ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN XÃ CÙ VÂN HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGUY N DI U THÚY
Tên

tài:

“ ÁNH GIÁ TH C TR NG VÀ
HI U QU

S

D NG

XU T GI I PHÁP NÂNG CAO

T NÔNG NGHI P TRÊN

CÙ VÂN HUY N

I T , T NH THÁI NGUYÊN’’

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

A BÀN XÃ

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

:

a chính môi tr

Khoa

: Qu n lý tài nguyên

Khóa h c

: 2011 - 2015

THÁI NGUYÊN – 2015

ng


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGUY N DI U THÚY
Tên

tài:

“ ÁNH GIÁ TH C TR NG VÀ
HI U QU

S

D NG

XU T GI I PHÁP NÂNG CAO

T NÔNG NGHI P TRÊN

CÙ VÂN HUY N

A BÀN XÃ

I T , T NH THÁI NGUYÊN’’

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành

Khoa
L p
Khóa h c
Gi ng viên h ng d n

IH C

: Chính quy
: a chính môi tr ng
: Qu n lý tài nguyên
: K43 - CMT - N03
: 2011 - 2015
: TS. Nguy n Th Hu n

THÁI NGUYÊN – 2015


i

L IC M
Trong su t quá trình
Nông Lâm Thái Nguyên, d

N

c h c t p và rèn luy n t i tr
i s d y d và giúp

ng

i h c

h t s c nhi t tình c a các

th y cô giáo c ng nh Khoa Qu n Lý Tài Nguyên và Ban giám hi u nhà
tr

ng, tôi không ch

h nd

i s rèn luy n c a môi tr

nh t trong
giúp

c ti p thu các ki n th c mà còn
ng

i h c.

c tr

ng thành

ó là quãng th i gian quý giá

i. V i t m lòng bi t n sâu s c, tôi xin chân thành c m n s

quý báu và t n tình ó.

hoàn thành khóa lu n t t nghi p này, ngoài s n l c c a b n thân,

tôi ã nh n
Nguyên,

c s giúp
c bi t là s h

c a các th y cô giáo trong khoa Qu n Lý Tài
ng d n h t s c nhi t tình, chu áo c a Th y giáo

Nguy n Th Hu n cô giáo V Th Thanh Thu cùng v i s giúp
t n tình c a các cán b , chuyên viên phòng Tài nguyên và Môi tr
iT

ch b o
ng huy n

ã t o i u ki n cho tôi hoàn thành khóa lu n t t nghi p này. Tôi xin

chân thành c m n.
M c dù ã n l c c g ng nh ng do i u ki n v v t ch t, th i gian và
n ng l c còn h n ch nên
tôi mong nh n

cs

tài không th tránh kh i nh ng sai sót. Do v y

óng góp ý ki n c a các quý th y cô giáo và b n bè.

Cu i cùng tôi xin kính chúc các th y cô giáo trong Khoa Qu n Lý Tài
Nguyên, các cán b phòng Tài nguyên và Môi tr

ng huy n

i T luôn

m nh kh e, h nh phúc và công tác t t.
Thái Nguyên, ngày 24 tháng 5 n m 2015
Sinh viên

Nguy n Di u Thuý


ii

DANH M C CÁC B NG
B ng 4.1: PHÂN TÍCH

ÁNH GIÁ S

DÂN GIA T NG GIAI

O N

2009-2014 ....................................................................................... 30
B ng 4.2: T NG H P I M DÂN C
B ng 4.3: C C U LAO

CÁC XÓM N M 2014 ................. 31

NG ................................................................... 32

B ng 4.4: T NG H P DI N TÍCH N NG SU T, S N L

NG M T S

CÂY TR NG CH Y U GIAI O N 2011 - 2014 ................... 33
B ng 4.5 : TÌNH HÌNH CH N NUÔI GIA SÚC, GIA C M VÀ TH Y S N
GIAI O N 2009 - 2014 ............................................................... 35
B ng 4.6 : Hi n tr ng s d ng
B ng 4.7: C c u các lo i

t t i xã Cù Vân n m 2013 .......................... 42

t nông nghi p c a xã Cù Vân ........................... 43

B ng 4.8: Các ki u canh tác c a m t s cây tr ng chính ............................... 45
B ng 4.9: N ng su t m t s cây tr ng chính c a xã n m 2014 ...................... 45
B ng 4.10 Hi u qu kinh t bình quân trên sào B c B

c a công th c luân

canh ................................................................................................. 46
B ng 4.11 : Hi u qu kinh t bình quân trên 1 sào
d ng

i v i m t s lo i hình s

t chính xã Cù Vân............................................................... 47

B ng 4.12 : Hi u qu xã h i c a m t s lo i hình s d ng
B ng 4.13: T ng h p m c

t chính ............ 49

bón phân c a m t S cây tr ng....................... 51


iii

DANH M C CÁC CH

VI T T T

1

FAO

T ch c nông l

ng th gi i

2

CPTG

Chi phí trung gian

3

GTSX

Giá tr s n xu t

4

GTGT

Giá tr gia t ng

5

LUT

Các lo i hình s d ng

t


iv

M CL C
Ph n 1.

TV N

.................................................................................... 1

1.1. Tính c p thi t c a

tài .......................................................................... 1

1.2.1.M c ích t ng quát ............................................................................ 3
1.2.2.M c ích c th .................................................................................. 3
1.3.Yêu c u c a

tài .................................................................................... 3

1.4.Ý ngh a c a

tài..................................................................................... 3

1.4.1.Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c ................................. 3
1.4.2.Ý ngh a trong th c ti n ...................................................................... 4
PH N 2. T NG QUAN TÀI LI U ............................................................... 5
2.1 C s khoa h c......................................................................................... 5
2.1.1. C s lý lu n c a

tài..................................................................... 5

2.1.2 C s th c ti n ................................................................................. 12
2.2.

t nông nghi p và s d ng

t nông nghi p ...................................... 13

2.2.1. Khái ni m

t nông nghi p ............................................................. 13

2.2.2. Phân lo i

t nông nghi p............................................................... 13

2.2.3.

c i m c a s n xu t nông nghi p ............................................... 14

2.2.4. Vai trò c a s n xu t nông nghi p trong n n kinh t qu c dân ....... 16
2.3. Hi u qu s d ng

t nông nghi p ....................................................... 17

2.3.1. Quan i m s d ng

t nông nghi p b n v ng .............................. 17

2.3.2. V hi u qu s d ng

t ................................................................. 20

PH N 3.

I T

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN

C U ................................................................................................................ 23
3.1.

it

3.1.1.

ng và ph m vi nghiên c u ........................................................ 23
it

ng nghiên c u ..................................................................... 23

3.1.2. Ph m vi nghiên c u ........................................................................ 23


v

3.2.

a i m và th i gian nghiên c u ......................................................... 23

3.2.1.

a i m .......................................................................................... 23

3.2.2. Th i gian ti n hành ......................................................................... 23
3.3. N i dung nghiên c u ............................................................................. 23
3.3.1

c i mv

i u ki n t nhiên, kinh t xã h i c a xã Cù Vân, huy n

i T , t nh Thái Nguyên.......................................................................... 24
3.3.2 Khái quát v tình hình qu n lý
3.3.3 ánh giá hi u qu s d ng
3.3.4.
3.4. Ph

xu t

nh h

t ai c a xã ................................. 24

t nông nghi p c a xã. ....................... 24

ng các gi i pháp s d ng

t b n v ng .............. 24

ng pháp i u tra ............................................................................ 24

3.4.1 Ph

ng pháp thu th p s li u........................................................... 24

3.4.2 Ph

ng pháp tham kh o ý ki n chuyên gia ..................................... 24

3.4.3 Ph

ng pháp tính hi u qu kinh t c a các lo i hình s d ng

t .. 24

PH N 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ........................... 26
4.1. i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a xã Cù Vân, huy n

i T , t nh

Thái Nguyên ................................................................................................. 26
4.1.1. i u ki n t nhiên........................................................................... 26
4.1.2. ánh giá hi n tr ng Kinh t - xã h i............................................... 29
4.1.3. ánh giá hi n tr ng s n xu t nông, lâm nghi p, th y s n, s n xu t ti u
th công nghi p, d ch v các công trình h t ng ph c v phát tri n s n xu t .. 32
4.1.4. ánh giá chung ............................................................................... 36
4.2. Khái quát chung v công tác qu n lý nhà n

cv

t ai c a xã ........ 37

4.2.1. Tình hình qu n lý ............................................................................ 37
4.3. ánh giá hi u qu s d ng
4.3.1 Hi n tr ng s d ng

t nông nghi p c a xã .................................... 41

4.3.2. Các lo i hình s d ng
huy n

t nông nghi p c a xã Cù Vân ................ 40

t nông nghi p trên

a bàn xã Cù Vân,

i T , t nh Thái Nguyên .............................................................. 44


vi

4.4.

xu t m t s gi i pháp s d ng hi u qu

t nông nghi p ............... 51

4.4.1. Gi i pháp chung .............................................................................. 51
4.4.2. Gi i pháp c th .............................................................................. 53
PH N 5.K T LU N VÀ KI N NGH ....................................................... 55
5.1. K t lu n ................................................................................................. 55
5.2. Ki n ngh ............................................................................................... 56
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 58

1

Ph n 1
TV N
1.1. Tính c p thi t c a

tài

t ai là ngu n tài nguyên vô cùng quý giá mà thiên nhiên ã ban t ng
cho con ng

i. Không có

t thì không có b t k m t ngành s n xu t nào.

ai có vai trò vô cùng quan tr ng
t, là t li u s n xu t
n

c, là

i v i con ng

t

i và các sinh v t trên trái

c bi t, là ngu n n i l c, ngu n v n to l n c a

t

a bàn phân b khu dân c , xây d ng các c s kinh t , v n hoá, xã

h i an ninh qu c phòng. Vì v y
m i qu c gia, m i vùng m i
trình ho t

ng c a con ng

t ai luôn là v n
a ph

nghi p, t o ra l

u vào có tác

c.

it

ng lao

ng mà còn là

t là c s c a s n xu t nông

ng m nh m

n hi u qu s n xu t nông

ng th c, th c ph m nuôi s ng con ng

i. Vi c s d ng

m t cách có hi u qu và b n v ng ang tr thành v n
qu c gia, nh m duy trì s c s n xu t c a

uc a

t ai là n n t ng c a m i quá

i, nó không ch là

t li u s n xu t không th thay th
nghi p, là y u t

ng.

quan tâm hàng

t

c p thi t v i m i

t ai cho hi n t i và cho t

ng lai.

Ngày nay, xã h i phát tri n, dân s t ng nhanh kéo theo nh ng òi h i
ngày càng t ng v l

ng th c và th c ph m, ch

v n hóa, xã h i. Con ng

i ã tìm m i cách

mãn nh ng nhu c u ngày càng t ng ó. Các ho t

c ng nh các nhu c u v
khai thác

t ai nh m th a

ng y ã làm cho di n tích

t nông nghi p v n có h n v di n tích ngày càng b thu h p,
gi m

màu m và gi m tính b n v ng trong s d ng
Ngoài ra, v i quá trình ô th hoá làm cho qu

càng gi m, trong khi kh n ng khai hoang
chuy n sang
s d ng

ng th i làm

t.
t nông nghi p ngày

t m i và các lo i

t khác

t nông nghi p l i r t h n ch . Do v y, vi c ánh giá hi u qu

t nông nghi p t

ó l a ch n các lo i hình s d ng

t có hi u


2

qu ,

s d ng h p lý theo quan i m sinh thái và phát tri n b n v ng ang

tr thành v n

mang tính ch t toàn c u ang

th gi i quan tâm.
nh

iv im tn

c các nhà khoa h c trên

c có n n kinh t nông nghi p là ch y u

Vi t Nam, nghiên c u, ánh giá hi u qu s d ng
xu t các gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng

t nông nghi p và

t càng tr nên c n thi t

h n bao gi h t.
C ng nh các huy n nông nghi p khác xã ang ph i
lo t các v n

i m t v i hàng

nh : s n xu t nh , manh mún, công ngh l c h u, ch t l

ng

nông s n th p, kh n ng h p tác liên doanh c nh tranh còn y u, s chuy n
d ch c c u còn ch m. Trong i u ki n di n tích

t nông nghi p ngày càng b

thu h p do s c ép c a quá trình ô th hóa, công nghi p hóa và gia t ng dân s
thì m c tiêu nâng cao hi u qu s d ng
t o ra giá tr l n v kinh t ,

t nông nghi p là h t s c c n thi t,

ng th i t o à cho phát tri n nông nghi p b n

v ng.Xã Cù Vân có di n tích t nhiên là 1568 ha và 6,329 kh u có trên 6 dân
t c anh em cùng chung s ng: Kinh, Tày, Nùng, Sán Dìu, Dao, Cao
Lan…Chi m 2,73% v di n tích c huy n
n m

phía

ông Nam c a huy n

i T .Cù Vân là xã mi n núi

i T , cách trung tâm huy n 10km.

a

gi i hành chính bao g m :
- Phía B c giáp xã Ph c Linh huy n
Phú L

i T và TT Giang Tiên huy n

ng.
- Phía Nam giáp xã An Khánh huy n

i T và xã Phúc Xuân Thành

ph Thái Nguyên.

- Phía ông giáp xã C L ng huyên Phú L
- Phía Tây giáp xã Hà Th

ng và xã Tân Thái huy n

Trong quá trình ô th hóa, di n tích
và tr thành v n

ng.
iT .

t nông nghi p luôn b tác

c n quan tâm c a các c p qu n lý và ng

i s d ng.

ng


3

Xu t phát t ý ngh a th c ti n trên,
khoa Qu n Lý Tài Nguyên - Tr

ng

cs

ng ý c a Ban ch nhi m

i h c Nông Lâm Thái Nguyên và s

h ng d n tr c ti p c a th y giáo Ti n s Nguy n Th Hu n, em ã ti n hành
nghiên c u

tài: “ ánh giá th c tr ng và

hi u qu s d ng

t nông nghi p trên

xu t gi i pháp nâng cao
a bàn xã Cù Vân huy n

i

T , T nh Thái Nguyên ’’
1.2. M c ích c a

tài

1.2.1.M c ích t ng quát
ánh giá

c th c tr ng và

a ra các gi i pháp s d ng

t hi u qu

1.2.2.M c ích c th
-

ánh giá các i u ki n t nhiên,kinh t xã h i nh h ng

- ánh giá hi n tr ng s d ng
- Xác
d ng

n nông nghi p.

t nông nghi p.

nh các lo i hình s d ng

t chính c a xã.

ánh giá hi u qu kinh t -xã h i,môi tr

ng c a các lo i hình s

t nông nghi p.
- L a ch n các lo i hình s d ng
-

a ra gi i pháp s d ng

1.3.Yêu c u c a

t có hi u qu cao h n.

t có hi u qu cao h n.

tài

S li u tài li u thu th p

c ph i

m b o khách quan, trung th c,

chính xác n i dung nghiên c u ph i c th , th c t , ph n ánh úng th c tr ng
khu v c nghiên c u và có th s d ng t t cho vi c
hi u qu t i

a ph

1.4.Ý ngh a c a

nh h

ng s d ng

t có

ng.
tài

1.4.1.Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c

- C ng c ki n th c ã

c h c nghiên c u trong nhà tr

ng và

nh ng ki n th c th c t cho sinh viên trong quá trình th c t p t i c s .


4

Nâng cao kh n ng ti p c n, thu th p s li u và s lý thông tin trong
quá trình làm
-

tài.

tài hoàn thành s là tài li u h c t p t t cho các sinh viên.

1.4.2.Ý ngh a trong th c ti n
-

tài hoàn thi n s là tài li u c th mang tính

tr ng cho vi c s d ng có hi u qu ngu n tài nguyên

nh h

t ai t i

ng quan
a ph

ng

nghiên c u.
ph

a ra

ng nghiên c u

c các gi i pháp c th v s d ng

t có hi u qu t i

a


5

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1 C s khoa h c
2.1.1. C s lý lu n c a
2.1.1.1. Khái ni m v

tài
t ai trong s n xu t nông nghi p

t là ngu n tài nguyên vô cùng quý giá mà thiên nhiên ban t ng cho
con ng

i, con ng

ph m t

t. Cho

Khái ni m
“

i sinh ra trên m t

t, s ng và l n lên nh vào các s n

n nay ã có r t nhi u khái ni m,

u tiên c a h c gi ng

t là v t th t nhiên c u t o

c l p lâu

môi tr

n s tác

i do k t qu quá trình ho t

t, ó là:

a hình và th i gian” (GS Nguy n Th
c p

á m , sinh v t, khí h u,

ng và CS, 1999) [9]. Tuy v y,
ng c a các y u t khác t n t i trong

ng xung quanh, do ó sau này m t s h c gi khác ã b sung các

y ut :n

cc a

t, n

ch nh khái ni m v

c ng m và

c bi t là vai trò c a con ng

hoàn

t là t li u s n xu t c b n và ph bi n, quý báu nh t

c a s n xu t nông nghi p, là i u ki n không th thi u
sinh c a hàng lo t th h loài ng

là ph n trên m t c a v trái

c c a s t n t i và tái

i k ti p nhau” Cac Mac (1949)[15].

Các nhà kinh t , quy ho ch và th nh
t mà

c hi u theo ngh a r ng nh sau:

d

i

t nêu trên.

Theo Cac Mac: “

trái

t ai.

i Nga Docutraiep n m 1987 cho r ng

ng t ng h p c a 5 y u t hình thành

khái ni m này ch a

nh ngh a v

ng Vi t Nam cho r ng:

ó cây c i có th m c

ng sinh thái ngay bên trên và bên

i b m t ó bao g m: khí h u, th i ti t, th nh

ng,

a hình, m t n

(h , sông, su i,...) các d ng tr m tích sát b m t cùng v i n

trong quá kh và hi n t i

t, t p oàn th c v t, tr ng thái
l i.

t ai

t ai là m t di n tích c th c a b m t

t, bao g m các c u thành c a môi tr

khoáng s n trong lòng

c và

t ai

c

c ng m và

nh c c a con ng

i


6

Nh v y, ã có r t nhi u khái ni m và

nh ngh a khác nhau v

khái ni m ph n ánh quá trình phát sinh hình thành
m i quan h gi a

v t,

t ai là kho ng không gian có gi i h n, theo chi u

ng, g m: khí h u và b u khí quy n, l p ph th nh
ng v t, di n tích m t n

lòng

t, có khái ni m th hi n

t v i cây tr ng và các ngành s n xu t nh ng khái ni m

chung nh t có th hi u:
th ng

t, có

c, tài nguyên n

t; theo chi u ngang, trên m t

ng, th m th c

c ng m và khoáng s n trong

t là s k t h p gi a th nh

hình, th y v n, th m th c v t v i các thành ph n khác, nó tác
quan tr ng và có ý ngh a to l n
s ng c a xã h i loài ng

i v i ho t

ng,

a

ng gi vai trò

ng s n xu t c ng nh cu c

i.

t nông nghi p là

t s d ng vào m c ích s n xu t, nghiên c u,

thí nghi p v nông nghi p, lâm nghi p, nuôi tr ng th y s n, làm mu i và
t s d ng vào m c ích b o v , phát tri n r ng: Bao g m
nông nghi p,

t lâm nghi p,

t nuôi tr ng th y s n,

t s n xu t

t làm mu i và

t

nông nghi p khác.
2.1.1.2. S d ng

ng
tr

t và nh ng quan i m s d ng

t

S d ng

t là gì ?

S d ng

t là h th ng các bi n pháp nh m i u hòa m i quan h

i -

t trong t h p các ngu n tài nguyên thiên nhiên khác và môi

ng. C n c vào quy lu t phát tri nkinh t xã h i cùng v i yêu c u không

ng ng n

nh và b n v ng v m t sinh thái, quy t

và m c tiêu s d ng
d ng c a
s d ng

t nh m

t h p lý nh t là tài nguyên

ng h

ng chung

t ai, phát huy t i a công

t t i hi u ích sinh thái, kinh t , xã h i cao nh t. Vì v y,

t thu c ph m trù ho t

th c s n xu t nh t

nh ph

ng kinh t c a nhân lo i. Trong m i ph

nh, vi c s d ng

c n c n c vào thu c tính t nhiên c a

t theo yêu c u c a s n xu t và

ng

i s ng

t ai. V i vai trò là nhân t c a s c


7

s n xu t, các nhi m v và n i dung s d ng

t ai

c th hi n

các khía

c nh sau:
- S d ng
gian s d ng

t h p lý v không gian, hình thành hi u qu kinh t không

t.

- Phân ph i h p lý c c u

t ai trên di n tích

hình thành c c u kinh t s d ng
- Quy mô s d ng
kinh t s d ng
- Gi m t

t ai

c s d ng,

t.

t c n có s t p trung thích h p, hình thành quy mô

t.
s d ng

t ai thích h p, hình thành vi c s d ng

t ai

m t cách kinh t , t p trung, thâm canh.[11]
Các nhân t

nh h

Hi u qu s d ng

ng

n vi c s d ng

t

t b chi ph i b i các i u ki n và quy lu t sinh thái

t nhiên, m t khác b ki m ch b i các i u ki n, quy lu t kinh t - xã h i và
các y u t k thu t. Vì v y có th khái quát nh ng i u ki n, nhân t
h

ng

n hi u qu s d ng

*Y ut v

t g m 4 n i dung chính sau:

i u ki n t nhiên :

i u ki n t nhiên ( t, n
ti p

nh

c, khí h u, th i ti t…) có nh h

n s n xu t nông nghi p. trong các y u t

u c a vi c s d ng

t ai, sau ó là i u ki n

ng tr c

ó khí h u là nhân t hàng
t ai ch y u là

a hình,

th nh

ng và các nhân t khác.B i vì, các y u t c a i u ki n t nhiên là tài

nguyên

sinh v t t o nên sinh kh i. Do v y, c n ánh giá úng i u ki n t

nhiên

trên c s

h

u t thâm canh úng.

ng

ó xác

nh cây tr ng, v t nuôi ch l c phù h p và

nh

- i u ki n khí h u:
ây là nhóm y u t

nh h

ng r t l n, tr c ti p

nghi p và i u ki n sinh ho t c a con ng
cao hay th p, s sai khác v nhi t

n s n xu t nông

i. T ng tích nhi u hay ít, nhi t

v th i gian và không gian, biên

t i


8

cao hay t i th p gi a ngày và êm… tr c ti p nh h
tr

ng và phát tri n c a cây tr ng. L

m b o cung c p n

- i u ki n

và m

ng d c,... th

a hình,

ng d n

ng th c s d ng

cây tr ng, xây d ng
M i vùng
, ngu n n
l n

t, c ng nh

c.

n

a m o,

cao so v i m c n

t ai, khí h u khác nhau, t

n s n xu t và phân b các ngành nông nghi p.
n ph

c a

t ai

S khác nhau gi a
d ch

n s phân b , sinh

ng m a nhi u hay ít, b c h i m nh

y u có ý ngh a quan tr ng trong vi c gi nhi t
kh n ng

ng

a hình và

c bi n,
ó nh h

ng

d c nh h

ng

t nông nghi p, là c n c cho vi c l a ch n c c u

ng ru ng, th y l i canh tác và c gi i hóa.

a lý khác nhau có s khác bi t v

i u ki n ánh sáng, nhi t

c và các i u ki n t nhiên khác. Các y u t này nh h

n kh n ng, công d ng và hi u qu s d ng

các quy lu t c a t nhiên, t n d ng các l i th
nh t v kinh t , xã h i và môi tr

ng r t

t. Vì v y c n tuân theo

ó nh m

t

c hi u qu cao

ng.

S n xu t nông nghi p là ngành kinh doanh n ng l

ng ánh sáng m t

tr i d a trên các i u ki n t nhiên, kinh t xã h i khác.
*Y ut v

i u ki n kinh t - xã h i:

Phát tri n nông nghi p theo h

ng s n xu t hàng hoá c ng gi ng nh

ngành s n xu t v t ch t khác c a xã h i, nó ch u s chi ph i c a quy lu t cung
c u ch u s
nh :

nh h

t, lao

ng c a r t nhi u y u t

ng, v n s n xu t, th tr

u vào, quy mô các ngu n l c

ng, ki n th c và kinh nghi m trong

s n xu t và tiêu th nông s n.
Các y u t nh : Ch
lý, trình

xã h i, dân s và lao

ng, thông tin và qu n

phát tri n c a kinh t hàng hóa, c c u kinh t và phân b s n

xu t, các i u ki n v nông nghi p, công nghi p, giao thông, v n t i, s phát
tri n c a khoa h c k

thu t công ngh , trình

qu n lý, s

d ng lao


9

ng.Y u t kinh t - xã h i th
vi c s d ng

nh, ch

o

iv i

t ai.

- Th tr

ng là nhân t quan tr ng, d a vào nhu c u c a th tr

nông dân l a ch n hàng hoá
hi u qu s d ng
t và th tr

ng có ý ngh a quy t

s n xu t. Ba y u t ch y u nh h

ng

ng

n

t nông nghi p là: N ng su t cây tr ng, h s quay vòng

ng cung c p

u ra. Trong c ch th tr

ng,

các nông h hoàn toàn t do l a ch n hàng hoá h có kh n ng s n xu t,

ng

th i h có su h

u vào tiêu th

ng h p tác liên doanh, liên k t

s n hàng hoá mà nhu c u th tr

s n xu t ra nh ng nông

ng c n v i ch t l

th hi u c a khách hàng. Mu n m r ng th tr

ng cao áp ng nhu c u

ng tr

c h t ph i phát tri n h

th ng c s h t ng, h th ng thông tin, d báo, m r ng các d ch v t
v n...., quy ho ch các vùng tr ng i m s n xu t hàng hoá
bi t nên s n xu t cái gì? Bán

ng

i s n xu t

âu? Mua t li u s n xu t và áp d ng khoa

h c công ngh gì?
- H th ng chính sách v
nh h
n

ng l n

t ai, i u ch nh c c u

n s n xu t hàng hoá c a nông dân.

u t , h tr ...có

ó là công c

nhà

c can thi p vào s n xu t nh m khuy n khích ho c h n ch s n xu t các

lo i nông s n hàng hoá.
Chính sách

t ai c a n

t ai n m 1993 s a
có liên quan

c ta ã

c th hi n trong Hi n pháp, Lu t

i, 1998, 2003,2013 và h th ng các v n b n d

n khai thác và s d ng

t ai

h p cho nh ng vùng khác nhau, các Ngh
v ph
t

ng pháp tính thu s d ng

t, b i th

nh 80/CP, 87/CP c a chính ph

t, thu ti n khi giao

ng thi t h i v

nông nghi p là m t b ph n c a chính sách
m t cách h p lý h n.

nh m t cách thích

t nông nghi p và khung giá c a các lo i

tính thu chuy n qu n s d ng

s n khi giao

c quy

i lu t

t, tính giá tr tài

t khi thu h i. Thu s d ng
t ai ã thúc

t

y vi c s d ng


10

Trong công cu c

i m i hi n nay

ng và Nhà n

t i vi c phát tri n ngành nông nghi p theo h
nhi u chính sách thúc

ng s n xu t hàng hoá. Do v y,

y phát tri n nông nghi p, nông thôn nh : ch

trình 661 “D án tr ng m i 5 tri u ha r ng”, ch
phát tri n kinh t xã h i các xã

ng trình 135 “Ch

tri n nông thôn ã ra quy t

nh s 1845 Q /BNN-LS v vi c phê duy t
n n m 2015 và t m nhìn

án là: Phát tri n th

s n và v t t nông nghi p d a trên ph
ch th tr

ng trình

ng B Nông nghi p và Phát

ng m i nông lâm thu s n

n m 2020, m c tiêu c a

ng

c bi t khó kh n vùng dân t c thi u s và

mi n núi”. Ngày 30 tháng 6n m 2009, B tr

án phát tri n th

c ta r t chú tr ng

ng m i nông – lâm – thu

ng th c kinh doanh hi n

ng, qua ó phát huy vai trò d n d t c a th

ng s n xu t và kinh doanh nông s n, góp ph n tác

nông nghi p và kinh t nông thôn theo h

n

ng m i

i theo c
i v i ho t

ng chuy n d ch c c u

ng công nghi p hoá, s n xu t hàng

hoá l n, tham gia ngày càng xâu vào chu i giá tr gia t ng toàn c u. S p x p,
m r ng th tr

ng trong n

c g n v i th tr

ng n

thông hàng hoá thông su t, v m c giá có l i cho ng
vai trò tích c c c a các mô hình th

mb ol u

i nông dân, phát huy

ng mai tiên ti n, các lo i hình th

nhân thu c các thành ph n kinh t , t o môi tr
bình

c ngoài,

ng

ng kinh doanh minh b ch,

ng, góp ph n th c hi n l trình h i nh p khu v c và th gi i.[1]
-S

n

nh chính tr - xã h i và các chính sách khuy n khích

phát tri n nông nghi p c a nhà n
s n xu t nông nghi
ng l c thúc

ut

c, cùng v i nh ng kinh nghi m, t p quán

n ng l c c a các ch th kinh doanh, là nh ng

y s n xu t nông nghi p hàng hoá.

* Y u t v k thu t canh tác:

Bi n pháp v k thu t canh tác là tác

ng c a con ng

i vào

t ai,

cây tr ng, v t nuôi, nh m t o nên s hài hoà gi a các y u t c a quá trình s n
xu t

hình thành, phân b và tích lu n ng su t kinh t .

ây là nh ng v n


11

th hi n s hi u bi t v
tr

it

ng s n xu t, v th i ti t, v

ng và th hi n nh ng d báo thông minh c a ng

các tác

td

u vào phù

c các m c tiêu

ra

phát tri n s n xu t nông nghi p hàng hoá.
ng d ng công ngh s n xu t ti n b là m t

t nông nghi p t ng tr

m b o v t ch t cho kinh

ng nhanh d a trên vi c chuy n

n gi a th k 21, trong nông nghi p n
ph n

i s n xu t. L a ch n

ng k thu t, l a ch n ch ng lo i và cách s d ng các

h p v i các i u ki n t nhiên c a sinh v t nh m
là c s

i u ki n môi

i s d ng

t. Cho

c ta, quy trình k thu t có th góp

n 30% c a n ng su t kinh t . Nh v y, nhóm các bi n pháp k thu t

c bi t có ý ngh a quan tr ng quá trình khai thác
cao hi u qu s d ng

t theo chi u sâu và nâng

t nông nghi p.

* Nhóm các y u t kinh t t ch c
- Công tác quy ho ch và b trí s n xu t:
Th c hi n phân vùng sinh thái nông nghi p d a vào i u ki n t nhiên,
d a trên c s phân tích, d báo và ánh giá nhu c u th tr

ng, g n v i quy

ho ch phát tri n công nghi p ch bi n, k t c u h t ng, phát tri n ngu n nhân
l c và th ch pháp lu t v b o v tài nguyên, môi tr
ch c cho phát tri n nông nghi p hàng hoá.
cây tr ng, v t nuôi và khai thác
i u ki n thu n l i
môn hoá, hi n

ng s t o ti n

ó là c s

t m t cách

y

v ng

phát tri n h th ng
, h p lý,

ng th i t o

u t thâm canh và ti n hành t p trung hoá, chuyên

i hoá nh m nâng cao hi u qu s d ng

t nông nghi p và

phát tri n s n xu t hàng hoá.
- Hình th c t ch c s n xu t:
Các hình th c t ch c s n xu t có nh h
thác và nâng cao hi u qu s d ng

ng tr c ti p

n vi c khai

t nông nghi p. Vì v y, c n ph i th c

hi n a d ng hoá các hình th c h p tác trong nông nghi p, xác l p m t h

12

th ng t ch c s n xu t, kinh doanh phù h p và gi i quy t t t m i quan h
gi a s n xu t – d ch v và tiêu th nông s n hàng hoá.
T ch c có tác
d ch v

u vào và

ng l n

n hàng hoá c a h nông dân là: T ch c

u ra.

- D ch v k thu t:
S n xu t hàng hoá c a h nông dân không th tách r i nh ng ti n b k
thu t và vi c ng d ng các ti n b khoa h c công ngh vào s n xu t. Vì s n
xu t nông nghi p hàng hoá phát tri n òi h i ph i không ng ng nâng cao ch t
l

ng nông s n và h giá thành nông s n ph m.

2.1.2 C s th c ti n
* Th c tr ng

t nông nghi p Vi t Nam

Vi t Nam có t ng di n tích t nhiên là 33.095,70 nghìn ha, trong ó
nông nghi p là 25.492,6 nghìn ha chi m 77% t ng di n tích
nông nghi p
n

n

c ta phân b không

ng

t t nhiên.

t
t

u gi a các vùng trong c

c.[3]
Trong ó:
-

ng b ng sông H ng có di n tích

t nông nghi p là 1.299,2 nghìn ha.

- Trung du và mi n núi phía B c có di n tích

t nông nghi p là

7.233,3 nghìn ha.
- B c trung b và Duyên h i mi n Trung có 7.348,4 nghìn ha t nông nghi p.
- Tây Nguyên có di n tích

t nông nghi p là 4.816,9 nghìn ha.

- ông Nam B có 1.867,5 nghìn ha
-

t nông nghi p.

ng b ng sông C u Long có di n tích

t nông nghi p là 2.927,3

nghìn ha.
Di n tích
gi i.
phì và

t bình quân

u ng

t nông nghi p ch u nh h
màu m c a

i

Vi t Nam thu c lo i th p nh t th

ng m nh m c a

t t i các vùng nên

t nông nghi p gi a các vùng c ng khác nhau.

t


13

ng b ng Sông H ng v i

ng b ng Sông C u Long

c b i t phù sa

th

ng xuyên nên r t màu m . Vùng Tây Nguyên và ông Nam B ph n l n

là

t bazan. Do

nhi t

c i m t nhiên, khí h u c n nhi t

i a d ng nên n n nông nghi p

r t thu n l i cho lúa n
chi n l

c ta c ng a d ng và phong phú,

c c ng nh tr ng các lo i cây công nghi p có tính

c cao nh cao su, tiêu, cà phê, chè ....

Hi n nay di n tích
là di n tích

t ai n

c ta nói chung ngày càng gi m,

t nông nghi p. Tính theo bình quân

t nhiên gi m 26,7%,
l

n

i và th m th c v t

u ng

i thì di n tích

t nông nghi p gi m 21,5%. Vì v y, v n

ng th c, th c ph m trong khi di n tích

c bi t
t

mb o

t nông nghi p ngày càng gi m

ang là m t áp l c r t l n. Do ó vi c s d ng hi u qu và khai thác h p lý
ngu n tài nguyên
2.2.

t nông nghi p càng tr nên quan tr ng

t nông nghi p và s d ng

2.2.1. Khái ni m

iv in

c ta.[3]

t nông nghi p

t nông nghi p

t nông nghi p là t t c nh ng di n tích

c s d ng vào m c ích

s n xu t nông nghi p nh tr ng tr t, ch n nuôi, nuôi tr ng thu s n, di n
tích nghiên c u thí nghi m ph c v cho s n xu t nông nghi p. K c di n
tích

t lâm nghi p và các công trình xây d ng c b n ph c v cho s n xu t

nông lâm nghi p.[2]
2.2.2. Phân lo i
Theo Lu t
-

t nông nghi p
t ai s a

t s n xu t nông nghi p là

xu t nông nghi p bao g m
+
sinh tr

i 2013

t nông nghi p

t nông nghi p s d ng vào m c ích s n

t tr ng cây hàng n m và

t tr ng cây hàng n m là

c phân lo i nh sau:

t trông cây lâu n m.

t chuyên tr ng các lo i cây có th i gian

ng t khi gieo tr ng t i khi thu ho ch không quá m t (01) n m; k c

t s d ng theo ch

canh tác không th

ng xuyên theo chu k ,

tc t


14

nhiên có c i t o s d ng vào m c ích ch n nuôi. Bao g m
c dùng vào ch n nuôi,
+
tr

t tr ng lúa,

t

t tr ng cây hàng n m khác.

t tr ng cây lâu n m là

t tr ng các lo i cây có th i gian sinh

ng trên m t n m t khi gieo tr ng t i khi thu ho ch; k c lo i cây có th i

gian sinh tr

ng nh cây hàng n m nh ng cho thu ho ch trong nhi u n m.

t tr ng cây lâu n m bao g m
cây n qu lâu n m,
-

t ang có r ng t nhiên ho c ang có r ng tr ng

t tiêu chu n r ng theo quy
t ang khoanh nuôi

-

t tr ng

t tr ng cây lâu n m khác.

t lâm nghi p là

nghi p bao g m

t tr ng cây công nghi p lâu n m,

nh c a pháp lu t v b o v và phát tri n r ng,

ph c h i r ng,

t r ng s n xu t,

t

tr ng r ng m i.

t r ng phòng h và

t nuôi tr ng thu s n là

t

t r ng

t lâm

c d ng.

c s d ng chuyên vào m c ích

nuôi, tr ng thu s n.

-

t làm mu i là ru ng mu i

-

t nông nghi p khác: Là

kính (v

n

s d ng vào m c ích s n xu t mu i.
t t i nông thôn s d ng

xây d ng nhà

m) và các lo i nhà khác ph c v m c ích tr ng tr t, k c các

hình th c tr ng tr t không tr c ti p trên
gia súc, gia c m và các lo i

t, xây d ng chu ng tr i ch n nuôi

ng v t khác

c pháp lu t cho phép,

t

xây d ng tr m, tr i nghiên c u thí nghi m nông nghi p, lâm nghi p, diêm
nghi p, th y s n, xây d ng c s

m t o cây gi ng, con gi ng, xây d ng nhà

kho, nhà c a h gia ình, cá nhân

ch a nông s n, thu c b o v th c

v t, phân bón, máy móc, công c s n xu t nông nghi p.[2]
2.2.3.

c i m c a s n xu t nông nghi p
Nông nghi p là m t trong hai ngành s n xu t v t ch t ch y u c a xã

h i. Khác v i công nghi p, s n xu t nông nghi p có nh ng

c i m riêng b i

s chi ph i c a i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i. Nh ng

c i m ó là:

*

t ai óng m t vai trò

c bi t quan tr ng trong s n xu t nông nghi p

15

- Trong nông nghi p

t ai là t li u s n xu t ch y u,

c bi t và

không th thay th :
t ai là t li u s n xu t ch y u vì không có

t thì không có s n

xu t nông nghi p, không có các công trình xây d ng, không có các nhà máy
công nghi p.
t ai là t li u s n xu t
mòn trong quá trình s d ng, còn

c bi t vì các t li u s n xu t khác thì b hao
t ai n u bi t s d ng h p lý thì

t có

th ngày càng t t h n.
-

t ai là s n ph m c a t nhiên và có gi i h n nh t

Di n tích

t ai là di n tích c a l p v trái

th t sinh ra mà nó có gi i h n c a l p v trái
*

it

nh:

t. Vì th

t ai không

t.

ng c a s n xu t nông nghi p là các sinh v t

Trong nông nghi p,

it

ng s n xu t là các sinh v t, bao g m: các

lo i cây tr ng, v t nuôi và các lo i sinh v t khác. Chúng sinh tr

ng và phát

tri n theo m t quy lu t sinh lý n i t i và

ng th i ch u tác

ngo i c nh nh th i ti t, khí h u, môi tr

ng. Gi a sinh v t và môi tr

s ng c a chúng là m t kh i th ng nh t, m i m t bi n
t c sinh v t bi n

i

i c a môi tr

thích nghi n u quá gi i h n ch u

ch t. Các quy lu t sinh h c và i u ki n ngo i c nh t n t i
ch quan c a con ng

ng r t nh u t
ng

ng l p

ng chúng s b
c l p v i ý mu n

i.

* S n xu t nông nghi p ti n hành trên ph m vi không gian r ng
l n và mang tính ch t khu v c rõ r t
Các nhà máy, khu công nghi p dù có l n th nào i ch ng n a thì c ng

u b gi i h n v m t không gian nh ng
âu có

t

i v i nông nghi p thì khác h n:

ó có s n xu t nông nghi p. Ph m vi c a s n xu t nông nghi p

r ng kh p có th

ng b ng r ng l n, có th

khe su i, tri n núi, vì

t

nông nghi p phân tán kéo theo vi c s n xu t nông nghi p mang tính phân tán,
manh mún.


16

S n xu t nông nghi p
do ó

m i vùng

h u, ngu n n

a lý nh t

c ti n hành trên ph m vi không gian r ng l n,
nh c a lãnh th các y u t s n xu t (

t ai, khí

c, các y u t v xã h i) là hoàn toàn khác nhau. M i vùng

t

có m t h th ng kinh t sinh thái riêng vì v y m i vùng có l i th so sánh
riêng. Vi c l a ch n v n
v i

kinh t trong nông nghi p tr

c h t ph i phù h p

c i m c a t nhiên kinh t - xã h i c a khu v c. Nh vi c l a ch n

gi ng cây tr ng v t nuôi, b trí cây tr ng, quy trình k thu t…là nh m khai
thác tri t

các l i th c a vùng.

* S n xu t nông nghi p mang tính th i v
ó là nét

c thù i n hình nh t c a s n xu t nông nghi p. Tính th i v

này không nh ng th hi n

nhu c u v

u vào nh : lao

ng, v t t , phân

bón r t khác nhau gi a các th i k c a quá trình s n xu t mà còn th hi n
khâu thu ho ch, ch bi n, d tr và tiêu th trên th tr

ng.[8]

2.2.4. Vai trò c a s n xu t nông nghi p trong n n kinh t qu c dân
2.2.4.1. Cung c p l
L

ng th c, th c ph m cho toàn xã h i

ng th c, th c ph m là y u t

t i phát tri n c a con ng

i và phát tri n kinh t - xã h i c a

hàng hoá có ch a ch t dinh d
c thông qua ho t

u tiên có tính ch t quy t

ng nuôi s ng con ng

tn

nh s t n
c. Nh ng

i này ch có th có

ng s ng c a cây tr ng và v t nuôi, hay nói cách khác

là thông qua quá trình s n xu t nông nghi p.
2.2.4.2. Nông nghi p là m t trong nh ng nhân t quan tr ng góp ph n thúc
y s n xu t công nghi p và khu v c thành th phát tri n
- Nông nghi p cung c p ngu n nguyên li u cho công nghi p,

c bi t là

công nghi p ch bi n.
- Nông nghi p

c bi t là nông nghi p c a các n

khu v c d tr và cung c p lao
kinh t qu c dân khác và ô th .

c ang phát tri n là

ng cho phát tri n công nghi p, các ngành

17

- Nông thôn là th tr

ng tiêu th r ng l n cho hàng hoá công nghi p

và các ngành kinh t khác.
2.2.4.3. Nông nghi p là ngu n thu ngân sách quan tr ng c a Nhà n

c

Nông nghi p là ngành kinh t s n xu t có quy mô l n nh t c a n
T tr ng giá tr t ng s n l
thu ngân sách trong n
c th c hi n d

c ta.

ng và thu nh p qu c dân trong kho ng 25% tông

c. Vi c huy

ng m t ph n thu nh p t nông nghi p

i nhi u hình th c: thu nông nghi p, các lo i thu kinh

doanh khác…Hi n nay xu h
d n trong quá trình t ng tr

ng chung t tr ng GDP c a nông nghi p s gi m
ng kinh t .

2.2.4.4. Nông nghi p là ho t

ng sinh k ch y u c a

i b ph n dân

nghèo nông thôn
N

c ta v i h n 80% dân c t p trung

nông thôn h s ng ch y u

d a vào s n xu t nông nghi p, v i hình th c s n xu t t c p t túc ã áp ng
c nhu c u c p thi t hàng ngày c a ng
2.3. Hi u qu s d ng

t nông nghi p

2.3.1. Quan i m s d ng

t nông nghi p b n v ng

2.3.1.1. Khái quát v s d ng
S d ng
nh

nhi u n

t tr ng

t b n v ng

t ai b n v ng là nhu c u c p bách c a nhà n
c trên th gi i. Nh ng hi n t

c ta c ng

ng sa m c hoá, l l t, di n tích

i núi tr c ngày càng gia t ng là nguyên nhân c a vi c s d ng

kém b n v ng làm cho môi tr
Khái ni m b n v ng
n

i dân. [6]

c nêu ra h

ng t nhiên ngày càng b suy thoái.
c nhi u nhà khoa h c trên th gi i và trong

ng vào 3 yêu c u sau:

- B n v ng v m t kinh t : cây tr ng cho hi u qu kinh t cao,

tr

t

c th

ng ch p nh n.
- B n v ng v môi tr

ng n ch n s thoái hoá

ng: lo i s d ng

t, b o v

c môi tr

t ph i b o v
ng t nhiên.

c

t ai,