Tìm hiểu tình hình sinh trưởng và phát triển của giống bưởi Diễn và giống ổi Đông tại Vườn quả Bác Hồ, Khu Di Tích Pác Bó, xã Trường Hà Hà Quảng Cao Bằng (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

VI V N HU N
Tên

tài:

TÌM HI U TÌNH HÌNH SINH TR
B

I DI N VÀ GI NG

NG VÀ PHÁT TRI N C A GI NG

I ÔNG D

TÍCH PÁC BÓ, XÃ TR

T IV

N QU BÁC H , KHU DI

NG HÀ, HÀ QU NG, CAO B NG

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Liên thông chính quy

Chuyên ngành

: Tr ng tr t

Khoa

: Nông h c

Khoá

: 2013 – 2015

Thái Nguyên – 2015


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

VI V N HU N
Tên

tài:

TÌM HI U TÌNH HÌNH SINH TR
B

I DI N VÀ GI NG

NG VÀ PHÁT TRI N C A GI NG

I ÔNG D

TÍCH PÁC BÓ, XÃ TR

T IV

N QU BÁC H , KHU DI

NG HÀ, HÀ QU NG, CAO B NG

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Liên thông chính quy

Chuyên ngành

: Tr ng tr t

Khoa

: Nông h c

Khoá

: 2013 – 2015

Gi ng viên HD : ThS. L

Thái Nguyên - 2014

ng Th Kim Oanh


L I NÓI

U

ng tr c m t n n kinh t hi n i và nhu c u ngày càng t ng c a con
ng i, nhi m v
t ra i v i ng và Nhà n c ta là ào t o
c i ng
cán b khoa h c k thu t v ng v lý thuy t và gi i v tay ngh làm ch

c
khoa h c k thu t áp ng
c nhu c u i m i hi n nay.
Xu t phát t th c t trên, tr ng i h c Nông Lâm Thái Nguyên ã
t o i u ki n cho m i sinh viên ngoài vi c n m ch c
c lý thuy t trên l p,
bên c nh ó ph i có m t th i gian th c t p nh t nh trên ng ru ng nh m
t m c tiêu “ Lý thuy t i ôi v i th c hành ” giúp cho m i sinh viên c ng
c và h th ng hóa các ki n th c ã h c, ng th i tr thành ng i cán b có
chuyên môn cao, góp ph n vào s nghi p công nghi p hóa- hi n i hóa c a
t n c.
c s phân công và nh t trí c a nhà tr ng và Ban ch nhi m khoa
Tr ng tr t, Tôi v th c t p t t nghi p t i xã Tr ng Hà – Hà Qu ng TP Cao
B ng t tháng 06-09-2014 v i
tài: “Tìm hi u tình hình sinh tr ng và
phát tri n c a gi ng b i Di n và gi ng i ông t i V n qu Bác H ,
Khu Di Tích Pác Bó, xã Tr ng Hà - Hà Qu ng - Cao B ng”.
Qua th i gian th c t p,
c s giúp
t n tình c a cô giáo h ng d n
Th.s L ng Th Kim Oanh cùng v i s giúp
c a các th y cô giáo, các c
quan a ph ng n i tôi th c t p, c ng nh toàn th b n bè cùng v i s n l c
c a b n thân ã giúp tôi hoàn thành ch ng trình th c t p c a mình. Tôi xin
bày t lòng bi t n sâu s c t i s giúp
ó. Do i u ki n th i gian và trình
b n thân có h n nên
tài tôi không tránh kh i nh ng thi u sót, r t mong
c s tham gia óng góp c a qu th y cô và b n bè.
Ng

i th c hi n

Vi V n Hu n


DANH M C B NG
Trang
B ng 2.1. Tình hình s n xu t qu c a m t s n
B ng 2.2: Di n bi n s n l

c n m 2006 (1000 t n) ..... 20

ng qu qua các n m c a m t s n

B ng 2.3: Tình hình xu t nh p kh u m t s lo i qu t

c ( t n) ...... 21

i n m 2005 ............ 23

B ng 2.4. Tình hình xu t nh p kh u m t s lo i qu trên th gi i n m 2005 ...... 25
B ng 2.5: S n l
/ ng

ng qu tín theo

u ng

ic am ts n

c trên th gi i (kg

i/ n m) ................................................................................................ 26

B ng 2.6: Tình hình s n xu t v i thi u n m 2002 ......................................... 29
B ng 4.1. Di n bi n khí h u trung bình 10 n m và n m 2014 t i Cao B ng . 40
B ng 4.2 : Hi n tr ng s d ng

t nông nghi p t i Hà Qu ng ...................... 42

B ng 4.3: Di n tích, n ng su t, s n l

ng m t s lo i cây n qu chính n m

2006-2008 .................................................................................................... 43
B ng 4.4:

c i m, kích th

c lá c a các công th c thí nghi m ................. 45

B ng 4.5 :

c i m phân cành c a các công th c thí nghi m ..................... 46

B ng 4.6 :

c i m sinh tr

B ng 4.7 :

c i m hình thái c a các công th c thí nghi m........................ 49

B ng 4.8.

ng thái t ng tr

ng l c hè c a các công th c thí nghi m ......... 47

ng chi u dài l c hè c a gi ng b

i Di n và i

ông d ....................................................................................................... 51
B ng 4.9.
B ng 4.10.

ng thái ra lá .............................................................................. 52
c i m, kích th

c cành hè thành th c c a các công th c ...... 53

B ng 4.11: T l qu r ng trong th i gian theo dõi c a gi ng i ông D ... 54
B ng 4.12. Thành ph n và m c
v

ph bi n c a các loài sâu b nh h i trong

n cây n qu ........................................................................................... 55

DANH M C HÌNH
Trang
Bi u

4.1: So sánh l

ng m a và nhi t

gi a các tháng ......................... 41


M CL C
Trang
U ....................................................................................... 1

PH N I: M
1.1.

tv n

............................................................................................... 1

1.2. M c ích và yêu c u ................................................................................ 2
1.3. Ý ngh a c a

tài .................................................................................... 2

1.3.1. Ý ngh a ttrong h c t p và nghiên c u khoa h c .................................... 2

3.2. Ý ngh a trong th c ti n s n xu t .............................................................. 3
PH N II: T NG QUAN TÀI LI U ........................................................... 4
2.1. C s khoa h c c a

tài ........................................................................ 4

2.2. Gi i thi u chung v cây n qu ................................................................ 6
2.2.1. Phân lo i cây n qu ............................................................................. 6
2.2.2. Nh ng nghiên c u v cây n qu ........................................................ 14
2.3. Tình hình s n xu t và tiêu th qu trên th gi i và Vi t Nam ................ 19
2.3.1. Tình hình s n xu t qu trên th gi i .................................................... 19
2.3.2. Tình hình s n xu t cây n qu
PH N III: N I DUNG VÀ PH
3.1.

it

Vi t Nam ......................................... 27
NG PHÁP NGHIÊN C U ............... 32

ng và ph m vi nghiên c u.......................................................... 32

3.2. N i dung nghiên c u ............................................................................. 32
3.3. Ph

ng pháp nghiên c u ....................................................................... 32

3.3.1.

i u tra ánh giá i u ki n t nhiên, kinh t xã h i, tình hình s n xu t

cây n qu t i

a bàn nghiên c u ................................................................. 32

3.3.2. Thí nghi m nghiên c u kh n ng sinh tr

ng và phát tri n c a m t s

gi ng cây n qu thí nghi m ......................................................................... 33
PH N IV: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ....................... 37
4.1.

i u ki n t nhiên, kinh t , xã h i và tình hình s n xu t cây n qu t i

huy n Hà Qu ng t nh Cao B ng ................................................................... 37


4.1.1. i u ki n t nhiên, kinh t và xã h i .................................................. 37
4.1.2. Tình hình s n xu t cây n qu c a huy n Hà Qu ng ........................... 43
4.2. Tình hình sinh tr

ng và phát tri n c a gi ng b

i Di n và i ông d

vùng nghiên c u ........................................................................................... 44
4.2.1.

c i m hình thái c a gi ng b

4.2.2.

ng thái t ng tr

i Di n và i ông d ..................... 44

ng l c hè c a gi ng b

i Di n và i ông d ...... 51

4.2.3. Tình hình r ng qu c a gi ng i ông D tr ng t i Pác Bó ............... 53
4.2.4. Thành ph n và m c

ph bi n c a các loài sâu b nh h i trong v

n

cây n qu .................................................................................................... 54
PH N V: K T LU N VÀ

NGH ....................................................... 57

5.1. K T LU N ........................................................................................... 57
5.2.

NGH .............................................................................................. 58

TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 59

1

PH N I
M
1.1.

U

tv n
Cây n qu có m t vai trò và ý ngh a r t to l n trong

i s ng kinh t

s n xu t nông nghi p, phát tri n kinh t h gia ình và s phát tri n c a
n

t

c.
Cây n qu cung c p ngu n dinh d

ng quý cho con ng

i, nghành s n

xu t cây n qu phát tri n s cung c p nguyên li u cho m t s ngành khác
nh : Công nghi p ch bi n, công nghi p d
ngu n hàng hóa giá tr

xu t kh u t

ó thu v ngo i t cho

cây n qu có tác d ng c i t o môi tr
che ph cho

t, h n ché xói mòn

vùng sinh thái, nh t là vùng

c ph m, cây n qu còn t o ra
tn

c. Tr ng

ng c nh quan sinh thái, làm t ng

t, ph xanh

t tr ng

i núi tr c

nhi u

i núi trung du mi n núi phía b c, m t s lo i

cây n qu còn có tác d ng làm thu c, làm cây c nh. Hi n nay vi c tr ng cây
n qu

nhi u vùng ã giúp c i ti n và nâng cao

hi u qu kinh t

tr ng cây n qu trên

i s ng cho ng

i dân,

n v di n tích cao h n so v i cây

tr ng khác.
n
và ch t l
ph

c ta, trong th i qua ã có nhi u gi ng cây n qu cho n ng su t
ng, các gi ng có th

c tuy n ch n t

cây

u dòng

a

ng hay t ngu n nh p n i.

Cao B ng nh ng n m g n ây nghành s n xu t cây n qu có v trí

quan tr ng trong c c u cây tr ng nông nghi p c a t nh. Cùng v i ch tr
chung c a t nh v phát tri n s n xu t cây n qu theo ph

ng

ng th c s n xu t

hàng hóa thì vi c tr ng và thâm canh m t s lo i cây n qu có giá tr kinh t
v a cho s n l

ng và ch t l

l i hi u qu cao cho ng

ng cao s là cây tr ng t o ra hàng hóa t t mang

i làm v

n.


2
Vì v y, vi c ánh giá kh n ng sinh tr

ng, phát tri n c a m t s lo i

cây n qu , áp d ng các bi n pháp k thu t vào s n xu t, m r ng di n tích
tr ng m t s gi ng cây n qu có n ng su t cao và ch t l

i u ki n

t ai và khí h u huy n Hà Qu ng, t nh Cao B ng

Xu t phát t th c t trên, tôi ti n hành th c hi n
hình sinh tr
V

ng phù h p v i

ng và phát tri n c a gi ng b

tài: “Tìm hi u tình

i Di n và gi ng i

n n qu Bác H , Khu Di Tích Pác Bó, xã Tr

ông t i

ng Hà - Hà Qu ng -

Cao B ng”.
1.2. M c ích và yêu c u
* M c ích:
Nghiên c u kh n ng sinh tr

ng c a m t s gi ng cây n qu , nh m

ánh giá kh n ng thích ng c a chúng trên

ph c và c i t o v
v

a bàn nghiên c u, nh m khôi

n cây n qu Bác H t i Khu Di Tích Pác Bó

t ng thêm

p và i u hòa không khí khu di tích.
* Yêu c u :
- Tìm hi u v

liên quan

i u ki n t nhiên, kinh t và xã h i c a xã Tr

ng Hà có

n s n xu t cây n qu và s n xu t nông nghi p

- Theo dõi tình hình sinh tr
- Theo dõi tình hình

ng c a các

tl c

u qu c a các công th c thí nghi m

- Theo dõi tình hình sâu b nh h i xu t hi n trên thí nghi m.
1.3. Ý ngh a c a

tài

1.3.1. Ý ngh a ttrong h c t p và nghiên c u khoa h c
Giúp cho sinh viên h th ng hóa ki n th c, áp d ng ki n th c ã h c
vào th c ti n s n xu t. Nâng cao trình

, ti p c n v i ti n b khoa h c, m

r ng hi u bi t trong nghiên c u khoa h c. T o cho sinh viên tác phong làm
vi c, nghiên c u

c l p ph c v trong công tác sau khi ra tr

ng.


3

3.2. Ý ngh a trong th c ti n s n xu t
T k t qu

ánh giá kh n ng thích nghi c a m t s lo i cây n qu t i

vùng sinh thái t nh Cao B ng, n u nh ng lo i cây n qu này sinh tr
phát tri n t t s

óng góp thêm vào c c u cây tr ng c a

a ph

ng.

ng và


4

PH N II
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c c a

tài

T ng h p các k t qu nghiên c u ti m n ng cây n qu Vi t Nam, tác
gi Bùi Huy

áp 1960 [3] và nhi u tác gi khác cùng có chung nh n

nh :

Khu v c mi n núi phía B c bao g m các t nh : Tuyên Quang, Hà Giang, Cao
B ng, B c K n, Lai Châu, S n La, Yên Bái, L ng S n…là vùng có ti m n ng
phát tri n cây n qu nói chung và các lo i cam quýt nói riêng.
có u th v

c bi t vùng

i u ki n khí h u, kh n ng m r ng di n tích và có t p oàn

gi ng phong phú, a d ng. Khí h u vùng này ngoài thích h p v i sinh tr
các lo i cây n qu ôn
n

ng

i còn có u th n i b t h n các vùng khác trong

c là có mùa ông l nh, biên

nhi t

ngày êm và gi a các tháng

chênh l ch l n làm cho các lo i qu có múi
tr ng c a gi ng, vì v y các lo i qu có múi
phía Nam, qu ít h t, th t m m, m ng n
n i b t trên s n xu t các lo i cây n qu

p, ch t l

ng t t th hi n

phía B c bao gi c ng

c

ph n

c và ít x bã. Ngoài nh ng u th
vùng này còn g p m t s h n ch

c b n nh :
qu
l

a hình c a n

c ta ph c t p,

d c cao ( t vùng cao chi m 38%

t nông nghi p toàn qu c, có 58,2% di n tích
ng m a l n gây xói mòn, thoái hoá

td n

d c > 200),

i núi có

n tu i th c a cây n qu

th p, nhi m k kinh t ng n.
- Ch a có quy ho ch và k ho ch phát tri n ngành cây n qu , ch a
i u tra kh o sát toàn di n trong c n

c và t ng vùng sinh thái

nh hình

và phát tri n các lo i cây n qu .
- Gi ng cây n qu c a n

c ta nay h u h t là gi ng

a ph

thoái hoá, quy trình canh tác không h p lý, n ng su t th p, ch t l

ng, ã
ng kém,


5
sâu b nh nhi u, s n xu t phân tán, giá thành cao, ch a t o

c kh i l

ng

s n ph m hàng hoá l n, không phù h p v i ch bi n công nghi p và xu t
kh u.
-

u t cho nghiên c u khoa h c (ch n gi ng, nhân gi ng…) và ng

d ng các ti n b k thu t, chuy n giao công ngh trong tr ng tr t còn quá ít.
Ho t

ng khuy n nông còn y u; h th ng qu n lý và cung c p gi ng cây n

qu cho nhân dân còn ch a hoàn ch nh, thi u
y

ng b và ch a

c quan tâm

.
- Trình

công ngh và thi t b ch bi n, b o qu n l c h u, c s h

t ng còn y u và thi u, v n chuy n và l u thông trong n
gây lãng phí l n. S n ph m, bao bì còn
c nh tranh trên th tr

ng, nh t là th tr

n i u, giá thành cao, ch a

ng trình

khuy n khích

v n trong và ngoài n

s c

ng xu t kh u.

- Ch a có h th ng chính sách h p lý,
các ch

c còn ch a k p th i,

ng b , ch a l ng ghép

c

u t , phát tri n và t n d ng các ngu n

c.

- Ý th c ch p hành các qui

nh v ki m soát gi ng cây n qu , v b o

v th c v t c a nhân dân ch a cao nên trong s n xu t còn nhi u gi ng x u,
gi ng b sâu b nh, d n
- Trình

dân trí n

Dân ta còn nghèo, ng
n i có i u ki n

n n ng su t, ch t l
c ta còn th p,

ng qu còn th p.
c bi t

i nghèo ch y u t p trung

t ai r ng

các vùng sâu, vùng xa.
vùng nông thôn, mi n núi,

phát tri n và m r ng di n tích cây n qu .

Nh ng do thi u th n v c s v t ch t nên kh n ng

u t cho cây n qu

còn h n ch và g p nhi u khó kh n.
H

ng tr ng tâm ch y u là nh p n i các gi ng m i có

c tính t t th

nghi m v i các vùng sinh thái và nghiên c u th nghi m cùng v i các g c
ghép thích h p. Vi c tr

ng

i H c Nông Lâm Thái Nguyên

a gi ng b

i

Di n, gi ng i ông D , gi ng xoài và cây vú s a vào tr ng nh m khôi ph c


6
v

n cây n qu Bác H t i Khu Di Tích Pác Bó là h

ng i h t s c úng

n và có c s khoa h c cao, vì nh ng gi ng cây n qu

a vào tr ng là s n

ph m hàng hóa có th

ng hi u cao

c th tr

ng a chu ng, và trong th i

gian s p t i nó s góp ph n vào s n xu t và phát tri n cây n qu c a vùng.
2.2. Gi i thi u chung v cây n qu
2.2.1. Phân lo i cây n qu
n
th

c ta có trên 39 h , 124 loài cây n qu ; trong ó có g n 40 loài

ng g p và có giá tr kinh t trong
- Cây n qu nhi t

i s ng hàng ngày, bao g m:

i: D a, Chu i, Xoài, Mít,

, ào l n h t, Na,

D a, S u riêng, M ng C t, Mãng C u Xiêm, Me, H ng Xiêm, Vú S a, Lêki- ma, i, Gioi, Kh , Dâu Da.
- Cây n qu á nhi t

i: Cam, Quýt, Chanh, B

i, H ng, Táo, L u,

B , V , V i, Nhãn, S n Trà Nh t B n.
- Cây ôn

i: Táo Tây, Lê,

ào, M n, Nho, Dâu tây, óc chó, Anh ào

v.v..
D

i ây là m t s l n h th

ng g p theo h th ng phân lo i th c v t

* H ph Cam, Quýt (Aurantioideac (H Rutaceae)
Cây b

i (Citrus grandis osbeck - C.decumana L.)

Cây Cam chua (Cam

ng) (C. Decumana L.)

Cam Chanh (C. sinensis osbeck)
Cam Sành (C. nobilis Lour)
Cây Quýt (C. Reticulata – C.nobilis)
Cây Cam

ng (C. Reticulata Tenore)

Chanh Yên (C. Medica Subsp. Bajoura Bonavia)
Cây Chanh (C. medical…)
Ph t Th (C.medica. var. digitata)
Chanh C m (C. medica. Var.acida)

7
Chanh Gi y (C. medica. Var, limonum Hook)
Cây qu t (C. japonica. Thurb - C.fortunella)
* H D a (Bromeliaceac)
Cây d a Ananas comsus (L.) Merr. (A. sativa L.)
* H ph m n (prunoideae) (H rosaceae)
Cây ào (Persica vulgaris Mill)
Cây m n Prunus triflora Roxb P.communis Franch.
Cây M (Armeniaca vulgaris LamK)
* H ph táo (Pomoideae) (H Rosaceae)
Cây Lê (Pirus communis - P. Pyrifolia Nakai)
Táo Tây (Malus domestica = M. Pumilia Mill)
S n Trà Nh t B n- Nhót tây (Eriobotrya japonica Lindl)
* H Sim (Myrtaceae)
Cây Gioi (Eugenia javanica Lam.)
Cây i (Psidium Guajava L.)
Cây Sim (Rhodomyrtus tomentosa (Ait.) Hassk)
* H L u (Punicaceae)
Cây L u (Punica granatum L.)
* H Th (Ebenaceae)
Cây H ng (Diospyros kali L.f)
Cây C y (Diospyros lotus L.)
Cây Th (Diospyros decandra Lour.
* H Chay (Sapotaceae)
Cây H ng Xiêm (Achras Zapota L.)
Cây Vú S a (Chrysophyllium canito L.)
* H Chua Me

t (Oxalidaceae)

Cây Kh chua (Averrhoa carambola L.)


8
Cây Kh ng t (Averrhoa Bilimbi L.)
* H M ng c t (Guttiferae- Clusiaceae
Cây M ng c t (Gareinia Mangoslanna L.)
Cây B a (Garcinia Louroiri Pierre)
Cây D c (Garcinia tonkinensis Vesque)
* H Dâu T m (Moraceae)
Cây Mít (Artocarpus integrifolia L.)
Cây Sung (Ficus glomerata Roseb)
Cây V (Ficus glomerata Roseb)
Cây Ngái (Ficus hispida)
* H Na (Anonaceae)
Cây Na (Anona Squamota L.)
Cây Mãng C u Xiêm (Anona muricata L.)
Cây Bình Bát = cây lê (Anona reticulata L.)
* H B Hòn (Sapindaceae)
Cây Nhãn (Euphoria Longa (Lour) Steud. (Nephelium longana)
Cây V i (Litchi sinensis Sonn. (Nêphlium litchi Cambes)
Chôm chôm (Nephelium mutabile = Kapoulasan)
* H G o (Bombaceae)
Cây G o (Gossampinus malabarica Merr- Bombax malabaricum D.C)
Cây Bông Gòn (Ceiba pentandra Gaertn – Eriodendron anfactuasum
.C)
Cây S u Riêng (Duiro Zibethinus D.C)
* H táo ta (Rhamnaceae)
Cây Táo ta (Z ziphus mauritiana)
Cây Táo t u (Z. Jujuba Lamk – Zo Vulgaris)

Cây Táo r ng (Z. Rugosa)


9

* H

ào l n h t (Annacardiaceae)

Cây ào l n h t (Annacardium occidentale L.)
Cây Quéo (Mangifera Reba)
Cây Xoài (M.indica L)
Cây Mu m (M.foetida)
Cây Thanh trà (Bouea macrophylla Griff)
Cây S u (Dracontomelum Duperreanum Pierre)
Theo quy ho ch m i ây trên

tn

c ta

l n (7 vùng nông nghi p). M i vùng kinh t
trong ó cây n qu chi m m t ví trí nh t
quát c a 7 vùng kinh t
Vùng 1:

c chia làm 7 vùng kinh t
c tr ng tr t nhi u lo i cây,

nh. D

i ây là tình hình khái

ó.

ng b ng Sông H ng. Di n tích trên 1 tri u ha.

tr ng lúa và cây l

t màu m

ng th c khác - Vùng tr ng i m Lúa + L n. Cây n

qu s kinh doanh trên quy mô nh 5 - 7 ha

v

n h p tác xã, v

n nhà

riêng.
Vùng 2:

ng b ng sông C u Long: Theo th ng kê n m 1970 mi m

Nam có 57.350ha cây n qu chi m 21% t ng di n tích

t tr ng tr t. Riêng

ng b ng sông C u Long có 38.570 ha chi m trên 67% di n tích cây n qu
mi n Nam. Vùng này s n có n

ct

i,

t phèn ít ho c nhi u thích h p cho

lúa và các cây hoa m u khác h n cây n q a.
t ng s nhi t

ây n ng l

ng b c x l n,

c n m h n 90000C. Vùng tr ng cây qu t p trung

Ti n Giang, C u Long, H u Giang,

ng Tháp.

Vùng 3: ông Nam B có ti m n ng l n kho ng 55 v n ha
1 tri u ha

t xám, 20 v n ha

Ngà) ít phèn 12 v n ha

t phù sa ven sông (Vàm C ,

t felarit (Ph

ng Nai, thu c th xã Ph

c Long, Chu i m i

t

,h n

ng Nai, La

c Long, Long Khánh).

h p cho vi c tr ng cao su, cây n qu , cây công nghi p.
ng n sông

các t nh

ây thích

c bi t vùng h u
c tr ng

t


10
cao d c các

ng giao thông.

Vùng 4: Tây Nguyên là vùng có nhi u tri n v ng phát tri n các lo i cây
n qu nh Mít, B , D a, Chu i, Cam, Mãng C u Xiêm.
mùa khô và mùa m a rõ r t, c n có bi n pháp gi i quy t n
k c cho con ng

c i m

ây là

c trong mùa khô

i.

Vùng 5: Vùng B c Trung B Ph Qu (Ngh An) Di n tích kho ng 10
v n ha, trong ó
24 xã.

t nông nghi p 5 v n ha, có 6 nông tr

ây ang hình thành vùng kinh t trù phú.

sa c . Có nhi u nông tr
,

ng qu c doanh và

t Bazan (Basalte), phù

ng cây n qu và cây công nghi p là Sông Con, C

ông Hi u, Tây Hi u, 19/5, 1/5, 3/2, tr m nghiên c u cây nhi t

i, nhà

máy i n, nhà máy ch bi n hoa qu - th c ph m v i công su t 1 v n
t n/n m.
Vùng 6: Trung du và mi n núi B c B có nhi u tri n v ng phát tri n cây n
qu , bao g m :
- Khu

ng Giao ã tr ng

c trên 1.500ha trong ó kho ng 1000 ha

d a, thu ho ch trên 3.000 t n d a qu

cung c p nguyên li u cho nhà máy

ông l nh v i công su t 1 v n t n /n m.
- T nh Hà- S n- Bình hi n có nhi u nông tr

ng tr ng cây n qu và

cây công nghi p là Cao Phong, Thanh Hà, Sông Bôi, 2/9, C u Long.
- Tuyên Quang có các nông tr

ng Sông Lô, 26/3, Tân Trào, V i, b i

oan Hùng n i ti ng.
- Vi t B c g m các nông tr

ng B H , Yên Th , H u L ng, Sông

C u.
Vùng 7: Duyên h i Nam Trung B
cây Nho ( Phan Rang

làm r

* Phân lo i cây n qu
K t qu

ã có truy n th ng tr ng các lo i

u), Xoài, Cam, D a, Mít, Chu i v.v…
Vi t Nam

i u tra nghiên c u cây n qu

các vùng sinh thái khác nhau


11
trong c n

c cho th y

Vi t Nam có 39 h , 124 loài và trên 350 gi ng cây

n qu . D a vào ngu n g c và yêu c u nhi t

sinh tr

ng và phát tri n

có th chia thành 3 nhóm
+ Nhóm cây n qu nhi t

i g m có: chu i, d a, mít, xoài, i, d a, u

, na, s u riêng, m ng c t, vú s a, h ng xiêm, tr ng gà (lêkima), me, gioi,
dâu gia, táo, kh , d a h u, ào l n h t, b
+ Nhóm cây n qu á nhi t

i, chanh lai v.v…

i: b , cam quýt, v i, nhãn, l u, h ng, nhót

Nh t B n, v v.v…
+ Nhóm cây n qu ôn

i: m n, ào, lê, táo tây, nho, dâu tây, óc chó

v.v…
Trong 3 nhóm k trên, nhóm cây n qu nhi t

i chi m v trí quan

tr ng v t l thành ph n loài và gi ng cây n qu c ng nh di n tích tr ng.
Trong h n 124 loài cây n qu , hi n nay có h n 40 loài v i hàng tr m
gi ng tr ng r ng rãi

các vùng có giá tr kinh t .

nh chu i, mít, d a, xoài, u

ó là các loài cây n qu

, h ng xiêm, i, na, mãng c u xiêm, tr ng gà

(lêkima), s u riêng, m ng c t, me, cóc, d a, táo, chôm chôm, v i, nhãn, kh ,
nho, d a h u, d a lê, cam quýt, chanh, b

i, qu t, ào, m n, m , h ng, lê,

dâu gia, s ri, thanh long, trám, h t gi , dâu, ào l n h t v.v…ch a k m t s
lo i qu thu hái
sim, mu ng, dâu r

r ng ho c tr ng

v

n nhà ít

c chú ý ch m sóc nh

u, b a, d c, s u, th , chay, ng y, dâu gia r ng, b quân

r ng, óc chó, v v.v…
Rõ ràng là n u bi t khai thác và s d ng vào các m c ích kinh t dân
sinh thì ngu n tài nguyên cây n qu c a n

c ta th t là phong phú và r t có

ích.
D a vào giá tr s d ng s n ph m có th phân thành các nhóm d

i

ây:
1. Nhóm cây n qu cho

ng b t và có th gi i quy t m t ph n l

ng


12
th c: mít, chu i, h t gi , xa kê.
2. Nhóm cây cho ch t béo: b , d a, óc chó, m y châu.
3. Nhóm cung c p ngu n vitamin các lo i: cam quýt, chanh, b
b , u

i, xoài,

, i, s ri, ào l n h t v.v…

4. Nhóm cây n qu s d ng các b ph n c a cây

làm thu c: u

,

(hoa, th t, qu ), m ng c t (v ), quýt (v ), táo (lá), l u (r ), chu i (th t qu ),
b

i ào (v ), m (h t) v.v…
5. Nhóm cây n qu v a cho qu v a làm cây bóng mát, cây c nh

công viên,

ng ph . ây là nh ng cây thân g l n ho c nh nh : xoài, d a,

mít, s u, nhãn, v i, h ng xiêm, vú s a, dâu gia xoan, l u….; n u làm giàn cho
thân bò n a thì có thêm nho, nhót, l c tiên, d a tây…M t s vùng có i u
ki n khí h u kh c nghi t nh

Tây Nguyên, m t s vùng

Tây B c mùa khô

h n kéo dài, n ng nóng gay g t tr ng mít, b , mãng c u xiêm, chôm chôm,
xoài, s u riêng, vú s a…là nh ng cây bóng mát t t.
6. Nhóm cây n qu cho tanin : h ng, v i, bàng, cóc, sim, m ng c t, i
v.v…
7. Làm cây ch
Trong ó v i là cây dùng

th cánh ki n : táo, v i, nhãn, óc chó, bình bát.
gây nuôi cánh ki n

và thu ho ch s n l

ng

8. Nhóm cây ngu n m t: h u h t hoa c a các loài cây n qu ong

u

cánh ki n r t cao.

có th hút m t, song áng chú ý h n c là v i, nhãn, táo, cam, quýt.
9. Nhóm cây cho nh a: trám, u

, h ng xiêm.

Nh a trám tr ng, en dùng làm h
ph n nh a thông trong công nghi p; nh a u
công nghi p th c ph m

ng, ch t g n trám…và thay th
chích t qu xanh dùng trong

phân gi i protit; nh a h ng xiêm dùng làm k o cao

su trong công nghi p bánh k o.
10. Nhóm cây n qu dùng

làm rau n nh mít (dùng qu non), u


13
(qu xanh), d a ta, s u, d c, tai chua, kh , d a h u (qu non), d a (cùi
tr ng), trám en…là nh ng th c ph m có giá tr dinh d

ng cao, có h

ng v

dân t c trong b a n hàng ngày theo t p quán c a nhân dân các vùng khác
nhau trong n

c.

* Phân b t nhiên cây n qu
V trí c a n
c a

c ta tr i dài trên 15 v

a hình nên khí h u

sinh thái nh nhi t
khí,

,l

t B c

n Nam, l i nh h

ng

m i vùng có nh ng nét riêng. T i ây các y u t
ng m a, ánh sáng, l

ng b c x , gió,

m không

t ai, tình hình sâu b nh v.v… không nh ng tr c ti p nh h

sinh tr

ng

ns

ng phát tri n, n ng su t và ph m ch t c a t ng gi ng cây n qu mà

còn nh h
n

Vi t Nam

ng

n s phân b các loài và gi ng cây n qu trên

a bàn c

c.
Nh ng loài cây n qu nh chu i, d a, mít, h ng xiêm, táo, i, na, u
, cam, chanh, quýt, b

n

i…

c tr ng r ng rãi h u h t các vùng trong

c, tr nh ng n i mùa ông có nhi t

c u i u ki n sinh thái c a t ng gi ng,
c th

th p ho c có s

ng mu i. Do yêu

i chi u v i tình hình khí h u

t ai

các vùng, m t s cây n qu có ph m vi phân b h p h n. Ví d :
- V i và h ng tr ng cho qu t t t v tuy n 18, 19 tr ra B c.

Nam h ng ch tr ng

c vùng

à L t,

nD

ng có

mi n

cao so m t bi n

kho ng 1500m.
- Xoài tr ng t t k t Bình

nh tr vào (v tuy n 14). N u tr ng lên

phía B c lúc ra hoa g p rét và m, t l

u qu r t th p, hi u qu kinh t

kém. Riêng vùng Yên Châu (t nh S n La) và Khe Sanh - Lao B o (t nh
Qu ng Tr ) có ti u khí h u g n gi ng v i mi n Nam nên
tr

ng kho , ra hoa

u qu t t.

- ào l n h t thích h p v i vùng
tr vào.

ó xoài sinh

t cát bi n t Qu ng Nam - à N ng

ây là m t cây n qu ch u h n, ch u

c phèn nên có th tr ng


14
nhi u vùng mi n ông, mi n Tây Nam B và Tây Nguyên.
- Cây b phát tri n t t, cho nhi u qu trên
L c, Gia Lai, Kontum, Lâm

t Tây Nguyên

ng. Các t nh mi n B c

3 t nh

u có th tr ng

c
c

nh ng chú ý ch n gi ng t t và phòng tr sâu b nh trong mùa m a.

- D a là cây n qu nhi t
tr ng có k t qu trên

i

t bazan

vùng

t cát ven bi n,

Buôn Ma Thu t. Vùng tr ng có hi u qu

kinh t t Thanh Hoá tr vào ( 19
tuy cây d a sinh tr

c tr ng nhi u

n 20 v

t lên quá 200 b c

b c). V

ng t t, v n có qu nh ng do nh h

ng tr c ti p các

gió l nh mùa ông nên k t qu kém, có n m rét kéo dài nhi u

t

t (cu i 1983-

u 1984) cây ch t nhi u.
- S u riêng, m ng c t là 2 cây n qu nhi t
m i tr ng

n Hu , trong các v

- Các cây n qu ôn
thu ho ch t t

n

i i n hình cho

b nam và b b c sông H

n nay

ng.

i nh m n, ào, lê, h t gi , óc chó tr ng và cho

các t nh biên gi i phía B c

các

cao t 500m tr lên so v i

m t bi n.
- Tr ng nho t t nh t là

Thu n H i (vùng Phan Rang và các huy n lân

c n). Thanh long m c t t cho nhi u qu
h

ng m r ng

m t s t nh

t nh Bình Thu n và ang có xu

ng b ng sông C u Long (Long An và Ti n

Giang).
Vi c ch n các gi ng cây n qu thích h p cho các vùng trong n
không nh ng giúp các nhà làm v
mà còn có th hình thành
l

n gi m

cv n

u t , kinh doanh có lãi

c vùng s n xu t chuyên canh

ng hàng hoá l n cung c p cho nhu c u trong n

c

có th có kh i

c và xu t kh u.

2.2.2. Nh ng nghiên c u v cây n qu
* M t s nét chung v B
c tr ng nhi u
Di n là m t bi n d c a b

i Di n

Phú Di n, Phú Minh ( T Liêm, Hà N i ). B
i

i

oan Hùng. Trái tròn, v nh n khi chin màu


15
vàng cam. Tr ng l

ng trung bình qu t 0,8 – 1 kg / trái. Múi và vách múi

d tách r i nhau. Th t trái màu vàng xanh, n giòn, ng t. Th i gian thu ho ch

mu n h n b

i

oan Hùng, th

ng

c thu tr

c t t Nguyên

án kho ng

n a tháng.
* M t s nét chung v cây i ông D
Gi ng cây i

ông D kh e m nh, d tr ng, kh n ng sinh tr

Gi ng i ông D cho qu quanh n m, qu

i nh , tròn c ng, t lúc xanh

lúc chín, da chuy n t xanh th m sang vàng tr ng i
v a.. i chín l i th m, m m, ng t
Nói

n i làng

n

ng giòn, v mát, ng t

m.

ông D thu c huy n Gia Lâm, ngo i thành Hà N i.

Làng ông D có truy n th ng lâu
x a, nhân dân c n

ng t t.

i trong vi c tr ng rau và cây n qu . T

c ã t ng bi t

n rau c i b

ông D t

i ngon, còn

nay mi n quê này l i n i danh v i trái i g ng th m ph c, ng t l m.
Làng

ông D chuy n sang tr ng i khi không thành công v i nhi u

lo i cây n qu tr

c ó.

c a Hà N i và có “th
mà nhi u ng

n nay i

ông D

ã tr thành

ng hi u” riêng trên th tr

i cho r ng “ t ông D là

ng trong n

c s n có ti ng
c. C ng vì th

t dành cho cây i, dân làng ông

D ch h p v i tr ng i”.
Hi n nay gi ng i này ã

c nhân r ng ra nhi u vùng và cho hi u

qu kinh t cao cho nhi u h nông dân.
2.2.2.1. Yêu c u v sinh thái c a cây b

i

* Nhi t
B

i có th tr ng

vùng nhi t

thích h p nh t là t 23 – 29 0 C. Nhi t
cây ng ng sinh tr
ho t

ng. Nhi t

t 12 – 39 0 C trong ó nhi t
th p h n 12,50C và cao h n 400C

là y u t quan tr ng nh h

ng s ng c a cây, c ng nh n ng su t và ch t l

H u, 1995 [4]. Nhi t

thích h p nh t cho sinh tr

ng t i toàn b

ng qu ( V Công

ng các

t l c trong mùa


16
xuân là 12 – 20 0 C , trong mùa hè là 25 – 30 0 C , còn cho ho t
t 17 – 30 0 C. Nhi t
ch t dinh d

ng c a b r

t ng trong ph m vi 17- 300C thì s hút n

ng c ng t ng và ng

c l i, do liên quan

c và các

ns b ch in

c và

hô h p c a lá.
ph i th p h n 250C trong

i v i th i k phân hoá m m hoa nhi t
vòng ít nh t 2 tu n, ho c ph i gây h n nhân t o
Ng

ng nhi t

vùng nhi t

t i thi u cho n hoa là 9,40C . Trong ng

i nóng.

ng nhi t

nh

h n 20 0C s kéo dài th i gian n hoa, còn t 25 – 300C quá trình n hoa ng n
h n ( Tr n Th T c và c ng s , 1994) [9].
Nhi t

th p trong mùa ông có nh h

ng

n s phát sinh cành hoa

có lá và cành hoa không có lá. Cành hoa không có lá t l
ho ch là r t th p so v i cành hoa có lá, do v y n u nhi t
th p cành hoa không lá s nhi u h n và nh v y t l
Nhi t

nh h

ong và tr c ti p nh h

mùa ông quá

u qu s th p.

ng t i s th ph n gián ti p thông qua ho t
ng t i t c

c a h t ph n khi r i vào

sinh tr

u nh y và t c

vòi nh y nhanh h n khi nhi t
20 0C. Sinh tr

u qu t i khi thu

ng c a ng ph n. S n y m m
sinh tr

ng c a ng ph n trong

cao t 25 – 30 0C và ch m khi nhi t

ng c a ng ph n xuyên su t h t vòi nh y

n 4 tu n ph thu c vào gi ng và i u ki n nhi t

cang kéo dài c ng s làm t l

ng c a

d

i

n noãn t 2 ngày

. Tuy nhiên th i gian

u qu th p.

S r ng qu sinh lý là m t r i lo n ch c n ng có liên quan t i v n
c nh tranh c a các qu non v hydratcacbon, n

c, hoocmon và s trao

các ch t khác, song nguyên nhân quan tr ng nh t là nhi t
– 400C và h n. Nhi t
nh t là

nhi t

i

m t lá lên t i 35

thích h p cho phát tri n c a qu t 14 – 400C, t t

xung quanh 320C, nhi t

nh t và v qu có màu s c t t nh t.

t 29 – 35 0C tích l y

ng t t


17
Nhi t
c a qu .

nh h

ng

n hình th c bên ngoài và ch t l

ng bên trong

nh ng vùng nóng không có mùa ông l nh hàm l

ng di p l c

cao trên v qu làm cho qu luôn có màu xanh, nh ng n u nhi t

không khí

t âi gi m xu ng 150C thì ch t di p l c trên v qu b bi n m t và các

và

h t luc l p bi n

i thành các h t s c t màu vàng, vàng cam ho c màu

t ng h p carotenoid gi m n u nhi t
làm cho di p l c bi n m t.
tan cao h n và hàm l
Nhi t

nh ng vùng nóng có hàm l

ng c a b

h t ph i xem xét y u t nhi t
*L
N

ng ch t khô hòa

i v i sinh tr

ng, phát tri n c ng nh

i, b i v y vi c ch n vùng tròng b

i tr

xem có phù h p không.

c : Là hàm l

ng v t ch t t i a trong n i th c a b
ng n

i Di n.

c chi m t i a 50%, trong qu hàm l

c là nguyên li u ch y u c a quá trình quang h p. R cây h p th n

m t ph n nh
h i.

qu và ch t l

t là nguyên nhân h n ch s
ng bên trong qu . Yêu c u l

ph thu c vào i u ki n khí h u, lo i
C n chú ý b

ng p n

u qu , làm gi m kích th
ng n

ct

ng
c

t b thi u oxy r ho t

c

i là r t khác nhau

t, tu i cây

i là lo i cây a m nh ng không ch u

i thu c lo i r n m ( hút dinh d
c

b

tái t o nên t bào và các c quan m i, còn ph n l n là b b c

mc a

cây b

c

ng m a và m

ph n cành, lá, và r hàm l
n

i 150C nh ng v n

ng axít gi m ( Tr n Th T c và c ng s , 1994 [9].

là y u t quan tr ng

n ng su t và ch t l

trên 350C ho c d

.S

c úng vì r c a

ng qua m t l a n m công sinh ) n u
ng kém, ng p lâu s b th i ch t làm

r ng lá, qu non.
m
b

: Là m t nhân t khí h u ch y u nh h

i, nó không nh ng nh h

ng m t cách rõ r t

ng

n s phân b c a

n s sinh tr

ng c a cây mà còn có quan h m t thi t v i s n l

ng và ho t

ng và ph m ch t c a


18
qu . m
l n

thích h p cho cây sinh tr

u, mã

p, v m ng, nhi u n

ng phát tri n t t 75 – 80%.

m qu

c, ít r ng.

2.2.2.2. Yêu c u sinh thái c a cây i

Cây i nh h n v i nhãn, cao nhi u nh t 10m,

ng kính thân t i a

30cm. Nh ng gi ng m i còn nh và lùn h n n a. Thân ch c, kh e, ng n vì
phân cành s m. Thân nh n nh i r t ít b sâu
m ng phía d

i l i có m t l

c, v già có th tróc ra t ng

t v m i c ng nh n, màu xám, h i xanh. Cành

non 4 c nh, khi già m i tròn d n, lá
t ng chùm 2, 3 chi c, ít khi

i x ng. Hoa l

u cành mà th

ng

ng tính, b u h , m c
nách lá, cánh 5, màu

tr ng, nhi u nh vàng, h t ph n nh r t nhi u, phôi c ng nhi u. Ngo i hoa th
ph n d dàng nh ng c ng có th t th ph n. Qu to t 4 – 5g

n 500 – 700

g g n tròn, dài thuôn ho c hình ch lê. H t nhi u, tr n gi a m t kh i th t qu
màu tr ng giòn th m. T khi th ph n
ánh giá ch t l

n khi qu chín kho ng 100 ngày.

ng c n c vào các ch tiêu sau: Ít h t, h t m m, bé:

gi ng d i t l h t so v i kh i l

ng qu 10 – 15%,

nh ng

nh ng gi ng t t

c

ch n l c, t l này ch còn 2 – 4% th m chí có gi ng g n nh không h t. Cùi
(phía ngoài h t) nên dày vì cùi dày i ôi v i ít h t nh ng c ng có gi ng cùi
m ng ru t, nhi u h t v n

c a chu ng. Qu to, hình thù

u

n, chín t i,

có mùi th m: ch tiêu này gi ng các qu khác.

* Yêu c u nhi t
c rét,
nh ng

, m

t : Cây i lá xanh quanh n m, không ch u

nhi t -20Cc cây l n c ng ch t. Ng
nhi t cao

các sa m c n u

200Cqu bé, phát tri n ch m ch t l

n

c.

ng m a hàng n m 1.500 – 4.000 mm phân b t

t

i. B r c a i thích nghi t t v i s thay

th ng

ng d dàng

nhi t th p ví d d

i 18 -

ng kém. i a thích khí h u m, n u

l

tr i h n, m c n

c l i i ch u

i

ng
t ng t

i

u thì không ph i
m trong

t. N u

c ng m th p, i có kh n ng phát tri n nhanh m t s r

ng n sâu xu ng

t t n 3 – 4 m và h n. N u m a nhi u, m c n

c