Ứng dụng kích dục tố trong chăn nuôi lợn rừng sinh sản tại Chi nhánh NCPT động thực vật bản địa (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

MA KH C VÕ

Tên

tài:

NG D NG KÍCH D C T TRONG CH N NUÔI L N R NG SINH
S N T I CHI NHÁNH NC&PT
NG TH C V T B N A

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành : Ch n nuôi Thú y
Khoa

: Ch n nuôi Thú y

Khóa h c

: 2011– 2015

Thái Nguyên - 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

MA KH C VÕ
Tên

tài:

NG D NG KÍCH D C T TRONG CH N NUÔI L N R NG SINH
S N T I CHI NHÁNH NC&PT
NG TH C V T B N A

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành

: Ch n nuôi Thú y

L p

: K43 CNTY - N02

Khoa

: Ch n nuôi Thú y

Khóa h c

: 2011 – 2015

Gi ng viên h

IH C

ng d n : PGS. TS Tr n V n Phùng

Thái Nguyên - 2015


C M DANH T

Cs

: c ng s

C

:

i ch ng

VT

:

n v tính

TN

: thí nghi m

STT

: s th t

HTNC

: huy t thanh ng a ch a

VI T T T


L IC M

N

góp ph n t ng h p l i ki n th c ã h c và b
th c ti n,
thú y - tr

c s nh t trí c a Nhà tr
ng

c

u làm quen v i

ng và Ban ch nhi m khoa Ch n nuôi

i h c Nông lâm Thái Nguyên, em ã ti n hành nghiên c u

tài: “ ng d ng kích d c t trong ch n nuôi l n r ng sinh s n t i Chi
nhánh NC&PT

ng th c v t b n

a”.

Trong quá trình h c t p t i tr

ng

th c hi n
Nhà tr

tài này em ã nh n

i h c Nông lâm Thái Nguyên và

c r t nhi u s quan tâm, giúp

ng, th y cô giáo trong khoa Ch n nuôi thú y. Em xin

t phía
c bày t

lòng bi t n các th y giáo trong Ban giám hi u, Ban ch nhi m khoa và toàn
th các th y cô giáo ã d y b o, giúp
tr

em trong quá trình h c t p t i

ng.
Trong su t quá trình th c hi n

tài, d

is h

ng d n, ch b o t n

tình c a th y PGS. TS Tr n V n Phùng, em ã hoàn thành

tài khóa lu n

t t nghi p c a mình. Qua ây em xin chân thành c m n th y ã giúp
và truy n

em

t cho em nh ng kinh nghi m quý báu trong quá trình nghiên c u

khoa h c.
Em xin

c g i l i c m n t i Cán b , công nhân t i Chi nhánh

nghiên c u và phát tri n

ng th c v t b n

em trong su t quá trình th c hi n

tài.

Cu i cùng em xin c m n các b n
em hoàn thành
Do trình

a ã t o i u ki n thu n l i cho
ng nghi p ã

ng viên, giúp

tài t t nghi p.
b n thân có h n nên b n khóa lu n c a em không tránh

kh i nh ng thi u sót. Em kính mong các th y cô giáo và các b n
nghi p óng góp ý ki n

b n khóa lu n c a em

c hoàn thi n h n.

Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, tháng n m 2015
Sinh viên
Ma Kh c Võ

ng


PH N 1
M

1.1

U

tv n
Hi n nay, ch n nuôi l n r ng ang phát tri n

m th

nhi u n i và tr thành

ng phát tri n kinh t cho bà con nông dân. Trong ch n nuôi l n r ng,

nhi u ng
ch m

i ch n nuôi ang g p v n

ng d c,

sinh s n c a l n nái nh l n nái

ng d c nh ng ph i gi ng không

ít con… Hi n t

ng này th

ng g p

t, ho c ph i

i v i nh ng ng

t nh ng

i nuôi l n r ng

c a Vi t Nam ho c l n nái lai gi a l n r ng Vi t Nam v i l n

a ph

ng

mi n núi.
Thông th
n m tr
hi n t

c

ng, trong t nhiên l n r ng th

n tháng 1 n m sau. M i l n

ng này ã làm cho nhi u ng

r ng c a Vi t Nam

ng

ng d c t tháng 11

ng d c ch

5 - 6 con, Chính

i không th phát tri n ch n nuôi l n

c. Trên th c t , l n r ng nh p t Thái Lan ít g p

nh ng tr ng i v sinh s n h n so v i l n r ng Vi t Nam. Có nhi u thông tin
cho r ng, l n r ng Thái Lan ã

c c i ti n nhi u v kh n ng sinh s n.

Nh ng s n ph m th t c a l n r ng Thái Lan
th c s h p d n ng

NC&PT

nào ó v n ch a

i tiêu dùng nh l n r ng Vi t Nam.

Xu t phát t v n
d ng kích d c t

m t góc

ó, em ã ti n hành nghiên c u chuyên

“ ng

trong ch n nuôi l n r ng sinh s n t i Chi nhánh

ng th c v t b n

a”.

1.2 M c tiêu nghiên c u
- Xác

nh

c vi c s d ng kích d c t

nâng cao s c s n xu t c a l n

nái r ng, góp ph n nâng cao hi u qu ch n nuôi l n r ng, t o ti n
tri n ch n nuôi l n r ng cho ng
- Rèn luy n
1.3 Ý ngh a c a

i dân khu v c mi n núi.

c tay ngh sau khi ã h c xong lý thuy t.
tài

phát


Ý ngh a khoa h c: Xác
d c t trong vi c kích thích
và s con

/l a

nh

c nh h

ng d c, t ng s tr ng r ng, t ng t l th thai

i v i l n nái r ng.

Ý ngh a th c ti n: Vi c ng d ng kích d c t
ph n gi i quy t
ng

i v i l n nái r ng góp

c khó kh n trong ch n nuôi l n nái sinh s n c a nh ng

i ch n nuôi l n r ng Vi t Nam,

m th

ng c a vi c s d ng kích

ng i m i cho

y m nh hi u qu ch n nuôi, t o ra

ng bào khu v c mi n núi phía B c.


PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1 C s khoa h c c a

tài

2.1.1 T ng quan v l n r ng
Loài l n R ng có tên khoa h c là Sus scrofa (Common Wild Pig), tên
a ph

ng là l n lòi hay l n kun bíu. L n R ng có 21 ph loài s ng trên

ph m vi r t r ng g m nhi u khu v c c a Châu Âu, B c Á và nhi u vùng c a
B c Phi. Nó chính là t tiên c a các gi ng l n ngày nay.
Trên th gi i nhi u n

c ã thu n hóa con l n R ng

th ng ch n nuôi nh ng con v t
c hai n

a vào h

c s n c a h và v i công ngh cao. Ngay

c c nh chúng ta là Trung Qu c và Thái Lan c ng ã phát tri n

ch n nuôi l n r ng t 12 – 18 n m nay, h có nh ng tài li u chu n v quy
trình ch n nuôi l n r ng. Vì v y

phát tri n ch n nuôi l n R ng

thì c n h c h i kinh nghi m t hai n

n

i ta

c này r t nhi u.

Theo nghiên c u c a Trung tâm h p tác nghiên c u Qu c t phát tri n
Nông nghi p (Pháp) thì l n r ng có t i 36 gi ng phân b

h u kh p các l c
phía nam

n

c Nga, Trung Qu c, vùng Trung

D

ng.
ây là loài

nhu c u c a ng

ông… và các

o

o nam Thái Bình

ng v t hoang rã th th m ngon và nhi u ch t dinh d
i dân

ng,

i v i th t l n r ng ngày càng t ng. Tuy nhiên có

m t i u th c t là:
- S l

ng l n R ng ngoài t nhiên có h n

- Không
V y

cs nb t

áp ng nhu c u c a ng

i dân v th t l n th m ngon, t nh ng

n m 1990 các nhà khoa h c trên th gi i t p trung nghiên c u
R ng hoang dã thành

i t

ng có th nuôi th

dung nghiên c u t p trung ch y u

m ts v n

ng ph m
sau.

bi n l n
c. Các n i


- Nghiên c u thu n hóa l n R ng
- Nghiên c u nhân gi ng l n r ng thu n
- Nghiên c u lai, nh m lai gi a l n
c a

a ph

ng

ng ph m l n r ng và l n lai

nuôi l n r ng, l n lai ã

mang l i giá tr kinh t r t cao nh
Zealand.

c bi t

khu v c

a

ttaoj ra con lai g n gi ng l n r ng

- Nghiên c u nuôi th
Hi n nay v n

c r ng v i l n cái b n

c phát tri n r t m nh,

Trung Qu c,

ông Nam Á n

n

, Ai C p, New

c Thái Lan ã t p t gi ng l n

r ng nghiên c u phát tri n t nh ng n m 2000, h

ã thu n hóa, nhân gi ng

t o ra gi ng l n r ng Thái Lan r t phát tri n, h

ã su t kh u l n r ng sang

qu c gia khác trong ó có Vi t Nam v n ph i nh p kh u l n r ng c a Thái

Lan.
Cùng v i ngh l n r ng phát tri n trên th gi i
Thái Lan

ông Nam Á, thì t i Vi t Nam m i

c bi t là qu c gia

u t nghiên c u, phát tri n

t o ra nghành ch n nuôi có hi u qu t i Vi t Nam.
phát tri n ngh nuôi l n r ng

Vi t Nam

c s h ch c a chính

ph Vi t Nam, Vi n Ch n nuôi cùng các nhà khoa h c ngoài Vi n có l nh
v c chuyên môn

ng v t r ng ã t p trung nghiên c u v l n r ng và

nghiên c u thành công.
- Thu n hóa l n r ng Vi t Nam
- Lai l n r ng Thái Lan v i l n r ng Vi t Nam
Trên c s k t qu nghiên c u ã xây d ng
thu t v thu n hóa, nhân gi ng và nuôi th
Trên c n

c nhi u quy trình k

ng ph m l n r ng, l n lai.

c hi n nay ã có trên 50 trang tr i ch n nuôi l n r ng v i

quy mô l n ch a k các h gia ình ch n nuôi s l

ng ít. Hi n nay có r t

nhi u công ty ang kinh doanh con gi ng và tiêu th th t l n r ng là: Công ty
(
Thu n –
Công ty ANFA ã có h n 400

qu n Phú

– Tp.HCM). Gi a n m 2006,
n

t hàng mua gi ng l n r ng t các t nh


mi n nam. Hi n nay ngh nuôi l n r ng ã phát tri n kh p các t nh thành
trên c n

c.

Hi n nay,

Vi t Nam có hai dòng l n r ng nuôi chính là r ng Thái lan

và r ng Vi t Nam. Lo i l n r ng Thái Lan có thân ng n, béo má ph , chân
xo c, lông ng n, ít b m, nhi u con chân tr ng. Lo i l n r ng Vi t Nam:
ng

i thon, mình dài, chân cao, mình lép, má g n, có lông b m dài, móng

ch m và en. Khi m i sinh l n r ng Vi t Nam có s c d a vàng

m nét h n

l n r ng Thái Lan.
Theo T ng Xuân L u – 2009: tính cho t i tháng 8/2009 t ng àn l n
r ng nái sinh s n c n

c

c tính kho ng 1600 con, t ng àn l n r ng có

ngu n g c t Thái Lan là 4200 con. L n r ng ch y u
phía nam kho ng 65% g m các t nh: Bình D
Minh. Trang tr i c a công ty Khánh Gia

c nuôi

ng, Bình Ph

các t nh

c, Tp. H Chí

c coi là l n nh t phía nam v i

200 con l n r ng nái. Ngoài ra còn còn các trang tr i khác n a: trang tr i
Long An có 60 nái, trang tr i
35 nái, trang tr i

V ng Tàu có 80 nái, trang tr i

Tây Nguyên

Nha Trang có 30 nái… Ngoài ra các trang tr i

khác c ng phát tri n r i rác v i 5 – 15 nái

các t nh

c b t ngu n t trang tr i c a

Vi n Ch n nuôi t n m 2008 t i nay.
2.1.2

c i m sinh sinh lý sinh d c c a l n nái
*

c i m c u t o b máy sinh d c l n cái

C u t o c quan sinh d c c a l n cái bao g m: Bu ng tr ng, ng d n
tr ng, t cung (c , thân và s ng t cung), âm

o và các c quan bên ngoài.

- Bu ng tr ng: Khác v i d ch hoàn, bu ng tr ng n m trong xoang
b ng, phát tri n thành m t c p. Bu ng tr ng l n cái có d ng chùm nho, kh i
l

ng m t bu ng tr ng là 4 - 7g.

nang tr ng thành th c,
hình c u ho c hình tr ng

l n tr

ng thành, bu ng tr ng có 10 - 25

ng kính nang là 8 - 12mm, th vàng thành th c có
ng kính 5 - 10mm (Nguy n

c Hùng và cs,

2003) [7]. Bu ng tr ng th c hi n hai ch c n ng: Ngo i ti t (bài noãn) và n i
ti t (s n sinh hormone sinh d c cái).


-

ng d n tr ng:

ng d n tr ng và eo.

c chia thành 4 o n: Tua di m, ph u, ph ng

ng d n tr ng có m t ch c n ng duy nh t là v n

chuy n tr ng và tinh trùng theo m t h

ng ng

c chi u nhau, h u h t là

ng th i. Ph ng ng d n tr ng là n i x y ra s th tinh. ng d n tr ng cung
c p i u ki n ngo i c nh thu n l i nh t c a các giao t và cho s phát tri n
ban

u c a phôi.
- T cung: G m có 2 s ng, m t thân và m t c t cung. T cung l n

thu c lo i 2 s ng, các s ng g p n p ho c qu n lo i và có
dài này thích h p cho vi c mang thai nhi u.

l n tr

dài

n h n 1m.

ng thành, trung

bình các s ng t cung dài 40 - 45cm, thân t cung 5cm, c t cung dài 10cm
và có

ng kính ngoài 2 - 3cm. T cung có nhi u ch c n ng. N i m c t

cung và các d ch t cung gi vai trò ch ch t trong quá trình s n xu t bao
g m các ch c n ng sau: V n chuy n tinh trùng, i u hòa ch c n ng c a th
vàng, là n i làm t c a phôi, th c hi n các ch c n ng ch a

(Nguy n

c

Hùng và cs, 2003) [7].
- Âm

o: Có c u t o nh m t ng c có thành d y, dài 10 - 12cm.

ây là c quan giao c u c a l n cái, là ng th i c a d ch c t cung, n i m c
t cung và ng d n tr ng,
-

ng th i c ng là

ng cho thai ra ngoài khi

.

B ph n sinh d c bên ngoài: Là ph n có th s th y và quan sát

c, bao g m: Âm môn, âm v t và ti n ình.
*

c i m sinh lý c a l n nái h u b

Gia súc phát tri n

n m t giai o n nh t

nh thì có bi u hi n v tính

d c. L n nái khi thành th c v tính s xu t hi n các tri u ch ng
kèm theo quá trình r ng tr ng.
tr

ng

ng th i l n nái h u b v n ti p t c sinh

thành th c v th vóc. Tuy nhiên trong giai o n x y ra chu kì

ng d c l n nái h u b th
Chu kì

ng d c và

ng d c c a l n nái

ng b gi m m c t ng tr ng so v i bình th
c chia thành 4 giai o n khác nhau:

ng.

- Giai o n tr

c

có các noãn phát tri n,

ng d c: Lúc này bu ng tr ng c a l n nái b t
ng th i bu ng tr ng t ng c

u

ng ti t Oestrogen, b u

vú c ng d n phát tri n. Giai o n này kéo dài t 2 - 3 ngày.
- Giai o n
chu n b r ng.

ng d c: Bu ng tr ng có các noãn bao, b t

u chín và

ng th i kèm theo các tri u ch ng bên ngoài nh l n b t

u kêu la, phá chu ng, b

n và i tìm con

c. Âm h d n d n s ng lên và

xu t hi n màu cà chua chín và chuy n sang màu m n chín và lúc này tr ng
chín r ng xu ng loa kèn. L n

vào tr ng thái mê ì. Th i gian này th

ng

kéo dài t 3 - 5 ngày.
- Giai o n sau
ch ng

ng d c: L n b t

ng d c gi m d n và h t
- Giai o n yên t nh:

u tr l i bình th

ng, các tri u

ng d c. Th i gian kéo dài t 1 - 2 ngày.

ây là giai o n l n chu n b cho m t chu kì

ti p theo. Th i gian kho ng t 8 - 9 ngày.
*

c i m chu k

ng d c:

L n nái khi thành th c v tính, chúng có chu k
k trung bình là 21 ngày (bi n

ng d c và m i chu

ng t 18 - 25 ngày). Chu k c a l n nái ph

thu c vào các y u t khác nhau:
-

nh h

ng c a gi ng: Gi ng khác nhau có chu k

ng d c khác

nhau: L n , t 19 - 21 ngày l n Móng Cái t 18 - 25 ngày.
nái tr

nh h

ng c a tu i: Nái t thì có chu k tính th

ng thành. Theo Kralling, l n nái

l a

ng ng n h n l n

th 2, th 3 thì chu k tính

trung bình là 20,8 ngày, l a 6 - 7 là 21,5 ngày; l a 8 - 9 là 22,4 ngày. Khi
theo dõi sinh s n trên l n th y

l a th nh t chu k tính 19 ngày, l a th 2

là 20 ngày (Ph m H u Doanh, L u K , 1996) [2]. Theo Xignort th i gian
ng d c l n

u th

ng ng n h n nh ng l n sau,

có tr ng r ng ho c tr ng r ng r t ít, kích th
l n sau. Theo Lubeski thì

ng th i th

ng không

c t bào tr ng nh h n nh ng

ng kính c a t bào tr ng l n nái 6 tháng tu i là

146 m, 10 tháng tu i là 157 m, 4 n m tu i là 166 m.


nh h

-

nh và ng

ng c a dinh d

ng: N u dinh d

ng t t thì chu k tính n

c l i.

- Trong th i gian

ng d c l n nái có s r ng tr ng, t

n s th thai, ch a và
Th i gian c a

ó liên quan

.
ng d c

c chia làm 3 giai o n:

Giai o n 1: T khi b t
giai o n các tri u ch ng

u

ng d c

ng d c b t

n lúc ch u

u xu t hi n, d

c (T1), ây là

i tác

ng c a các

hormone sinh d c cái t bào tr ng phát tri n và chu n b chín và r ng. L n
nái

giai o n này th

ng ho t

ng m nh, tìm ki m con

c, b

n phá

chu ng và kêu la. Giai o n này kéo dài t 1 -2 ngày.

Giai o n 2: T khi ch u

c

n lúc h t ch u

Giai o n 3: T khi h t ch u

c

c (T2)

n khi h t bi u hi n

ng d c (T3).

Nghiên c u c a L u K (1976) trên l n cho bi t: T1 = 58,25 h; T2 =
48,45 h; T3 = 27,95 h, t ng c ng 136,41 h (kho ng 5,5 ngày). T
ng d c trên ây c a l n nái, chúng ta có th xác
thích h p cho chúng. Bi u hi n c a chu k

khác, âm h xung huy t
nó

t

nh th i i m ph i tinh

ng d c: Khi

bi u hi n không yên t nh: kêu la, phá chu ng, tìm
i, thích g n con

c i m

ng d c l n nái

c, nh y lên l ng con

c. N u ta n tay lên l ng thì

ng yên, uôi cong lên thích giao ph i. Nh ng c ng có l n nái bi u

hi n

ng d c không rõ nét.

quy t

nh th i i m ph i thích h p. Ho c dùng l n

con

c

gi ng,

i v i nh ng tr

ng h p này ph i theo dõi

c thí tình hay s d ng

phát hi n th i i m ph i thích h p, tránh nh th i i m ph i
nâng cao kh n ng sinh s n. Qua hình bi u di n các hàm l

hormone

d

i ây cho chúng ta th y s thay

nhau qua các ngày trong chu kì
d c, hàm l

th 10 và cao nh t

i c a các hormone khác

ng d c c a l n nái. Trong th i kì

ng hormone c a l n nái thay

ng

ng

i, oestrogen t ng m nh t ngày

ngày 20 - 21 (29 - 30pg/ml trong huy t thanh), sau ó

gi m d n xu ng 7 - 8

ngày th 8 sau

trong t nh m ch t cung thay

i và

ng d c. Hàm l

t nhiên t ng cao

ng prostaglandin
ngày 15 (6ng/ml),


ng t l này 0,3 - 0,5 ng/ml. Hormone progesterone t ng

trong khi bình th
ti t t ngày 1

n 13 (32 ng/ml) trong huy t thanh và gi m d n và xu ng t

l th p nh t

ngày th 20, ch còn 0,8 - 1ng/ml. Hàm l

thanh thay

i liên t c t ngày 13

ng lên

n ngày th 5 sau chu kì

ng d c bi n

n 15 ng/ml và sau 1 ngày xu ng l i 1,5 - 1,8ng/ml, c thay

lên xu ng theo chu kì 2 - 3 ngày nh ng
l

ng prolactin huy t

ngày

ng th p 1,8ng/ml. FSH và LH thay

1/3. Sau khi ph i tinh

u chu kì t 2 - 13 có hàm

i và khi

ng d c t l FSH/LH =

c 15 phút, tinh trùng v n

sau 1 - 2 h tinh trùng s v n chuy n

i

ng

n t cung l n cái,

n v trí th tinh thích h p (1/3 phía

trên c a ng d n tr ng). Th i gian s ng c a tinh trùng trong

ng sinh d c

c a con cái kho ng 12 - 20 h. S tinh trùng c n cho l n ph i tinh
th thai cao là 3 t . T bào tr ng, sau khi xu t hi n tri u ch ng
tiên kho ng 40 - 48 h thì t bào tr ng b t

có t l
ng d c

u

u r ng (cu i giai o n T1,

u

T2) lúc l n cái bi u hi n "mê ì". Th i gian r ng tr ng c a l n nái kéo dài 8 12 h. Sau khi tr ng r ng xu ng loa kèn, chúng theo ng d n tr ng di chuy n
n v trí th tinh thích h p m t kho ng 1 - 2 h t
lúc xu t hi n hi n t
S l

ng ch u

c (Hoàng Toàn Th ng, Cao V n, 2006) [10].

ng t bào tr ng r ng trong 1 chu k

gi ng, tu i, và ch

nuôi d

thu c vào ch

nuôi d

d

c khi ph i gi ng

ng l n nái tr

ng d c ph thu c vào

ng, ch m sóc. Qua m t s nghiên c u cho

bi t, l n nái Móng Cái có 15 - 30 t bào. S l

lúc g n

ng ng sau 24 - 36 h k t

ng. Vì v y, ng

ng t bào tr ng r ng ph

i ta th

ng t ng c

ng nuôi

t ng s t bào tr ng r ng nh ng

n

ng d c cho gi m tiêu chu n n (Ki u Minh L c và cs, 1976) [9].

Trong th c t s n xu t

xác

nái

ng d c ph i t ng c

ng theo dõi

d c

u tiên, vì v y, c n theo dõi ngày 2 l n (sáng s m và chi u t i). Th i

gian kéo dài

bi t gi xu t hi n tri u ch ng

ng

ng d c c a l n là 3 - 5 ngày tùy theo gi ng, th i gian ph i

thích h p là cu i ngày th 2,
ng d c cao

nh th i i m ph i tinh thích h p, thì khi l n

u ngày th 3. Th i gian này l n nái bi u hi n

nh t: "mê ì", âm h chuy n t màu

h ng (cà chua chín),


sang màu thâm tái (màu m n chín), l n có th ít n ho c b

n hoàn toàn,

thích nh y lên l ng con khác, n u ta n m nh vào vùng hông khum c a l n
thì th y l n

ng yên, cong uôi và thích giao ph i.

ây là th i i m ph i

tinh thích h p nh t cho l n nái.
2.1.3 Kh n ng sinh s n c a l n
+ Tu i

ng d c l n

u

Là tu i khi l n cái có bi u hi n
l n

ng d c l n

u tiên. Tu i

u khác nhau v gi ng l n, ví d : l n n i có tu i

h n nái ngo i. L n

ng d c

ng d c l n

ng d c
us m

3 - 4 tháng tu i (Tr n V n Phùng, và cs,

2004) [10]

+ Tu i ph i gi ng l n

u

Là tu i t i th i i m ph i gi ng l n
ti n hành ph i gi ng cho l n

u, thông th

ng d c l n

ch a thành th c v th vóc, s l

ng ng

i ta ch a

u tiên t i th i i m này l n

ng tr ng r ng còn ít, ng

i ta th

ng ph i

gi ng cho l n nái k th 2 ho c k th 3. vì v y chúng ta c n theo dõi tránh
ph i giông s m ho c mu n gây t n th t v kinh t .
+ Tu i

l a

Là tu i l n m
ch

nuôi d

u
l a

u tiên. Tu i

ng, ví d l n M o tu i

lúa
ng h n

u ph thu c vào gi ng và
u tiên lúc 8 tháng tu i

(Ph m H u Doanh, và cs, 1996) [2]
+ S con s sinh còn s ng

n 24h/l a

tr ng. Nó ph thu c vào kh n ng
ph i gi ng c a ng

i nuôi d

: là ch tiêu kinh t r t quan

nhi u hay ít con c a gi ng, trình

ng ch m sóc, và i u ki n ch m sóc nuôi

d

ng l n nái ch a. Trong 24 gi sau khi sinh nh ng con không

l

ng s sinh trung bình c a gi ng, d d ng,...thì s b lo i th i. Ngoài ra do

l n con ch a nhanh nh n b l n m
+ Bình quân s l n con
con

é ch t.
ra còn s ng/l a: là t

ra còn s ng trong 24 gi k t khi l n nái

trên t ng s l a

. S con

t kh i

ra

l gi a t ng s l n

xong c a t t c các l a

l i nuôi: s l n con

ra còn s ng


l i nuôi,
l

i v i l n ngo i kh i l

ng l n h n 0,8 kg,

i v i l n n i kh i

ng l n h n 0,3 kg.
+ T l s ng: t l s ng c a l n con sau 24 gi là t l s l n con còn

s ng

n 24 gi so v i s con

ra còn s ng.

+ S con cai s a/ l a: ây là ch tiêu kinh t k thu t r t quan tr ng,
quy t

nh n ng su t trong ch n nuôi l n nái, nó ph thu c vào k thu t ch n

nuôi l n con bú s a, kh n ng ti t s a kh n ng nuôi con c a l n m và kh
n ng h n ch các y u t gây b nh cho l n con. ó là s l n con còn s ng cho
n khi cai s a, th i gian cai s a dài hay ng n ph thu c vào trình
bi n th c n và k thu t nuôi. Trong ch n nuôi

i trà th

ch

ng cai s a vào 35

ho c 42 ngày tu i.
+ S con cai s a /nái/n m: là ch tiêu t ng quát nh t

ánh giá n ng

su t ch n nuôi l n nái. Ch tiêu này ph thu c vào th i gian cai s a l n con
và s l n con cai s a trong m i l a
/nái/n m, và t ng s l

. N u cai s a s m s t ng s l a

ng l n con cai s a trong m i l a thì s l

con cai s a/nái/n m cao và ng

c l i. S l

ng l n

ng l n con cai s a/nái/n m là t

l gi a t ng s l n con cai s a trong n m so v i t ng s l n nái sinh s n
trong n m.
+ Kh i l

ng s sinh:

Là kh i l

ng l n con

khô và b m s tai và tr
Kh i l
c al nm ,

c cân ngay sau khi

c khi cho bú ngày

ng s sinh toàn

, ã

c c t r n, lau

u tiên.

là ch tiêu nói lên kh n ng nuôi d

ng thai

c i m gi ng, k thu t qu n lý ch m sóc và phòng b nh cho

l n nái ch a. Do ó thành tích này ph thu c c vào ph n c a l n nái và
ph n nuôi d
Kh i l
s ng và
l nm

ng c a con ng

i.

ng s sinh toàn

là kh i l

ng c a t t c l n con sinh ra còn

c phát d c hoàn toàn. N u nh ng l n sinh ra kh e m nh mà b
è chêt thì ó thu c v trách nhi m c a con ng

thu c vào n ng su t c a l n nái.

i ch không ph

Kh i l n s sinh ph thu c vào gi ng, kh i l
( , Móng Cái) th

ng t 0,4 – 0,6 kg/con, kh i l

ng s sinh c a l n n i
ng s sinh c a l n ngo i

trung bình 1,1 – 1,2 kg/con.
L n con có kh i l
nhanh, khôi l
+

ng s sinh càng cao thì kh n ng sinh tr

ng cai s a s cao.
ng

u:

Là ch tiêu ánh giá s chênh l ch v kh i l
àn. Có 2 ph

ng s sinh t ng con so sánh v i kh i l

quân c a toàn . S chênh l ch càng nh ch ng t s
nh

ng

nh t so v i kh i l
ng

ng gi a các cá th trong

ng pháp tính:

L y kh i l

Xác

ng càng

ng s sinh bình

ng

u là r t cao.

u phát d c: là t l gi a kh i l

ng s sinh nh

ng s sinh l n nh t.

u là ch tiêu quan tr ng

dánh giá ch t l

ng c a nái v kh

n ng sinh s n. B i vì khi so sánh gi a 2 àn l n có th kh i l
kém nhau không nhi u nh ng

ng

ng s sinh

u c a l n con gi a các àn là chênh

l ch r t l n.
+ Kh i l

ng cai s a toàn :

Ngoài ch tiêu s con cai s a trên l a, kh i l
c ng là ch tiêu quan tr ng

ng toàn

ánh giá n ng su t c a l n nái.

Hi n nay các c s ch n nuôi th

ng áp d ng th i gian cai s a khác

nhau tùy thu c vào kh n ng ch bi n th c n và trình
d

ng, cho nên

kh i l

xác
y

k thu t nuôi

ánh giá thành tích c a l n nái chúng ta th

ng xác

nh

ng l n con lúc 56 ho c 60 ngày tu i, có nh v y chúng ta m i so

sánh và ánh giá thành tích c a l n nái v i nhau
kh i l

lúc cai s a

ng c a l n con lúc cai s a
nh m c dinh d
nhu c u dinh d

Kh i l

c. Còn vi c xác

th i i m s m h n ch nh m m c ích

ng cho l n con m t cách chính xác
ng cho l n con

m b o cung c p

giai o n sau cai s a.

ng l n con cai s a ph thu c r t l n vào kh i l

là c s cho vi c nâng cao kh i l

nh

ng xu t chu ng sau này.

ng s sinh và


Kh i l

ng bình quân c a l n con khi cai s a (kg) b ng t ng s kh i l

ng

l n con cai s a (kg) so v i t ng s l n con cai s a.
2.1.4 Các y u t

nh h

ng

n n ng su t sinh s n c a l n nái

Trong quá trình sinh tr

ng phát tri n, l n cái s d n i t i thành th c

v tính. Tuy nhiên s thành th c v tính c a l n ph thu c vào các y u t
sau:
- Gi ng: Gi ng là y u t quy t
Gi ng có nh h
tu i

l a

ng rõ r t

nh

n s c s n xu t c a l n nái.

n tính tr ng s con s sinh s ng, s con cai s a,

u và kho ng cách gi a 2 l a

. Các gi ng l n khác nhau cho

n ng su t sinh s n khác nhau.
- Mùa v :

Mùa v có nh h
s a và tu i

l a

ng

n tính tr ng s con s sinh s ng, s con cai

u. S con s sinh s ng và s con cai s a

cao h n so v i các mùa khác. Tu i

l a

u

mùa xuân

u

mùa xuân s m h n mùa h

và mùa thu nh ng l i cao h n so v i mùa ông. K t qu này cho th y, c n
th c hi n các bi n pháp k thu t t t h n n a

nâng cao n ng su t ch n

nuôi trong mùa h (mùa n ng nóng).
- Ch

dinh d

ng:

Anderson (1967) [14] ti n hành 9 thí nghi m m c n h n ch v n ng
l

ng ã làm ch m tu i thành th c v tính d c 16 ngày. Nh ng

5 thí

nghi m khác m c n h n ch làm cho tu i thành th c v tính d c s m h n
11 ngày. V n
ng
m c

này còn nhi u ý ki n khác nhau trong th c ti n s n xu t

i ta th y c n nuôi d
dinh d

ng l n nái sao cho không quá béo, không quá g y,

ng cho l n cái tùy thu c vào gi ng, tu i, th i ti t mùa

v ......(T Quang Hi n và cs, 2001) [6].
- S có m t c a l n

c:

S có m t c a l n

c ã

y nhanh s xu t hi n chu k

ng d c có

tr ng r ng. Brooks (1976) [15] cho bi t có th s d ng nh ng con

c ã

thành th c v tính d c

iv i

thúc

y s thành th c v tính s m h n


nh ng l n cái h u b . Cole (1970) ã ch ng minh hàng ngày n u cho con
vào chu ng l n nái

tu i 165 - 190 ngày ã làm t ng nhanh ho t

c

ng sinh

d c c a con cái.
Nh v y, h u h t các nhân t gi ng, ch
m tc al n
nh h

ng

c,

u có nh h

dinh d

ng, mùa v , s có

ng rõ r t t i s phát d c c a l n nái, t

ós

n n ng su t sinh s n.

2.1.5 Kích t và ng d ng trong ch n nuôi
2.1.5.1 Tác d ng c a hormone
Hormone (Thu c i u ti t sinh s n) là nh ng ch t có vai trò c c k quan
tr ng, chúng có kh n ng c ch ho c kích thích ch c n ng c a các c quan
sinh s n.
S dùng hormone

i u ti t sinh s n là m t bi n pháp hi u qu làm

tang n ng su t sinh s n c a gia súc cái (trong i u tr vô sinh, ch m
d c, an thai,
l

nhi u con/l a,

ng tinh trùng c a gia súc

nhi u l a/n m và d
c, t

ng

), làm tang ch t

ó làm tang l i nhu n cho ng

i ch n

nuôi.
2.1.5.2 C ch tác
Hormone

ng c a hormone

i u hòa tuy n sinh d c (Gonadotropin): G m hai lo i

hormone FSH (Hormone kích thích nang noãn) và LH (Có tác d ng làm t
bào tr ng chín và r ng).

Gonadotropin có tác d ng kích thích ho t
sinh d c và ti t hormone sinh d c c a con
Trong chu k

ng d c bình th

ng bình th

ng c a tuy n

c và con cái.

ng, FSH có tác d ng kích thích noãn

nang tr ng phát tri n và thành th c. Khi ó, s kích thích bu ng tr ng ti t ra
hormone oestrogen. Gi a chu k

ng d c, oestrogen kích thích gi i phóng

hormone LH, làm cho các t bào noãn s v ra và r ng tr ng.

ng th i t i

ch r ng tr ng, s hình thành th vàng. Th vàng ti t ra progesterone, có
ch c n ng c ch quá trình
cho thai phát tri n).

ng d c c a con cái và an thai (t o i u ki n

i v i con

c, FSH có vai trò t o tinh trùng, LH kích thích các t bào

ti t ra Testosteron (Là hormone có tác

ng tr c ti p lên ng sinh tinh

s n

sinh tinh trùng).
Hormone prostaglandin: Có tác d ng th y phân m nh m th vàng,
kích thích phát tri n bu ng tr ng, hoàn thi n chu k
ti p theo. Gây c m ng

ng b v

ng d c

ng d c và cho nái

k sinh s n

ng lo t

qu n

lý sinh s n m t cách h u hi u.
Ch

ng th i i m cho l n nái

theo ý mu n (l n nái

t nhiên sau

khi dùng thu c 20 - 30 gi ).
i u tri r i lo n ch c n ng r ng tr ng, chu k d ng tr ng không

u và

không có tr ng.
Hormone oestradiol:
Kích thích

ng d c và phát tri n hoàn ch nh c quan sinh d c cái, gây

ng d c cho l n nái.
Kích thích t ng phát tri n t cung, t ng hormone sinh tr

ng…

Hormome progesterone:
Là hormone ti t ra t th vàng c a l n nái. Progesterone

c dùng

trong th i gian l n nái mang thai và có nguy c b s y thai, ho c l n nai có
ti n s b s y thai th

ng xuyên

các l a

tr

c ó.

Tác d ng chính là kích thích phát tri n và gây bi n
chu n b

i trong t cung,

ón tr ng ã th tinh, t o i u ki n cho phôi và thai phát tri n.

Progesterone làm m m t cung (Có tác d ng gi thai nên còn

c g i là

y u t tr thai). Progesteron có tác d ng c ch quá trình r ng tr ng, tang
c

ng kích thích ti t s a, nh h

ng

n quá trình trao

in

c và mu i

khoáng trong c th .
Oxytocin:
Oxytocin theo ti ng Hy L p có ngh a là “
ng v t có vú, ho t

nhanh”. Là hormone c a

ng nh s d n truy n các xung

ng th n kinh trong


não. Oxytocin kích thích co bóp t cung
tr

c khi sinh và gây nh ng c n co bóp
Tác d ng h tr l n nái

làm giãn c t cung
giai o n 2 và giai o n 3.

khó, do co bóp t cung y u.

Tác d ng làm tang ti t s a c a l n nái sau
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n
1.2.1. Tình hình nghiên c u trong n

.

c

c

Vi c s nghiên c u và s d ng kích d c t
nhi u n m và

ã

t hi u qu t t trong vi c kích thích

tang t l th thai

l n nái

c ti n hành cách
ng d c, r ng tr ng,

l n.

N m 1974 t i nông tr i An Khánh tiêm huy t thanh ng a ch a (HTNC)
cho 14 nái h u b ch m

ng d c (v i li u l

ng 20 vc/kg) gây

ng d c

100%, th thai 64,30% - 75% và 21 nái ph i gi ng nhi u l n không th thai

k t qu 52,4% nái

ng d c, t l th thai

t 80% (Lê Xuân C

ng, 1986)

[1].
Lê V n Th và cs, (1979) [13] cho bi t: n m 1975 – 1976, tr i l n
ngo i Phú Lãm (Hà S n Bình) s d ng kích d c t tiêm l n
sinh c ng

t k t qu t t.Tiêm HTNC cho 9 nái t ch m

ng d c là 81,8% t l th thai

hi n

ng d c, s nái

t 77,7%.

L n nái sinh s n sau khi cai s a tác
HTNC ã cho k t qu là: t l

i B ch vô

ng d c

ng b ng HTNC và HCG +

t t 62 – 75% th i gian gian su t

ng d c sau khi tiêm là 11 - 16 ngày và t l th thai là 66 – 80%.
Trên àn l n nái ph i gi ng nhi u l n không th thai, sau khi tiêm

HTNC ã có 55,5% l n
là 19,1 ngày, t l th thai

ng d c, th i gian su t hi n

ng d c sau khi tiêm

t 66,6%.

Còn sau khi tiêm HTNC + HCG có 66,6% l n

ng d c, t l th thai

t 75,0%.
tr i Tràng Du (H i Phòng) sau khi tiêm cho l n nái, k t qu
d c

t 95%, t l th thai

t 90%.

ng

tr i ông Á (Thành ph H Chí Minh) ã tiêm HTNC cho 30 l n nái
ch m sinh s n. Sau khi tiêm t 5 – 8 ngày có 80 – 85% l n nái
l th thai

ng d c, t

t 75 – 77% (Lê V n Th và cs, 1979) [13]

Nguy n Nh Hi n và cs, (1978) [5] khi dùng PMSG d ng ông khô
tiêm cho 140 nái c b n sau khi tiêm 10 ngày ã có 74,9% l n

ng d c và

khi dùng kích t HTNC d ng l ng tiêm cho 542 nái sau khi cai s a có 76,5%
l n

ng d c trong vòng 10 ngày, t l thu thai

t 93,6% (t i tr i l n Dân

Quy n – Tri u S n)
inh Hoàng C n (1976) t i công ty gia súc Hài Nam Ninh dùng PMSG
tiêm cho 150 con l n cái t l

ng d c

t 75 – 85% th thai

chu k I là

80%.
Lê Xuân C

ng, Lê Quang Phi t,

Kim Liên, ã ti n hành tiêm

PMSG trên àn l n ngo i qu n Gò V p – thành ph H Chí Minh,

àn l n

cái t sau khi tiêm 4 – 7 ngày thì xu t hi n

t 75 –

87% còn àn l n nái sinh s n
qu ph i gi ng th thai

ng d c t l th thai

ng d c tr l i sau khi tiêm 1 – 3 ngày k t

t 86 – 92%. (Lê Xuân C

ng, 1986) [1].

Nguy n M nh Hà (1997) [3], tiêm kích d c t HTNC v i li u 15
vc/kg P cho 11 l n nái t ch m
con trên 15 ngày ch a

ng d c tr l i thì thu

l n nái t có 81,82% l n cái
s n có 85,71% nái

ng d c và 14 l n nái sinh s n sau khi tách
c k t qu nh sau:

ng duc, t l th thai 77,78%.

ng d c tr l i, t l th thai

àn

àn nái sinh

t 91,66%.

Theo k t qu nghiên c u c a Nguy n M nh Hà, Phan V n Ki m,
Nguy n Khánh Qu c (2005) [4] ti n hành thí nghi m tiêm PMSG cho 109
l n nái t ch m

ng d c, t l

ng d c là 85,52% (v i li u là 15 vc/kg P).

1.2.2.Tình hình nghiên c u trên th gi i
Tình tr ng ch m sinh

l n nái là m t v n

nhà ch n nuôi trên th gi i, nó nh h
h

ng tr c ti p

b c thi t

i v i nhi u

ng t i s sinh s n c a l n nái và nh

n l i nhu n kinh t trong ngành ch n nuôi. Do ó nhi u


nhà khoa h c ã quan tâm và nghiên c u
c nh ng k t qu

kh c ph c b nh này. H

áng chú ý nh sau:

Konhiucava (1973) ã nghiên c u s d ng PMSG trên l n
ch m

ã thu

i B ch

ng d c (14 -15 tháng tu i ch a thành th c sinh d c) v i li u 2000

vc HTNC/con, và 4 ngày sau khi tiêm ã có 77% l n nái

ng d c và r ng

tr ng. V sau không c n tiêm HTNC l p l i nh ng l n nái ó v n ho t
sinh d c bình th

ng ( Lê Xuân C

ng

ng, 1986) [1].

i v i nh ng l n nái ch m

ng d c tr l i sau tách con (15-20 ngày)

E.S Chilling và F.Corner (1972) s d ng h n h p HTNC + HCG (v i li u
400UI HTNC + 200HCG trong m t l n trên m t con)

t t l 92% (Nguy n

M nh Hà, 1997) [3].
Klinxki (1970) nghiên c u trên hai àn l n nái vô sinh (l n nái c b n
tiêm 3000 vc HTNC/con, l n ki m
7 ngày thì có 72,1% nái c b n
(Lê Xuân C

nh 3200 vc HTNC/con) sau khi tiêm

ng d c và 81% l n ki m

nh

ng d c.

ng, 1986) [1].

Ngoài ra Konhiucova và Klinxki ã dùng PMSG + HCG cho 28 l n nái
sau cai s a ch m
thai

ng d c thì có 89% l n nái

t 92% và tiêm 15 nái t ch m

87% l n nái
Xuân C

ng d c, t l th thai

ng d c tr l i và t l th

ng d c, sau khi tiêm 3 – 7 ngày có
t 84,6% so v i s con ph i gi ng (Lê

ng, 1986) [1].

Kotovski (1978) tiêm PMSG cho l n nái sau khi tách con 21 – 35 ngày
ch a

ng d c t l

d c. (Lê Xuân C

ng d c

t 78,6%, sau khi tiêm 6 ngày xu t hi n

ng, 1986) [1].

ng


PH N 3
IT
3.1

it

NG, N I DUNG VÀ PH
ng và ph m vi nghiên c u

- L n nái r ng (L n nái r ng lai F1 (
3.2 i

NG PHÁP NGHIÊN C U

c r ng x nái P)).

i m và th i gian ti n hành
a i m:

phát tri n

tài

c ti n hành tri n khai t i Chi nhánh nghiên c u và

ng th c v t b n

a (Chi nhánh NC&PT

Th i gian: T 15/12/2014

ng th c v t b n

a)

n 24/05/2015.

3.3 N i dung nghiên c u
3.3.1 Công tác ph c v s n xu t
- Nuôi d
th

ng ch m sóc àn l n

c, nái ch ph i và ch a k I; l n

ng ph m.
- Công tác phòng tr b nh cho àn l n

nhánh Nghiên c u và phát tri n
3.3.2 Chuyên

c và nái sinh s n t i Chi

ng th c v t b n

a.

nghiên c u
nghiên c u: “ ng d ng kích d c t trong ch n

Ti n hành chuyên

nuôi l n r ng sinh s n t i Chi nhánh NC&PT

ng th c v t b n

a”.

Bao g m:
(1) nh h

ng c a vi c s d ng kích d c t

d c c a l n nái nh t l
sau cai s a, s con

n m t s ch tiêu sinh lý sinh

ng d c, th i gian

ng d c tr l i c a l n nái

/l a…

(2) Hi u qu kinh t c a vi c s d ng kích d c t trong ch n nuôi l n r ng
nái sinh s n.

3.3 Ph
3.3.1 Ph

ng pháp nghiên c u và các ch tiêu nghiên c u
ng pháp nghiên c u


Thí nghi m ti n hành theo ph
ng
tr

ng pháp phân lô so sánh,

u các y u t v gi ng, tu i, l a

c ó, ch m sóc nuôi d

Thí nghi m

m b o

, tình tr ng sinh s n các l a

ng…

c phân thành 2 lô:

Lô thí nghi m (TN): L n nái sau khi tách con

c tiêm kích d c t ,

bao g m:
Hormone Prostagladin: 1ml;
Hormone Gonadotropin + Oestradiol: 4 ml
Vitamin ADE: 4 ml
Lô

i ch ng ( C): Không tiêm kích d c t

S

b trí thí nghi m:

STT

Di n gi i

1

S l n nái theo dõi

2

Gi ng l n nái

3

VT

Lô TN

Lô C

10

10

L n r ng

L n r ng

3-5

3-5

Nuôi nh t

Nuôi nh t

Tiêm kích d c t

Không tiêm

Con

L a

4

Ph

ng th c nuôi

5

Y u t thí nghi m

Quy trình ch m sóc nuôi d

ng l n nái:

Chu ng tr i: nh t m i con nái vào m t ô chu ng, hàng ngày v sinh
s ch s chu ng nuôi (hót phân, r a chu ng).
+ Nuôi d

ng:

- Th c n: ngô, cám g o/cám m , th c n

m

c, mu i, thân lá

cây chu i, c voi, thân cây ngô…
- L

ng th c n:

Giai o n ch ph i: Ngày cai s a không cho n. Nh ng ngày ti p theo
cho n v i l

ng th c n tinh là 1,2 kg/con/ngày + 2 kg thân lá ngô non ho c


cây chu i). Khi l n nái

ng d c gi m l

ng th c n xu ng còn 0,6 kg th c

n tinh + 2 kg thân lá cây ngô non ho c thân lá chu i.
Ch a k I: Cho n 0,6 kg th c n tinh (0,42 kg ngô + 0,12 kg cám m +
0,06 kg

m

c + 6 g mu i n) + th c n xanh: 2 kg thân lá cây chu i/ c

voi/cây ngô (1kg/con/b a)
Ch a k II: Cho n 1,0 kg th c n tinh (0,7 kg ngô + 0,2 kg cám m +
0,1 kg

m

c + 10 g mu i n) + th c n xanh: 2 kg thân lá cây chu i/ c

voi/cây ngô (1kg/con/b a).
Chú ý: N u l n nái quá g y, y u nên cho n thêm kho ng 0,3 kg th c n
tinh/ngày (0,15 kg/b a).
- Ch bi n th c n:
Th c n tinh n u chín, pha loãng cho n tr

c khi cho n th c n thô

xanh.
Th c n xanh: Thái nh , cho n s ng.
- Cách cho n: Th c n tinh hòa loãng, tr n th c n xanh cho n
ngày 2 b a (sáng: t 9-

-17 gi ).

Quy trình v sinh phòng b nh cho l n thí nghi m.
Tiêm phòng và phòng tr ký sinh trùng:
- Vaccine d ch t : Tiêm ngày ch a th 70.
- Vaccine FMD: Tiêm ngày ch a th 84
- Vaccine PRRS: Tiêm toàn àn m t n m 2 l n (tháng 4 và tháng

10).

it

ng: l n nái ch a tu n 1 – 11, l n nái

nái ch a tu n 12-16 không tiêm mà s tiêm khi
- Vaccine Farrowsure: N u ch a tiêm tr

, cai s a. L n
1 tu n tr ra.

c khi cai s a 7 ngày, thì

tiêm lúc ch a 90 ngày.
- Phòng n i ngo i ký sinh trùng: Tiêm hanmectin vào ngày ch a
th 100 – 105.
Ph

ng pháp tiêm kích d c t cho l n:

- D ng c : s d ng xi lanh s t. Kim tiêm: dùng m i kim 16 dài.