Các phương trình phản ưng quan trong của Nito

I - NITƠ (khí không màu, không mùi, ít tan trong nước) N2 (-3,0,+1,+2,+3,+4,+5)
1.

0

N 2 (k)

−3

o

t , p, xt
→
+ 3H 2 (k)     ¬
 2 N H 3 (k)
−3

0

2.

6Li +   N 2

3.

3Mg   +

4.

2 Al + N 2 
→ 2 AlN (nhôm nitrua)

5.

N 2   +   O2

6.
7.

∆H = –92 kJ

→ 2Li 3 N (liti nitrua)
0

0

−3

o

t

→ Mg 3 N 2  (magie nitrua)

N2

2 NO  +   O 2

2 N O (k màu) ∆H = +100 kJ
+4

2 N O 2 (nâu đỏ)


→
to

NH 4Cl  + NaNO 2     
→ NaCl  +   N 2 ↑ + 2H 2O (đ.chế N2)
o

8.

t
NH 4 NO 2    
→

9.

2HNO3   +    P2O5  

N 2 + 2H 2O (điều chế N2)
dkt

→

2HPO 3  +  N 2O 5 (điều chế N2O5)

→ 3LiOH + NH 3
10. Li3 N + 3H 2 O 
→ 4 HNO3

11. 4 NO 2 + O2 + 2 H 2 O 
II – AMONIAC (khí mùi khai, tan nhiều trong nước) NH3 (-3)

→
12. NH 3   +   H 2O ¬




→

19. Cu(OH) 2  +   4NH 3     →

[ Cu(OH) 4 ] (OH) 2
2+
   [ Cu(NH 3 ) 4 ] (xanh thÉm)

Cu(OH) 2  +   4NH 3   →
20. AgCl   +
AgCl   +

+2

o

3000 C

→
¬


+2

2 +    
18. Fe +   2 NH 3   +   2H 2O

NH 4+

+ OH –

2NH 3   
→   [ Ag(NH 3 ) 2 ]

−3

0

21. 4 N H 3   +    3O 2

t

→ 2 N 2↑

−3
22. 4 N
H 3   +    5O 2


→ 4NO
Pt

−3

23. 2 N H 3   +    3Cl 2
−3

24. 2 N H 3   +    3CuO
25. 2 N H 3   +    CO2

o

+2

to

0


→ N2
o

  +   6H 2O
  +   6H 2O (điều chế NO)
0

+ N 2  +   3H 2O

to

26. 2NH 4 Cl   + Ca(OH) 2     →  2NH 3   +  CaCl 2  + 2H 2O (đ.chế NH3)

0

300 C
27. NH 3 + Na → NaNH 2 +

1
H 2 ↑ (natri amiđua)
2

0

t
28. NH 3 + 2 Na →
Na 2 NH + H 2 ↑ (natri imiđua)

t
30. Al + NH 3 → AlN +


→ Al(OH)3   +    3NH 4+

+ Cl –


→ (NH 2 ) 2 CO  +   H 2O

→ NH 4 NO3 (amoni nitrat: đạm 2 lá)
14. NH 3 + HNO3 

3+    

17. Al +   3NH 3   +   3H 2O

+

  +   6HCl

t

→ 3Cu

t
29. NH 3 + 3Na → Na 3 N +

→    NH 4Cl(r ) (amoni clorua) (nhận biết NH3)
16. NH 3 (k)  + HCl(k)    

+ 2OH –

2NH 3   
→   [ Ag(NH 3 ) 2 ] Cl

13. 2NH 3  + H 2SO 4    →   (NH 4 ) 2 SO 4 (amoni sunfat: đạm 1 lá)
+
+
hoặc NH 3 + H →   NH 4

→ NH 4 HCO3 (amoni hidrocacbonat)
15. NH 3 + CO2 + H 2 O 

Fe(OH) 2   +    2NH +4

0

0

3
H 2 ↑ (natri nitrua)
2

3
H2 ↑
2

→ Al (OH ) 3 ↓ + NH 3 ↑ (Đ/c NH3 PTN)
31. AlN + 3H 2 O 
0

32. N 2 (k)

o

−3

t , p, xt
→
+ 3H 2 (k)    ¬
 2 N H 3 (k)

→ NH 4 NO3
33. HNO3 + NH 3 

→ 2 HNO3 + ( NH 4 ) 2 SO4
34. 2 NH 4 NO3 + H 2 SO4 ( đ ) 
IV - AXIT NITRIC (lỏng không màu, tan vô hạn) HNO3

III - MUỐI AMONI (dễ tan, điện li mạnh) NH4+
t

o

35. (NH 4 ) 2 SO 4   + 2NaOH → 2NH 3 ↑ +  Na 2SO 4 + 2H 2O (đ.chế
NH3)
+
4

+
4

NH   +   OH    
→  NH 3  ↑   + H 2O (nhận biết NH )
–

o

→   Cu(NO3 ) 2   +   H 2O
51. CuO  + 2HNO3    
→ 4 HNO3
52. 4 NO2 + O2 + 2 H 2 O 
→ 4 NO2 ↑ +O2 ↑ +2 H 2 O

53. 4 HNO3 

t
→ NH 3 (k)   + HCl (k )  
36. NH 4Cl(r) 

→ H 3 O + + NO3−
54. HNO3 + H 2 O 

→   NH 3  +    NH 4HCO 3
37. (NH 4 ) 2 CO3      

→   Ca(NO3 ) 2   +   CO 2 + H 2O
55. CaCO3   + 2HNO3    

→   NH 3   +  CO 2  +  H 2O
38. NH 4 HCO3      

→   Ca(NO3 ) 2   +   2H 2O
56. Ca(OH) 2   + 2HNO3    

o

t
39. NH 4 NO 2    
→

N 2 + 2H 2O (điều chế N2)

o

250
40. NH 4 NO3    
→

N 2O + 2H 2O (điều chế N2O)

o

500
→
41. 2NH 4 NO3    

2N 2   +  O 2  +   4H 2O

→ Fe( NO3 ) 3 + 3H 2 O
57. Fe(OH ) 3 + 3HNO3 
→ 2 NaNO3 + CO 2 ↑ + H 2 O
58. Na 2 CO3 + 2 HNO3 
→ Cu ( NO3 ) 2 + H 2 O
59. CuO + 2 HNO3 


→ NH 3 + H 3 O +
42. NH 4+ + H 2 O ¬


→ NH 3 ↑ + NaCl + H 2 O
43. NH 4 Cl + NaOH 

→ 2 Fe( NO3 ) 3 + 3H 2 O
60. Fe 2 O3 + 6 HNO3 

→ BaSO4 ↓ +2 NH 3 ↑ +2 H 2 O
44. ( NH 4 ) 2 SO4 + Ba (OH ) 2 

→ 2 HNO3 + ( NH 4 ) 2 SO4
62. 2 NH 4 NO3 + H 2 SO4 ( đ ) 

→ 2 NH 4 Cl + CO 2 ↑ + H 2 O
45. ( NH 4 ) 2 CO3 + 2 HCl 
→( NH 4 ) 2 SO4 + CuS ↓
46. ( NH 4 ) 2 S + CuSO 4 
0

t
47. ( NH 4 ) 2 SO4 →
2 NH 3 ↑ + H 2 SO4
0

t
48. ( NH 4 ) 2 CO3 →
NH 4 HCO3 + CO2 ↑ + H 2 O
0

t
49. 2 NH 4 Cl + 3CuO →
3Cu + 2 HCl + N 2 + 3H 2 O
→ AgCl + NH 4 NO3
50. NH 4 Cl + AgNO3 

* Phản ứng nhiệt phân:
 Muối amoni chứa gốc axit không mang tính OXH (HCl,H2CO3)
0

t
→
NH 3 ↑ + axit tương ứng
 Muối amoni chứa gốc axit mang tính OXH (HNO3, H2SO4)
0

t
→
N 2 / N 2 O + H2O

→ NH 4 NO3
61. HNO3 + NH 3 

+5

0

+2

+4

63. Cu  +  4H N O3 (đ) → Cu(NO3 )2  + 2 N O2  + 2H2 O (điều chế NO2)
+5

0

+2

+2

64. 3Cu  +  8H N O 3 (l) → 3Cu(NO 3 ) 2  + 2 N O + 4H 2O (đ.chế NO)
+3

+5

0

+1

65. 8Al +  30H N O 3 (l) 
→ 8Al(NO 3 ) 2  + 3 N 2O + 15H 2O
+2

+5

0

0

66. 5 Mg + 1 2H N O 3 (loãng) 
→ 5Mg(NO3 ) 2  + N 2 + 6H 2O
+2

+5

0

−3

67. 4 Zn + 1 0H N O3 (rÊt loãng) → 4Zn(NO3 ) 2  + N H 4 NO3  + 3H 2O
→ 5Zn( NO3 ) 2 + N 2 + 6 H 2 O
68. 5Zn + 12 HNO3 
0

+5

o

+5

+4

0

+5

o

+6

+4

t
69. P +  5H N O3 (đ ) 
→ H 3P O 4 + 5 N O 2  + H 2O
t

70. S +  6H N O 3 (đ ) 
→ H 2SO 4 + 6 N O 2  + 2H 2O


+5

0

+4

+4

71. C + 4 H N O3( đ ) 
→ C O2 ↑ +4 N O2 ↑ +2 H 2 O
→ Al ( NO3 ) 3 + NO + 2 H 2 O
72. Al + 4 HNO3 (loang ) 
73.

+5

0

3 I 2 + 10 H N O3 (loang ) 
→ 6 HIO3 + 10 NO ↑ +2 H 2 O

3
→
Fe( NO3 ) 3 + NO ↑ +5 H 2 O
74. 3FeO + 10 HNO3 (loang ) 
75. Fe(OH)2 + 4HNO3 (đặc) 

→ Fe(NO3)3 + NO2 + 3H2O
→ 8 Fe( NO3 ) 3 + 3 N 2 O + 15 H 2 O
76. 8 Fe + 30 HNO3 (ln) 

→ Fe( NO3 ) 3 + NO + 2 H 2 O
77. Fe + 4 HNO3 (ln) 
→ 8 Fe( NO3 ) 3 + 3 NH 4 NO3 + 9 H 2 O
78. 8 Fe + 30 HNO3 (ratloang ) 
→ Fe( NO3 ) 3 + 3 NO2 + 3H 2 O
79. Fe + 6 HNO3 (đng ) 
→ AgNO3 + NO 2 + H 2 O
80. Ag + 2 HNO3 (dd ) 
→ 3 AgNO3 + NO + 2 H 2 O
81. 3 Ag + 4 HNO3 (loang ) 
→ 3H 3 PO4 + 5 NO ↑
82. 5HNO3 + 3P + 2 H 2 O 
→ 4Mg ( NO3 ) 2 + NH 4 NO3 + 3H 2 O
83. 4 Mg + 10 HNO3 (ratloang ) 
+2

+5

+3

o

+2

t
84. 3Fe O  +  1 0H N O 3 (l)    

→ 3Fe(NO 3 ) 3    + N O ↑   +     5H 2O
−2

+5

0

o

+2

t
85. 3H 2 S   +   2H N O 3 (l)   
→ 3S + 2N O   +     4H 2O
o

t
→ HNO 3 +  NaHSO 4 (đ.chế HNO3)
86. NaNO3 (r) + H 2SO 4 (đ)     
o

o

850 -900 C
4NO +  6H 2O
87. 4NH 3   +  5O2     →
Pt

88. 2NO  +    O 2    →  2NO 2
89. 4NO 2   +    2H 2 O   +   O 2    →    4HNO 3

→ AuCl 3 + NO + 2 H 2 O
90. Au + ( HNO3 + 3HCl ) 
→ 3PtCl 4 + 4 NO + 8 H 2 O
91. 3Pt + (4 HNO3 + 12 HCl ) 
→ HNO3 + NaHSO4 (Đ/c HNO3 PTN)
92. NaNO3( r ) + H 2 SO4 ( đ ) 

* Tác dụng với HNO3 (đâm đặc, loãng, rất loãng, loãng lạnh)
Kim loại trước H
Kim loại sau H
HNO3 (đđ) + KL 
M(NO
)
+
NO
→
3 m
2 ↑ + H2O
HNO3 + KL 
→ M(NO3)m +
 NO 
HNO3 + KL 


→ M(NO3)m + NO2
 N 2 O  + H2O
+ H2O
N 
 2 
(trừ Pt, Au)

(Loãng)
HNO3 + KL 
→ M(NO3)m +
NH4NO3 + H2O
(Rất loãng)
m = hóa trị cao
* Dãy hoạt động hóa học:
K Ba Ca Na Mg Al Mn Zn Cr Fe Ni Sn Pb H Cu Ag Hg Pt Au
* Sản phẩm khử:
- NO2 là chất khí màu nâu.
- NO là chất khí không màu, hóa nâu trong không khí.
- N2O là khí cười.
- N2 là chất khí không màu, không mùi, nhẹ hơn không khí.
- NH4NO3 là muối.
 Chú ý:
+ Các kim loại (Al, Fe, Cr) không tác dụng với HNO3 đặc nguội.
+ Pha HNO3 đậm đặc với HCl theo tỉ lệ 1:3 ta được nước cường thủy tan được
cả Au, Pt.
+ Nước cường toan hòa tan được Au,Pt (không hòa tan được Ag do tạo AgCl
không tan)
V - MUỐI NITRAT (dễ tan, điện li mạnh) NO3o

t
93.  2KNO3     
→   2KNO 2  +   O 2

94.

Cu ( NO3 ) 2 + 2 H 2 O ⇔ [Cu (OH )] + + H 3 O + + 2 NO3−
[Cu (OH )] + + 2 H 2 O ⇔ Cu (OH ) 2 ↓ + H 3 O +

→ Mg (OH ) 2 ↓ +2 NaNO3
95. Mg ( NO3 ) 2 + 2 NaOH 

(thủy phân)


→ PbSO4 ↓ +2 NaNO3
96. Na 2 SO4 + Pb( NO3 ) 2 
→ BaSO4 ↓ +2 HNO3
97. Ba ( NO3 ) 2 + H 2 SO4 
→ 3CuCl 2 + 2 NO ↑ +4 H 2 O + 2 NaCl
98. 3Cu + 2 NaNO3 + 8HCl 
→ 4 Na 2 ZnO 2 + NH 3 ↑ +2 H 2 O (Al,Be
99. 4 Zn + NaNO3 + 7 NaOH 
o

t
100.  2Mg(NO3 ) 2     
→   2MgO  +  4 NO 2
o

t
101.  2Cu(NO3 )2     
→    2CuO  +  4 NO 2
o

t
102.  2AgNO3     
→   2Ag  +  2 NO 2

+  O 2
+  O 2

+  O 2

0

t
4 Fe( NO3 ) 2 →
2 Fe 2 O3 + 8 NO 2 + O2

VI – PHOTPHO (P trắng và P đỏ) (-3,0,+3,+5)
0   

−3

to
110. 2 P +   3Ca    
→ Ca 3 P2 (canxiphotphua)
0

+3

o

t
111. 4 P  +   3O 2 (thiÕu)     
→    2 P2 O3
0

+5

o

t
112. 4 P  +   5O 2 (d­ )     
→   2 P2 O 5
+3

0

113. 2 P +   3Cl 2 ( thiÕu)       
→    2 P Cl3
+5

0

→ 2 KNO3 + Ag 2 O + H 2 O
103. 2 AgNO3 + 2 KOH 

114. 2 P +   5Cl2 ( d­ )        
→    2 P Cl5

→ Cu (OH ) 2 ↓ +2 NH 4 NO3
104. Cu ( NO3 ) 2 + 2 NH 3 + 2 H 2 O 

115. 6P  +    5KClO3   

→ 2 NaCl + 3CuCl 2 + 4 H 2 O + 2 NO

105. 2 NaNO3 + 3Cu + 8HCl 

→ 3H 3 PO4 + 5 NO
116. 3P + 5 HNO3 + 2 H 2 O 

0

C
106. NaNO 2 + NH 4 Cl t
→ NaCl + N 2 + H 2 O

o

t

→    3P2O 5

→ Mg 3 P2
117. 2 P + 3Mg 

→ NaNO3 + NaNO 2 + H 2 O
107. 2 NO2 + 2 NaOH 

→ P2 S 5
118. 2 P + 5S 

→ 2 HNO3 + ( NH 4 ) 2 SO4
108. 2 NH 4 NO3 + H 2 SO4 ( đ ) 

→ P2 S 3

119. 2 P + 3S 

109.

120. Ca 3 (PO4 ) 2   +   3SiO 2  +   5C    →

1200o C

3Cu +   8NaNO3  + 4H 2SO 4(l)   →  3Cu(NO 3 ) 2   +   2NO + 4Na 2SO 4 +  4H 2 O
+   

−
3

2+  

3Cu  +  8H  +2NO →    3Cu (xanh)  +   2NO (k màu)  + 4H 2 O
2NO   + O 2    
→ 

2NO 2 (nâu đỏ)

* Nhiệt phân:
+ M là kim loại K  Ca

+ 5KCl

3CaSiO3    + 2P +   5CO (đ.chế P)

VII - AXIT PHOTPHORIC – MUỐI PHOTPHAT

Photphin: PH3 (khí rất độc, có mùi tỏi)
Điphotphin: P2H4 (chất lỏng, dễ bay hơi)
P2O3: chất rắn, tan trong nước

0

t
2M(NO3)n →
2M(NO2)n +nO2

+ M là kim loại Mg  Cu

P2O5: chất rắn, tan trong nước (chất hút nước mạnh, làm khô các chất khí)
PCl3: lỏng, gặp nước bị hủy phân hoàn toàn.

0

t
2M(NO3)n →
M2On +2nNO2 + nO2

+ M là kim loại sau Cu

PCl5: rắn, gặp nước bị thủy phân hoàn toàn.
o

0

t
M(NO3)n →

M+NO2 + O2

* Chú ý: Nhiệt phân muối Fe(NO3)2 trong không khí sẽ tạo ra Fe2O3

200 - 250 C
121. 2H 3PO 4    
→ H 4 P2O 7   + H 2O
o

200 - 250 C
122. H 4 P2O 7    
→ 3HPO3   + H 2O


0

C
123. 2 PH 3 + 4O2 150

→ P2 O5 + 3H 2 O

→ 2 P2 O5 + 4 H 2 O
124. 2 P2 H 4 + 7O2 

145. Na 3PO 4    +    H 2 O    €

  Na 2 HPO 4   +     NaOH

PO3−    +    H 2O    €

+     OH −

  HPO 24−

→ PH 4 Cl
125. PH 3 + HCl 

3−
146. 3AgNO3   +   Na 3PO 4   → Ag 3 PO 4 ↓ (vàng)   +   3NaNO3 (n.biết PO 4 )

→ 2 H 3 PO3 (axit photphorơ)
126. P2 O3 + 3H 2 O 

147. Ca 3 (PO 4 ) 2 + SiO 2 + 5C

→ 2 H 3 PO4 (axit photphoric)
127. P2 O5 + 3H 2 O 

148. Ca 3 (PO 4 ) 2   +   2H 2SO 4     →  2CaSO 4   +   Ca(H 2PO 4 ) 2

→ P2 O5
128. P2 O3 + O2 

149. Ca 3 (PO 4 ) 2   +   4H 3PO 4     →  3Ca(H 2PO 4 ) 2

→ H 3 PO3 + 3HCl
129. PCl 3 + 3H 2 O 

150. Na 2 HPO 4 + NaOH

→ H 3 PO4 + 5 HCl
130. PCl 5 + 4 H 2 O 

→ CaSO 4 ↓ +Ca ( H 2 PO4 ) 2
151. Ca 3 ( PO4 ) 2 + 2 H 2 SO4 


→ H 2 PO3− + H + k1 = 1,0.10-2
131. H 3 PO3 ¬



→ 3Ca ( H 2 PO4 ) 2
152. Ca 3 ( PO4 ) 2 + 4 H 3 PO4 

o

t

→ 3CaSiO3 + 2P + 5CO


→ Na 3PO 4 + H 2 O


→ HPO32 − + H + k2 = 3.10-7
132. H 3 PO3 ¬



VIII - PHÂN BÓN HÓA HỌC

→ H 3 PO4 + 2 HCl
133. H 3 PO3 + Cl 2 + H 2 O 

 Phâm đạm:

→ 2 H 3 PO4
134. 2 H 3 PO3 + O2 

* Phân đạm amoni: NH4Cl, (NH4)2SO4, NH4NO3, ...

→ 3H 3 PO4 + PH 3
135. 4 H 3 PO3 
136. H 3 PO 4 + NaOH


→  NaH 2 PO 4        + H 2O

137. H 3 PO4 + 2NaOH


→  Na 2 HPO 4        + 2H 2O

138. H 3 PO 4 + 3NaOH


→  Na 3PO 4        + 3H 2O

→( NH 4 ) 2 SO4

153. 2 NH 3 + H 2 SO4 
* Phân đạm nitrat: NaNO3, Ca(NO3)2,..
→ Ca ( NO3 ) 2 + CO2 + H 2 O
154. CaCO3 + 2 HNO3 

−
+
139. H 3 PO4 ⇔ H 2 PO4 + H

* Urê: (NH2)2CO

140. H 2 PO4− ⇔ HPO42 − + H +

,p
155. CO2 + 2 NH 3 t

→( NH 2 ) 2 CO + H 2 O (180-2000C) 200atm

0

141. HPO4− ⇔ PO43− + H +
142. P   +   5HNO3 (đ) 
H3PO4)

o

t

→   H3 PO4 + 5NO2 + H 2 O (đ.chế

→( NH 4 ) 2 CO3
156. ( NH 2 ) 2 CO + 2 H 2 O 
 Phân lân:

to

143. Ca 3 (PO 4 ) 2   + 3H 2SO 4(đ )  →   3CaPO4 ↓ + 2H3 PO4 (s.xuất

* Supephotphat:

H3PO4)

 Supephotphat đơn: 14-20% P2O5 (Quặng photphorit và apatit tác dụng với
H2SO4 đặc

o

t
144. 4P   + 5O 2     
→ 2P2O 5    ;   P2O 5   +   3H 2O    →   2H3 PO4


→ Ca ( H 2 PO2 ) 2 + 2CaSO4 ↓
157. Ca 3 ( PO4 ) 2 + 2 H 2 SO4 (đ ) 
 Supephotphat kép: 40-50% P2O5
→ 2 H 3 PO4 + 3CaSO 4 ↓
158. Ca 3 ( PO4 ) 2 + 3H 2 SO4 
→ 3Ca ( H 2 PO4 ) 2
159. Ca 3 ( PO4 ) 2 + 4 H 3 PO4 