhân lên th c p.
S l

ng l n virus Gumboro

l n th hai, lúc này ng

c gi i phóng ã xâm nh p vào h tu n hoàn

i ta coi s có m t c a virus Gumboro trong máu là s

nhi m trùng máu (viremia).
Khi virus xâm nhi m không nh ng gây t n th
kh n ng t o kháng th , mà khi nh p vào

ng huy t

nhi m trùng máu, làm gà s t cao ph i u ng nhi u n
Vì s t cao, háo n

c, sinh lo n khu n

vi sinh, cho nên h u nh 100% các tr

ng túi Fabricius, gây suy gi m

c

t gây nên hi n t
t a nhi t.

ng ru t… làm cho c th m t cân b ng

ng h p gà b Gumboro

u b b nh th phát.

Gà c m nhi m quá s m v i virus Gumboro thì r t d th c m
ph qu n truy n nhi m, th
virus Gumboro tác

ng

i v i viêm

ng hàn,…
ng gây nên hi n t

ng b nh lý ông máu, do v y trong

h tu n hoàn xu t hi n các c c huy t kh i, làm ngh n m ch mao qu n, ch y u là
vùng niêm m c túi Fabricius và

m t s n i khác, d n

n hi n t

Khi không ch u n i áp su t gia t ng c a máu, mao m ch b
t

ng xu t huy t.

ng sung huy t.
t gây nên hi n


13

S xu t huy t th

ng g p

và có màu tím, màu h ng,
tr

ng h p t

các vùng c

ng th i

ùi, c l

n thành tia, thành v t dài

túi Fabricius, lách, gan c ng có th x y ra

ng t .

C nh v y, s sung huy t, xu t huy t t quy mô nh (t ng i m li ti)
mô l n (v t, m ng) và có màu s c a d ng t h ng
M t s bi n

n quy

n tím ho c nâu en.

i b nh lý trong m t s c quan có th d n d n m t i và d n h i

ph c ch c n ng v n có, nh ng

i v i túi Fabricius s ph c h i không x y ra. Do

virus Gumboro phá h y túi m t cách tr m tr ng, virus nhân lên trong t bào lympho
B, phá h y chúng làm gi m áng k s l
S l

ng t bào này (Sharma và cs, 2000) [27].

ng t bào lympho m t i không

c bì

c a túi b m t m t ph n ho c hoàn toàn d n

p nên ch c n ng mi n d ch
n s

suy gi m mi n d ch

(immunosuppression).
K t qu là h th ng t o mi n d ch b t n th

ng, không

kh n ng ch ng l i

các y u t gây b nh, c ng nh vi c áp ng mi n d ch b ng vaccine làm cho s c
kháng c a c th gi m sút m t cách nghiêm tr ng, vì th b nh Gumboro ã

c

m t s tác gi g i là “b nh suy gi m mi n d ch”.
M t s tác gi khác g i là b nh “SIDA” c a gà. M c
ph thu c vào

suy gi m mi n d ch

c l c c a virus, th i gian và i m xâm nh p vào c

(Terasaki và cs, 2008) [28].

th gà


14

IBDV
Xâm nh p qua

ng tiêu hóa

H tiêu hóa

i th c bào, Lympho B
(virus nhân lên c c b )
Gi i phóng
Xâm nh p h tu n hoàn l n 1
Theo h tu n hoàn
Túi Fabricius cùng v i các quan khác
(virus nhân lên m nh, tiêu di t lympho B, các t bào
có th m quy n mi n d ch, phá h y túi Fabricius)

Xâm nh p h tu n hoàn l n th 2
(nhi m trùng máu)
Xâm nh p các c quan thích ng
Phá h y gây b nh tích

các c quan

(túi Fabricius, lách, gan, th n, h c )

Tri u ch ng lâm sàng, b nh tích, ch t
Hình 2.1: C ch nhân lên - sinh b nh c a IBDV
2.1.4.5. S m n c m c a gi ng gia c m
Tr

i v i virus Gumboro

c ây, trong các tài li u thông báo gà b b nh Gumboro th

3 - 6 tu n tu i, ngoài l a tu i t 3 - 6 tu n

th lâm sàng b nh ã n ra

tu i và 96 ngày tu i, tác gi cho bi t gà R t Ri chuyên d ng
Ri Vi t Nam và gà R t c a Hungari có s c

ng

kháng t t nh t

l a tu i
gà 8 ngày

c lai t o t nên gà
i v i b nh Gumboro

so v i các gi ng khác. i u áng chú ý trong cùng m t gi ng gà có cùng ph m ch t
v n ng su t gi ng thì nh ng gi ng m i lai t o có xu h

ng d m c b nh Gumboro


15

h n các dòng

m nc m

c l i t o tr

c. Tuy nhiên tác gi ch a phát hi n ra s khác nhau,

i v i b nh Gumboro gi a gà siêu th t và siêu tr ng.

C ng theo Lê V n N m (1996) [11] t i xã Hi p Thu n -

c Th - S n Tây

có m t gia ình nuôi khá nhi u gà các lo i cùng m t lúc, trong ó c h n 100 gà
gi ng AA, h n 300 gà gi ng BE và g n 200 gà Ri Vi t Nam. Chúng

c nuôi

chung cùng m t dãy chu ng, ng n cách nhau b ng li p tre. T i th i i m i u tra
gia ình, àn gà công nghi p AA + BE ang b b nh Gumboro r t n ng, nh ng àn
gà Ri v n kh e m nh, n u ng bình th

ng. Xác nh àn gà công nghi p có

tu i t

24 và 39 ngày, còn àn gà Ri g m nhi u l a khác nhau t 22 - 35 ngày. i u ó ch ng
t gà Ri Vi t Nam có s c

kháng khá t t v i b nh Gumboro trong cùng m t i u ki n

ch n nuôi.
2.1.4.6. nh h

ng c a tu i gà và gi i tính

i v i b nh Gumboro

Ngày nay, do c n nguyên gây b nh Gumboro thay

i d thích nghi và t n t i

nên sinh ra khá nhi u bi n ch ng và l u hành r ng kh p, khi n nguy c gà b nhi m
m m b nh này m t cách d dàng h n và ph thu c vào tính

c l c c a virus gây b nh

nh tu i gà b nhi m m m b nh mà bi u hi n lâm sàng ngày càng ph c t p h n.
N u nh tr
b b nh

th lâm sàng là ch y u và gà th

ng

l a tu i t 3 - 6 tu n, thì ngày nay th lâm sàng có th b s m h n d

i3

tu n tu i gà th
ph bi n

th

c ây gà b b nh th

ng b b nh có biên
n b nh và gà th

ng

l n. Ngoài th lâm sàng ra, b nh còn khá

ng b b nh

d

i 3 tu n tu i.

Sau g n 15 n m nghiên c u (1982 - 1997), Lê V n N m (2004) [13] k t lu n
không có s khác bi t nhau v
ch t

m nc m

b nh Gumboro gà tr ng và gà mái.

i v i m m b nh, t l m c b nh, t l


16

2.1.5. Lâm sàng h c b nh Gumboro
Do s

a d ng v các ch ng virus Gumboro v i các bi n ch ng ph c t p có

c l c gây b nh khác nhau ã làm cho b c tranh lâm sàng b nh Gumboro ngày
nay khác xa v i nh ng n m tr
Gumboro th hi n ch y u

c ây.

n

2 th lâm sàng và không lâm sàng.

2.1.5.1. Th không có bi u hi n lâm sàng (th
Nh ng n m

u c a th p k 90 th

nguy hi m. B i vì th

c ta c ng nh trên th gi i b nh
n)

n b nh tr nên khá ph bi n và là m i e d a

n b nh Gumboro ch n ra

gà d

i 3 tu n tu i, khi các thành

ph n c a h th ng mi n d ch ch a hoàn ch nh v c u trúc, ch a thành th c v ch c n ng
t o mi n d ch giúp c th ch ng

nhi u b nh t t thì l i b virus Gumboro t n công phá

v c u trúc, h y ho i kh n ng áp ng mi n d ch, gây suy gi m mi n d ch, do ó gà
không nh ng d b b nh Gumboro mà còn d b m c nh ng b nh khác làm t n th t l n
n k t qu ch n nuôi. V i nh ng lý do trên cho phép kh ng

nh th

n b nh

Gumboro nguy hi m h n th lâm sàng.
c i m lâm sàng th
- Thông th
virus có

n b nh:

ng th không lâm sàng do nh ng ch ng c ng nh bi n ch ng

c l c th p ho c trung bình gây nên.

- Tri u ch ng b nh th hi n không rõ nét: gà kh t kh , m t m i
n, r , t m

ng vào m t góc chu ng, s t cao, u ng nhi u n

t ng t, gi m

c, kêu l , s hãi, m t s

gà a ch y phân tr ng nh b nh l , n u không quan sát k ta có c m giác nh gà b gió
lùa ho c b l nh. Th nh ng ch sau 2 - 3 ngày s c kh e àn gà tr l i bình th ng v i t
l ch t không áng k t 0 - 5% (nhi u tr

ng h p gà không ch t con nào).

2.1.5.2. Th lâm sàng
Không ph thu c vào m c
sàng b nh mang m t s
- Gà b b nh th

c l c c a virus gây b nh Gumboro. Th lâm

c i m chung nh sau:
ng l a tu i 3 - 8 tu n tu i, song v n có tr

ng h p sau 8 tu n.

- Th i gian nung b nh r t ng n, trong 24 gi sau khi nhi m m m b nh ã có
bi n
sàng.

i vi th

túi Fabricius và ch sau 2 - 3 ngày ã xu t hi n tri u ch ng lâm


17

- B nh x y ra h t s c nhanh chóng,
bi u

hình chuông, 100% s

t ng t, t l gà m cao, t l ch t theo

àn gà b b nh

u b b i nhi m b i b nh th phát,

nên bi u hi n lâm sàng ph c t p h n.
- Dù có hay không có s can thi p c a bác s thú y, nh ng con gà s ng sót h i
ph c nhanh, ch sau 8 - 10 ngày k t khi phát b nh gà ã kh e hoàn toàn tr l i.
Quá trình di n bi n b nh nh sau:
- Ngay sau khi virus v a m i xâm nh p túi Fabricius gà ã có bi u hi n: c
vùng h u môn co bóp nhanh, m nh không bình th
ngoài nh khó i hay không th c hi n

c.

ng, gà có ph n x nh mu n i

ây là tri u ch ng

c tr ng

u tiên

giúp chúng ta phát hi n b nh Gumboro s m.
- Sau ó không lâu gà b t
b nh ã nh p vào

u có bi u hi n s t r t cao.

ó là lúc virus gây

ng huy t, t b o lympho B. T i th i i m này chúng sinh s n

r t nhanh và t ng g p nhi u l n v s l

ng IBDV, các bi u hi n c a nhi m trùng

áu th hi n khá rõ.
- Do s t cao gà u ng nhi u n
thái

ng ru t, d n

c sinh ra r i lo n tiêu hóa, m t cân b ng sinh

n gà có bi u hi n tiêu ch y, viêm ru t, b i nhi m k phát.

- Phân gà tr ng lúc này tr nên loãng, lúc

u có màu tr ng ngà sau chuy n

sang tr ng vàng, vàng xanh nh t, ôi khi l n máu. Phân nh t vàng xanh là

c i m

n i b t c a b nh Gumboro.
ch t

Ngày b b nh
Hình 2.2: Bi u

di n bi n gà ch t trong quá trình phát tri n b nh Gumboro