Nghiên cứu hoàn thiện quy trình ra ngôi cây dược liệu Ba kích tím Morinda officinalis How (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
=======o0o=======

MUA A KHÁ
tài:
NGHIÊN C U HOÀN THI

C

LI U BA KÍCH TÍM (MORINDA OFFICINALIS HOW )
N SAU IN VITRO T

H

o:

I H C NÔNG LÂM

Chính quy

Chuyên ngành :

Nông Lâm K t H p

Khoa:
Khoá h c:

Lâm Nghi p
2011 2015

THÁI NGUYÊN 2015


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
=======o0o=======

MUA A KHÁ
tài:
NGHIÊN C U HOÀN THI

C

LI U BA KÍCH TÍM (MORINDA OFFICINALIS HOW )
N SAU IN VITRO T

I H C NÔNG LÂM

THÁI NGUYÊN

H

o

: Chính quy

Chuyên ngành
Khoa
Khoá h c
Gi

: Nông Lâm K t H p
: Lâm Nghi p
: 2011 - 2015
ng d n:PGS. TS. Tr n Th Thu Hà

THÁI NGUYÊN 2015


i
L
ng k t qu và s li u trong khóa lu n là trung th c
c công b .
c trích d n trong khóa lu
rõ ngu n g c.

XÁC NH N C A GVHD
ng ý cho b o v k t qu
H

I VI
c

ng khoa h c

TS. Tr n Th Thu Hà

Mua A Khá

XÁC NH N C A GI NG VIÊN PH N BI N

(ký, h và tên)

u


ii
L
U
Hi n nay khoa h c k thu t ngày m t phát tri n, vi c c n v n d ng các
quá trình nghiên c u v khoa h c k thu t ngày càng nhi u. V y m i sinh
ot
ng ra c n ph i n m rõ nh ng ki n
th c lý thuy
c h c trên l
v n d ng vào th c t .
Trong quá trình th c t p t t nghi p là m
n quan tr ng cho m i sinh
viên c n ph i tr i qua và v n d ng nh ng ki n th
c ho c làm
quen v i nh
ch
áp d ng vào th c ti n s n xu t, t
c nhi u kinh nghi m, b xung thêm nhi u ki n th c nâng cao
chuyên môn cho b
ph c v cho công vi c sau này.
Xu t pháp t nh ng nguy n v ng c a b
c s nh t trí
c a Ban giám hi
ng và ban ch nhi m khoa Lâm nghi
i

h c Nông Lâm Thái Nguyên, tôi ti n hành nghiên c
Nghiên c u
hoàn thi
c li u Ba kích tím (Morinda
officinalis How )
i Vi n nghiên c u và phát tri n
Lâm nghi p T
i h c Nông Lâm Thái Nguyên.
c k t qu
giám hi

ng và ban ch nhi m khoa Lâm nghi
ih c
om
u ki
tôi th c hi
tài.
c bi t tôi xin g i l i c
c nh t
cô giáo TS. Tr n Th Thu Hà cùng v i s
c a anh KS. Nguy n
Qu
c ti
ng d
tôi trong su t quá trình
th c hi
tài.
Trong quá trình th c t p m c dù b
ts cc g
do kinh nghi

b n thân còn h n ch . Vì v
tài không
tránh kh i nh ng khuy
m và thi u sót. Tôi r
cs
ki n và s ch b o c a các Th y cô và các b
c hoàn thi
Tôi xin chân thành c
Sinh viên
Mua A Khá


iii
DANH M C CÁC B NG
B ng 3.1. K t qu

ng c a th i gian c m ng t i t l s ng c a cây con

sau khi 30 ngày ra ngôi............................................................................ 24
B ng 3.2. k t qu nghiên c u thành ph n giá th ru t b u

ng t i t l

s ng c a cây con...................................................................................... 25
B ng 3.3. k t qu nghiên c u

ng c a thu c tr n m t i t l s ng

cây con .................................................................................................... 26
B ng 3.4. K t qu c u

ng c a ch

che ph nilon t i t l s ng c a

cây con..................................................................................................... 26
B ng 3.5 k t qu

ng c a các lo i phân bón lá t i s sinh tr

ng và

phát tri n c a cây con .............................................................................. 27
B ng 4.1. K t qu

ng c a th i gian c m ng t i t l s ng c a cây con

sau khi 30 ngày ra ngôi............................................................................ 29
B ng 4.2. k t qu nghiên c u thành ph n giá th ru t b u

ng t i t l

s ng c a cây con...................................................................................... 32
B ng 4.3. k t qu nghiên c u

ng c a thu c tr n m t i t l s ng

cây con .................................................................................................... 35
B ng 4.4. K t qu c u

ng c a ch

che ph nilon t i t l s ng c a

cây con..................................................................................................... 38
B ng 4.5 k t qu

ng c a các lo i phân bón lá t i s

ng và

phát tri n c a cây con sau 20 ngày phun bón.......................................... 41


iv
DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.1: Bi

bi u di n

ng c a th i gian c m ng t i t l

s ng c a cây Ba kích...................................................................... 30
Hình 4.2: Hình nh các công th c th i gian c m ng ............................ 31
Hình 4.3. Bi

bi u di n m

ng c a các giá th

nt l

s ng cây con Ba kích ..................................................................... 33
Hình 4.4.

ng c a các giá th

Hình 4.5. Bi

th hi n

n t l s ng cây con Ba kích.... 34

ng c a thu c tr n m t i t l s ng

cây con Ba kích.............................................................................. 36
Hình 4.6.

ng c a thu c tr n m t i t l s ng cây con Ba kích . 37

Hình 4.7. Bi

bi u di n

ng c a ch

che ph nilon t i t l

s ng c a cây con ............................................................................ 39
Hình 4.8.

ng c a ch

che ph nilon t i t l s ng cây con .. 40

Hình 4.9. Bi

bi u di n

ng c a các lo i phân bón lá t i s

ng và phát tri n c a cây con sau 20 ngày phun bón.......... 42
Hình 4.10.

ng c a các lo i phân bón lá t i s

ng và

phát tri n c a cây con sau 20 ngày phun bón ................................. 43


v
DANH M C CÁC T

VI T T T

CT: Công th c.
i ch ng.
TN: Thí nghi m.
.

UBND: y ban nhân dân.
NAA: Napahlene acetit acid
IAA: Acid indol ãetic
BIA: Indol -3- butyric acid
HSNN: H s nhân nhanh
BAP: Bezylamino purin


vi
M CL C
L
............................................................................................. i
L
U .................................................................................................ii
DANH M C CÁC T VI T T T................................................................ v
DANH M C CÁC T VI T T T................................................................ v
Ph n 1. M
U ............................................................................................ 1
1.1. t v
................................................................................................... 1
1.2. M
u.................................................................................. 2
1.3. M c tiêu nghiên c u................................................................................... 2
tài........................................................................................ 2
Ph n 2. T NG QUAN NGHIÊN C U ......................................................... 4
khoa h c............................................................................................ 4
2.1.1. Nuôi c y mô - t bào th c v t trong in vitro........................................... 4
n chính trong nuôi c y mô t bào th c v t.......................... 4
n chu n b ............................................................................... 5
n kh trùng m u, c y kh

ng............................................. 5
n t o ch i và nhân nhanh ch i................................................ 5
n t o cây mô hoàn ch nh......................................................... 6
n chuy
............................... 6
2.1.3 Các y u t
n k t qu nuôi c y ........................................... 7
u ki n vô trùng nuôi c y mô trong in vitro ................................ 9
2.1.5. Nh ng v
nhân gi ng trong in vitro ............................................... 10
2.2. Nghiên c u tr
c ................................ 11
2.2.1. Nghiên c u trên th gi i...................................................................... 11
2.2.2.
c ........................................................................................ 13
a cây Ba kích ....................................................................... 15
2.4. Công d ng c a cây Ba kích...................................................................... 16
u ki n gây tr
c li u Ba kích.............................................. 18
2.6. T ng quan v khu v c nghiên c u........................................................... 19
m th c hi
tài ...................................................................... 19
PH N 3.
NG, N
U 22


vii
m, th i gian và ph m vi nghiên c u ........................... 22
ng nghiên c u............................................................................ 22

3.1.3. Th i gian ti n hành nghiên c u ............................................................ 22
3.2. N i dung nghiên c u................................................................................ 22
3.2.1. N i dung 1............................................................................................. 22
3.2.2. N i dung 2............................................................................................. 22
u.......................................................................... 22
3.3.1.
trí thí nghi m.............................................................. 22
........................................................................... 27
lý s li u..................................................................... 28
Ph n 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ............................. 29
4.1. K t qu
ng c a th i gian c m ng t i t l s ng c a cây con sau
khi 30 ngày ra ngôi .................................................................................. 29
4.2. k t qu nghiên c u thành ph n giá th ru t b u
ng t i t l s ng
c a cây con .............................................................................................. 31
4.3. K t qu nghiên c u
ng c a lo i thu c tr n m t i t l s ng c a
cây con..................................................................................................... 35
4.4. K t qu c u
ng c a ch
che ph nilon t i t l s ng c a cây con.. 38
4.5. K t qu
ng c a các lo i phân bón lá t i s
ng và phát
tri n c a cây con...................................................................................... 40
Ph n 5. K T LU N VÀ KI N NGH ........................................................ 44
5.1. K t lu n .................................................................................................... 44
5.1.1.
ng c a th i gian c m

n t l s ng c a cây con sau
c 30 ngày......................................................................... 44
5.1.2.
ng c a thành ph n giá th ru t b
n t l s ng c a cây con
Ba kích..................................................................................................... 44
5.1.3.
ng c a lo i thu c tr n m t i t l s ng c a cây con............... 44
5.1.4.
ng c a ch
i t l s ng c a cây con ................ 44
5.1.5.
ng c a các lo i phân bón lá t i s
ng và phát tri n c a
cây con sau 20 ngày phun phân bón........................................................ 45
5.2. Ki n ngh .................................................................................................. 45
TÀI LI U THAM KH O
6


1
Ph n 1
M
1.1.

U

tv
Cây Ba Kích Tím (Morinda officianalis How) là cây thu

d ng r ng rãi trong y h c c truy
phía B

c tìm th y

ng Ninh và m t s

thân th o, s

cs

m t s t nh vùng núi
Ba kích là cây

ng thân qu n, t t c các b ph n c a cây Ba
c s d ng làm thu c ch a b nh: B th n âm, b th

ng gân c t, kh phong th

cd

kháng,

ch ng viêm. D ch chi t c n t c Ba kích có tác d ng gi m huy t áp, tác d ng
i v i các tuy

ngon [2].

Vì v y trong nh

g

us d

c li u

khai thác ki t qu . M c khác, vùng phân b c a
Ba kích b tàn phá nghiêm tr ng khi n loài cây này lâm vào tình tr ng g n
tuy t ch

Vi

cb ov .

Ngày nay cùng v i s phát tri n c a khoa h c k thu t vi c ng d ng
nuôi c y mô t bào trong nhân gi

nên ph bi n. Nuôi c y mô t bào

s t o ra hàng lo t cây gi ng s ch b nh, ch
s nhân l n và gi

ng t

u cao, h

c tính di truy n c a cây m . Góp ph n b o v các

lo i cây quý hi

ngu n gi ng cây cho th
b o t n và phát tri n gi ng cây quý hi m này.

Trong nhân gi ng b

y mô t bào thì quy trình

n sau in vitrro là m

n r t quan tr ng

u ki n xu
ng

bên ngoài và c y vào giá th

V y
mb

c m ng v i môi

t.

c m t quy trình k thu t phù h p cho cây ba kích
cs

ng và ch

ng t khâu t o gi

n tr

i trà là


2
u c n thi t, quy trình ra ngôi cho cây Ba kích tím
ng tác k thu t c n và quan tr ng

ng tr c ti

n sau in vitro là
ns

ng cây con

Ba kích, làm t t quy trình ra ngôi cho cây con Ba kích s h n ch

c s th t

n ra ngôi.
Xu t phát t nhu c u th c ti n s n xu t cây Ba kích tím, vi c th c hi n
Nghiên c u hoàn thi
(Morinda officinalis How)
1.2. M

c li u Ba kích tím
n sau in vitro là c n thi t.

u

Nghiên c u các y u t

ng t

n sau in

vitro t o cây Ba Kích tím hoàn ch nh.
1.3. M c tiêu nghiên c u
-T
- Nghiên c u s

ng c a phân bón t

ng và phát tri n

c a cây con.
tài
* Trong h c t p và nghiên c u khoa h c
- Giúp sinh viên c ng c và hoàn thi n ki n th c
th
t

n và nh ng ki n

o chuyên môn trong quá trình h c t
u ki

ng th i

i ti p c n v i nh ng ki n th c

ngoài

th c t .
- Giúp cho sinh viên v n d ng sáng t o nh ng ki n th
th c ti n và là ti

quan tr

b

phù h p v i th c t

cb
-

gi

khoa h
c li u Ba kích tím.

sinh viên th

c vào

c nh ng ki n th c c

hoàn thi n quy trình ra ngôi s n xu t cây

3
- K t qu nghiên c u c

tài s góp ph n b xung thêm các thông tin,

các d li u khoa h c v k thu t ra ngôi sau in vitro làm tài li u tham kh o
cho công tác gi ng d y, nghiên c u khoa h c.
-

tài giúp cho sinh viên có thêm nhi u kinh nghi n ki n th c b ích

và ti p c n v i công tác nghiên c u khoa h

ph c v cho nghiên c u và

công tác sau này.
* Trong th c ti n s n xu t
- K t qu nghiên c
-

n hoàn thi n quy trình ra ngôi Ba kích tím.

tài giúp tìm ra nh ng bi n pháp t

l l n cây gi

n ra ngôi.

m th t thoát m t t

4

Ph n 2
T NG QUAN NGHIÊN C U
2.1.

khoa h c

2.1.1. Nuôi c y mô - t bào th c v t trong in vitro
Nhân gi

n xu t hàng lo t cây con

t các b ph n c a cây m
chúng trong ng nghi m
thích h

bào), b ng cách nuôi c y
u ki n vô trùng tuy

n

c

c ki m soát

Nuôi c y mô - t bào th c v

t cho phép nuôi c y d dàng nh ng t

bào th c v t hay mô phân sinh s ch b

ng nhân t o thích h

t o ra nh ng kh i t bào hay nh ng cây hoàn ch nh trong ng nghi m.
Nuôi c y mô t bào và b ph

cv

ng vô trùng nh m t o cây hoàn ch nh là m

ng dinh

ng nghiên c

n và

c ng d ng r ng rãi trong ch n t o gi ng cây tr ng.
M t khác nhân gi ng b
u ki n

u ki

t nuôi c y in vitro (ti n hành trong
ng, ánh sáng, nhi

) nên ch

ng

c vi c s n xu t cây gi ng không ph thu c vào mùa v , th i ti t và các
u ki n b t l i khác.
n ib tc

t nuôi c y mô t bào là có kh

t o gi ng

cây kho m nh, s ch virus, có th ph c tráng các gi ng cây tr ng quý hi m.
Hi

c ng d ng trong nhi u gi ng cây tr ng
p, cây công nghi p, cây lâm nghi

c li u, cây

hoa và cây c nh [11].
2.1.2 Cá

n chính trong nuôi c y mô t bào th c v t

M u nuôi c y có nhi u lo

ng

(meristem). Công vi c ti n hành theo trình t : M u cây (meristem) - Kh

5
trùng b m t - R a m u nhi u l n cho s ch ch t sát trùng - Môi t

ng nuôi -

T o ch i - T o c m ch i - Nhân gi ng - Ra r 2.1.2.1

n chu n b
c thu n hoá v t li u nuôi c y.

V t li u nuôi c y (cây gi

t nhiên ho c ra

kh i khu kh o nghi
ngu n b nh và t
c

chúng thích ng v
u ki n ch

ng m i, gi m b t

ng v ngu n m u v t cho công tác nuôi

u ki n c n thi t có th

ng các bi n pháp tr hoá v t li u

nhân gi ng ho c th ph n nhân t o cho nh ng loài r t khó th ph

u

ki n t nhiên.
2.1.2.2

n kh trùng m u, c y kh

ng

n này nh m t o ra m u s ch và non tr
c y ti p theo nên c

n nuôi

m b o t l m u nhi m th p, t l s ng cao, mô t n t i

ng t t. B ph n c

c ch n làm mô c y ph thu c vào

hình th c nhân gi ng thích h p cho t
phát tri

ng và ch

tr
M

c bi

c s d ng

h u h t các lo i cây

nh và ch i non n y m m t h

c s d ng.

c khi c

c làm s ch ngu n b nh b ng

cách r a nhi u l n b
n

n

cs

ch kh trùng

và th i gian thích h

làm s ch ngu n b nh. Tu thu c vào t ng

v t li u mà ch n hoá ch t kh trùng khác nhau. Trong quá trình kh trùng
m u ph

m b o không làm

tm

ng tu t
u ki

2.1.2.3

n s c s ng c a m u c
yc n
,

và có th c n

CO2 thích h p.

n t o ch i và nhân nhanh ch i
n c c k quan tr ng và quy

toàn b quá trình nhân gi

nh s thành công c a

n này vai trò c a ch

u hoà


6
t l n kích thích t o c m ch i mà v

mb os c

s ng và b n ch t di truy n c a v t li u nuôi c y.
2.1.2.4

n t o cây mô hoàn ch nh

Kích thích ch i ra r
Ch i h u hi

n quan tr

c cây hoàn ch nh.

c ch n l

ng gi

ng ra r . Môi

tn an

các ch

ng t o r

n nh m h n ch

ng, t p chung cho ra r , lo i b các ch t kích thích t o ch i,
phân chia ch

t s Auxin kích thích t o r . Tu theo lo i

cây mà s d ng các n

Auxin cho phù h

c s d ng v
ch i ra r

ng các ch t

ng t 1,0-

i v i m t s cây thân g . M t s

ng h

kích thích
c bi t n u ch i t o

ra quá nh và ng n, có th s d ng GA3 và m t s h p ch
c chi

cd a

t tiêu chu n cây con

chuy n sang khu hu n luy n.
2.1.2.5

n chuy
t nh ng tiêu chu n v hình thái nh

cao cây) s

n luy n m t th

ki

nt

nh (s lá, s r , chi u
thích ng v

ng nghi m ra nhà kính hay nhà
c nuôi c

ki n

nh v

ng, ánh sáng, nhi

nên khi chuy n ra ngoài v

u ki n vô trùng t t

m nh, nhi

cao,

th p, cây con d

c và mau héo.

tránh tình tr ng

y mô ph

chi u sáng th p,
d
ph nilon

u

u ki n t nhiên hoàn toàn khác h

ng th
b stress, d m

u

c c y trong lu
p, gi

gi m thi

c m. Trong nh
cc

u c n ph i
ng 7-10 ngày k


7
t ngày c y). R t o ra trong quá trình nuôi c y mô s d n b l
xu t hi

m i

c x lý thêm v i các ch t kích thích ra r b ng

cách ngâm ho

rút ng n th i gian ra r [11].

2.1.3 Các y u t
- Nhi

n k t qu nuôi c y
: Là y u t quan tr ng

ng rõ r

i ch t trong nuôi c y mô, nhi
gi

nh 25± 20C; nhi

nó còn

n s phân chia t bào
nuôi c

ng t i ho

- Ánh sáng: Các nghiên c

c

ng c a Auxin.

y ánh sáng r t c n thi t cho s

phát sinh phát tri n hình thái c a m u c y. Các lo i m u c y khác nhau có
nhu c u v th i gian chi
chi u sáng v

và ánh sáng khác nhau. Th i gian

các loài cây thích h p là 12-18h/ngày.

-

ánh sáng: Là y u t quan tr

n quá trình phát

sinh hình thái c a mô nuôi c y, v i nh

kích thích mô nuôi c y t o mô s o có th chi u sáng ho c không c n chi u
trong t
-

mô s

ng m nh có th chi u sáng th p

m: Trong các bình nuôi c

ta không c n ph i quan tâm nhi
* Các ch

i luôn 100% nên

nv

u ti

m khi nuôi c y.

ng
ng nuôi c y nh

+ Nhóm auxin
ng và giãn n c a t

ys

ng các quá trình sinh t ng h p và

i ch t, kích thích hình thành r và tham gia vào c m ng phát sinh phôi
vô tính.... Các lo

ng s

d ng cho nuôi c y: IAA (indol acid

axetic), NAA (Naphthyl acid axetic), 2,4D (2,4-Dicloro phenoxy acid axetic)
và IBA (Indol acid butyric).
10mg/l. Chúng có hi u qu sinh lý
ng s d

ng s d ng t 0,001
n

th p. Tùy theo lo i auxin, hàm

ng nuôi c y...

ng sinh lý c a auxin là kích


8
ng c a mô, ho t hóa s hình thành r
m nh m c a t bào d

n hình thành mô s o (callus).
c t ng h p

tri

y s phân chia

c bi

nh ch i . T nh

ph

i c a cây (Nguy

c chuy n xu ng các

c Thành và cs, 2000) [12].

+ Cytokinin: Kích thích s phân chia t bào, s hình thành và sinh
ng c a hóa ch i b

nh t mô s

ng

c s d ng trong nuôi c y bao g m: Zeatin [6-(4-hydroxy-3-metyl-but-2enylamino) purine]; Kinetin (6-furfurylamino purine); BAP (Bezylamino
purine); TDZ (Thidiazuron); 2-ip (isopentenyl adenine).
ng Cytokinin s

d

nh ng n

ng t

0,5-5,0mg/l.

ng kích thích rõ r

thành ch i b

n s hình

ng th i c ch m nh s t o r c a ch i nuôi c y. Trong

các lo

c s d ng r ng rãi nh t. Vi c

s d ng t l Auxin/ Cytokinin
hóa c

ng nuôi c y quy

ng t o r , t o ch i hay mô s o (Nguy

nh s phân
c Thành và cs,

2000) [2].
+ Gibberellin: Vào th
c bi

t Gibberellin

n thu c nhóm Gibberellic acid thông d ng nh t trong nuôi c y

mô là GA3. H p ch t này có tác d ng kích thích s giãn t bào theo chi u d c,
t thân cây, phá ng c a phôi, c ch t o r ph
t o ch i ph . Ngoài ra GA3 còn
và rút ng n th
nhi

n s ra hoa c a m t s th c v t

ng c a cây. Tuy nhiên GA3 r t m n c m v i

, nó b m t ho t tính sinh lý t i 90% sau khi h p vô trùng. Ngoài các

ch t có tác d ng kích thích trên còn có các ch t có tác d ng c ch sinh
ng, phát tri

ng gây

ng khá rõ t i s

phát sinh hình thái c a m t s cây tr ng trong nuôi c y in vitro. Tuy nhiên


9
GA3 r t m n c m v i nhi

, nó b m t ho t tính sinh lý t i 90% sau khi

h p vô trùng. Vì v y mu n s d
vô t

ng ph

c qua màng l c

ng nuôi c y.

2.1.4 .

u ki n vô trùng nuôi c y mô trong in vitro
* Vô trùng d ng c
- N i h p ti t trùng: D a trên nguyên lý s c nóng c

su t và nhi

cao (1,2-1,5 atm; 120-130oC).

c
trùng

d ng thi t b n i h

áp
ts

u qu và ph bi n trong kh

ng nuôi c y và d ng c nuôi c y, nhi

ng dùng cho

vi c kh trùng là 121oC.
- T s y (60-600oC): Dùng trong kh trùng khô cho các d ng c b ng
kim lo i, thu tinh và các d ng c khác có tính ch u nhi t (không b cháy,
nóng ch

ng c

y ph i gói b ng gi y nhôm và ch

c m trong t c y vô trùng. Ngoài ra t s

cs d

các d ng c thu tinh hay d ng c c y sau khi kh
- Dung d ch kh

làm khô

t.

kh trùng v t li

ng s d ng các dung d
c s d
(Nguy

kh trùng m

i ta
, ... c n

t các d ng c khi nuôi c y

c Thành, 2000) [2].
- Bu ng c y vô trùng : Trong nuôi c y mô t bào th c v t, các thao tác

v im uc

c th c hi n trong bu ng c y vô trùng. Thi t b này s lo i tr

m t cách hi u qu ngu n vi sinh v t lây nhi m theo không khí và t
kiên tho

u

i s d ng. Bu ng này làm vi c theo nguyên t c l c

không khí vô trùng qua màng và th i không khí vô trùng v

i ng i

thao tác.
- Bu ng nuôi cây : Yêu c u chính c a buông nuôi cây là ph
nhi

mb o

nh trong kho ng 250C (250 ± 2). Tùy theo lo i cây mà yêu c u


10
nhi

khác nhau cho thích h p, ánh sáng trên dàn nuôi ph i là lo i ánh sáng

có ph g

nhiên (230-

dàn nuôi t i thi u ph

chi u sáng trên

t 2000-3000 lux. Trong bu ng nuôi ph i s ch s ,

tránh ti p xúc v i bên ngoài.
* Vô trùng m u c y
bi n hi n nay là s d ng hóa ch t có kh
di t vi sinh v t. Hi u qu di t n m khu n c a các ch t này ph thu c vào th i
gian, n

x lý và kh

p c a chúng vào các ngõ ngách trên

b m tm uc

ng c a hóa ch t di t khu

ng s d ng thêm các ch t làm gi m s

i ta

m

x lý ph i h p v i c n 70%. M t hóa ch
l a ch n cho quá trình vô trùng m u c y ph
t vi sinh v t t t và không ho c m
2.1.5. Nh ng v

m b o 2 thu c tính : Có kh
c th

i v i m u th c v t.

nhân gi ng trong in vitro

* Tính b
Tính b

c

nh v m t di truy n
nh v m t di truy

ng c a m t s ch t kích thích

ng, t m s bi n d là khác nhau và không l p l i. Vi c nuôi c y mô
s o, t

ng có t n s bi n d

i nuôi c

nh sinh

ng. T n s bi n d x y ra còn ph thu c vào các y u t :
- Ki u di truy n hay gi ng cây nuôi c y
- Lo i mô nuôi c y
- S l n c y chuy n nhi

i bi n d v nhi m s c th

s cao khi th i gian nuôi c y kéo dài, s l n c y chuy n th p và th i gian c y
chuy n gi a hai l n ng n s làm gi m kh

nd.

* S nhi m m u
Môi

ng hoá h c nuôi c y m u r t giàu các ch t h

t thu n l i cho n m b nh phát tri n, n

c vô trùng ho c


11
ng nuôi c y b nhi m m m b nh, vi sinh v
m u nuôi c y, s d ng các ch t c

n

ng th i ti t ra các ch t làm

ch t m u c y
M u c

c s

u ki

ng t nhiên nên có r t

nhi u m m b nh, ngu n b nh có th ti m n ngay trong m u c y, trong bình
c y, ng nghi
c ym

ng nuôi c y và d ng c nuôi c y. M

c kh

tiêu di

c khi

c vi sinh v t n m, còn m u

c y b nhi m virut thì r t khó lo i tr . Vì v y khi s d
nuôi c

nh

virut xâm nhi

phân hoá mô d n truy n nên m u c y v a s ch virut, vi khu n.
* S thu tinh th
Hi

ng thu tinh th là m t b nh lý c a cây, cây s b m

chuy n cây t

c khi

ng ngoài. Nguyên nhân là

do cây in vitro có l p sáp bên ngoài bi u bì m ng, t bào ch a nhi u phân t
có c c d dàng nh n các phân t

c. V c u t o khí kh ng c

ng

nhiên, khí kh ng m su t trong quá
trình nuôi c y và m

khí kh ng cao. Ngoài ra, nhu mô th t lá và l p mô

b o v m t ngoài c a lá kém phát tri n, t bào ch
so v

c, di p l c ít
ng bên ngoài v

ki n t nhiên hoàn toàn khác cây không th thích nghi d

u

n stress và ch t

có m t s bi n pháp h n ch thu tinh th
2.2. Nghiên c u tr

c

2.2.1. Nghiên c u trên th gi i
Ba kích là loài lâm s n ngoài g có giá tr
i bi

n t lâu.

d
h n ch . K t qu nghiên c

Trung qu

c li u và giá tr kinh t cao
c gây tr ng và s

ng nghiên c u v Ba kích còn r t
c trình bày trong cu n sách


12
v công d ng và giá tr c a m t s lo
Trung Qu c biên so n và xu t b n

c li u do các nhà y h c c a
u th k

nh, 2001).

t s nhà nghiên c u t i Vân Nam Trung Qu
b n cu

thu t gây tr ng cây thu c

c

t

trung qu

c li u Ba kích.
Trong nh

i nh n th

c t m quan

tr ng c a lâm s n ngoài g nói chung và Ba kích nói riêng, m t s nhà khoa
h c ti p t c nghiên c u v Ba kích.
- m t chuyên gia lâm s n ngoài g c a t
ch

gi i - khi nghiên c u v vai trò và th

s n ngoài g
nh

n th y giá tr to l n c

ng c a lâm

i v i vi

i dân s ng trong khu v

nh

Ba kích

ng th i là y u t

y s phát tri n kinh

kinh t xã h i vùng núi và b o t n phát tri n tài nguyên r ng. V nhu c u th
ng c a Ba kích là r t l n, ch tính riêng

t kh u

kho ng 350 t n sang Trung Qu
t ng k t v
xu t buôn bán và d báo th

u

iv

i, xã h

ng, ti

n
n c a Ba kích.

i Nh t B n Yoshikawa M, Yamaguchi S,
u thành ph n hoá h c
thu c kháng sinh t nhiên (morindolide and morofficinaloside) c a r khô cây
Ba kích. [14]
cv tc
ng k t các nghiên c u
thu c h

.

c

m phân lo i c a Ba kích, công d ng, phân b , m t s
h c và sinh thái h c c

không nh

c
m sinh v t
n giá tr


13
kinh t c a Ba kích, tác gi
vi

n Ba kích là loài cây góp ph n vào

m ng

i dân mi n núi. Ngoài ra tác gi

bày k thu t nhân gi ng, tr

o v , thu hái, ch bi n, tình hình

s n xu t và buôn bán Ba kích trên th gi i.

Nhóm tác gi

i Trung Qu c Li Sai, Ouyang Qiang, Tan

Xuanzhong, Shi Shanshan, Yao Zhongqing, Xiao Hongbin and Zhang
u các thành ph n hóa h c c a cây Ba kích tím.
Nhóm tác gi khác Xu Honghua Lin Li Deng Peifeng Xie Jiexing Qiu
ng nghiên c u cách tr ng Ba kích cho
t cao và ch

ng t t.

Nhóm tác gi

i Trung Qu c Li YF, Gong DH, Yang M, Zhao YM,
n hành nghiên c u v

Oligosaccharidesextracted t Ba kích ngu n thu c th

s

n c a
c t nhiên c a

Trung Qu c. [15].
2.2.2.

c
c ta, v i m t v trí t nhiên hi m có, m t m t g n li n v i l c

a, m t khác thông v

i gió mùa,

khí h u có nhi

u ki n t

cs

i Vi t Nam m t h sinh thái r ng phong phú v i
ti
truy

n v tài nguyên cây thu c. Vi t Nam có n n y h c dân t c c
i v i tri th c s d ng các lo
ch a các b

ki

c li u, các bài thu c có giá tr

ng và nan y. Vì v y nhân dân
làm thu c ch a b nh.
u v các lo i thu c

L

ng: Ba kích là cây thu

Vi t Nam, tác gi

T t

c tr ng

Trong Ba kích có ch a 1- 1,5 tinh d u màu vàng nh t, v ng t,nóng cay d
ch u có tác d ng ch a b nh th n và b nh kh p [2].


14
Vào nh

n nh

t s nhà khoa h c khi

nghiên c u v cây thu c
"truy n th

c

c thù riêng khác v i m t s loài lâm s n ngoài g là có

ph m vi phân b h
B

n Ba kích. Do Ba kích là cây

c tr ng ch y

i tán r ng

các t nh phía

c Giang, Qu ng Ninh, Cao B

c

ít quan tâm. Các công trình nghiên c u liên quan còn t n m n.
ng yêu c u v k thu t gây tr
tán r ng c

cs

i

i dân, C c Khuy n Nông và Khuy n Lâm biên so n tài li u

"Tr ng cây nông nghi
li

c li

kinh t

tr

cs

i tán r ng". N i dung tài

m hình thái, sinh thái, phân b và k thu t

ch và ch bi n th o qu

i tán r ng.

các t nh Mi n B c, vi c nhân gi ng và tr
khoa h c nghiên c u t nh

c các nhà

i th p k

i

các mô hình nghiên c u, vi c tri n khai s n xu t v n còn g p nhi
n Thiên Kim và c ng s

c hi n thí nghi n

tr ng Ba kích b ng g c r và hom thân song không cho bi t t l thành công
là bao nhiêu. Các thí nghi n tr
che 0,3

i tán r ng th

0,4, gi ng b

ng r

dài ng n khác nhau cho th y ch t
.

Nguy n Chi u và c ng s
xu t t h t b

tàn

ng nghiên c u gi ng s n

u t khâu thu hái, l a ch

ra tr ng. Tác gi

ng k t qu nghiên c u nhân gi ng và tr ng

n gi
Võ Châu Tu n và c ng s

n trang tr i.
ng k t qu nghiên c u

nhân gi ng in vitro Ba kích, t nguyên li
tu i

huy n Tây Giang, Qu

n nghiên c

n


15
ng nghiên c u c th v

u ki

là y u t r t quan tr ng khi tri n khai trên quy mô l n.
Hi n nay v i m t s t

Qu ng Ninh, Cát Bà - H

Phúc, Phú Th , L c Ng n, L

ng - B

i-

i T - Thái Nguyên, B c K n, .

n khai tr ng và phát

tri n cây Ba kích. Tuy nhiên, vi c phát tri n Ba kích v n còn g p r
do quy mô nh ,l không t p trung.
n khoa h

u v th

nghi m thu c giâm hom cho cây Ba kích.
ng Ng c Hùng, Ngô Xuân Bình, Nguy n Th Minh Trâm B môn
Công ngh t bào

Vi n Khoa h c s s ng

i h c Nông Lâm Thái

Nguyên. Nghiên c u nhân gi ng cây Ba kích b

y mô

v

n nhân nhanh cho HSNC 1,68 l n v

ng MS* +

4mg/l BAP + 2mg/l kinetin + 0,3mg/l NAA. Và t l ch i ra r 75% v i
0,2mg/l IBA + MS* [10].
các t

c chính quy

Qu ng Nam ch

nh

ng bào dân t c huy n

Tây Giang. UBND t

t th c hi

ng mô hình s n

xu t gi ng và tr ng cây Ba kích t i huy n mi n núi Tây Giang, t nh Qu ng
phát tri n vi c tr ng cây Ba kích t i Qu ng Nam.
2.3

a cây Ba kích
Cây Ba Kích Tím có tên khoa h c là Morinda officianalis How, thu c

h cà phê (Rubiaceae). Ba kích tím còn có nhi u tên g
thiên, Ba kích (B n Th
lâm, Lão th

Kinh), B
b

ng, H

o, Di p li u th
c Kh

ng c

c Chí), Tam m n th

n

ng,

iT
ng B n Th o), Th t

ng
ng
ng


16
c Tài Th Sách), Dây ru t gà, Ch u phóng xì, Sày cái (Thái),
Thau tày cáy (tày), Ch i hoàng kim (Dao) [1].
Cây Ba kích là cây th o, s

ng thân qu n. Thân non

m u tím, có lông, phía sau nh n. Cành non, có c nh. Lá m

i, hình mác

ho c b u d c, thuôn nh n, c ng, dài 6-14cm, r ng 2,5-6cm, lúc non m u xanh
l c, khi già m u tr ng m c. Lá kèm m ng ôm sát thân. Hoa nh , lúc non m u
tr

p trung thành tán

u cành, dài 0,3-

hình chén ho c hình ng g m nh

hoa dính li n

phát tri

u. Tràng

i thành ng ng n. Qu hình c u, khi chín m u
i

,

nh. Mùa hoa: tháng 5-6, mùa qu : tháng 7-10. R dùng

làm thu

c c t thành t

n ng n, dài trên 5cm,

ng kính kho ng 5mm, có nhi u ch

l ra lõi nh bên trong.V

ngoài m u nâu nh t ho c h ng nh t, có vân d c [3].
Vi t Nam Ba kích m c hoang

i, núi th p các t nh trung du,

mi n núi phía B
ng

Hóa(Qu ng Tr ), Tây Giang(Qu ng Nam).

Trung Qu c Ba kích phân b

Vân Nam, Qu ng Tây, H i Nam [7].
u bóng khi còn non. Trong t
ng th y Ba kích m c
tre n a và r ng non sau ph c h

trong các ki u r ng th sinh,r ng xen l n
y [6]

xuân hè, ra hoa qu trong v

ng vào mùa
r

ki n tr ng thâm canh cây có leo t

c hoa qu

u
ng.

2.4. Công d ng c a cây Ba kích
T

i ti ng là v thu c t nhiên có tác d ng r t l n

trong y h c. Trong Ba kích có ch a các thành ph n :Gentianine, Carpaine,

Choline, Trigonelline, Díogenin, Yamogenin, Gitogenin, Tigogenin, Vitexin,